Somalia

3.1. Thời tiền sử

Somalia có khả năng là một trong những vùng đất đầu tiên có con người sơ khai đến định cư do vị trí địa lý của nó. Những người săn bắt hái lượm sau này di cư ra khỏi châu Phi có lẽ đã định cư ở đây trước các cuộc di cư của họ. Trong Thời đại đồ đá, các nền văn hóa Doian và Hargeisan đã phát triển mạnh ở đây. Bằng chứng cổ nhất về các phong tục chôn cất ở Sừng châu Phi đến từ các nghĩa trang ở Somalia có niên đại từ thiên niên kỷ thứ 4 trước Công nguyên. Các công cụ bằng đá từ địa điểm Jalelo ở phía bắc cũng được mô tả vào năm 1909 là những hiện vật quan trọng thể hiện tính phổ quát khảo cổ học trong thời đại đồ đá cũ giữa phương Đông và phương Tây.

Theo các nhà ngôn ngữ học, những người nói ngôn ngữ Phi-Á đầu tiên đã đến khu vực này trong thời kỳ đồ đá mới sau đó từ urheimat ("quê hương ban đầu") được đề xuất của ngữ hệ này ở Thung lũng sông Nile, hoặc Cận Đông.

Khu phức hợp Laas Geel ở ngoại ô Hargeisa thuộc tây bắc Somalia có niên đại khoảng 5.000 năm, và có các tranh đá mô tả cả động vật hoang dã và những con bò được trang trí. Các tranh hang động khác được tìm thấy ở vùng Dhambalin phía bắc, nổi bật với một trong những mô tả sớm nhất được biết đến về một người thợ săn trên lưng ngựa. Các bức tranh đá này có niên đại từ 1.000 đến 3.000 năm trước Công nguyên. Ngoài ra, giữa các thị trấn Las Khorey và El Ayo ở phía bắc Somalia là Karinhegane, nơi có nhiều bức tranh hang động, được ước tính tổng cộng khoảng 2.500 năm tuổi.

3.2. Thời cổ đại

Các công trình kiến trúc hình kim tự tháp cổ đại, lăng mộ, các thành phố đổ nát và các bức tường đá, chẳng hạn như Bức tường Wargaade, là bằng chứng về một nền văn minh cổ từng phát triển mạnh mẽ ở bán đảo Somalia. Nền văn minh này đã có mối quan hệ thương mại với Ai Cập cổ đại và Hy Lạp Mycenae từ thiên niên kỷ thứ hai trước Công nguyên, ủng hộ giả thuyết rằng Somalia hoặc các vùng lân cận là địa điểm của Xứ Punt cổ đại. Người Puntites bản địa trong vùng đã trao đổi một dược, gia vị, vàng, gỗ mun, gia súc sừng ngắn, ngà voi và nhũ hương với người Ai Cập, người Phoenicia, người Babylon, người Ấn Độ, người Trung Quốc và người La Mã. Một đoàn thám hiểm Ai Cập được gửi đến Punt bởi Nữ hoàng Hatshepsut của triều đại thứ 18 được ghi lại trên các bức phù điêu đền thờ tại Deir el-Bahari, dưới thời trị vì của Vua Parahu và Nữ hoàng Ati của Punt.

Trong thời cổ đại, người Macrobian, có thể là tổ tiên của người Somali, đã thành lập một vương quốc hùng mạnh cai trị phần lớn Somalia hiện đại. Họ nổi tiếng về tuổi thọ và sự giàu có, và được cho là "những người cao lớn và đẹp trai nhất trong tất cả mọi người". Người Macrobian là những người chăn nuôi và đi biển thiện chiến. Theo ghi chép của Herodotus, Hoàng đế Ba Tư Cambyses II, sau khi chinh phục Ai Cập vào năm 525 trước Công nguyên, đã cử sứ thần đến Macrobia, mang theo những món quà sang trọng cho vua Macrobian để dụ dỗ ông quy phục. Vị vua Macrobian, người được bầu chọn dựa trên tầm vóc và vẻ đẹp của mình, thay vào đó đã đáp lại bằng một thách thức đối với đối tác Ba Tư của mình dưới dạng một cây cung chưa căng: nếu người Ba Tư có thể kéo được nó, họ sẽ có quyền xâm lược đất nước của ông; nhưng cho đến lúc đó, họ nên cảm ơn các vị thần vì người Macrobian chưa bao giờ quyết định xâm lược đế chế của họ. Người Macrobian là một cường quốc khu vực nổi tiếng về kiến trúc tiên tiến và sự giàu có về vàng, đến nỗi họ xiềng xích tù nhân bằng dây chuyền vàng. Lạc đà được cho là đã được thuần hóa ở vùng Sừng châu Phi vào khoảng giữa thiên niên kỷ thứ 2 và thứ 3 trước Công nguyên. Từ đó, nó lan sang Ai Cập và Maghreb.

Trong thời kỳ cổ điển, các thành bang Barbara như Mosylon, Opone, Mundus, Isis, Malao, Avalites, Essina, Nikon và Sarapion đã phát triển một mạng lưới thương mại sinh lợi, kết nối với các thương nhân từ Ai Cập Ptolemaic, Hy Lạp cổ đại, Phoenicia, Ba Tư Parthia, Saba, Vương quốc Nabataean và Đế quốc La Mã. Họ sử dụng loại tàu biển cổ của người Somali được gọi là beden để vận chuyển hàng hóa.

Sau khi La Mã chinh phục Đế chế Nabataean và sự hiện diện của hải quân La Mã tại Aden để trấn áp cướp biển, các thương nhân Ả Rập và Somali đã đồng ý với người La Mã cấm các tàu Ấn Độ buôn bán tại các thành phố cảng tự do của bán đảo Ả Rập để bảo vệ lợi ích của các thương nhân Somali và Ả Rập trong hoạt động thương mại sinh lợi giữa Biển Đỏ và Địa Trung Hải. Tuy nhiên, các thương nhân Ấn Độ vẫn tiếp tục buôn bán tại các thành phố cảng của bán đảo Somalia, nơi không bị La Mã can thiệp. Trong nhiều thế kỷ, các thương nhân Ấn Độ đã mang một lượng lớn quế đến Somalia và Ả Rập từ Ceylon và Quần đảo Gia vị. Nguồn gốc của quế và các loại gia vị khác được cho là bí mật được giữ kín nhất của các thương nhân Ả Rập và Somali trong giao dịch với thế giới La Mã và Hy Lạp; người La Mã và Hy Lạp tin rằng nguồn gốc là từ bán đảo Somalia. Thỏa thuận ngầm giữa các thương nhân Somali và Ả Rập đã làm tăng giá quế Ấn Độ và Trung Quốc ở Bắc Phi, Cận Đông và châu Âu, và biến việc buôn bán quế thành một nguồn doanh thu rất lớn, đặc biệt là đối với các thương nhân Somali.

3.3. Thời trung cổ

Đạo Hồi được truyền bá vào khu vực này từ rất sớm bởi những người Hồi giáo đầu tiên từ Mecca chạy trốn khỏi sự đàn áp trong cuộc Hejira đầu tiên. Masjid al-Qiblatayn ở Zeila được xây dựng trước khi Qiblah hướng về Mecca. Đây là một trong những nhà thờ Hồi giáo cổ nhất ở châu Phi. Vào cuối thế kỷ thứ 9, Al-Yaqubi đã viết rằng người Hồi giáo sống dọc theo bờ biển phía bắc Somalia. Ông cũng đề cập rằng Vương quốc Adal có thủ đô tại thành phố này. Theo Leo Africanus, Vương quốc Hồi giáo Adal được cai trị bởi các triều đại Somali địa phương và lãnh thổ của nó bao gồm khu vực địa lý giữa Bab el Mandeb và Mũi Guardafui. Do đó, nó giáp với Đế quốc Ajuran ở phía nam và Đế quốc Abyssinia ở phía tây.

Trong suốt thời Trung cổ, những người nhập cư Ả Rập đã đến Somaliland, một kinh nghiệm lịch sử mà sau này dẫn đến những câu chuyện huyền thoại về các sheikh Hồi giáo như Daarood và Ishaaq bin Ahmed (tổ tiên được cho là của các thị tộc Darod và Isaaq) du hành từ Ả Rập đến Somalia và kết hôn với thị tộc Dir địa phương.

Năm 1332, Vua Adal đóng tại Zeila đã bị giết trong một chiến dịch quân sự nhằm ngăn chặn cuộc tiến quân của hoàng đế Abyssinia Amda Seyon I về phía thành phố. Khi vị Sultan cuối cùng của Ifat, Sa'ad ad-Din II, cũng bị Hoàng đế Dawit I giết tại Zeila vào năm 1410, các con của ông đã trốn sang Yemen, trước khi quay trở lại vào năm 1415. Vào đầu thế kỷ 15, thủ đô của Adal được chuyển sâu hơn vào nội địa đến thị trấn Dakkar, nơi Sabr ad-Din II, con trai cả của Sa'ad ad-Din II, đã thành lập một căn cứ mới sau khi trở về từ Yemen.

Trụ sở chính của Adal một lần nữa được di dời vào thế kỷ sau, lần này về phía nam đến Harar. Từ thủ đô mới này, Adal đã tổ chức một đội quân hiệu quả do Imam Ahmad ibn Ibrahim al-Ghazi (Ahmad "Gurey" hoặc "Gran"; cả hai đều có nghĩa là "người thuận tay trái") và vị tướng hàng đầu thân cận nhất của ông là Garad Hirabu "Tiểu vương của người Somali" lãnh đạo, xâm lược đế chế Abyssinia. Chiến dịch thế kỷ 16 này được biết đến trong lịch sử là Cuộc chinh phục Abyssinia (Futuh al-Habash). Trong cuộc chiến, Imam Ahmad đã đi tiên phong trong việc sử dụng đại bác do Đế quốc Ottoman cung cấp, mà ông đã nhập khẩu qua Zeila và triển khai chống lại lực lượng Abyssinia và các đồng minh Bồ Đào Nha của họ do Cristóvão da Gama lãnh đạo.

Trong thời kỳ Vương quốc Hồi giáo Ajuran, các thành bang và nước cộng hòa Merca, Mogadishu, Barawa, Hobyo và các cảng tương ứng của chúng phát triển mạnh mẽ và có hoạt động ngoại thương sinh lợi với các tàu thuyền đến và đi từ Ả Rập, Ấn Độ, Venetia, Ba Tư, Ai Cập, Bồ Đào Nha, và xa xôi đến tận Trung Quốc. Vasco da Gama, người đi qua Mogadishu vào thế kỷ 15, đã ghi nhận rằng đó là một thành phố lớn với những ngôi nhà cao vài tầng và những cung điện lớn ở trung tâm, ngoài ra còn có nhiều nhà thờ Hồi giáo với các ngọn tháp hình trụ. Người Harla, một nhóm người Hamitic cổ xưa có tầm vóc cao lớn, sinh sống ở các vùng của Somalia, Tchertcher và các khu vực khác ở Sừng châu Phi, cũng đã dựng lên nhiều tumuli khác nhau. Những người thợ xây này được cho là tổ tiên của người Somali.

Vào thế kỷ 16, Duarte Barbosa ghi nhận rằng nhiều tàu từ Vương quốc Cambaya ở Ấn Độ ngày nay đã đến Mogadishu với vải và gia vị, đổi lại họ nhận được vàng, sáp ong và ngà voi. Barbosa cũng nhấn mạnh sự phong phú của thịt, lúa mì, lúa mạch, ngựa và trái cây trên các thị trường ven biển, tạo ra sự giàu có khổng lồ cho các thương nhân. Mogadishu, trung tâm của một ngành dệt may thịnh vượng được gọi là toob benadir (chuyên dùng cho các thị trường ở Ai Cập, cùng những nơi khác), cùng với Merca và Barawa, cũng đóng vai trò là điểm dừng chân cho các thương nhân Swahili từ Mombasa và Malindi và cho việc buôn bán vàng từ Kilwa. Các thương nhân Do Thái từ Hormuz đã mang vải và trái cây Ấn Độ của họ đến bờ biển Somalia để đổi lấy ngũ cốc và gỗ.

Quan hệ thương mại được thiết lập với Malacca vào thế kỷ 15, với vải, long diên hương và đồ sứ là những mặt hàng chính của thương mại. Hươu cao cổ, ngựa vằn và trầm hương được xuất khẩu sang nhà Minh của Trung Quốc, điều này đã đưa các thương nhân Somali trở thành những người dẫn đầu trong thương mại giữa Đông Á và Sừng châu Phi. Các thương nhân Hindu từ Surat và các thương nhân Đông Nam Phi từ Pate, tìm cách tránh sự phong tỏa của Ấn Độ thuộc Bồ Đào Nha (và sau này là sự can thiệp của Oman), đã sử dụng các cảng Merca và Barawa của Somalia (nằm ngoài phạm vi quyền lực trực tiếp của hai cường quốc này) để tiến hành thương mại một cách an toàn và không bị can thiệp.

3.4. Thời cận đại và thuộc địa

Trong thời kỳ cận đại, các quốc gia kế thừa Vương quốc Hồi giáo Adal và Vương quốc Hồi giáo Ajuran bắt đầu phát triển mạnh ở Somalia. Các quốc gia này bao gồm Tiểu vương quốc Hiraab, Vương quốc Hồi giáo Isaaq do triều đại Guled lãnh đạo, Vương quốc Hồi giáo Habr Yunis do triều đại Ainanshe lãnh đạo, Vương quốc Hồi giáo Geledi (triều đại Gobroon), Vương quốc Hồi giáo Majeerteen (Migiurtinia), và Vương quốc Hồi giáo Hobyo (Obbia). Họ tiếp tục truyền thống xây dựng lâu đài và thương mại hàng hải được thiết lập bởi các đế quốc Somali trước đó.

Sultan Yusuf Mahamud Ibrahim, vị Sultan thứ ba của Nhà Gobroon, đã khởi đầu thời kỳ hoàng kim của Triều đại Gobroon. Quân đội của ông đã chiến thắng trong cuộc Thánh chiến Bardheere, khôi phục sự ổn định trong khu vực và phục hồi ngành buôn bán ngà voi ở Đông Phi. Ông cũng có quan hệ thân thiện và nhận quà từ những người cai trị các vương quốc láng giềng và xa xôi như các Sultan Oman, Witu và Yemen.

Con trai của Sultan Ibrahim là Ahmed Yusuf đã kế vị ông, trở thành một trong những nhân vật quan trọng nhất ở Đông Phi thế kỷ 19, nhận cống phẩm từ các thống đốc Oman và thiết lập liên minh với các gia đình Hồi giáo quan trọng trên bờ biển Đông Phi.

Tại Somaliland, Vương quốc Hồi giáo Isaaq được thành lập vào năm 1750. Vương quốc Hồi giáo Isaaq là một vương quốc của người Somali cai trị một phần Sừng châu Phi trong thế kỷ 18 và 19. Vương quốc này bao gồm các lãnh thổ của thị tộc Isaaq, hậu duệ của thị tộc Banu Hashim, tại Somaliland và Ethiopia ngày nay. Vương quốc được cai trị bởi nhánh Rer Guled do vị sultan đầu tiên, Sultan Guled Abdi, thuộc thị tộc Eidagale thành lập. Theo truyền khẩu, trước triều đại Guled, gia tộc thị tộc Isaaq được cai trị bởi một triều đại thuộc nhánh Tolje'lo bắt đầu từ, hậu duệ của Ahmed biệt danh Tol Je'lo, con trai cả của Sheikh Ishaaq với người vợ Harari. Tổng cộng có tám nhà cai trị Tolje'lo, bắt đầu từ Boqor Harun (Boqor Haaruun^Somali) người đã cai trị Vương quốc Hồi giáo Isaaq trong nhiều thế kỷ bắt đầu từ thế kỷ 13. Nhà cai trị Tolje'lo cuối cùng Garad Dhuh Barar (Dhuux Baraar^Somali) đã bị một liên minh các thị tộc Isaaq lật đổ. Thị tộc Tolje'lo từng hùng mạnh đã bị phân tán và tìm nơi ẩn náu giữa những người Habr Awal mà họ vẫn sống cùng phần lớn cho đến ngày nay.

Vào cuối thế kỷ 19, sau Hội nghị Berlin năm 1884, các cường quốc châu Âu bắt đầu Tranh giành châu Phi. Cùng năm đó, một xứ bảo hộ của Anh được tuyên bố trên một phần Somalia, trên bờ biển châu Phi đối diện với Nam Yemen. Ban đầu, khu vực này thuộc quyền kiểm soát của Văn phòng Ấn Độ, và do đó được quản lý như một phần của Đế quốc Ấn Độ; năm 1898, nó được chuyển giao cho London kiểm soát. Năm 1889, xứ bảo hộ và sau này là thuộc địa Somalia thuộc Ý được Ý chính thức thành lập thông qua các hiệp ước khác nhau được ký kết với một số tù trưởng và sultan; Sultan Yusuf Ali Kenadid lần đầu tiên gửi yêu cầu đến Ý vào cuối tháng 12 năm 1888 để biến Vương quốc Hobyo của mình thành một xứ bảo hộ của Ý trước khi ký một hiệp ước vào năm 1889.

Phong trào Dervish đã đẩy lùi thành công Đế quốc Anh bốn lần và buộc họ phải rút lui về vùng ven biển. Darawiish đã nhiều lần đánh bại các cường quốc thuộc địa Ý, Anh, Abyssinia, đáng chú ý nhất là chiến thắng năm 1903 tại Cagaarweyne do Suleiman Aden Galaydh chỉ huy, buộc Đế quốc Anh phải rút lui về vùng ven biển vào đầu những năm 1900. Cuối cùng, Dervishes bị đánh bại vào năm 1920 bởi không quân Anh.

Buổi bình minh của chủ nghĩa phát xít vào đầu những năm 1920 báo hiệu một sự thay đổi chiến lược cho Ý, khi các vương quốc hồi giáo phía đông bắc sớm bị buộc phải nằm trong ranh giới của La Grande Somalia ("Đại Somalia") theo kế hoạch của Phát xít Ý. Với sự xuất hiện của Thống đốc Cesare Maria De Vecchi vào ngày 15 tháng 12 năm 1923, mọi thứ bắt đầu thay đổi đối với phần Somaliland được gọi là Somaliland thuộc Ý. Mảnh đất cuối cùng mà Ý giành được ở Somalia là Oltre Giuba, vùng Jubaland ngày nay, vào năm 1925. Người Ý bắt đầu các dự án cơ sở hạ tầng địa phương, bao gồm việc xây dựng bệnh viện, trang trại và trường học. Phát xít Ý, dưới sự lãnh đạo của Benito Mussolini, đã tấn công Abyssinia (Ethiopia) vào năm 1935, với mục đích thuộc địa hóa nó. Cuộc xâm lược bị Hội Quốc Liên lên án, nhưng rất ít hành động được thực hiện để ngăn chặn nó hoặc giải phóng Ethiopia bị chiếm đóng. Năm 1936, Somalia thuộc Ý được sáp nhập vào Đông Phi thuộc Ý, cùng với Eritrea và Ethiopia, với tên gọi Tỉnh Somalia. Vào ngày 3 tháng 8 năm 1940, quân đội Ý, bao gồm các đơn vị thuộc địa Somalia, đã vượt từ Ethiopia để xâm lược Somaliland thuộc Anh, và đến ngày 14 tháng 8, đã thành công trong việc chiếm Berbera từ tay người Anh.

Một lực lượng Anh, bao gồm quân đội từ nhiều quốc gia châu Phi, đã phát động chiến dịch vào tháng 1 năm 1941 từ Kenya để giải phóng Somaliland thuộc Anh và Ethiopia bị Ý chiếm đóng, đồng thời chinh phục Somaliland thuộc Ý. Đến tháng 2, hầu hết Somaliland thuộc Ý đã bị chiếm đóng và vào tháng 3, Somaliland thuộc Anh đã được tái chiếm từ biển. Các lực lượng của Đế quốc Anh hoạt động tại Somaliland bao gồm ba sư đoàn quân đội Nam Phi, Tây Phi và Đông Phi. Họ được hỗ trợ bởi các lực lượng Somalia do Abdulahi Hassan lãnh đạo với sự tham gia nổi bật của người Somali thuộc các thị tộc Isaaq, Dhulbahante và Warsangali. Số lượng người Somali gốc Ý bắt đầu giảm sau Thế chiến II, chỉ còn lại dưới 10.000 người vào năm 1960.

3.5. Độc lập và thống nhất (1960-1969)

Sau Thế chiến II, Anh vẫn giữ quyền kiểm soát cả Somaliland thuộc Anh và Somaliland thuộc Ý với tư cách là các xứ bảo hộ. Năm 1945, trong Hội nghị Potsdam, Liên Hợp Quốc đã trao cho Ý quyền ủy thác Somaliland thuộc Ý với tên gọi Lãnh thổ Ủy thác Somaliland, với điều kiện do Liên đoàn Thanh niên Somali (SYL) và các tổ chức chính trị Somali mới nổi khác như Hizbia Digil Mirifle Somali (HDMS) và Liên đoàn Quốc gia Somali (SNL) đề xuất đầu tiên-rằng Somalia phải đạt được độc lập trong vòng mười năm. Somaliland thuộc Anh vẫn là một xứ bảo hộ của Anh cho đến năm 1960.

Trong chừng mực mà Ý nắm giữ lãnh thổ theo sự ủy nhiệm của Liên Hợp Quốc, các điều khoản ủy thác đã mang lại cho người Somali cơ hội tích lũy kinh nghiệm về giáo dục chính trị phương Tây và tự quản. Đây là những lợi thế mà Somaliland thuộc Anh, vốn sẽ được sáp nhập vào nhà nước Somali mới, không có được. Mặc dù vào những năm 1950, các quan chức thuộc địa Anh đã cố gắng, thông qua các nỗ lực phát triển hành chính khác nhau, để bù đắp cho sự thờ ơ trong quá khứ, xứ bảo hộ vẫn trì trệ trong phát triển hành chính chính trị. Sự chênh lệch giữa hai lãnh thổ về phát triển kinh tế và kinh nghiệm chính trị sau này sẽ gây ra những khó khăn nghiêm trọng trong việc hội nhập hai phần.

Trong khi đó, vào năm 1948, dưới áp lực của các đồng minh trong Thế chiến II và trước sự thất vọng của người Somali, người Anh đã trả lại Haud (một khu vực chăn thả quan trọng của người Somali được cho là được bảo vệ bởi các hiệp ước của Anh với người Somali vào năm 1884 và 1886) và Vùng Somali cho Ethiopia, dựa trên một hiệp ước họ đã ký vào năm 1897, trong đó người Anh nhượng lại lãnh thổ Somalia cho Hoàng đế Ethiopia Menelik để đổi lấy sự giúp đỡ của ông chống lại các cuộc tiến công có thể có của Pháp.

Anh đã đưa ra điều khoản có điều kiện rằng cư dân Somali sẽ giữ quyền tự trị của họ, nhưng Ethiopia ngay lập tức tuyên bố chủ quyền đối với khu vực này. Điều này đã thúc đẩy một nỗ lực không thành công của Anh vào năm 1956 để mua lại các vùng đất Somalia mà họ đã giao nộp. Anh cũng trao quyền quản lý Quận Biên giới phía Bắc (NFD) gần như hoàn toàn do người Somali sinh sống cho những người theo chủ nghĩa dân tộc Kenya. Điều này bất chấp một cuộc trưng cầu dân ý mà theo một ủy ban thuộc địa của Anh, gần như tất cả người Somali bản địa của lãnh thổ này đều ủng hộ việc gia nhập Cộng hòa Somalia mới thành lập.

Một cuộc trưng cầu dân ý đã được tổ chức tại Djibouti láng giềng (khi đó được gọi là Somaliland thuộc Pháp) vào năm 1958, vào đêm trước khi Somalia độc lập vào năm 1960, để quyết định có nên gia nhập Cộng hòa Somalia hay ở lại với Pháp. Cuộc trưng cầu dân ý đã nghiêng về việc tiếp tục liên kết với Pháp, phần lớn là do sự bỏ phiếu đồng ý của nhóm dân tộc Afar đông đảo và người châu Âu cư trú. Cũng có tình trạng gian lận phiếu bầu phổ biến, với việc Pháp trục xuất hàng ngàn người Somali trước khi cuộc trưng cầu dân ý diễn ra.

Đa số những người bỏ phiếu 'không' là người Somali, những người mạnh mẽ ủng hộ việc gia nhập một Somalia thống nhất, như đã được đề xuất bởi Mahmoud Harbi, Phó Chủ tịch Hội đồng Chính phủ. Harbi đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn máy bay hai năm sau đó. Djibouti cuối cùng đã giành được độc lập từ Pháp vào năm 1977, và Hassan Gouled Aptidon, một người Somali đã vận động bỏ phiếu 'có' trong cuộc trưng cầu dân ý năm 1976, cuối cùng đã trở thành tổng thống đầu tiên của Djibouti (1977-1999).

Vào ngày 1 tháng 7 năm 1960, năm ngày sau khi xứ bảo hộ Somaliland thuộc Anh trước đây giành độc lập với tên gọi Nhà nước Somaliland, lãnh thổ này đã thống nhất với Lãnh thổ Ủy thác Somaliland để thành lập Cộng hòa Somalia, mặc dù trong các ranh giới do Ý và Anh vẽ ra. Một chính phủ được thành lập bởi Abdullahi Issa và Muhammad Haji Ibrahim Egal cùng với các thành viên khác của chính phủ ủy thác và chính phủ bảo hộ, với Abdulcadir Muhammed Aden là Chủ tịch Quốc hội Somalia, Aden Abdullah Osman Daar là Tổng thống Cộng hòa Somalia, và Abdirashid Ali Shermarke là Thủ tướng (sau này trở thành tổng thống từ năm 1967 đến 1969). Vào ngày 20 tháng 7 năm 1961, thông qua một cuộc trưng cầu dân ý phổ thông, hiến pháp mới đã được người dân Somalia thuộc lãnh thổ ủy thác của Ý phê chuẩn rộng rãi. Hầu hết người dân từ Lãnh thổ Bảo hộ Somaliland trước đây đã không tham gia cuộc trưng cầu dân ý, mặc dù chỉ một số ít người Somaliland tham gia trưng cầu dân ý đã bỏ phiếu chống lại hiến pháp mới, vốn được soạn thảo lần đầu vào năm 1960. Năm 1967, Muhammad Haji Ibrahim Egal trở thành Thủ tướng, một vị trí mà ông được Shermarke bổ nhiệm. Egal sau này trở thành Tổng thống của vùng Somaliland tự trị ở tây bắc Somalia.

3.6. Cộng hòa Dân chủ Somalia (1969-1991)

3.6.1. Đảo chính

Vào ngày 15 tháng 10, khi tổng thống Abdirashid Ali Sharmarke đang đi thị sát vùng Las Anood bị hạn hán, vệ sĩ riêng của ông đã bắn chết ông. Cựu Ngoại trưởng Hoa Kỳ Henry Kissinger kết luận rằng người vệ sĩ đã hành động theo ý mình. Sáu ngày sau, vào ngày 21 tháng 10, Tướng Siad Barre lãnh đạo một cuộc đảo chính quân sự và lật đổ thành công chính phủ nghị viện. Các nhà phân tích chính trị hiện đại cho rằng cuộc đảo chính được thúc đẩy bởi tham nhũng trong chính phủ nghị viện. Người vệ sĩ đã bị Hội đồng Cách mạng Tối cao (SRC) xét xử, tra tấn và hành quyết. Anh ta xuất thân từ cùng một thị tộc với tổng thống mà anh ta đã giết.

Cùng với Barre, SRC nắm quyền sau vụ ám sát Tổng thống Sharmarke được lãnh đạo bởi Chuẩn tướng Mohamed Ainanshe Guled, Trung tá Salaad Gabeyre Kediye và Cảnh sát trưởng Jama Korshel. Kediye chính thức giữ danh hiệu "Cha đẻ của Cách mạng", và Barre ngay sau đó trở thành người đứng đầu SRC. SRC sau đó đổi tên nước thành Cộng hòa Dân chủ Somalia, giải tán quốc hội và Tòa án Tối cao, và đình chỉ hiến pháp.

Chính phủ cách mạng đã thành lập các chương trình công trình công cộng quy mô lớn và thực hiện thành công một chiến dịch xóa mù chữ ở thành thị và nông thôn, giúp tăng đáng kể tỷ lệ biết chữ. Cộng hòa Dân chủ Somalia đạt tỷ lệ biết chữ 70%, một trong những tỷ lệ cao nhất ở châu Phi vào thời điểm đó.

Ngoài chương trình quốc hữu hóa công nghiệp và đất đai, chính sách đối ngoại của chế độ mới nhấn mạnh vào các mối liên kết truyền thống và tôn giáo của Somalia với thế giới Ả Rập, cuối cùng gia nhập Liên đoàn Ả Rập vào tháng 2 năm 1974. Cùng năm đó, Barre cũng giữ chức chủ tịch Tổ chức Thống nhất châu Phi (OAU), tiền thân của Liên minh châu Phi (AU).

Vào tháng 7 năm 1976, SRC của Barre tự giải tán và thành lập Đảng Xã hội Cách mạng Somalia (SRSP) thay thế, một chính phủ độc đảng dựa trên chủ nghĩa xã hội khoa học và các nguyên lý Hồi giáo. SRSP là một nỗ lực nhằm dung hòa hệ tư tưởng nhà nước chính thức với tôn giáo nhà nước chính thức bằng cách điều chỉnh các nguyên lý Marx cho phù hợp với hoàn cảnh địa phương. Sự nhấn mạnh được đặt vào các nguyên tắc Hồi giáo về tiến bộ xã hội, bình đẳng và công lý, mà chính phủ cho rằng đã hình thành cốt lõi của chủ nghĩa xã hội khoa học và sự chú trọng của chính nó vào tự lực, sự tham gia của công chúng và sự kiểm soát của nhân dân, cũng như quyền sở hữu trực tiếp các phương tiện sản xuất. Trong khi SRSP khuyến khích đầu tư tư nhân ở quy mô hạn chế, hướng đi chung của chính quyền về cơ bản là cộng sản.

Vào tháng 7 năm 1977, Chiến tranh Ogaden nổ ra sau khi chính phủ của Barre sử dụng lời kêu gọi đoàn kết dân tộc để biện minh cho việc sáp nhập bằng vũ lực vùng Ogaden chủ yếu do người Somali sinh sống của Ethiopia vào một Đại Somalia Liên Somali, cùng với các vùng đất nông nghiệp trù phú ở đông nam Ethiopia, cơ sở hạ tầng và các khu vực chiến lược quan trọng xa về phía bắc đến Djibouti. Trong tuần đầu tiên của cuộc xung đột, các lực lượng vũ trang Somalia đã chiếm được miền nam và miền trung Ogaden và trong phần lớn cuộc chiến, quân đội Somalia đã liên tục giành chiến thắng trước quân đội Ethiopia và truy đuổi họ đến tận Sidamo. Đến tháng 9 năm 1977, Somalia kiểm soát 90% Ogaden và chiếm được các thành phố chiến lược như Jijiga đồng thời gây áp lực nặng nề lên Dire Dawa, đe dọa tuyến đường sắt từ thành phố này đến Djibouti. Sau cuộc bao vây Harar, một sự can thiệp lớn chưa từng có của Liên Xô bao gồm 20.000 quân Cuba và vài nghìn chuyên gia Liên Xô đã đến viện trợ cho chế độ Derg cộng sản của Ethiopia. Đến năm 1978, quân đội Somalia cuối cùng đã bị đẩy lui khỏi Ogaden. Sự thay đổi trong sự ủng hộ này của Liên Xô đã thúc đẩy chính phủ Barre tìm kiếm đồng minh ở nơi khác. Cuối cùng, họ đã chọn đối thủ không đội trời chung của Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh là Hoa Kỳ, vốn đã ve vãn chính phủ Somalia một thời gian. Tình hữu nghị ban đầu của Somalia với Liên Xô và sau đó là quan hệ đối tác với Hoa Kỳ đã cho phép nước này xây dựng đội quân lớn nhất châu Phi.

Một hiến pháp mới được ban hành vào năm 1979, theo đó các cuộc bầu cử Quốc hội Nhân dân đã được tổ chức. Tuy nhiên, bộ chính trị của Đảng Xã hội Cách mạng Somalia của Barre vẫn tiếp tục cai trị. Vào tháng 10 năm 1980, SRSP bị giải tán, và Hội đồng Cách mạng Tối cao được tái lập thay thế. Vào thời điểm đó, chính phủ của Barre ngày càng trở nên không được lòng dân. Nhiều người Somali đã désenchanté với cuộc sống dưới chế độ độc tài quân sự.

Chế độ này càng suy yếu hơn vào những năm 1980 khi Chiến tranh Lạnh kết thúc và tầm quan trọng chiến lược của Somalia giảm sút. Chính phủ ngày càng trở nên độc đoán, và các phong trào kháng chiến, được Ethiopia khuyến khích, đã nổi lên trên khắp đất nước, cuối cùng dẫn đến Nội chiến Somalia. Trong số các nhóm dân quân có Mặt trận Dân chủ Cứu quốc Somalia (SSDF), Quốc hội Somalia Thống nhất (USC), Phong trào Quốc gia Somalia (SNM) và Phong trào Yêu nước Somalia (SPM), cùng với các phe đối lập chính trị bất bạo động của Phong trào Dân chủ Somalia (SDM), Liên minh Dân chủ Somalia (SDA) và Nhóm Tuyên ngôn Somalia (SMG).

3.7. Nội chiến Somalia (1991-nay)

Khi uy tín đạo đức của chính phủ Barre dần bị xói mòn, nhiều người Somali đã désenchanté với cuộc sống dưới chế độ quân sự. Đến giữa những năm 1980, các phong trào kháng chiến được hỗ trợ bởi chính quyền Derg cộng sản của Ethiopia đã nổi lên trên khắp đất nước. Barre đã đáp trả bằng cách ra lệnh các biện pháp trừng phạt đối với những người mà ông cho là đang hỗ trợ du kích tại địa phương, đặc biệt là ở các vùng phía bắc. Cuộc đàn áp bao gồm việc ném bom các thành phố, với trung tâm hành chính tây bắc Hargeisa, một thành trì của Phong trào Quốc gia Somalia (SNM), nằm trong số các khu vực bị nhắm mục tiêu vào năm 1988.

Cuộc đàn áp do chính phủ của Barre khởi xướng đã mở rộng phạm vi ra ngoài các vụ đánh bom ban đầu ở miền bắc, bao trùm nhiều vùng trên cả nước. Sự tái diễn các chiến lược hung hăng nhằm dập tắt bất đồng chính kiến và duy trì quyền lực đối với dân chúng là một đặc điểm nổi bật trong các hành động đàn áp của chính phủ ở miền Nam. Một trong những trường hợp đáng chú ý nhất xảy ra vào năm 1991, khi chế độ của Barre tiến hành một cuộc không kích tàn bạo dẫn đến cái chết của vô số người dân vô tội tại thị trấn Beledwene, nằm ở miền nam Somalia. Sự tàn bạo và quy mô của tội ác này đã làm nổi bật mức độ mà chính phủ sẵn sàng đi đến để dập tắt bất kỳ hình thức đối lập hoặc kháng cự nào, thể hiện sự coi thường trắng trợn đối với nhân quyền và giá trị của cuộc sống con người.

Một trường hợp đáng chú ý khác về các chính sách đàn áp của Barre xảy ra tại thành phố Baidoa, nơi được mệnh danh là 'thành phố của thần chết' do những sự kiện bi thảm diễn ra ở đó trong nạn đói và nội chiến. Hàng trăm ngàn người đã thiệt mạng do hậu quả của các chiến lược của chính phủ đặc biệt nhắm vào cộng đồng Rahanweyn cư trú tại các khu vực này.

Năm 1990, tại thủ đô Mogadishu, người dân bị cấm tụ tập công khai thành nhóm quá ba hoặc bốn người. Tình trạng thiếu nhiên liệu, lạm phát và mất giá tiền tệ đã ảnh hưởng đến nền kinh tế. Một thị trường chợ đen phát triển mạnh ở trung tâm thành phố khi các ngân hàng thiếu nội tệ để trao đổi. Các quy định kiểm soát ngoại hối hà khắc đã được đưa ra để ngăn chặn việc xuất khẩu ngoại tệ. Mặc dù không có hạn chế đi lại nào đối với người nước ngoài, việc chụp ảnh nhiều địa điểm đã bị cấm. Vào ban ngày ở Mogadishu, sự xuất hiện của bất kỳ lực lượng quân sự chính phủ nào cũng cực kỳ hiếm. Tuy nhiên, các hoạt động bị cáo buộc vào đêm khuya của chính quyền bao gồm việc "biến mất" của các cá nhân khỏi nhà của họ.

Năm 1991, chính quyền Barre bị lật đổ bởi một liên minh các nhóm đối lập dựa trên thị tộc, được hỗ trợ bởi chế độ Derg cầm quyền khi đó của Ethiopia và Libya. Sau một cuộc họp của Phong trào Quốc gia Somalia và các trưởng lão của các thị tộc phía bắc, phần lãnh thổ phía bắc từng thuộc Anh của đất nước đã tuyên bố độc lập với tên gọi Cộng hòa Somaliland vào tháng 5 năm 1991. Mặc dù trên thực tế độc lập và tương đối ổn định so với miền nam hỗn loạn, nó vẫn chưa được bất kỳ chính phủ nước ngoài nào công nhận.

Nhiều nhóm đối lập sau đó bắt đầu tranh giành ảnh hưởng trong khoảng trống quyền lực sau khi chế độ Barre bị lật đổ. Ở miền nam, các phe phái vũ trang do các chỉ huy USC là Tướng Mohamed Farah Aidid và Ali Mahdi Mohamed lãnh đạo, đặc biệt, đã đụng độ khi mỗi bên tìm cách giành quyền kiểm soát thủ đô. Năm 1991, một hội nghị quốc tế đa giai đoạn về Somalia đã được tổ chức tại Djibouti láng giềng. Nhờ tính hợp pháp được trao bởi hội nghị Djibouti, Muhammad sau đó đã được cộng đồng quốc tế công nhận là Tổng thống mới của Somalia. Ông không thể thực thi quyền lực của mình ra ngoài một số khu vực của thủ đô. Thay vào đó, quyền lực bị tranh giành với các nhà lãnh đạo phe phái khác ở nửa phía nam Somalia và với các thực thể bán quốc gia tự trị ở phía bắc. Hội nghị Djibouti được theo sau bởi hai thỏa thuận hòa giải dân tộc và giải trừ quân bị không thành công, được ký bởi 15 bên liên quan chính trị: một thỏa thuận tổ chức một Cuộc họp Chuẩn bị Không chính thức về Hòa giải Dân tộc, và Thỏa thuận Addis Ababa năm 1993 được thực hiện tại Hội nghị Hòa giải Dân tộc.

Vào đầu những năm 1990, do tình trạng thiếu vắng kéo dài một chính quyền trung ương thường trực, Somalia bắt đầu được mô tả như một "quốc gia thất bại".

3.7.1. Thành lập và phát triển các chính phủ chuyển tiếp

Chính phủ Quốc gia Chuyển tiếp (TNG) được thành lập vào tháng 4-tháng 5 năm 2000 tại Hội nghị Hòa bình Quốc gia Somalia (SNPC) được tổ chức tại Arta, Djibouti. Abdiqasim Salad Hassan được chọn làm Tổng thống của Chính phủ Quốc gia Chuyển tiếp (TNG) mới của quốc gia, một chính quyền lâm thời được thành lập để hướng dẫn Somalia đến chính phủ cộng hòa thường trực thứ ba của mình.

Các vấn đề nội bộ của TNG đã dẫn đến việc thay thế Thủ tướng bốn lần trong ba năm, và cơ quan hành chính này được báo cáo là đã phá sản vào tháng 12 năm 2003. Nhiệm kỳ của nó cũng kết thúc cùng lúc.

Vào ngày 10 tháng 10 năm 2004, các nhà lập pháp đã bầu Abdullahi Yusuf Ahmed làm Tổng thống đầu tiên của Chính phủ Liên bang Chuyển tiếp (TFG), kế nhiệm Chính phủ Quốc gia Chuyển tiếp. TFG là chính quyền lâm thời thứ hai nhằm khôi phục các thể chế quốc gia cho Somalia sau sự sụp đổ của chế độ Siad Barre năm 1991 và cuộc nội chiến sau đó.

Chính phủ Liên bang Chuyển tiếp (TFG) là chính phủ được quốc tế công nhận của Somalia cho đến ngày 20 tháng 8 năm 2012, khi nhiệm kỳ của nó chính thức kết thúc. Nó được thành lập như một trong những Thể chế Liên bang Chuyển tiếp (TFIs) của chính phủ như được định nghĩa trong Hiến chương Liên bang Chuyển tiếp (TFC) được Nghị viện Liên bang Chuyển tiếp (TFP) thông qua vào tháng 11 năm 2004. Chính phủ Liên bang Chuyển tiếp chính thức bao gồm nhánh hành pháp của chính phủ, với TFP đóng vai trò là nhánh lập pháp. Chính phủ do Tổng thống Somalia đứng đầu, người mà nội các báo cáo thông qua Thủ tướng Somalia. Tuy nhiên, nó cũng được sử dụng như một thuật ngữ chung để chỉ cả ba nhánh một cách tập thể.

3.7.2. Sự trỗi dậy và sụp đổ của Liên minh Tòa án Hồi giáo

Năm 2006, Liên minh Tòa án Hồi giáo (ICU) đã nắm quyền kiểm soát phần lớn miền nam đất nước trong 6 tháng và áp đặt luật Shari'a. Các quan chức hàng đầu của Liên Hợp Quốc đã gọi giai đoạn ngắn ngủi này là một 'thời kỳ hoàng kim' trong lịch sử chính trị Somalia.

3.7.4. Thành lập Chính phủ Liên bang và tình hình hiện tại

Từ ngày 31 tháng 5 đến ngày 9 tháng 6 năm 2008, đại diện của chính phủ liên bang Somalia và Liên minh Tái giải phóng Somalia (ARS) đã tham gia các cuộc đàm phán hòa bình tại Djibouti do Đặc phái viên Liên Hợp Quốc tại Somalia, Ahmedou Ould-Abdallah, làm trung gian. Hội nghị kết thúc bằng một thỏa thuận đã ký kêu gọi rút quân đội Ethiopia để đổi lấy việc chấm dứt đối đầu vũ trang. Quốc hội sau đó được mở rộng lên 550 ghế để tiếp nhận các thành viên ARS, những người sau đó đã bầu Sheikh Sharif Sheikh Ahmed làm tổng thống.

Với sự giúp đỡ của một đội quân nhỏ của Liên minh châu Phi, Chính phủ Liên bang Chuyển tiếp (TFG) đã bắt đầu một cuộc phản công vào tháng 2 năm 2009 để giành toàn quyền kiểm soát nửa phía nam đất nước. Để củng cố quyền cai trị của mình, TFG đã thành lập một liên minh với Liên minh Tòa án Hồi giáo, các thành viên khác của Liên minh Tái giải phóng Somalia, và Ahlu Sunna Waljama'a, một lực lượng dân quân Sufi ôn hòa. Hơn nữa, Al-Shabaab và Hizbul Islam, hai nhóm Hồi giáo chính đối lập, đã bắt đầu giao tranh với nhau vào giữa năm 2009.

Như một thỏa thuận ngừng bắn, vào tháng 3 năm 2009, TFG tuyên bố sẽ tái áp dụng Shari'a làm hệ thống tư pháp chính thức của quốc gia. Tuy nhiên, xung đột vẫn tiếp diễn ở các vùng phía nam và miền trung đất nước. Trong vòng vài tháng, TFG đã từ chỗ nắm giữ khoảng 70% các khu vực xung đột ở nam-trung Somalia, mất quyền kiểm soát hơn 80% lãnh thổ tranh chấp vào tay quân nổi dậy Hồi giáo.

Vào tháng 10 năm 2011, một chiến dịch phối hợp, Chiến dịch Linda Nchi giữa quân đội Somalia và Kenya cùng các lực lượng đa quốc gia đã bắt đầu chống lại Al-Shabaab ở miền nam Somalia. Đến tháng 9 năm 2012, các lực lượng Somalia, Kenya và Raskamboni đã chiếm được thành trì lớn cuối cùng của Al-Shabaab, cảng Kismayo ở phía nam. Vào tháng 7 năm 2012, ba chiến dịch của Liên minh châu Âu đã được triển khai để đối phó với Somalia: EUTM Somalia, Lực lượng Hải quân EU Somalia Chiến dịch Atalanta ngoài khơi Sừng châu Phi, và EUCAP Nestor.

Là một phần của "Lộ trình Kết thúc Chuyển tiếp" chính thức, một quy trình chính trị cung cấp các tiêu chí rõ ràng hướng tới việc hình thành các thể chế dân chủ thường trực ở Somalia, nhiệm kỳ lâm thời của Chính phủ Liên bang Chuyển tiếp đã kết thúc vào ngày 20 tháng 8 năm 2012. Nghị viện Liên bang Somalia cũng được thành lập đồng thời.

Chính phủ Liên bang Somalia, chính phủ trung ương thường trực đầu tiên của đất nước kể từ khi bắt đầu cuộc nội chiến, được thành lập vào tháng 8 năm 2012. Vào tháng 8 năm 2014, Chiến dịch Ấn Độ Dương do chính phủ Somalia lãnh đạo đã được phát động chống lại các ổ nổi dậy ở vùng nông thôn.

4.1. Vị trí và địa hình

Somalia có vị trí địa chính trị quan trọng ở Sừng châu Phi, giáp với Djibouti ở phía tây bắc, Ethiopia ở phía tây, Kenya ở phía tây nam. Phía bắc giáp Vịnh Aden, phía đông là Biển Somali và Kênh Guardafui, ngăn cách Somalia với Seychelles và Socotra. Biên giới đất liền của Somalia dài khoảng 2.34 K km.

Địa hình Somalia đa dạng. Ở phía bắc, dãy núi Ogo chạy theo hướng đông-tây, song song với bờ biển Vịnh Aden. Dãy núi Cal Madow ở phía đông bắc là nơi có đỉnh Shimbiris cao nhất Somalia, với độ cao khoảng 2.42 K m. Các dãy núi Karkaar hiểm trở cũng nằm sâu trong nội địa từ bờ biển Vịnh Aden. Về phía trung tâm, địa hình chuyển dần sang các cao nguyên nông và các dòng sông cạn theo mùa, được gọi là Ogo. Cao nguyên phía tây của Ogo dần hợp nhất với Haud, một khu vực chăn thả gia súc quan trọng.

4.2. Thủy văn

Somalia chỉ có hai con sông thường xuyên có nước là Jubba và Shebelle, cả hai đều bắt nguồn từ Cao nguyên Ethiopia. Các sông này chủ yếu chảy về phía nam. Sông Jubba đổ ra Ấn Độ Dương tại Kismayo. Sông Shebelle trước đây từng đổ ra biển gần Merca, nhưng hiện nay chỉ chảy đến một điểm phía tây nam Mogadishu, sau đó tạo thành các đầm lầy và vùng đất khô cằn trước khi biến mất ở vùng sa mạc phía đông Jilib, gần sông Jubba.

Các đảo và quần đảo đáng chú ý ngoài khơi Somalia bao gồm Quần đảo Bajuni và Quần đảo Saad ad-Din.

4.3. Khí hậu

Do vị trí gần xích đạo, khí hậu Somalia không có nhiều thay đổi theo mùa. Điều kiện nóng bức phổ biến quanh năm, cùng với gió mùa định kỳ và lượng mưa không đều. Nhiệt độ trung bình tối đa hàng ngày dao động từ 30 °C đến 40 °C, ngoại trừ ở các vùng cao dọc theo bờ biển phía đông, nơi có thể cảm nhận được ảnh hưởng của dòng hải lưu lạnh ngoài khơi. Ví dụ, ở Mogadishu, nhiệt độ cao trung bình buổi chiều dao động từ 28 °C đến 32 °C vào tháng Tư. Một số nhiệt độ trung bình hàng năm cao nhất thế giới đã được ghi nhận ở nước này; Berbera trên bờ biển tây bắc có nhiệt độ cao buổi chiều trung bình hơn 38 °C từ tháng Sáu đến tháng Chín. Trên toàn quốc, nhiệt độ trung bình tối thiểu hàng ngày thường dao động từ khoảng 15 °C đến 30 °C.

Sự chênh lệch khí hậu lớn nhất xảy ra ở miền bắc Somalia, nơi nhiệt độ đôi khi vượt quá 45 °C vào tháng Bảy trên các đồng bằng ven biển và giảm xuống dưới điểm đóng băng vào tháng Mười Hai ở vùng cao nguyên. Ở vùng này, độ ẩm tương đối dao động từ khoảng 40% vào giữa chiều đến 85% vào ban đêm, thay đổi phần nào theo mùa.

Không giống như khí hậu của hầu hết các quốc gia khác ở vĩ độ này, điều kiện ở Somalia dao động từ khô cằn ở các vùng đông bắc và trung tâm đến bán khô cằn ở tây bắc và nam. Ở phía đông bắc, lượng mưa hàng năm ít hơn 100 mm; ở các cao nguyên trung tâm, lượng mưa khoảng 200 mm đến 300 mm. Tuy nhiên, các vùng tây bắc và tây nam của quốc gia nhận được lượng mưa đáng kể hơn nhiều, với trung bình 510 mm đến 610 mm mỗi năm. Mặc dù các vùng ven biển nóng và ẩm quanh năm, vùng nội địa thường khô và nóng.

Có bốn mùa chính xoay quanh đời sống chăn nuôi và nông nghiệp, được quyết định bởi sự thay đổi của các kiểu gió:

• Jilal: Từ tháng Mười Hai đến tháng Ba, là mùa khô khắc nghiệt nhất trong năm.
• Gu: Mùa mưa chính, kéo dài từ tháng Tư đến tháng Sáu. Đặc trưng bởi gió mùa tây nam, làm tươi tốt đồng cỏ, đặc biệt là cao nguyên trung tâm, và biến sa mạc thành thảm thực vật tươi tốt trong thời gian ngắn.
• Xagaa (phát âm là "Hagaa"): Từ tháng Bảy đến tháng Chín, là mùa khô thứ hai.
• Dayr: Mùa mưa ngắn nhất, kéo dài từ tháng Mười đến tháng Mười Hai.

Các giai đoạn tangambili xen kẽ giữa hai mùa gió mùa (tháng Mười-tháng Mười Một và tháng Ba-tháng Năm) nóng và ẩm.

4.4. Môi trường và động thực vật hoang dã

Somalia có bảy vùng sinh thái trên cạn: Rừng núi Ethiopia, Khảm rừng ven biển Bắc Zanzibar-Inhambane, Thảm cây bụi và bụi rậm Acacia-Commiphora Somalia, Đồng cỏ và cây bụi khô cằn Ethiopia, Đồng cỏ và cây bụi Hobyo, Rừng khô cằn núi Somalia, và Rừng ngập mặn Đông Phi. Ở phía bắc, một đồng bằng bán sa mạc phủ đầy cây bụi được gọi là Guban nằm song song với vùng duyên hải Vịnh Aden. Đồng bằng này, rộng mười hai kilômét ở phía tây và chỉ còn hai kilômét ở phía đông, bị chia cắt bởi các dòng nước chủ yếu là lòng sông cát khô cằn ngoại trừ trong mùa mưa. Khi mưa đến, các bụi cây thấp và cụm cỏ của Guban biến thành thảm thực vật tươi tốt. Dải ven biển này là một phần của vùng sinh thái Đồng cỏ và cây bụi khô cằn Ethiopia.

Do sự đa dạng về địa lý và khí hậu, Somalia là nơi sinh sống của nhiều loài động vật có vú. Các loài động vật hoang dã vẫn còn tồn tại bao gồm báo săn, sư tử, hươu cao cổ lưới, khỉ đầu chó, linh miêu tai đen, voi, lợn rừng, linh dương gazelle, ibex, kudu, linh dương dik-dik, linh dương oribi, lừa hoang Somali, reedbuck và ngựa vằn Grévy, chuột chù voi, chuột dassie đá, chuột chũi vàng và linh dương. Nước này cũng có một số lượng lớn lạc đà một bướu.

Somalia là nơi sinh sống của khoảng 727 loài chim. Trong số này, tám loài là loài đặc hữu, một loài được con người du nhập, và một loài hiếm hoặc tình cờ xuất hiện. Mười bốn loài đang bị đe dọa trên toàn cầu. Các loài chim chỉ có ở nước này bao gồm Bồ câu Somali, Alaemon hamertoni (Alaudidae), Sơn ca Lesser Hoopoe, Heteromirafra archeri (Alaudidae), Sơn ca Archer, Mirafra ashi, Sơn ca bụi Ash, Mirafra somalica (Alaudidae), Sơn ca bụi Somali, Spizocorys obbiensis (Alaudidae), Sơn ca Obbia, Carduelis johannis (Fringillidae), và Sẻ thông Warsangli.

Vùng lãnh hải của Somalia là ngư trường chính cho các loài cá biển di cư cao, chẳng hạn như cá ngừ. Thềm lục địa hẹp nhưng màu mỡ chứa một số loài cá đáy và động vật giáp xác. Các loài cá chỉ có ở quốc gia này bao gồm Cirrhitichthys randalli (Cirrhitidae), Symphurus fuscus (Cynoglossidae), Parapercis simulata OC (Pinguipedidae), Cociella somaliensis OC (Platycephalidae), và Pseudochromis melanotus (Pseudochromidae).

Có khoảng 235 loài bò sát. Trong số này, gần một nửa sống ở các khu vực phía bắc. Các loài bò sát đặc hữu của Somalia bao gồm rắn lục vảy cưa Hughes, rắn Garter Nam Somali, một loài rắn săn mồi (Platyceps messanai), một loài rắn冕 (Spalerosophis josephscorteccii), trăn cát Somali, thằn lằn giun góc cạnh, một loài thằn lằn đuôi gai (Uromastyx macfadyeni), agama Lanza, một loài tắc kè (Hemidactylus granchii), tắc kè semaphore Somali, và một loài thằn lằn cát (Mesalina hoặc Eremias). Một loài rắn colubrid (Aprosdoketophis andreonei) và thằn lằn bóng Haacke-Greer (Haackgreerius miopus) là những loài đặc hữu.

Somalia là một quốc gia bán khô cằn với khoảng 1,6% diện tích đất có thể canh tác. Các tổ chức môi trường địa phương đầu tiên là Ecoterra Somalia và Hiệp hội Sinh thái Somalia, cả hai đều giúp thúc đẩy nhận thức về các mối quan tâm sinh thái và huy động các chương trình môi trường trong tất cả các lĩnh vực chính phủ cũng như trong xã hội dân sự. Từ năm 1971 trở đi, một chiến dịch trồng cây quy mô lớn trên toàn quốc đã được chính phủ Siad Barre giới thiệu để ngăn chặn sự tiến triển của hàng ngàn mẫu cồn cát do gió thổi có nguy cơ nhấn chìm các thị trấn, đường sá và đất nông nghiệp. Đến năm 1988, 265 ha trong tổng số 336 ha dự kiến đã được xử lý, với 39 khu bảo tồn đồng cỏ và 36 khu trồng rừng được thành lập. Năm 1986, Trung tâm Cứu hộ, Nghiên cứu và Giám sát Động vật Hoang dã được Ecoterra International thành lập, với mục tiêu nâng cao nhận thức của công chúng về các vấn đề sinh thái. Nỗ lực giáo dục này đã dẫn đến cái gọi là "đề xuất Somalia" vào năm 1989 và quyết định của chính phủ Somalia tuân thủ Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES), lần đầu tiên thiết lập lệnh cấm buôn bán ngà voi trên toàn thế giới.

Sau này, Fatima Jibrell, một nhà hoạt động môi trường nổi tiếng người Somali, đã phát động một chiến dịch thành công nhằm bảo tồn các khu rừng già keo ở phía đông bắc Somalia. Những cây này, có thể sống tới 500 năm, đang bị đốn hạ để làm than củi, một mặt hàng rất được ưa chuộng ở Bán đảo Ả Rập, nơi các bộ lạc Bedouin trong vùng tin rằng cây keo là thiêng liêng. Là một loại nhiên liệu tương đối rẻ tiền, việc sản xuất than củi thường dẫn đến phá rừng và sa mạc hóa. Để giải quyết vấn đề này, Jibrell và Tổ chức Cứu trợ và Phát triển Sừng châu Phi (Horn Relief; nay là Adeso), một tổ chức mà bà là người sáng lập và giám đốc điều hành, đã đào tạo một nhóm thanh thiếu niên để giáo dục công chúng về những thiệt hại vĩnh viễn mà việc sản xuất than củi có thể gây ra. Năm 1999, Horn Relief đã điều phối một cuộc tuần hành hòa bình ở vùng Puntland phía đông bắc Somalia để chấm dứt cái gọi là "chiến tranh than củi". Kết quả của những nỗ lực vận động hành lang và giáo dục của Jibrell, chính phủ Puntland vào năm 2000 đã cấm xuất khẩu than củi. Kể từ đó, chính phủ cũng đã thực thi lệnh cấm, được cho là đã dẫn đến sự sụt giảm 80% xuất khẩu sản phẩm này. Jibrell đã được trao Giải thưởng Môi trường Goldman vào năm 2002 vì những nỗ lực của bà chống lại suy thoái môi trường và sa mạc hóa. Năm 2008, bà cũng đã giành được Giải thưởng của Hiệp hội Địa lý Quốc gia/Quỹ Buffett về Lãnh đạo trong Bảo tồn.

Sau trận sóng thần tháng 12 năm 2004, cũng đã có những cáo buộc rằng sau khi nội chiến Somalia bùng nổ vào cuối những năm 1980, bờ biển dài, hẻo lánh của Somalia đã được sử dụng làm nơi đổ chất thải độc hại. Những con sóng khổng lồ tàn phá miền bắc Somalia sau trận sóng thần được cho là đã khuấy động hàng tấn chất thải hạt nhân và độc hại có thể đã bị các công ty nước ngoài đổ bất hợp pháp vào nước này.

Đảng Xanh châu Âu đã theo dõi những tiết lộ này bằng cách trình bày trước báo chí và Nghị viện châu Âu tại Strasbourg các bản sao hợp đồng được ký bởi hai công ty châu Âu - công ty Achair Partners của Ý-Thụy Sĩ, và một nhà môi giới chất thải của Ý, Progresso - và đại diện của Tổng thống Somalia khi đó, lãnh đạo phe phái Ali Mahdi Mohamed, để chấp nhận 10 triệu tấn chất thải độc hại đổi lấy 80 triệu đô la (khi đó khoảng 60 triệu bảng Anh).

Theo các báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), chất thải đã dẫn đến số ca nhiễm trùng đường hô hấp, loét miệng và chảy máu, xuất huyết ổ bụng và nhiễm trùng da bất thường cao hơn nhiều so với bình thường ở nhiều cư dân các khu vực xung quanh các thị trấn đông bắc Hobyo và Benadir trên bờ biển Ấn Độ Dương - những căn bệnh phù hợp với bệnh nhiễm xạ. UNEP cho biết thêm rằng tình hình dọc theo bờ biển Somalia đặt ra một mối nguy hiểm môi trường rất nghiêm trọng không chỉ ở Somalia, mà còn ở tiểu vùng Đông Phi.

5.1. Cơ cấu chính phủ

Nghị viện Liên bang Somalia là cơ quan lập pháp quốc gia của Somalia. Cơ quan lập pháp lưỡng viện này bao gồm Hạ viện Nhân dân (hạ viện) và Thượng viện (thượng viện), các thành viên được bầu để phục vụ nhiệm kỳ bốn năm. Việc lựa chọn thành viên nghị viện thường do các bang thành viên liên bang quyết định, phản ánh sự phân chia quyền lực dựa trên thị tộc. Nghị viện bầu Tổng thống, Chủ tịch Nghị viện và các Phó Chủ tịch. Nghị viện cũng có thẩm quyền thông qua và phủ quyết luật.

Tư pháp Somalia được xác định bởi Hiến pháp Lâm thời của Cộng hòa Liên bang Somalia. Được thông qua vào ngày 1 tháng 8 năm 2012 bởi một Hội đồng Lập hiến Quốc gia tại Mogadishu, văn kiện này được xây dựng bởi một ủy ban các chuyên gia do luật sư và Chủ tịch Nghị viện Liên bang, Mohamed Osman Jawari, chủ trì. Nó cung cấp cơ sở pháp lý cho sự tồn tại của Cộng hòa Liên bang và là nguồn thẩm quyền pháp lý.

Cơ cấu tòa án quốc gia được tổ chức thành ba cấp: Tòa án Hiến pháp, tòa án cấp Chính phủ Liên bang và tòa án cấp Bang. Một Ủy ban Dịch vụ Tư pháp gồm chín thành viên bổ nhiệm bất kỳ thành viên nào của ngành tư pháp cấp Liên bang. Ủy ban này cũng lựa chọn và trình các ứng cử viên thẩm phán Tòa án Hiến pháp tiềm năng lên Hạ viện của Nghị viện Liên bang để phê chuẩn. Nếu được tán thành, Tổng thống sẽ bổ nhiệm ứng cử viên làm thẩm phán Tòa án Hiến pháp. Tòa án Hiến pháp gồm năm thành viên xét xử các vấn đề liên quan đến hiến pháp, ngoài ra còn có các vấn đề khác nhau của Liên bang và các bang.

Luật pháp Somalia dựa trên sự kết hợp của ba hệ thống khác nhau: luật dân sự, luật Hồi giáo và luật tục.

Theo V-Dem Democracy indices năm 2023, Somalia là quốc gia kém dân chủ thứ 5 ở châu Phi. Các nỗ lực nhằm thúc đẩy dân chủ hóa, bao gồm việc tổ chức các cuộc bầu cử định kỳ (2012, 2017, 2022), vẫn đối mặt với nhiều khó khăn do sự can thiệp của các yếu tố thị tộc và tình hình an ninh.

Sau khi Somalia sụp đổ năm 1991, không có quan hệ hay bất kỳ liên hệ nào giữa chính phủ Somaliland, vốn đã tự tuyên bố là một quốc gia, và chính phủ Somalia. Somaliland không tham gia vào hệ thống liên bang Somalia và các đại biểu "đại diện" cho Somaliland tại Nghị viện Liên bang Somalia được bầu tại Mogadishu mà không có sự chấp thuận của chính phủ Somaliland.

5.2. Tư pháp

Hệ thống tư pháp của Somalia bao gồm Tòa án Hiến pháp, các tòa án liên bang và tòa án tiểu bang. Luật Hồi giáo (Sharia), luật tục truyền thống (Xeer) và luật dân sự cùng tồn tại và được áp dụng trong hệ thống pháp luật Somalia.

• Tòa án Hiến pháp: Cơ quan tư pháp cao nhất, có thẩm quyền giải thích Hiến pháp và giải quyết các tranh chấp liên quan đến hiến pháp giữa các cấp chính quyền.
• Các tòa án liên bang: Bao gồm Tòa án Tối cao Liên bang, các tòa phúc thẩm liên bang và các tòa sơ thẩm liên bang, xét xử các vụ án theo luật liên bang.
• Các tòa án tiểu bang: Mỗi bang thành viên liên bang có hệ thống tòa án riêng để giải quyết các vụ việc trong phạm vi thẩm quyền của bang.
• Luật Hồi giáo (Sharia): Là một nguồn luật cơ bản, đặc biệt áp dụng cho các vấn đề dân sự như hôn nhân, ly dị, thừa kế và các vấn đề gia đình. Sau nội chiến, các tòa án Sharia đã xuất hiện và đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì trật tự ở một số khu vực. Năm 2009, Chính phủ Liên bang Chuyển tiếp đã tuyên bố tái áp dụng Sharia làm hệ thống tư pháp chính thức.
• Luật tục truyền thống (Xeer): Là một hệ thống pháp luật dựa trên tập quán của các thị tộc Somali, đã tồn tại hàng thế kỷ. Xeer giải quyết các tranh chấp và duy trì trật tự xã hội trong cộng đồng thông qua các hội đồng trưởng lão và các quy tắc được truyền miệng. Nó bao gồm các quy định về bồi thường thiệt hại (diya), giải quyết xung đột giữa các thị tộc và quản lý tài nguyên.
• Luật dân sự: Dựa trên hệ thống luật pháp được áp dụng trước cuộc đảo chính quân sự năm 1969, trừ khi các điều luật đó bị sửa đổi.

Sự tồn tại song song của nhiều hệ thống pháp luật đôi khi dẫn đến những phức tạp và xung đột trong việc áp dụng và thực thi pháp luật. Nỗ lực cải cách tư pháp và xây dựng một hệ thống pháp luật thống nhất, hiệu quả vẫn đang là một thách thức đối셔 Somalia.

5.3. Phân chia hành chính

Somalia chính thức được chia thành mười tám vùng (gobollada, số ít gobol), các vùng này lại được chia thành các huyện. Tuy nhiên, kể từ khi hệ thống liên bang được thiết lập vào năm 2012, cấu trúc hành chính thực tế phức tạp hơn với sự tồn tại của các Bang Thành viên Liên bang (Federal Member States - FMS). Nghị viện Liên bang Somalia có nhiệm vụ xác định số lượng và ranh giới cuối cùng của các bang thành viên liên bang tự trị này.

Các vùng chính thức bao gồm:

Hiện tại, Somalia có các Bang Thành viên Liên bang chính sau:

• Puntland: Được thành lập năm 1998, là một bang tự trị ở phía đông bắc. Puntland tương đối ổn định và có chính quyền riêng, nhưng vẫn là một phần của liên bang Somalia.
• Somaliland: Nằm ở phía tây bắc, tuyên bố độc lập vào năm 1991. Somaliland có chính phủ, tiền tệ và lực lượng vũ trang riêng, hoạt động như một quốc gia độc lập trên thực tế nhưng không được cộng đồng quốc tế công nhận. Chính phủ Liên bang Somalia coi Somaliland là một phần lãnh thổ của mình.
• Galmudug: Nằm ở miền trung Somalia, được thành lập năm 2006.
• Jubaland: Nằm ở cực nam, được thành lập năm 2013.
• Bang Tây Nam (South West State): Được thành lập năm 2014.
• Hirshabelle: Được thành lập năm 2016.
• Vùng Thủ đô Banaadir: Bao gồm thủ đô Mogadishu, có vị thế đặc biệt trong cấu trúc liên bang.

Ngoài ra, còn có các thực thể chính trị khác đang trong quá trình hình thành hoặc có tranh chấp về địa vị, ví dụ như SSC-Khatumo, một vùng ở phía đông Somaliland đã tuyên bố tách khỏi Somaliland và muốn gia nhập liên bang Somalia. Tình hình phân chia hành chính và quyền lực giữa chính phủ liên bang và các bang thành viên vẫn đang tiếp tục được định hình và đôi khi gây ra căng thẳng.

5.4. Nhân quyền

Tình hình nhân quyền tại Somalia vẫn còn rất đáng lo ngại sau nhiều thập kỷ nội chiến và bất ổn. Mặc dù đã có những nỗ lực cải thiện từ khi Chính phủ Liên bang được thành lập, nhiều vấn đề nghiêm trọng vẫn tồn tại, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế.

Quyền của phụ nữ và trẻ em: Phụ nữ và trẻ em Somalia phải đối mặt với nhiều hình thức vi phạm nhân quyền. Bạo lực trên cơ sở giới, bao gồm hiếp dâm và bạo lực gia đình, vẫn còn phổ biến và ít bị trừng phạt. Nạn cắt âm vật nữ (FGM) vẫn là một thực hành phổ biến, bất chấp những nỗ lực nhằm chấm dứt nó. Ước tính của UNICEF cho thấy tỷ lệ FGM ở phụ nữ và trẻ em gái Somalia vẫn còn rất cao. Hôn nhân trẻ em cũng là một vấn đề nghiêm trọng. Trẻ em Somalia còn phải đối mặt với nguy cơ bị tuyển mộ vào các nhóm vũ trang, bị bóc lột lao động và thiếu thốn các dịch vụ cơ bản như giáo dục và y tế.

Phân biệt đối xử với các nhóm thiểu số: Các nhóm dân tộc thiểu số, bao gồm người Bantu và các thị tộc nhỏ hơn, thường xuyên phải đối mặt với sự phân biệt đối xử, bị gạt ra ngoài lề xã hội, kinh tế và chính trị. Họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực, dịch vụ công và sự bảo vệ của pháp luật. Sự phân biệt đối xử này càng làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói và dễ bị tổn thương của họ.

Tự do báo chí và biểu đạt: Tự do báo chí tại Somalia bị hạn chế nghiêm trọng. Các nhà báo thường xuyên phải đối mặt với sự đe dọa, quấy rối, bắt giữ tùy tiện và thậm chí là bạo lực từ cả các lực lượng chính phủ và các nhóm vũ trang phi nhà nước như Al-Shabaab. Tự kiểm duyệt là phổ biến do lo sợ bị trả thù. Điều này cản trở nghiêm trọng dòng chảy thông tin tự do và khả năng của công chúng trong việc tiếp cận thông tin khách quan.

Hệ thống tư pháp và trách nhiệm giải trình: Hệ thống tư pháp ở Somalia còn yếu kém và thiếu nguồn lực. Việc tiếp cận công lý rất khó khăn, đặc biệt đối với các nạn nhân của vi phạm nhân quyền. Tình trạng miễn trừ trừng phạt đối với các tội ác nghiêm trọng vẫn còn phổ biến. Các cơ chế giải quyết xung đột dựa trên luật tục (Xeer) và luật Hồi giáo (Sharia) đôi khi được áp dụng nhưng không phải lúc nào cũng đảm bảo công bằng và bảo vệ quyền của các nhóm yếu thế.

Điều kiện giam giữ và tra tấn: Điều kiện trong các nhà tù và trung tâm giam giữ thường rất tồi tệ, thiếu thốn các nhu cầu cơ bản. Các báo cáo về tra tấn và đối xử tàn tệ của lực lượng an ninh vẫn xuất hiện.

Tình hình nhân đạo: Cuộc nội chiến kéo dài, xung đột vũ trang, hạn hán và lũ lụt tái diễn đã gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng. Hàng triệu người Somalia phải di dời trong nước hoặc trở thành người tị nạn ở các nước láng giềng. Tình trạng mất an ninh lương thực, suy dinh dưỡng và dịch bệnh lan rộng vẫn là những thách thức lớn.

Cộng đồng quốc tế và các tổ chức nhân quyền đã nhiều lần kêu gọi Chính phủ Liên bang Somalia và các bên liên quan tôn trọng nhân quyền, bảo vệ dân thường, chấm dứt tình trạng miễn trừ trừng phạt và cải thiện tình hình nhân đạo. Việc đảm bảo nhân quyền và pháp quyền được coi là yếu tố then chốt cho sự ổn định và phát triển bền vững của Somalia. Quan điểm tự do xã hội nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo vệ các quyền tự do cơ bản, thúc đẩy bình đẳng giới, bảo vệ các nhóm thiểu số và đảm bảo trách nhiệm giải trình cho các hành vi vi phạm nhân quyền.

5.5. An ninh và vấn đề cướp biển

Tình hình an ninh ở Somalia vẫn còn rất phức tạp và đầy thách thức sau nhiều thập kỷ nội chiến và sự hiện diện của các nhóm vũ trang. Bất ổn an ninh kéo dài đã tạo điều kiện cho các hoạt động khủng bố và sự nổi lên của nạn cướp biển, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khu vực và cộng đồng quốc tế.

Bất ổn an ninh và hoạt động khủng bố: Sự sụp đổ của chính quyền trung ương vào năm 1991 đã dẫn đến một khoảng trống quyền lực, tạo điều kiện cho các phe phái vũ trang và các nhóm cực đoan phát triển. Al-Shabaab, một nhóm Hồi giáo cực đoan có liên hệ với Al-Qaeda, là mối đe dọa an ninh lớn nhất tại Somalia. Nhóm này kiểm soát nhiều vùng nông thôn ở miền nam và miền trung Somalia, thường xuyên tiến hành các cuộc tấn công khủng bố nhằm vào các mục tiêu chính phủ, lực lượng an ninh và dân thường, cả ở Somalia và các nước láng giềng. Các cuộc tấn công này bao gồm đánh bom tự sát, ám sát và bắt cóc. Bên cạnh Al-Shabaab, các nhóm vũ trang khác và các cuộc xung đột giữa các thị tộc cũng góp phần vào tình hình bất ổn chung. Sự yếu kém của các lực lượng an ninh quốc gia Somalia và sự phụ thuộc vào lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế như AMISOM (nay là ATMIS) cho thấy những thách thức trong việc thiết lập lại trật tự và an ninh trên toàn quốc.

Vấn đề cướp biển Somalia: Nạn cướp biển ngoài khơi Somalia đã trở thành một vấn đề quốc tế nghiêm trọng vào cuối những năm 2000 và đầu những năm 2010. Bối cảnh phát sinh của nạn cướp biển bắt nguồn từ sự sụp đổ của nhà nước, dẫn đến việc các vùng biển của Somalia không được kiểm soát. Ban đầu, một số ngư dân địa phương vũ trang để chống lại nạn đánh bắt cá trái phép của các tàu cá nước ngoài và việc đổ chất thải độc hại. Tuy nhiên, hoạt động này nhanh chóng biến tướng thành các vụ cướp có tổ chức nhằm vào các tàu thương mại đi qua Vịnh Aden và Ấn Độ Dương, những tuyến hàng hải quan trọng của thế giới. Các nhóm cướp biển Somalia sử dụng tàu nhỏ, tốc độ cao và vũ khí hạng nhẹ để tấn công, bắt giữ tàu và thuyền viên làm con tin để đòi tiền chuộc.

Hoạt động cướp biển đã gây thiệt hại kinh tế lớn cho thương mại toàn cầu, làm tăng chi phí vận chuyển và bảo hiểm. Cộng đồng quốc tế đã có những nỗ lực chung để ứng phó với vấn đề này, bao gồm các hoạt động tuần tra hải quân của nhiều quốc gia và các tổ chức quốc tế (như Chiến dịch Atalanta của Liên minh châu Âu và Lực lượng Đặc nhiệm Kết hợp 150, 151), việc áp dụng các biện pháp bảo vệ tàu thuyền (như thuê nhân viên an ninh vũ trang tư nhân), và các nỗ lực giải quyết các nguyên nhân gốc rễ trên đất liền như nghèo đói, thất nghiệp và thiếu quản trị. Nhờ những nỗ lực này, số vụ cướp biển đã giảm đáng kể từ năm 2012.

Tác động xã hội và quan điểm của các bên bị ảnh hưởng: Tình trạng bất ổn an ninh và hoạt động cướp biển đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội Somalia. Người dân phải sống trong sợ hãi, đối mặt với bạo lực và sự di dời. Nền kinh tế bị ảnh hưởng, các hoạt động nhân đạo gặp khó khăn. Đối với những người tham gia vào hoạt động cướp biển, đó có thể là một phương tiện sinh tồn trong bối cảnh thiếu cơ hội kinh tế. Tuy nhiên, hành vi này gây ra sự bất ổn và làm tổn hại đến hình ảnh của đất nước. Các nạn nhân của các vụ cướp biển, bao gồm các thuyền viên bị bắt làm con tin, phải chịu đựng những tổn thương về thể chất và tinh thần. Việc giải quyết các vấn đề an ninh và cướp biển đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm cả các biện pháp quân sự, chính trị, kinh tế và xã hội, đồng thời phải xem xét đến quan điểm và lợi ích của tất cả các bên liên quan.

6.1. Quan hệ với các quốc gia và tổ chức quốc tế lớn

Chính phủ Liên bang Somalia duy trì quan hệ song phương với một số chính phủ trung ương khác trong cộng đồng quốc tế.

Các nước láng giềng:

• Ethiopia: Mối quan hệ lịch sử phức tạp, có cả giai đoạn hợp tác và xung đột, đặc biệt là Chiến tranh Ogaden. Ethiopia đã can thiệp quân sự vào Somalia nhiều lần để chống lại các nhóm Hồi giáo cực đoan. Hiện tại, hai nước hợp tác trong các vấn đề an ninh khu vực và chống khủng bố, nhưng vẫn còn những vấn đề nhạy cảm liên quan đến biên giới và ảnh hưởng khu vực. Gần đây, thỏa thuận giữa Ethiopia và Somaliland về việc Ethiopia tiếp cận cảng Berbera đã gây căng thẳng với Chính phủ Liên bang Somalia, vốn coi Somaliland là một phần lãnh thổ của mình.
• Djibouti: Djibouti đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực hòa giải và xây dựng nhà nước ở Somalia, là nơi diễn ra nhiều hội nghị hòa bình quan trọng. Hai nước có mối quan hệ văn hóa và dân tộc gần gũi. Djibouti cũng đóng góp quân cho phái bộ AMISOM/ATMIS.
• Kenya: Kenya là một đối tác quan trọng, đặc biệt trong cuộc chiến chống Al-Shabaab, và đã triển khai quân đội vào miền nam Somalia. Kenya cũng là nơi có một lượng lớn người tị nạn Somalia. Tuy nhiên, quan hệ hai nước đôi khi căng thẳng do các vấn đề biên giới trên biển và các cáo buộc qua lại liên quan đến an ninh.

Các nước Ả Rập:

• Somalia là thành viên của Liên đoàn Ả Rập và có mối quan hệ lịch sử, văn hóa và tôn giáo chặt chẽ với thế giới Ả Rập. Các quốc gia như Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Qatar đã cung cấp viện trợ nhân đạo, tài chính và hỗ trợ chính trị cho Somalia. Tuy nhiên, sự cạnh tranh ảnh hưởng giữa các cường quốc Ả Rập trong khu vực đôi khi cũng tác động đến tình hình chính trị nội bộ của Somalia. UAE và Somalia đã có những giai đoạn căng thẳng liên quan đến các thỏa thuận cảng biển của UAE với các bang thành viên Somalia.

Các nước phương Tây:

• Hoa Kỳ: Hoa Kỳ đã tham gia vào các hoạt động nhân đạo và quân sự ở Somalia, đặc biệt là trong những năm 1990 (Chiến dịch Vãn hồi Hy vọng) và sau này trong cuộc chiến chống khủng bố, hỗ trợ các hoạt động chống Al-Shabaab. Hoa Kỳ cung cấp viện trợ đáng kể cho Somalia.
• Ý: Là cựu cường quốc thuộc địa, Ý vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Somalia và hỗ trợ các nỗ lực tái thiết.
• Vương quốc Anh: Anh cũng là một đối tác quan trọng, tham gia vào các nỗ lực ổn định và phát triển Somalia, đồng thời là nơi có một cộng đồng người Somalia hải ngoại lớn.
• Liên minh châu Âu: EU là một nhà tài trợ lớn cho Somalia, hỗ trợ các hoạt động nhân đạo, phát triển, an ninh (bao gồm cả Chiến dịch Atalanta chống cướp biển và Phái bộ Huấn luyện EUTM Somalia).

Các quốc gia khác:

• Thổ Nhĩ Kỳ: Thổ Nhĩ Kỳ đã nổi lên như một đối tác quan trọng của Somalia kể từ năm 2011, cung cấp viện trợ nhân đạo quy mô lớn, đầu tư vào cơ sở hạ tầng (như sân bay và cảng Mogadishu), và hỗ trợ xây dựng năng lực nhà nước.
• Trung Quốc: Trung Quốc duy trì quan hệ ngoại giao với Somalia và ngày càng tăng cường sự hiện diện kinh tế ở châu Phi, bao gồm cả Somalia. Somalia đã tham gia sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Các tổ chức quốc tế lớn:

• Liên Hợp Quốc (UN): Liên Hợp Quốc đóng vai trò trung tâm trong các nỗ lực hòa bình, nhân đạo và tái thiết nhà nước ở Somalia thông qua các cơ quan và phái bộ khác nhau (ví dụ: UNSOM).
• Liên minh châu Phi (AU): AU dẫn đầu Phái bộ Gìn giữ Hòa bình tại Somalia (AMISOM, nay là ATMIS), đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Chính phủ Liên bang Somalia chống lại Al-Shabaab và ổn định đất nước.
• Cơ quan Liên chính phủ về Phát triển (IGAD): Tổ chức khu vực này đã tích cực tham gia vào các nỗ lực hòa giải và giải quyết xung đột ở Somalia.

Somalia cũng có nhiều phái bộ ngoại giao ở nước ngoài. Tương tự, có nhiều đại sứ quán và lãnh sự quán nước ngoài đặt tại thủ đô Mogadishu và các nơi khác trong nước. Ngoài ra, Somalia là thành viên của nhiều tổ chức quốc tế khác như Ngân hàng Phát triển châu Phi, Cộng đồng Đông Phi (gia nhập năm 2023), Nhóm 77, Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế, Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế, Hiệp hội Phát triển Quốc tế, Công ty Tài chính Quốc tế, Phong trào không liên kết, Liên đoàn Công đoàn Thế giới và Tổ chức Khí tượng Thế giới. Somalia là thành viên sáng lập của Tổ chức Hợp tác Hồi giáo năm 1969.

8.1. Nông nghiệp và chăn nuôi

Nông nghiệp là ngành kinh tế quan trọng nhất của Somalia, chiếm khoảng 65% GDP và sử dụng 65% lực lượng lao động. Chăn nuôi đóng góp khoảng 40% vào GDP và hơn 50% thu nhập từ xuất khẩu. Các mặt hàng xuất khẩu chính khác bao gồm cá, than củi và chuối; đường, cao lương và ngô là các sản phẩm cho thị trường nội địa.

Somalia có lợi thế nằm gần Bán đảo Ả Rập, các thương nhân Somalia ngày càng thách thức sự thống trị truyền thống của Úc trên thị trường gia súc và thịt của các nước Ả Rập vùng Vịnh, cung cấp động vật chất lượng cao với giá rất thấp. Đáp lại, các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh đã bắt đầu đầu tư chiến lược vào Somalia, với Ả Rập Xê Út xây dựng cơ sở hạ tầng xuất khẩu gia súc và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất mua các trang trại lớn. Somalia cũng là một nhà cung cấp lớn trên thế giới về nhũ hương và một dược.

Ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi lạc đà (Somalia có số lượng lạc đà lớn nhất thế giới), dê và cừu, là xương sống của nền kinh tế nông thôn và là nguồn sinh kế chính cho phần lớn dân số du mục và bán du mục. Các sản phẩm nông nghiệp chính khác bao gồm ngô, lúa miến, mía, vừng và đậu. Tuy nhiên, nông nghiệp Somalia thường xuyên bị ảnh hưởng bởi hạn hán và lũ lụt, gây ra tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng. Việc cải thiện kỹ thuật canh tác, quản lý nguồn nước và khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu là những thách thức lớn.

8.2. Công nghiệp

Ngành công nghiệp khiêm tốn, dựa trên chế biến nông sản, chiếm 10% GDP của Somalia. Trước khi nội chiến bùng nổ vào năm 1991, khoảng 53 nhà máy sản xuất vừa và nhỏ, thuộc sở hữu nhà nước, đã gặp khó khăn, và cuộc xung đột sau đó đã phá hủy nhiều ngành công nghiệp còn lại. Tuy nhiên, chủ yếu nhờ vào đầu tư đáng kể của cộng đồng người Somalia ở nước ngoài, nhiều nhà máy quy mô nhỏ này đã mở cửa trở lại và những nhà máy mới hơn đã được thành lập. Các nhà máy mới bao gồm các nhà máy đóng hộp cá và chế biến thịt ở các vùng phía bắc, cũng như khoảng 25 nhà máy ở khu vực Mogadishu, sản xuất mì ống, nước khoáng, bánh kẹo, túi nhựa, vải, da thuộc, chất tẩy rửa và xà phòng, nhôm, nệm và gối xốp, thuyền đánh cá, bao bì và chế biến đá. Năm 2004, một nhà máy đóng chai Coca-Cola trị giá 8.30 M USD cũng đã mở cửa tại thành phố, với các nhà đầu tư đến từ nhiều khu vực bầu cử khác nhau ở Somalia. Đầu tư nước ngoài cũng bao gồm các tập đoàn đa quốc gia như General Motors và Dole Fruit.

Sự tàn phá cơ sở hạ tầng công nghiệp do nội chiến là một trở ngại lớn. Các nỗ lực tái thiết tập trung vào việc khôi phục các ngành công nghiệp nhẹ và chế biến nông sản, tận dụng nguồn nguyên liệu địa phương. Việc cải thiện môi trường đầu tư, cung cấp năng lượng ổn định và đào tạo lao động có tay nghề là những yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp.

8.3. Tài nguyên và năng lượng

Somalia có trữ lượng một số tài nguyên thiên nhiên, bao gồm urani, quặng sắt, thiếc, thạch cao, bauxite, đồng, muối và khí tự nhiên. CIA báo cáo rằng có 5.66 B m³ trữ lượng khí tự nhiên đã được chứng minh.

Sự hiện diện hoặc mức độ trữ lượng dầu đã được chứng minh ở Somalia là không chắc chắn. CIA khẳng định rằng {{Đến năm|2011|lc=y}} không có trữ lượng dầu đã được chứng minh ở nước này, trong khi UNCTAD cho rằng hầu hết trữ lượng dầu đã được chứng minh ở Somalia nằm ngoài khơi bờ biển tây bắc, thuộc vùng Somaliland. Một tập đoàn dầu khí niêm yết tại Sydney, Range Resources, ước tính rằng vùng Puntland ở phía đông bắc có tiềm năng sản xuất 5 đến 10 tỷ thùng dầu, so với 6,7 tỷ thùng trữ lượng dầu đã được chứng minh ở Sudan. Kết quả của những phát triển này, Tập đoàn Dầu khí Somalia đã được chính phủ liên bang thành lập.

Vào cuối những năm 1960, các nhà địa chất của LHQ cũng đã phát hiện ra các mỏ urani lớn và các trữ lượng khoáng sản quý hiếm khác ở Somalia. Phát hiện này là lớn nhất thuộc loại này, với các chuyên gia trong ngành ước tính rằng lượng tiền gửi có thể lên tới hơn 25% trữ lượng urani được biết đến trên thế giới lúc đó là 800.000 tấn. Năm 1984, Phái bộ Định hướng Giai đoạn IUREP tới Somalia báo cáo rằng nước này có 5.000 tấn tài nguyên urani đảm bảo hợp lý (RAR), 11.000 tấn tài nguyên urani ước tính bổ sung (EAR) trong các mỏ calcrete, cũng như 0-150.000 tấn tài nguyên urani dự đoán (SR) trong các mỏ sa thạch và calcrete. Somalia đã phát triển thành một nhà cung cấp urani lớn trên thế giới, với các công ty khoáng sản của Mỹ, UAE, Ý và Brazil tranh giành quyền khai thác. Link Natural Resources có cổ phần ở khu vực trung tâm, và Kilimanjaro Capital có cổ phần ở Lô Amsas-Coriole-Afgoi (ACA) rộng 1.16 M 0, bao gồm cả việc thăm dò urani.

Ngân hàng Thế giới báo cáo rằng điện hiện nay phần lớn được cung cấp bởi các doanh nghiệp địa phương. Trong số các công ty trong nước này có Công ty Năng lượng Somalia, thực hiện sản xuất, truyền tải và phân phối điện. Năm 2010, quốc gia này sản xuất 310 triệu kWh và tiêu thụ 288,3 triệu kWh điện, lần lượt xếp thứ 170 và 177, theo CIA. Tình hình cung cấp điện không ổn định vẫn là một thách thức lớn, cản trở sự phát triển kinh tế và cải thiện đời sống người dân. Các nỗ lực giải quyết vấn đề năng lượng bao gồm việc khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo và cải thiện lưới điện.

Việc khai thác tài nguyên cần được thực hiện một cách bền vững, có tính đến tác động xã hội và môi trường. Cần đảm bảo rằng lợi ích từ tài nguyên được chia sẻ công bằng và không làm trầm trọng thêm các vấn đề môi trường như sa mạc hóa hay ô nhiễm.

8.4. Tiền tệ và tài chính

Ngân hàng Trung ương Somalia là cơ quan tiền tệ chính thức của Somalia. Về quản lý tài chính, ngân hàng này đang trong quá trình đảm nhận nhiệm vụ xây dựng và thực thi chính sách tiền tệ. Đồng tiền chính thức là shilling Somalia (SOS). Tuy nhiên, do thiếu niềm tin vào đồng nội tệ và tình trạng bất ổn kéo dài, đô la Mỹ (USD) được sử dụng rộng rãi như một phương tiện trao đổi, đặc biệt trong các giao dịch lớn. Việc sử dụng rộng rãi USD (đô la hóa) đã phần nào ổn định một số khía cạnh của nền kinh tế, nhưng cũng đặt ra những thách thức cho việc thực thi chính sách tiền tệ độc lập của Ngân hàng Trung ương. Lượng lớn shilling Somalia được phát hành không chính thức trong thời kỳ nội chiến đã thúc đẩy lạm phát, đặc biệt đối với các giao dịch giá trị thấp. Ngân hàng Trung ương hy vọng tình trạng lạm phát này sẽ chấm dứt khi ngân hàng giành lại toàn quyền kiểm soát chính sách tiền tệ và thay thế đồng tiền hiện đang lưu hành do khu vực tư nhân giới thiệu.

Mặc dù Somalia không có cơ quan tiền tệ trung ương trong hơn 15 năm giữa thời điểm nội chiến bùng nổ năm 1991 và việc tái lập Ngân hàng Trung ương Somalia năm 2009, hệ thống thanh toán của quốc gia này khá tiên tiến, chủ yếu nhờ sự tồn tại rộng rãi của các nhà điều hành chuyển tiền tư nhân (MTO) hoạt động như các mạng lưới ngân hàng không chính thức. Các công ty chuyển tiền này (hawala) đã trở thành một ngành công nghiệp lớn ở Somalia, với ước tính 1.60 B USD được người Somali ở nước ngoài chuyển về khu vực này hàng năm thông qua các công ty chuyển tiền. Hầu hết họ là thành viên của Hiệp hội Chuyển tiền Somalia (SOMTA), một tổ chức bảo trợ điều chỉnh lĩnh vực chuyển tiền của cộng đồng, hoặc tiền thân của nó, Hiệp hội Dịch vụ Tài chính Somalia (SFSA). Công ty MTO lớn nhất của Somalia là Dahabshiil, một công ty thuộc sở hữu của người Somali, sử dụng hơn 2.000 người trên 144 quốc gia với các chi nhánh ở Luân Đôn và Dubai.

Với sự cải thiện đáng kể về an ninh địa phương, những người Somalia xa xứ bắt đầu trở về nước để tìm kiếm cơ hội đầu tư. Cùng với đầu tư nước ngoài khiêm tốn, dòng vốn đổ vào đã giúp đồng shilling Somalia tăng giá đáng kể. Đến tháng 3 năm 2014, đồng tiền này đã tăng giá gần 60% so với đô la Mỹ trong 12 tháng trước đó. Đồng shilling Somalia là đồng tiền mạnh nhất trong số 175 loại tiền tệ toàn cầu được Bloomberg giao dịch, tăng gần 50 điểm phần trăm so với đồng tiền mạnh nhất toàn cầu tiếp theo trong cùng kỳ.

Sở Giao dịch Chứng khoán Somalia (SSE) là thị trường chứng khoán quốc gia của Somalia. Nó được thành lập vào năm 2012 để thu hút đầu tư từ cả các công ty thuộc sở hữu của người Somali và các công ty toàn cầu nhằm đẩy nhanh quá trình tái thiết sau xung đột đang diễn ra ở Somalia.

Quá trình tái thiết hệ thống tài chính bao gồm việc tăng cường năng lực của Ngân hàng Trung ương, phát triển các quy định tài chính và giám sát, và thúc đẩy sự phát triển của các ngân hàng thương mại chính thức.

8.5. Giao thông vận tải

Mạng lưới đường bộ của Somalia dài 22.10 K km. {{Đến năm|2000|lc=y}}, 2.61 K km đường phố được trải nhựa và 19.49 K km chưa được trải nhựa. Một đường cao tốc dài 750 km nối các thành phố lớn ở phía bắc đất nước, như Bosaso, Galkayo và Garowe, với các thị trấn ở phía nam. Cơ sở hạ tầng đường bộ đã bị hư hỏng nặng nề do nội chiến và thiếu bảo trì, gây khó khăn cho việc vận chuyển hàng hóa và đi lại của người dân. Các nỗ lực tái thiết đang được tiến hành nhưng gặp nhiều thách thức về nguồn vốn và an ninh.

Cơ quan Hàng không Dân dụng Somalia (SOMCAA) là cơ quan hàng không dân dụng quốc gia của Somalia. Sau một thời gian dài được quản lý bởi Cơ quan Quản lý Hàng không Dân dụng Lâm thời cho Somalia (CACAS), SOMCAA dự kiến sẽ giành lại quyền kiểm soát không phận Somalia vào ngày 31 tháng 12 năm 2013.

Có sáu mươi hai sân bay trên khắp Somalia phục vụ vận tải hàng không; bảy trong số này có đường băng trải nhựa. Trong số đó, bốn sân bay có đường băng dài hơn 3.05 K m; hai sân bay có đường băng từ 2.44 K m đến 3.05 K m; và một sân bay có đường băng dài từ 1.52 K m đến 2.44 K m. Có năm mươi lăm sân bay có khu vực hạ cánh không trải nhựa. Một sân bay có đường băng dài hơn 3.047 m; bốn sân bay có đường băng từ 2.438 m đến 3.047 m; hai mươi sân bay có đường băng từ 1.524 m đến 2.437 m; hai mươi bốn sân bay có đường băng từ 914 m đến 1.523 m; và sáu sân bay có đường băng dưới 914 m. Các sân bay chính trong nước bao gồm Sân bay Quốc tế Aden Adde ở Mogadishu, Sân bay Quốc tế Hargeisa ở Hargeisa, Sân bay Kismayo ở Kismayo, Sân bay Baidoa ở Baidoa, và Sân bay Quốc tế Bender Qassim ở Bosaso.

Được thành lập vào năm 1964, Somali Airlines là hãng hàng không quốc gia của Somalia. Hãng đã đình chỉ hoạt động trong cuộc nội chiến. Tuy nhiên, một chính phủ Somalia được tái lập sau đó đã bắt đầu chuẩn bị vào năm 2012 cho việc tái khởi động hãng hàng không này, với chiếc máy bay Somali Airlines mới đầu tiên dự kiến được giao vào cuối tháng 12 năm 2013. Theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Somalia, khoảng trống do việc đóng cửa Somali Airlines để lại đã được lấp đầy bởi các hãng hàng không tư nhân khác nhau thuộc sở hữu của người Somalia. Hơn sáu hãng hàng không tư nhân này cung cấp các chuyến bay thương mại đến cả các địa điểm trong nước và quốc tế, bao gồm Daallo Airlines, Jubba Airways, African Express Airways, East Africa 540, Central Air và Hajara.

Sở hữu đường bờ biển dài nhất trên lục địa, Somalia có một số cảng biển lớn. Các cơ sở vận tải hàng hải được tìm thấy tại các thành phố cảng Mogadishu, Bosaso, Berbera, Kismayo và Merca. Nước này cũng có một hải đội thương thuyền. Được thành lập vào năm 2008, đội tàu này chủ yếu vận chuyển hàng hóa. Các cảng biển đóng vai trò quan trọng trong thương mại quốc tế của Somalia, nhưng cũng cần được nâng cấp và quản lý hiệu quả để phát huy hết tiềm năng. Ngành vận tải hàng không và hàng hải bị thu hẹp sau nội chiến đang dần được khôi phục.

8.6. Viễn thông và truyền thông

Sau khi nội chiến bắt đầu, nhiều công ty viễn thông mới bắt đầu mọc lên và cạnh tranh để cung cấp cơ sở hạ tầng còn thiếu. Được tài trợ bởi các doanh nhân Somalia và hỗ trợ bởi chuyên môn từ Trung Quốc, Hàn Quốc và châu Âu, các công ty viễn thông non trẻ này cung cấp các dịch vụ điện thoại di động và Internet giá cả phải chăng mà không có ở nhiều nơi khác trên lục địa. Khách hàng có thể thực hiện chuyển tiền (chẳng hạn như qua Dahabshiil phổ biến) và các hoạt động ngân hàng khác qua điện thoại di động, cũng như dễ dàng truy cập Internet không dây.

Sau khi hợp tác với các tập đoàn đa quốc gia như Sprint, ITT và Telenor, các công ty này hiện cung cấp các cuộc gọi điện thoại rẻ nhất và rõ ràng nhất ở châu Phi. Các công ty viễn thông Somalia này cũng cung cấp dịch vụ cho mọi thành phố và thị trấn ở Somalia. Hiện có khoảng 25 đường dây chính trên 1.000 người, và sự sẵn có của đường dây điện thoại tại địa phương (mật độ điện thoại) cao hơn so với các nước láng giềng; cao hơn gấp ba lần so với Ethiopia lân cận. Các công ty viễn thông nổi bật của Somalia bao gồm Golis Telecom Group, Hormuud Telecom, Somafone, Nationlink, Netco, Telcom và Somali Telecom Group. Chỉ riêng Hormuud Telecom đã thu về khoảng 40.00 M USD mỗi năm. Bất chấp sự cạnh tranh, một số công ty này đã ký một thỏa thuận kết nối vào năm 2005 cho phép họ đặt giá, duy trì và mở rộng mạng lưới của mình, đồng thời đảm bảo rằng sự cạnh tranh không vượt quá tầm kiểm soát.

Đài Truyền hình Quốc gia Somalia do nhà nước điều hành là kênh truyền hình dịch vụ công cộng quốc gia chính. Sau hai mươi năm gián đoạn, đài này đã chính thức tái hoạt động vào ngày 4 tháng 4 năm 2011. Đài phát thanh Mogadishu tương ứng cũng phát sóng từ thủ đô. Đài Truyền hình Quốc gia Somaliland và Đài phát thanh và truyền hình Puntland phát sóng từ các vùng phía bắc.

Ngoài ra, Somalia có một số mạng lưới truyền hình và đài phát thanh tư nhân. Trong số này có Horn Cable Television và Universal TV. Các tờ báo chính trị Xog Doon và Xog Ogaal và tờ báo thể thao Horyaal được xuất bản tại thủ đô. Cũng có một số phương tiện truyền thông trực tuyến đưa tin tức địa phương, bao gồm Garowe Online, Wardheernews, và Puntland Post. Môi trường báo chí vẫn còn nhiều thách thức, với các nhà báo thường xuyên đối mặt với các mối đe dọa và hạn chế từ cả chính quyền và các nhóm vũ trang.

Tên miền quốc gia cấp cao nhất (ccTLD) của Internet cho Somalia là .so. Nó đã được chính thức tái khởi động vào ngày 1 tháng 11 năm 2010 bởi .SO Registry, được quản lý bởi Bộ Bưu chính và Viễn thông của quốc gia.

Vào tháng 11 năm 2013, sau một Bản ghi nhớ được ký với Emirates Post vào tháng 4 cùng năm, Bộ Bưu chính và Viễn thông liên bang đã chính thức tái lập Dịch vụ Bưu chính Somalia (Somali Post). Vào tháng 10 năm 2014, bộ này cũng đã tái khởi động dịch vụ chuyển phát bưu chính từ nước ngoài.

8.7. Du lịch

Somalia có một số điểm tham quan địa phương, bao gồm các di tích lịch sử, bãi biển, thác nước, dãy núi và công viên quốc gia. Ngành du lịch do Bộ Du lịch quốc gia quản lý. Các vùng tự trị Puntland và Somaliland duy trì các văn phòng du lịch riêng của họ. Hiệp hội Du lịch Somalia (SOMTA) cũng cung cấp các dịch vụ tư vấn từ trong nước về ngành du lịch quốc gia. Tính đến tháng 3 năm 2015, Bộ Du lịch và Động vật Hoang dã của Bang Tây Nam đã thông báo rằng họ dự kiến sẽ thành lập thêm các khu bảo tồn thú săn và các khu vực động vật hoang dã. Chính phủ Hoa Kỳ khuyến cáo khách du lịch không nên đến Somalia do tình hình an ninh bất ổn kéo dài.

Các điểm tham quan đáng chú ý bao gồm:

• Các hang động Laas Geel chứa đựng nghệ thuật đá Đồ đá mới.
• Các dãy núi Cal Madow, Golis và Ogo với cảnh quan hùng vĩ và đa dạng sinh học.
• Các thác nước Iskushuban và Lamadaya.
• Các công viên quốc gia như Công viên Quốc gia Hargeisa, Công viên Quốc gia Jilib, Công viên Quốc gia Kismayo và Công viên Quốc gia Lag Badana, mặc dù tình trạng bảo tồn và khả năng tiếp cận của các công viên này bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi nội chiến.

Ngành du lịch của Somalia gần như bị đình trệ hoàn toàn do nội chiến kéo dài hàng thập kỷ. An ninh bất ổn, thiếu cơ sở hạ tầng du lịch (khách sạn, đường sá, dịch vụ) và hình ảnh tiêu cực của đất nước trên trường quốc tế là những rào cản lớn. Tuy nhiên, nếu tình hình an ninh được cải thiện và có sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng, Somalia có tiềm năng phát triển du lịch dựa trên các tài nguyên thiên nhiên và văn hóa độc đáo của mình. Các khu vực tương đối ổn định hơn như Somaliland đã bắt đầu thu hút một lượng nhỏ khách du lịch quan tâm đến các di chỉ khảo cổ như Laas Geel. Khả năng phát triển du lịch trong tương lai phụ thuộc rất nhiều vào việc giải quyết các vấn đề an ninh và chính trị.

9.1. Dân số

Somalia thiếu dữ liệu dân số đáng tin cậy. Dân số ước tính khoảng 17,1 triệu người vào năm 2022; tổng dân số theo điều tra dân số năm 1975 là 3,3 triệu người. Một cuộc khảo sát của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc được thực hiện vào năm 2013 và 2014 ước tính tổng dân số là 12.316.895 người.

Khoảng 85% cư dân địa phương là người Somali, những người trong lịch sử đã sinh sống ở phần phía bắc của đất nước. Họ theo truyền thống được tổ chức thành các thị tộc chăn nuôi du mục, các đế chế lỏng lẻo, các vương quốc hồi giáo và các thành bang. Xung đột dân sự vào đầu những năm 1990 đã làm tăng đáng kể quy mô của cộng đồng người Somalia hải ngoại, khi nhiều người Somali có học vấn cao nhất đã rời bỏ đất nước.

Các nhóm dân tộc thiểu số không phải người Somali chiếm phần còn lại của dân số Somalia, và phần lớn tập trung ở các vùng phía nam. Họ bao gồm người Bravan, người Bantu, người Bajuni, người Ethiopia (đặc biệt là người Oromo), người Yemen, người Ấn Độ, người Ba Tư, người Ý và người Anh. Người Bantu, nhóm dân tộc thiểu số lớn nhất ở Somalia, là hậu duệ của những nô lệ được các thương nhân Ả Rập và Somali mang đến từ đông nam châu Phi. Năm 1940, có khoảng 50.000 người Ý sống ở Somaliland thuộc Ý. Hầu hết người châu Âu đã rời đi sau khi độc lập, trong khi một số ít người phương Tây vẫn còn hiện diện ở Somalia chủ yếu làm việc cho các tổ chức quốc tế hoạt động tại Somalia.

Một cộng đồng người Somalia hải ngoại đáng kể tồn tại ở nhiều quốc gia phương Tây, chẳng hạn như Hoa Kỳ (đặc biệt là ở bang Minnesota) và ở Vương quốc Anh (đặc biệt là ở Luân Đôn), Thụy Điển, Canada, Na Uy, Hà Lan, Đức, Đan Mạch, Phần Lan, Úc, Thụy Sĩ, Áo, và Ý, cũng như trên bán đảo Ả Rập, và một số quốc gia châu Phi, chẳng hạn như Uganda và Nam Phi. Cộng đồng người Somalia hải ngoại tham gia sâu vào chính trị và phát triển của Somalia. Tổng thống Somalia, Mohamed Abdullahi Mohamed, từng là một người Somalia hải ngoại và có quốc tịch Hoa Kỳ mà ông đã tự nguyện từ bỏ vào năm 2019.

Dân số Somalia đang tăng với tốc độ tăng trưởng 1,75% mỗi năm và tỷ lệ sinh là 40,87 ca sinh trên 1.000 người. Tổng tỷ suất sinh của Somalia là 6,08 trẻ em trên một phụ nữ (ước tính năm 2014), cao thứ tư trên thế giới, theo CIA World Factbook. Hầu hết cư dân địa phương còn trẻ, với độ tuổi trung bình là 17,7 tuổi; khoảng 44% dân số ở độ tuổi 0-14, 52% ở độ tuổi 15-64, và chỉ 2% từ 65 tuổi trở lên. Tỷ lệ giới tính gần như cân bằng, với tỷ lệ nam và nữ tương đương nhau.

Có rất ít thông tin thống kê đáng tin cậy về đô thị hóa ở Somalia. Các ước tính sơ bộ cho thấy tốc độ đô thị hóa là 4,8% mỗi năm (ước tính 2005-2010), với nhiều thị trấn nhanh chóng phát triển thành các thành phố. Nhiều dân tộc thiểu số cũng đã di chuyển từ các vùng nông thôn đến các trung tâm đô thị kể từ khi nội chiến bắt đầu, đặc biệt là đến Mogadishu và Kismayo. {{Đến năm|2008|lc=y}}, 37,7% dân số cả nước sống ở các thị trấn và thành phố, với tỷ lệ này đang tăng nhanh.

9.2. Dân tộc

Thành phần dân tộc của Somalia chủ yếu là người Somali, chiếm khoảng 85% dân số. Người Somali là một dân tộc thuộc nhóm Cushitic, có lịch sử lâu đời ở vùng Sừng châu Phi. Xã hội Somali có cấu trúc dựa trên hệ thống thị tộc (clan) phức tạp. Các thị tộc lớn chính bao gồm Dir, Isaaq, Hawiye, Darod, Digil và Rahanweyn. Mỗi thị tộc lớn lại chia thành nhiều thị tộc nhỏ hơn (sub-clan) và các dòng họ (lineage).

Hệ thống thị tộc đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống chính trị và xã hội của Somalia. Nó ảnh hưởng đến việc phân chia quyền lực, tài nguyên, giải quyết xung đột và các mối quan hệ xã hội. Trong thời kỳ nội chiến, sự cạnh tranh và xung đột giữa các thị tộc là một trong những yếu tố chính gây ra bất ổn. Ngay cả trong nỗ lực xây dựng nhà nước liên bang hiện nay, việc cân bằng lợi ích và đại diện của các thị tộc vẫn là một thách thức lớn. Công thức "4.5" (phân chia quyền lực giữa bốn thị tộc lớn và một nhóm các thị tộc nhỏ hơn) đã được áp dụng trong một số giai đoạn chính trị chuyển tiếp.

Bên cạnh đa số người Somali, có các nhóm dân tộc thiểu số, chiếm khoảng 15% dân số, chủ yếu tập trung ở miền nam. Các nhóm này bao gồm:

• Người Bantu (Jareer): Là nhóm thiểu số lớn nhất, hậu duệ của những người nô lệ bị mang đến từ các vùng khác của châu Phi (chủ yếu là Đông Nam Phi) trong thế kỷ 19. Họ chủ yếu sống ở các vùng nông nghiệp dọc theo các con sông Jubba và Shebelle. Người Bantu thường xuyên phải đối mặt với sự phân biệt đối xử nghiêm trọng, bị gạt ra ngoài lề xã hội, kinh tế và chính trị. Họ gặp khó khăn trong việc sở hữu đất đai, tiếp cận các dịch vụ công và đại diện chính trị. Tình trạng của người Bantu là một vấn đề nhân quyền nhức nhối ở Somalia, đòi hỏi sự quan tâm và giải quyết theo hướng đảm bảo quyền bình đẳng và hòa nhập.
• Người Benadiri (Reer Xamar): Một cộng đồng thành thị lâu đời sống ở các thành phố ven biển như Mogadishu, Merca và Barawa. Họ có nguồn gốc đa dạng, bao gồm cả người Ả Rập, Ba Tư và các nhóm khác, và có truyền thống thương mại và văn hóa phong phú.
• Người Bravan: Một nhóm thiểu số khác sống ở thành phố ven biển Barawa, nói một phương ngữ Swahili.
• Các nhóm khác: Bao gồm người atimoo (những người làm các nghề bị coi là thấp kém), Gaboye (Midgan, Tumaal, Yibbir - các thị tộc thiểu số bị phân biệt đối xử), và một số ít người Ả Rập, Ấn Độ, Pakistan và châu Âu (chủ yếu là người Ý).

Vấn đề của các nhóm thiểu số, đặc biệt là người Bantu, cần được giải quyết theo hướng tôn trọng nhân quyền, đảm bảo quyền công dân đầy đủ, chống phân biệt đối xử và tạo điều kiện để họ tham gia bình đẳng vào đời sống kinh tế, xã hội và chính trị của đất nước.

9.3. Ngôn ngữ

Tiếng Somali là ngôn ngữ mẹ đẻ của đa số dân cư và là ngôn ngữ chính thức thứ nhất của Somalia. Đây là một ngôn ngữ thuộc nhánh Cushitic của họ ngôn ngữ Phi-Á. Tiếng Somali có nhiều phương ngữ, được chia thành ba nhóm chính:

• Bắc Somali (Maxaatiri): Là phương ngữ được sử dụng rộng rãi nhất và là cơ sở cho tiếng Somali tiêu chuẩn.
• Benaadir (Coastal Somali): Được nói ở vùng ven biển Benadir, từ Adale đến phía nam Merca, bao gồm cả Mogadishu.
• Maay: Chủ yếu được nói bởi các thị tộc Digil và Mirifle (Rahanweyn) ở các vùng phía nam Somalia. Hiến pháp lâm thời công nhận Maay là một trong hai phương ngữ chính của tiếng Somali.

Tiếng Somali được viết bằng chữ Latinh từ năm 1972, sau một chiến dịch xóa mù chữ toàn quốc do chính phủ Siad Barre khởi xướng. Trước đó, tiếng Somali chủ yếu là ngôn ngữ nói, mặc dù đã có nhiều nỗ lực tạo ra các hệ thống chữ viết khác nhau, bao gồm chữ Osmanya (do Osman Yusuf Kenadid phát minh), chữ Borama (do Sheikh Abdurahman Sheikh Nuur phát minh) và chữ Kaddare (do Hussein Sheikh Ahmed Kaddare phát minh). Chữ Ả Rập (gọi là chữ Wadaad) cũng được sử dụng trong các văn bản tôn giáo và thơ ca.

Tiếng Ả Rập là ngôn ngữ chính thức thứ hai của Somalia. Do mối liên hệ lịch sử, văn hóa và tôn giáo lâu đời với thế giới Ả Rập, tiếng Ả Rập được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực tôn giáo, giáo dục và truyền thông. Nhiều người Somali nói được tiếng Ả Rập như một ngôn ngữ thứ hai.

Tiếng Anh được sử dụng rộng rãi, đặc biệt trong giáo dục, hành chính và thương mại. Nó từng là ngôn ngữ hành chính ở Somaliland thuộc Anh. Hiện nay, tiếng Anh là phương tiện giảng dạy ở nhiều trường đại học và là ngôn ngữ làm việc chính của nhiều tổ chức phi chính phủ quốc tế hoạt động tại Somalia.

Tiếng Ý từng là ngôn ngữ chính thức ở Somaliland thuộc Ý và trong thời kỳ ủy thác, nhưng việc sử dụng nó đã giảm đáng kể sau khi độc lập. Hiện nay, tiếng Ý chủ yếu được các thế hệ lớn tuổi, quan chức chính phủ và giới trí thức sử dụng.

Các ngôn ngữ thiểu số khác bao gồm phương ngữ Bravan (một biến thể của tiếng Swahili, được nói bởi người Bravan) và Kibajuni (một phương ngữ Swahili khác, là tiếng mẹ đẻ của người Bajuni).

9.4. Tôn giáo

Hồi giáo là tôn giáo chính và gần như duy nhất tại Somalia. Theo Trung tâm Nghiên cứu Pew, 99,8% dân số Somalia là người Hồi giáo. Đại đa số thuộc nhánh Sunni và theo trường phái luật học Shafi'i. Hiến pháp Somalia quy định Hồi giáo là quốc giáo và luật Hồi giáo (Sharia) là nguồn cơ bản của pháp luật quốc gia. Không có luật nào mâu thuẫn với các nguyên lý cơ bản của Sharia có thể được ban hành.

Đạo Hồi du nhập vào Somalia từ rất sớm, ngay từ những ngày đầu của tôn giáo này, thông qua các thương nhân và những người tị nạn Hồi giáo từ bán đảo Ả Rập. Các thành phố ven biển như Zeila và Mogadishu trở thành những trung tâm Hồi giáo quan trọng. Chủ nghĩa Sufi, một nhánh thần bí của Hồi giáo, cũng có ảnh hưởng sâu rộng, với nhiều jama'a (hội đoàn) địa phương thuộc các tariiqa (dòng tu Sufi) khác nhau. Hồi giáo đóng vai trò trung tâm trong đời sống văn hóa, xã hội và chính trị của người Somalia. Các lãnh đạo tôn giáo (sheikh, imam) có ảnh hưởng lớn trong cộng đồng.

Kitô giáo là một tôn giáo thiểu số rất nhỏ ở Somalia, với số lượng tín đồ ước tính dưới 0,1% dân số. Chỉ có một giáo phận Công giáo cho cả nước là Giáo phận Mogadishu, với số lượng tín đồ rất ít. Trong thời kỳ thuộc địa, có một số ít trường học và trại trẻ mồ côi do các phái bộ Công giáo điều hành, nhưng sau khi chính phủ社 hội chủ nghĩa lên nắm quyền vào những năm 1970, các trường học này bị đóng cửa và các nhà truyền giáo bị trục xuất. Không có tổng giám mục nào ở Somalia kể từ năm 1989, và nhà thờ chính tòa ở Mogadishu đã bị hư hại nặng nề trong cuộc nội chiến. Năm 2013, Bộ Tư pháp và Tôn giáo đã ra chỉ thị cấm tổ chức các lễ hội Kitô giáo trong nước.

Các tôn giáo thiểu số khác như tín ngưỡng bản địa (chủ yếu ở một số nhóm dân tộc thiểu số không phải người Somali ở miền nam, kế thừa từ tổ tiên của họ ở Đông Nam Phi), Do Thái giáo, Ấn Độ giáo, Phật giáo hoặc những người không theo tôn giáo nào chiếm một tỷ lệ không đáng kể, dưới 0,1% dân số.

9.5. Giáo dục

Hệ thống giáo dục ở Somalia đã bị tàn phá nghiêm trọng do nội chiến kéo dài. Trước năm 1991, Somalia có một hệ thống giáo dục công lập tập trung. Tuy nhiên, sự sụp đổ của chính quyền trung ương đã dẫn đến sự tan rã của hệ thống này. Bộ Giáo dục chịu trách nhiệm chính thức về giáo dục ở Somalia, giám sát các trường tiểu học, trung học, kỹ thuật và dạy nghề, cũng như các trường đào tạo giáo viên tiểu học và kỹ thuật và giáo dục không chính quy. Khoảng 15% ngân sách của chính phủ được phân bổ cho giảng dạy học đường. Các vùng tự trị Puntland và Somaliland duy trì các Bộ Giáo dục riêng của họ.

Trong những năm gần đây, đã có những nỗ lực đáng kể để tái thiết hệ thống giáo dục, chủ yếu dựa vào các sáng kiến tư nhân, cộng đồng và sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế.

• Giáo dục Qur'an (Dugsi): Các trường Qur'an (còn gọi là dugsi quran hoặc mal'aamad quran) vẫn là hệ thống cơ bản của giáo dục tôn giáo truyền thống. Đây là hệ thống giáo dục phi chính quy tại địa phương ổn định nhất, cung cấp giáo dục tôn giáo và đạo đức cơ bản. Sức mạnh của chúng dựa trên sự hỗ trợ của cộng đồng và việc sử dụng các tài liệu giảng dạy được làm tại địa phương và phổ biến rộng rãi. Hệ thống Qur'an, nơi dạy số lượng học sinh lớn nhất so với các phân ngành giáo dục khác, thường là hệ thống duy nhất mà người Somalia ở các vùng du mục có thể tiếp cận so với các vùng đô thị. Để giải quyết những thiếu sót trong giảng dạy tôn giáo, chính phủ Somalia về phần mình cũng đã thành lập Bộ Tài trợ và Các vấn đề Hồi giáo, theo đó giáo dục Qur'an hiện đang được quy định.
• Giáo dục tiểu học và trung học: Số lượng trường tiểu học đã tăng lên sau nội chiến, chủ yếu là các trường tư thục và cộng đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ nhập học vẫn còn thấp, đặc biệt đối với trẻ em gái và trẻ em ở các vùng nông thôn. Chất lượng giáo dục, chương trình giảng dạy, và tình trạng thiếu giáo viên được đào tạo là những thách thức lớn.
• Giáo dục đại học: Giáo dục đại học ở Somalia hiện nay chủ yếu là tư nhân. Một số trường đại học trong nước, bao gồm Đại học Mogadishu, đã được xếp hạng trong số 100 trường đại học tốt nhất ở châu Phi bất chấp môi trường khắc nghiệt, điều này được ca ngợi như một thắng lợi cho các sáng kiến cơ sở. Các trường đại học khác cũng cung cấp giáo dục đại học ở miền nam bao gồm Đại học Benadir, Đại học Quốc gia Somalia (đang trong quá trình tái thiết), Đại học Kismayo và Đại học Gedo. Ở Puntland, giáo dục đại học được cung cấp bởi Đại học Bang Puntland và Đại học Đông Phi. Ở Somaliland, giáo dục đại học được cung cấp bởi Đại học Amoud, Đại học Hargeisa, Đại học Công nghệ Somaliland và Đại học Burao.

Những thách thức chính trong lĩnh vực giáo dục bao gồm thiếu kinh phí, cơ sở vật chất nghèo nàn, thiếu giáo viên có trình độ, chương trình giảng dạy không thống nhất, và vấn đề an ninh ảnh hưởng đến việc đi học của học sinh và hoạt động của giáo viên. Việc tái thiết một hệ thống giáo dục toàn diện và chất lượng là một ưu tiên quan trọng cho sự phát triển của Somalia.

9.6. Y tế

Hệ thống chăm sóc sức khỏe ở Somalia đã bị suy yếu nghiêm trọng sau nhiều thập kỷ xung đột và thiếu đầu tư. Trước khi chính phủ liên bang sụp đổ vào năm 1991, cơ cấu tổ chức và hành chính của ngành y tế Somalia do Bộ Y tế giám sát. Các quan chức y tế khu vực có một số quyền hạn, nhưng việc chăm sóc sức khỏe phần lớn được tập trung hóa. Chính phủ xã hội chủ nghĩa của cựu Tổng thống Somalia Siad Barre đã chấm dứt hoạt động y tế tư nhân vào năm 1972. Phần lớn ngân sách quốc gia được dành cho chi tiêu quân sự, để lại ít nguồn lực cho chăm sóc sức khỏe, cùng các dịch vụ khác.

Hệ thống y tế công cộng của Somalia phần lớn bị phá hủy trong cuộc nội chiến sau đó. Giống như các lĩnh vực quốc hữu hóa trước đây khác, các nhà cung cấp không chính thức đã lấp đầy khoảng trống và thay thế sự độc quyền của chính phủ trước đây về chăm sóc sức khỏe, với việc tiếp cận các cơ sở y tế tăng lên đáng kể. Nhiều trung tâm y tế, phòng khám, bệnh viện và nhà thuốc mới đã được thành lập thông qua các sáng kiến tự phát của người Somalia. Chi phí tư vấn y tế và điều trị tại các cơ sở này thấp, ở mức 5.72 USD mỗi lượt khám tại các trung tâm y tế (với tỷ lệ bao phủ dân số là 95%), và 1.89 USD-3.97 USD mỗi lượt khám ngoại trú và 7.83 USD-13.95 USD mỗi ngày nằm viện tại các bệnh viện từ tuyến cơ sở đến tuyến trên.

So sánh giai đoạn 2005-2010 với nửa thập kỷ ngay trước khi xung đột bùng nổ (1985-1990), tuổi thọ thực sự đã tăng từ trung bình 47 tuổi đối với nam và nữ lên 48,2 tuổi đối với nam và 51 tuổi đối với nữ. Tương tự, số trẻ một tuổi được tiêm chủng đầy đủ phòng sởi đã tăng từ 30% trong giai đoạn 1985-1990 lên 40% trong giai đoạn 2000-2005, và đối với lao, tỷ lệ này đã tăng gần 20% từ 31% lên 50% trong cùng thời kỳ.

Số trẻ sơ sinh nhẹ cân đã giảm từ 16 trên 1.000 xuống còn 0,3, giảm tổng cộng 15% trong cùng khoảng thời gian. Từ năm 2005 đến 2010 so với giai đoạn 1985-1990, tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh trên 1.000 ca sinh cũng giảm từ 152 xuống 109,6. Đáng chú ý, tỷ lệ tử vong mẹ trên 100.000 ca sinh đã giảm từ 1.600 trong nửa thập kỷ trước chiến tranh 1985-1990 xuống còn 1.100 trong giai đoạn 2000-2005. Số bác sĩ trên 100.000 dân cũng tăng từ 3,4 lên 4 trong cùng khoảng thời gian, cũng như tỷ lệ dân số được tiếp cận với các dịch vụ vệ sinh, tăng từ 18% lên 26%.

Theo dữ liệu của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc về lực lượng hộ sinh, có tổng cộng 429 hộ sinh (bao gồm cả y tá hộ sinh) ở Somalia, với mật độ một hộ sinh trên 1.000 ca sinh sống. Hiện có tám cơ sở đào tạo hộ sinh trong nước, hai trong số đó là tư nhân. Nghề hộ sinh do chính phủ quản lý, và cần có giấy phép để hành nghề chuyên nghiệp. Một sổ đăng ký trực tiếp cũng được áp dụng để theo dõi các hộ sinh được cấp phép. Ngoài ra, các hộ sinh trong nước được đại diện chính thức bởi một hiệp hội hộ sinh địa phương, với 350 thành viên đã đăng ký.

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2005, khoảng 97,9% phụ nữ và trẻ em gái Somalia đã trải qua cắt âm vật nữ (FGM), một phong tục tiền hôn nhân chủ yếu phổ biến ở Sừng châu Phi và một số vùng ở Cận Đông. Được khuyến khích bởi phụ nữ trong cộng đồng, nó chủ yếu nhằm mục đích bảo vệ sự trong trắng, ngăn chặn sự lăng nhăng và bảo vệ khỏi bị tấn công. Đến năm 2013, UNICEF phối hợp với chính quyền Somalia báo cáo rằng tỷ lệ phổ biến ở các bé gái từ 1 đến 14 tuổi ở các vùng tự trị phía bắc Puntland và Somaliland đã giảm xuống 25% sau một chiến dịch nâng cao nhận thức xã hội và tôn giáo. Khoảng 93% nam giới Somalia cũng được báo cáo là đã cắt bao quy đầu.

Somalia có một trong những tỷ lệ nhiễm HIV thấp nhất trên lục địa. Điều này được cho là do bản chất Hồi giáo của xã hội Somalia và sự tuân thủ các giá trị đạo đức Hồi giáo của người Somalia. Trong khi tỷ lệ nhiễm HIV ước tính ở Somalia vào năm 1987 (năm báo cáo trường hợp đầu tiên) là 1% ở người trưởng thành, một báo cáo năm 2012 từ UNAIDS cho biết kể từ năm 2004, các ước tính từ 0,7% đến 1,0% đã được giả định.

Mặc dù việc chăm sóc sức khỏe hiện nay chủ yếu tập trung ở khu vực tư nhân, hệ thống y tế công cộng của đất nước đang trong quá trình tái thiết và được giám sát bởi Bộ Y tế. Bộ trưởng Y tế là Qamar Adan Ali. Vùng Puntland tự trị duy trì Bộ Y tế riêng của mình, cũng như vùng Somaliland ở tây bắc Somalia.

Một số cơ sở y tế nổi bật trong nước là Bệnh viện Bà mẹ và Trẻ em Đông Bardera, Bệnh viện Bà mẹ và Trẻ em Abudwak, Bệnh viện Phụ sản Edna Adan và Đơn vị Phụ sản Tây Bardera.

Các thách thức chính bao gồm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh cao, suy dinh dưỡng, thiếu nước sạch và vệ sinh, và sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm như sốt rét, lao và tiêu chảy. Các nhóm dễ bị tổn thương như phụ nữ, trẻ em và người di dời trong nước đặc biệt chịu ảnh hưởng nặng nề.

9.7. Tình hình nhân đạo

Somalia đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhân đạo kéo dài và phức tạp trong nhiều thập kỷ, gây ra bởi sự kết hợp của xung đột vũ trang, bất ổn chính trị, biến đổi khí hậu (hạn hán và lũ lụt tái diễn), nghèo đói cùng cực và sự yếu kém của các thể chế nhà nước. Hậu quả là hàng triệu người dân Somalia phải sống trong điều kiện cực kỳ khó khăn, thiếu thốn các nhu cầu cơ bản và đối mặt với nguy cơ tử vong cao.

Người tị nạn và di dời trong nước (IDPs): Cuộc nội chiến Somalia bắt đầu từ năm 1991 đã buộc hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa. Tính đến cuối năm 2022, ước tính có gần 3 triệu người Somalia là người di dời trong nước và hơn 800.000 người là người tị nạn ở các nước láng giềng như Kenya, Ethiopia và Yemen. Những người di dời và tị nạn thường sống trong các trại tạm bợ với điều kiện vệ sinh và sinh hoạt tồi tệ, thiếu nước sạch, lương thực, chăm sóc y tế và giáo dục. Họ cũng dễ bị tổn thương trước bạo lực, bóc lột và các bệnh dịch.

Hạn hán và nạn đói: Somalia là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu ở vùng Sừng châu Phi. Các đợt hạn hán nghiêm trọng và kéo dài xảy ra ngày càng thường xuyên, gây mất mùa, chết gia súc và cạn kiệt nguồn nước. Điều này dẫn đến tình trạng mất an ninh lương thực trên diện rộng và nạn đói ở nhiều khu vực. Nạn đói năm 2011 đã cướp đi sinh mạng của khoảng 260.000 người. Gần đây, đợt hạn hán 2020-2023 được coi là tồi tệ nhất trong vòng 40 năm, đẩy hàng triệu người vào bờ vực của nạn đói. Lũ lụt cũng gây ra những thiệt hại nghiêm trọng, làm mất nhà cửa và hoa màu.

Thiếu lương thực và suy dinh dưỡng: Tình trạng mất an ninh lương thực và suy dinh dưỡng, đặc biệt ở trẻ em, là một vấn đề kinh niên ở Somalia. Tỷ lệ suy dinh dưỡng cấp tính ở trẻ em dưới 5 tuổi thường xuyên ở mức báo động. Việc tiếp cận lương thực bị hạn chế do mất mùa, giá cả tăng cao, xung đột cản trở việc vận chuyển hàng cứu trợ và khả năng tiếp cận các khu vực bị ảnh hưởng.

Dịch bệnh: Điều kiện sống thiếu thốn, thiếu nước sạch và vệ sinh, cùng với hệ thống y tế yếu kém đã tạo điều kiện cho các bệnh dịch dễ dàng bùng phát và lây lan, bao gồm tiêu chảy cấp, sởi, sốt rét và các bệnh về đường hô hấp. Đại dịch COVID-19 cũng đặt thêm gánh nặng lên hệ thống y tế vốn đã quá tải.

Hoạt động cứu trợ của cộng đồng quốc tế: Nhiều tổ chức quốc tế, bao gồm các cơ quan của Liên Hợp Quốc (như Chương trình Lương thực Thế giới - WFP, UNICEF, Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn - UNHCR, Tổ chức Y tế Thế giới - WHO) và các tổ chức phi chính phủ quốc tế (INGOs) và địa phương, đã và đang nỗ lực cung cấp viện trợ nhân đạo cho người dân Somalia. Các hoạt động cứu trợ bao gồm cung cấp lương thực, nước sạch, chăm sóc y tế, dinh dưỡng, nơi ở tạm và các dịch vụ bảo vệ. Tuy nhiên, việc tiếp cận các khu vực bị ảnh hưởng thường gặp khó khăn do tình hình an ninh bất ổn và sự cản trở từ các nhóm vũ trang. Nguồn tài trợ cho các hoạt động nhân đạo cũng thường xuyên không đáp ứng đủ nhu cầu khổng lồ.

Việc giải quyết cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Somalia đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, không chỉ tập trung vào cứu trợ khẩn cấp mà còn phải giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của xung đột, nghèo đói và dễ bị tổn thương, đồng thời tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng và xây dựng năng lực cho các thể chế nhà nước. Quan điểm tự do xã hội nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền của những người dễ bị tổn thương nhất, đảm bảo việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản một cách công bằng và thúc đẩy các giải pháp bền vững cho hòa bình và phát triển.

10.1. Văn học

Cộng đồng người Somali đã sản sinh ra nhiều nhà thơ, nhà văn và nhân vật Hồi giáo quan trọng trong nhiều năm, một phần đáng kể trong số họ đã đóng vai trò then chốt trong việc ảnh hưởng và định hình quỹ đạo của học thuật và truyền thống Hồi giáo, không chỉ ở Sừng châu Phi mà còn vươn xa đến Bán đảo Ả Rập và các khu vực khác trên thế giới. Somalia cũng đã được nhà văn và học giả người Canada Margaret Laurence gọi là "Quốc gia của các Nhà thơ" và "Quốc gia của các Nghệ sĩ hát rong". Nhà thám hiểm và nhà văn nổi tiếng người Anh Richard Burton đã viết một cách hùng hồn về Somalia:

"Đất nước này đầy rẫy 'nhà thơ, nhà thơ hạng xoàng, nhà thơ nhỏ, nhà thơ dở': mỗi người đàn ông đều có vị trí được công nhận trong văn học một cách chính xác như thể anh ta đã được đánh giá trên hàng thế kỷ tạp chí - đôi tai tinh tế của dân tộc này khiến họ vô cùng thích thú với những âm thanh hài hòa và những biểu đạt thơ ca, trong khi một lượng sai hoặc một cụm từ văn xuôi lại khiến họ vô cùng phẫn nộ."

10.2. Âm nhạc

Somalia có một di sản âm nhạc phong phú tập trung vào văn hóa dân gian Somalia truyền thống. Hầu hết các bài hát Somalia đều theo thang âm ngũ cung. Âm nhạc Somalia có thể bị nhầm lẫn với âm thanh của các vùng lân cận như Ethiopia, Sudan hoặc Bán đảo Ả Rập, nhưng cuối cùng nó có thể nhận ra được bởi những giai điệu và phong cách độc đáo của riêng mình. Các nhạc cụ truyền thống nổi bật trong âm nhạc Somalia bao gồm đàn oud luýt. Nó thường được đi kèm với những chiếc trống nhỏ và một cây sáo sậy trong nền nhạc. Các bài hát Somalia thường là sản phẩm của sự hợp tác giữa các nhà viết lời (midho^Somali), nhà soạn nhạc (laxan^Somali) và ca sĩ (codka^Somali hay "giọng hát"). Các ban nhạc nổi tiếng như Waaberi và Horseed đã có được một lượng người theo dõi nhỏ ở nước ngoài.

10.3. Ẩm thực

Ẩm thực Somalia là một sự kết hợp phức tạp và đa dạng của vô số ảnh hưởng ẩm thực, lấy từ tấm thảm phong phú của hương vị Ả Rập, Ấn Độ, và Ý. Tấm thảm ẩm thực này là kết quả trực tiếp của di sản lâu đời của Somalia về thương mại sôi động và giao thương nhộn nhịp.

Các thành phần thiết yếu hình thành nền tảng của các món ăn Somalia bao gồm các mặt hàng chủ lực như gạo và mì ống, cùng với một lựa chọn phong phú các loại thịt từ thịt cừu đến thịt bò và thịt gà. Các loại gia vị thơm như thì là Ai Cập, bạch đậu khấu, và rau mùi thường được sử dụng để tạo hương vị hấp dẫn cho các món ăn.

Phong cảnh ẩm thực của Somalia cũng tự hào có một sự đa dạng ấn tượng các món hầm thịnh soạn, các loại bánh mì dẹt truyền thống, và các loại bánh ngọt ngon miệng, với những điểm nổi bật như "Canjeero/Lahooh" được yêu thích, một biến thể thú vị của loại bánh kếp lên men chua giống bánh mì dẹt không chỉ được thưởng thức ở Somalia mà còn ở các nước láng giềng như Ethiopia, Eritrea, và Yemen.

Ngoài ra, một đặc điểm nổi bật của truyền thống ẩm thực Somalia là việc kết hợp thịt lạc đà và sữa. Chúng được coi là một món ngon và đóng vai trò là những yếu tố được trân trọng và cơ bản trong tấm thảm phong phú của ẩm thực Somalia.

Cơm Somalia, món ăn chủ yếu thường dùng cho bữa tối hoặc bữa trưa, thường được nêm nếm và trộn với nhiều nguyên liệu khác nhau như thịt, rau, và, một cách hơi độc đáo, nho khô, thêm một chút vị ngọt cho món ăn. Ngoài ra, món ăn này thường được trình bày một cách hấp dẫn về mặt thị giác bằng cách kết hợp nhiều màu sắc, vì một số phần có thể được nhuộm màu nhân tạo với các sắc thái vàng hoặc cam bằng cách sử dụng nghệ tây và các loại gia vị khác để tăng tính thẩm mỹ.

Một minh chứng lâu dài cho ảnh hưởng của thời kỳ thuộc địa của Ý tại Somalia là sự phổ biến rộng rãi của mì ống và lasagne trong ẩm thực địa phương, đặc biệt là ở miền nam, cho thấy những món ăn này đã hòa nhập vào chế độ ăn uống truyền thống cùng với cơm như thế nào.

Trà và cà phê, cả hai loại đồ uống được yêu thích, cũng rất phổ biến. Trong số những người sớm sử dụng cà phê, người Somalia có sự khác biệt lịch sử là một trong những cá nhân đầu tiên được ghi nhận đã thưởng thức loại đồ uống kích thích này. Ngoài ra, các thương nhân Somalia đã đóng một vai trò then chốt trong thương mại cà phê toàn cầu, là một trong những người đầu tiên xuất khẩu hạt cà phê. Cà phê Somalia độc đáo, được biết đến tại địa phương với tên gọi 'Qahwo' và trà 'Shah', nổi bật nhờ phương pháp pha chế bao gồm sự pha trộn của nhiều loại gia vị được lựa chọn tỉ mỉ để tăng cường hương vị phong phú và phức tạp của chúng.

'Xalwo', có liên quan chặt chẽ với 'Halwa' của Oman, là một món tráng miệng dạng thạch mịn được làm từ sự pha trộn của gia vị, hạt, các loại hạt, và đường caramen. Món bánh kẹo thú vị này rất được yêu thích ở Somalia và thường được phục vụ cùng với 'Qahwo' của Somalia. Sau bữa ăn, các ngôi nhà theo truyền thống được xông hương bằng nhũ hương hoặc hương (unsi^Somali), được chuẩn bị bên trong một lư hương được gọi là dabqaad.

10.4. Kiến trúc

Kiến trúc Somalia là một truyền thống kỹ thuật và thiết kế phong phú và đa dạng. Kéo dài qua các thời kỳ cổ đại, trung cổ và cận đại của đất nước, nó cũng bao gồm sự kết hợp giữa kiến trúc Somalia-Hồi giáo với các thiết kế phương Tây đương đại.

Ở Somalia cổ đại, các cấu trúc hình kim tự tháp được biết đến trong tiếng Somali là taalo là một kiểu chôn cất phổ biến, với hàng trăm di tích đá khô này nằm rải rác khắp đất nước ngày nay. Nhà cửa được xây bằng đá đẽo tương tự như ở Ai Cập cổ đại. Cũng có những ví dụ về sân trong và những bức tường đá lớn bao quanh các khu định cư, chẳng hạn như Bức tường Wargaade.

Việc tiếp nhận Hồi giáo trong lịch sử đầu trung cổ của Somalia đã mang lại những ảnh hưởng kiến trúc Hồi giáo từ Ả Rập và Ba Tư. Điều này đã thúc đẩy một sự thay đổi trong xây dựng từ đá khô và các vật liệu liên quan khác sang đá san hô, gạch không nung, và việc sử dụng rộng rãi đá vôi trong kiến trúc Somalia. Nhiều thiết kế kiến trúc mới, chẳng hạn như các nhà thờ Hồi giáo, được xây dựng trên tàn tích của các cấu trúc cũ hơn, một thực tế sẽ tiếp tục trong nhiều thế kỷ sau đó.

10.5. Lối sống và phong tục

Người Somalia có nhiều phong tục tập quán độc đáo liên quan đến đời sống hàng ngày, các sự kiện quan trọng trong đời và các lễ hội. Hệ thống thị tộc đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các mối quan hệ xã hội và nghĩa vụ. Lòng hiếu khách là một giá trị được coi trọng.

Đặt tên truyền thống: Tên của một người thường bao gồm tên riêng của người đó, theo sau là tên của cha và tên của ông nội. Ví dụ, nếu một người tên là Axmed, cha tên là Maxamed và ông nội tên là Cali, thì tên đầy đủ của người đó sẽ là Axmed Maxamed Cali. Phụ nữ giữ nguyên họ của mình sau khi kết hôn.

Phong tục hôn nhân: Hôn nhân thường được sắp đặt giữa các gia đình, mặc dù hôn nhân dựa trên tình yêu cũng ngày càng phổ biến. Lễ cưới (aroos) là một sự kiện quan trọng, thường kéo dài nhiều ngày với các nghi lễ, âm nhạc, khiêu vũ và tiệc tùng. Của hồi môn (meher) do nhà trai trao cho nhà gái là một phần không thể thiếu của hôn nhân Hồi giáo.

Các ngày lễ Hồi giáo: Các ngày lễ Hồi giáo chính được tổ chức rộng rãi, bao gồm:

• Eid al-Fitr (Ciidul Fitri): Đánh dấu sự kết thúc của tháng Ramadan, tháng ăn chay. Mọi người mặc quần áo mới, đi cầu nguyện đặc biệt, thăm viếng gia đình và bạn bè, và tặng quà.
• Eid al-Adha (Ciidul Adxaa): Lễ Hiến sinh, kỷ niệm sự sẵn lòng của nhà tiên tri Ibrahim (Abraham) hiến tế con trai mình cho Allah. Các gia đình có điều kiện sẽ hiến tế một con vật (thường là cừu hoặc dê) và chia thịt cho người nghèo.
• Năm mới Hồi giáo (Mowliid): Kỷ niệm ngày sinh của Nhà tiên tri Muhammad.

Các lễ hội truyền thống khác: Bên cạnh các lễ hội Hồi giáo, còn có các lễ hội và nghi lễ truyền thống khác liên quan đến các mùa màng, chăn nuôi hoặc các sự kiện quan trọng của thị tộc. Istunka, một lễ hội đánh nhau bằng gậy truyền thống ở Afgooye, là một ví dụ, mặc dù nó đã bị hạn chế trong những năm gần đây do lo ngại về an toàn.

Trang phục: Trang phục truyền thống của nam giới bao gồm macawis (một loại sarong) và một chiếc áo sơ mi hoặc áo choàng. Phụ nữ thường mặc guntiino (một tấm vải dài quấn quanh người) hoặc direh (một chiếc váy dài, rộng) và thường trùm đầu bằng shash hoặc hijab.

10.6. Thể thao

Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất ở Somalia. Các giải đấu quan trọng trong nước là Giải bóng đá Somalia và Cúp Somalia, với Đội tuyển bóng đá quốc gia Somalia thi đấu quốc tế.

Bóng rổ cũng được chơi ở nước này. Giải vô địch bóng rổ châu Phi 1981 được tổ chức tại Mogadishu từ ngày 15 đến ngày 23 tháng 12 năm 1981, trong đó đội tuyển bóng rổ quốc gia đã giành huy chương đồng.

Năm 2013, một đội tuyển bandy quốc gia Somalia đã được thành lập tại Borlänge, Thụy Điển. Đội đã tham gia Giải vô địch Bandy thế giới 2014.

Trong võ thuật, Faisal Jeylani Aweys và Mohamed Deq Abdulle của đội tuyển taekwondo quốc gia đã lần lượt giành huy chương bạc và vị trí thứ tư tại Cúp Thách đấu Taekwondo Thế giới Mở 2013 ở Tongeren, Bỉ. Ngoài ra, Mohamed Jama đã giành được cả danh hiệu thế giới và châu Âu ở K-1 và Quyền Thái.

Sự tham gia của Somalia vào các giải đấu thể thao quốc tế, bao gồm Thế vận hội, thường bị hạn chế do tình hình bất ổn và thiếu nguồn lực. Tuy nhiên, các vận động viên Somalia, cả trong nước và ở cộng đồng hải ngoại, vẫn tiếp tục nỗ lực và đạt được những thành tích đáng khích lệ.