Litva

2.1. Từ nguyên

Tên gọi Lietuva lần đầu tiên được ghi nhận trong một văn bản là vào ngày 9 tháng 3 năm 1009 (một số nguồn cho là ngày 14 tháng 2) trong câu chuyện về Thánh Bruno của Querfurt trong Biên niên sử Quedlinburg. Biên niên sử này ghi lại một dạng Latinh hóa của tên Lietuva là Litua (phát âm là Litua). Cách phát âm "Litva" này vẫn được sử dụng trong nhiều ngôn ngữ Slav hiện đại (viết là Litwa hoặc Litva).
Do thiếu bằng chứng đáng tin cậy, ý nghĩa thực sự của tên gọi này vẫn chưa được biết rõ và các học giả vẫn còn tranh luận. Có một vài giả thuyết hợp lý về nguồn gốc của tên gọi Litva.
Một giả thuyết phổ biến cho rằng tên gọi này bắt nguồn từ tên của một con sông nhỏ là Lietava, không xa Kernavė, khu vực trung tâm của nhà nước Litva sơ khai và có thể là thủ đô đầu tiên của Đại Công quốc Litva sau này. Tuy nhiên, con sông này rất nhỏ và một số người cho rằng việc một đối tượng nhỏ bé và mang tính địa phương như vậy lại có thể đặt tên cho cả một quốc gia là điều khó có thể xảyรับ. Mặt khác, việc đặt tên như vậy không phải là chưa từng có trong lịch sử thế giới.
Artūras Dubonis đã đề xuất một giả thuyết khác, cho rằng Lietuva có liên quan đến từ leičiai (số nhiều của leitis). Từ giữa thế kỷ 13, leičiai là một nhóm chiến binh xã hội riêng biệt trong xã hội Litva, phục tùng người cai trị Litva hoặc chính nhà nước. Từ leičiai được sử dụng trong các nguồn tài liệu lịch sử thế kỷ 14-16 như một tên gọi dân tộc cho người Litva (nhưng không phải người Samogitia) và vẫn được sử dụng, thường mang tính thơ ca hoặc trong các bối cảnh lịch sử, trong tiếng Latvia, một ngôn ngữ có quan hệ gần gũi với tiếng Litva. Từ Lietuva trong tiếng Litva có thể là một tính từ được hình thành bằng cách thêm hậu tố -uva, nhưng từ gốc của nó vẫn còn là một chủ đề tranh luận.

3.1. Thời tiền sử và các bộ lạc Balt

Lịch sử Litva bắt đầu từ những khu định cư được thành lập vào khoảng 10.000 năm trước Công nguyên. Những người đầu tiên định cư tại lãnh thổ Litva sau Kỷ Băng hà cuối cùng vào thiên niên kỷ thứ 10 trước Công nguyên thuộc các nền văn hóa Kunda, Neman và Narva. Họ là những thợ săn du mục. Vào thiên niên kỷ thứ 8 trước Công nguyên, khí hậu trở nên ấm hơn và rừng cây phát triển. Cư dân của Litva ngày nay ít di chuyển hơn và tham gia vào săn bắn, hái lượm và đánh bắt cá nước ngọt tại địa phương.
Những người Ấn-Âu, đến vào thiên niên kỷ thứ 3 - thứ 2 trước Công nguyên, đã hòa trộn với dân cư địa phương và hình thành nên các bộ lạc Balt khác nhau. Các bộ lạc Balt không duy trì các mối liên hệ văn hóa hoặc chính trị chặt chẽ với Đế quốc La Mã, nhưng vẫn duy trì các mối quan hệ thương mại thông qua Con đường Hổ phách. Hổ phách Baltic là một mặt hàng thương mại có giá trị.
Từ thế kỷ 9 đến thế kỷ 11, các bộ lạc Balt ven biển phải chịu các cuộc tấn công của người Viking. Litva chủ yếu bao gồm các vùng văn hóa khác nhau là Samogitia (nổi tiếng với các mộ chôn cất thời trung cổ sơ kỳ) và xa hơn về phía đông là Aukštaitija, hay Litva chính thống (nổi tiếng với các mộ hỏa táng thời trung cổ sơ kỳ). Khu vực này xa xôi và không hấp dẫn đối với người ngoài, bao gồm cả các thương nhân, điều này giải thích cho bản sắc ngôn ngữ, văn hóa và tôn giáo riêng biệt cũng như sự chậm trễ trong việc hòa nhập vào các khuôn mẫu và xu hướng chung của châu Âu.
Các phong tục và thần thoại đa thần giáo truyền thống của Litva, với nhiều yếu tố cổ xưa, đã được bảo tồn trong một thời gian dài. Thi thể của những người cai trị được hỏa táng cho đến khi chuyển sang Cơ đốc giáo: các mô tả về các nghi lễ hỏa táng của các đại công tước Algirdas và Kęstutis vẫn còn tồn tại.

3.2. Vương quốc Litva, Đại công quốc Litva và Liên bang Ba Lan-Litva

Ghi chép bằng văn bản đầu tiên về tên gọi của đất nước này có từ năm 1009 sau Công nguyên. Đối mặt với mối đe dọa từ cuộc thập tự chinh của người Đức, Mindaugas vào giữa thế kỷ 13 đã thống nhất một phần lớn các bộ lạc Balt và thành lập Nhà nước Litva, trong khi vào năm 1253, ông được trao vương miện là Vua Công giáo của Litva. Hơn nữa, bằng cách lợi dụng lãnh thổ suy yếu của Rus' Kiev trước đây do cuộc xâm lược của Mông Cổ, Mindaugas đã sáp nhập Ruthenia Đen vào Litva. Sau vụ ám sát Mindaugas vào năm 1263, Litva đa thần giáo một lần nữa trở thành mục tiêu của các cuộc thập tự chinh Cơ đốc giáo của Hiệp sĩ Teuton và Dòng Livonia. Traidenis trong thời gian trị vì của mình (1269-1282) đã thống nhất lại tất cả các vùng đất của Litva và đạt được những thành công quân sự chống lại quân Thập tự chinh, chiến đấu cùng với các bộ lạc Balt khác, nhưng không thể hỗ trợ quân sự cho người Phổ cổ trong Cuộc nổi dậy vĩ đại của họ. Nơi ở chính của Traidenis là ở Kernavė.

Từ cuối thế kỷ 13, các thành viên của triều đại Gediminid Litva bắt đầu cai trị Litva, những người đã củng cố chế độ quân chủ cha truyền con nối và vị thế của Vilnius là thủ đô thường trực, Cơ đốc giáo hóa Litva và bằng cách sáp nhập các lãnh thổ của người Slav Đông (ví dụ: các công quốc Minsk, Kiev, Polotsk, Vitebsk, Smolensk, v.v.) đã mở rộng đáng kể lãnh thổ của Đại Công quốc Litva, đạt khoảng 650.00 K km² vào nửa đầu thế kỷ 14. Vào cuối thế kỷ 14, Litva là quốc gia lớn nhất châu Âu. Năm 1385, Litva thành lập một liên minh triều đại với Ba Lan thông qua Liên minh Krewo. Hơn nữa, vào cuối thế kỷ 14-15, các thành viên thuộc dòng dõi cha của triều đại Gediminid cai trị Litva, triều đại Jagiellon, không chỉ cai trị Litva và Ba Lan, mà còn cả Hungary, Croatia, Bohemia, và Moldavia. Các cuộc tấn công của Đức vào Litva đã chấm dứt với chiến thắng quyết định của Ba Lan-Litva trong Trận Grunwald năm 1410 và bằng việc ký kết Hiệp ước Melno năm 1422.
Vào thế kỷ 15, Đại Công quốc Moskva mạnh lên đã làm mới các cuộc chiến Muscovite-Litva để giành các lãnh thổ Chính thống giáo Đông phương do Litva kiểm soát. Do sự khởi đầu không thành công của Chiến tranh Livonia, mất đất vào tay Sa quốc Nga, và áp lực của vua Sigismund II Augustus, một người ủng hộ liên minh Ba Lan-Litva chặt chẽ, giới quý tộc Litva đã đồng ý ký kết Liên minh Lublin vào năm 1569 với Hoàng gia Vương quốc Ba Lan, tạo ra một Liên bang Ba Lan-Litva mới với một vị vua chung (giữ cả hai danh hiệu Vua Ba Lan và Đại Công tước Litva), nhưng Litva vẫn là một nhà nước riêng biệt với Ba Lan với lãnh thổ riêng (~300.00 K km²), quốc huy, bộ máy quản lý, luật pháp, tòa án, con dấu, quân đội, ngân khố, v.v. Sau khi ký kết liên minh thực sự, Litva và Ba Lan đã cùng nhau đạt được những thành công quân sự trong Chiến tranh Livonia, chiếm đóng Moskva (1610), chiến tranh với Thụy Điển (1600-1611), chiến tranh Smolensk với Nga (1632-1634), v.v. Năm 1588, Sigismund III Vasa đã đích thân xác nhận Quy chế thứ ba của Litva, trong đó tuyên bố rằng Litva và Ba Lan có quyền bình đẳng trong Liên bang và đảm bảo sự phân chia quyền lực. Liên minh thực sự đã tăng cường mạnh mẽ sự Ba Lan hóa của Litva và giới quý tộc Litva.
Giữa thế kỷ 17 được đánh dấu bằng những tổn thất quân sự thảm khốc cho Litva khi trong Đại hồng thủy, phần lớn lãnh thổ Litva bị Sa quốc Nga sáp nhập và ngay cả thủ đô Vilnius của Litva cũng lần đầu tiên bị quân đội nước ngoài chiếm đóng hoàn toàn và tàn phá. Năm 1655, Litva đơn phương ly khai khỏi Ba Lan, tuyên bố Vua Thụy Điển Charles X Gustav là Đại Công tước Litva và chịu sự bảo hộ của Đế quốc Thụy Điển. Tuy nhiên, đến năm 1657, Litva một lần nữa trở thành một phần của Liên bang Ba Lan-Litva sau cuộc nổi dậy của người Litva chống lại người Thụy Điển. Vilnius được Nga tái chiếm vào năm 1661.
Vào nửa sau thế kỷ 18, Liên bang Ba Lan-Litva đã ba lần bị phân chia bởi ba quốc gia láng giềng, dẫn đến sự giải thể hoàn toàn cả Litva và Ba Lan độc lập khỏi bản đồ chính trị vào năm 1795 sau cuộc nổi dậy Kościuszko thất bại và cuộc tái chiếm thủ đô Vilnius ngắn ngủi vào năm 1794. Phần lớn lãnh thổ Litva bị Đế quốc Nga sáp nhập, trong khi Užnemunė bị Phổ sáp nhập.

3.3. Nỗ lực phục quốc và thời kỳ thuộc Đế quốc Nga

Sau khi sáp nhập, chính quyền Sa hoàng Nga đã thực hiện các chính sách Nga hóa ở Litva, sau đó biến Litva thành một phần của vùng hành chính mới Krai Tây Bắc. Năm 1812, Napoléon trong cuộc xâm lược Nga đã thành lập Ủy ban Chính phủ Lâm thời Litva bù nhìn để hỗ trợ các nỗ lực chiến tranh của mình, tuy nhiên sau thất bại của Napoléon, sự cai trị của Nga đã được tái lập ở Litva.
Trong Cuộc nổi dậy tháng Mười Một (1830-1831), người Litva và người Ba Lan đã cùng nhau cố gắng khôi phục quốc gia của mình, tuy nhiên chiến thắng của Nga đã dẫn đến các biện pháp Nga hóa nghiêm ngặt hơn: tiếng Nga được đưa vào tất cả các cơ quan chính phủ, Đại học Vilnius bị đóng cửa vào năm 1832, và các lý thuyết cho rằng Litva là một quốc gia "Tây Nga" kể từ khi thành lập đã được tuyên truyền. Sau đó, người Litva một lần nữa cố gắng khôi phục quốc gia bằng cách tham gia Cuộc nổi dậy tháng Giêng (1863-1864), nhưng một chiến thắng khác của Nga đã dẫn đến các chính sách Nga hóa thậm chí còn mạnh mẽ hơn với việc áp đặt lệnh cấm báo chí Litva, áp lực lên Giáo hội Công giáo Litva và các cuộc đàn áp của Mikhail Muravyov-Vilensky.
Simonas Daukantas đã thúc đẩy việc quay trở lại các truyền thống tiền Liên bang của Litva, mà ông mô tả là Thời kỳ Hoàng kim của Litva và sự đổi mới văn hóa bản địa, dựa trên tiếng Litva và phong tục. Với những ý tưởng đó, ông đã viết vào năm 1822 một lịch sử Litva bằng tiếng Litva - Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių (Những việc làm của người Litva cổ và người Samogitia), mặc dù nó không được xuất bản vào thời điểm đó. Một đồng nghiệp của S. Daukantas, Teodor Narbutt, đã viết bằng tiếng Ba Lan một cuốn sách đồ sộ Lịch sử cổ đại của quốc gia Litva (1835-1841), trong đó ông cũng giải thích và mở rộng thêm về khái niệm Litva lịch sử, mà những ngày vinh quang của nó đã kết thúc với Liên minh Lublin vào năm 1569. Narbutt, viện dẫn các học giả Đức, đã chỉ ra mối quan hệ giữa tiếng Litva và tiếng Phạn.
Người Litva chống lại sự Nga hóa thông qua một mạng lưới rộng lớn những người buôn lậu sách Litva, xuất bản bí mật tiếng Litva và giáo dục tại nhà. Hơn nữa, Phong trào Phục hưng Dân tộc Litva, lấy cảm hứng từ lịch sử, ngôn ngữ và văn hóa Litva, đã đặt nền móng cho việc tái lập một Litva độc lập. Đại Seimas của Vilnius được tổ chức vào năm 1905 và những người tham gia đã thông qua các nghị quyết yêu cầu quyền tự trị rộng rãi cho Litva.

3.4. Quốc gia độc lập (1918-1940)

Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Đế quốc Đức đã sáp nhập các lãnh thổ Litva từ Đế quốc Nga và chúng trở thành một phần của Ober Ost. Năm 1907, người Litva đã tổ chức Hội nghị Vilnius, thông qua một nghị quyết, thể hiện khát vọng khôi phục chủ quyền của Litva và liên minh quân sự với Đức và bầu ra Hội đồng Litva. Năm 1918, Vương quốc Litva tồn tại trong thời gian ngắn đã được tuyên bố; tuy nhiên vào ngày 16 tháng 2 năm 1918, Hội đồng Litva đã thông qua Đạo luật Độc lập Litva, khôi phục Litva thành một nước dân chủ cộng hòa với thủ đô tại Vilnius và tách nhà nước đó khỏi tất cả các mối quan hệ nhà nước đã tồn tại với các quốc gia khác. Trong những năm 1918-1920, người Litva đã bảo vệ nhà nước Litva trong các cuộc chiến tranh giành độc lập Litva với Bolshevik, Bermontia và Ba Lan. Các mục tiêu của Litva mới được khôi phục đã xung đột với kế hoạch của Józef Piłsudski nhằm tạo ra một liên bang (Intermarium) tại các vùng lãnh thổ trước đây do triều đại Jagiellon cai trị. Chính quyền Litva đã ngăn chặn nỗ lực đảo chính của Ba Lan năm 1919 tại Litva và vào năm 1920 trong Cuộc binh biến của Żeligowski, lực lượng Ba Lan đã chiếm Vùng Vilnius và thành lập một nhà nước bù nhìn của Cộng hòa Trung Litva, mà vào năm 1922 đã được sáp nhập vào Ba Lan. Do đó, Kaunas trở thành thủ đô tạm thời của Litva, nơi Hội đồng Lập hiến Litva được tổ chức và các tổ chức chính của Litva khác hoạt động cho đến năm 1940. Năm 1923, Cuộc nổi dậy Klaipėda được tổ chức đã thống nhất Vùng Klaipėda với Litva. Cuộc đảo chính Litva năm 1926 đã thay thế chính phủ được bầu cử dân chủ và tổng thống bằng một chế độ độc đoán do Antanas Smetona lãnh đạo.

3.5. Thế chiến thứ hai và sự chiếm đóng của Liên Xô và Đức Quốc xã

Vào cuối những năm 1930, Litva đã chấp nhận tối hậu thư của Ba Lan năm 1938, tối hậu thư của Đức năm 1939 và chuyển giao Vùng Klaipėda cho Đức Quốc xã, và sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu, đã ký kết Hiệp ước Hỗ trợ Tương hỗ Xô-Litva. Năm 1940, Litva đã chấp nhận tối hậu thư của Liên Xô và giành lại quyền kiểm soát thủ đô lịch sử Vilnius, tuy nhiên việc chấp nhận này đã dẫn đến sự chiếm đóng của Liên Xô đối với Litva và biến Litva thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva. Năm 1941, trong Cuộc nổi dậy tháng Sáu ở Litva, đã có nỗ lực khôi phục Litva độc lập và Hồng quân đã bị trục xuất khỏi lãnh thổ của mình, tuy nhiên trong vài ngày, Litva đã bị Đức Quốc xã chiếm đóng.
Trong thời kỳ Đức Quốc xã chiếm đóng, một trong những chương đen tối nhất của lịch sử Litva đã diễn ra: Holocaust ở Litva. Khoảng 220.000 người Do Thái sống ở Litva trước chiến tranh, và gần như tất cả họ đã bị sát hại bởi Đức Quốc xã và những người cộng tác Litva. Đây là một trong những tỷ lệ thiệt hại cao nhất trong Holocaust ở châu Âu. Các phong trào kháng chiến chống lại sự chiếm đóng của Đức Quốc xã cũng đã hình thành, nhưng bị đàn áp tàn bạo. Việc chiếm đóng này đã gây ra những tổn thất nặng nề về người và của, đồng thời để lại những vết sẹo sâu sắc trong ký ức dân tộc.

3.6. Thời kỳ thuộc Liên Xô (1944-1990)

Năm 1944, Litva bị Liên Xô tái chiếm đóng và các cuộc đàn áp chính trị của Liên Xô cùng với các cuộc trục xuất của Liên Xô từ Litva đã được nối lại. Hàng ngàn du kích Litva và những người ủng hộ họ đã cố gắng khôi phục Litva độc lập bằng quân sự, nhưng cuộc kháng chiến của họ cuối cùng đã bị đàn áp vào năm 1953 bởi chính quyền Liên Xô và những người cộng tác viên của họ. Jonas Žemaitis, chủ tịch Liên minh Chiến sĩ Tự do Litva, đã bị bắt và xử tử vào năm 1954, người kế nhiệm ông làm chủ tịch là Adolfas Ramanauskas đã bị tra tấn dã man và xử tử vào năm 1957.
Trong suốt thời kỳ thuộc Liên Xô, Litva trải qua quá trình Xô viết hóa mạnh mẽ, bao gồm việc tập thể hóa nông nghiệp, công nghiệp hóa theo kế hoạch của Liên Xô, và đàn áp văn hóa, tôn giáo dân tộc. Tiếng Nga được ưu tiên và nhiều người Nga được khuyến khích di cư đến Litva. Các biểu hiện của bản sắc dân tộc Litva bị hạn chế, và các quyền tự do dân chủ bị chà đạp. Tuy nhiên, ý thức dân tộc Litva vẫn tồn tại mạnh mẽ. Các phong trào bất đồng chính kiến ngầm, mặc dù bị đàn áp, vẫn tiếp tục hoạt động, duy trì hy vọng về một Litva độc lập. Các ấn phẩm samizdat như "Biên niên sử của Giáo hội Công giáo ở Litva" đã ghi lại các hành vi vi phạm nhân quyền và đàn áp tôn giáo, góp phần duy trì ngọn lửa kháng cự và khát vọng dân chủ.

3.7. Khôi phục độc lập (1990-nay)

Từ cuối những năm 1980, phong trào Sąjūdis đã tìm cách khôi phục Litva độc lập và vào năm 1989, Con đường Baltic đã được tổ chức, một sự kiện biểu tình ôn hòa quy mô lớn với sự tham gia của khoảng hai triệu người từ Litva, Latvia và Estonia, nắm tay nhau tạo thành một chuỗi người dài 600 km, đòi độc lập cho các quốc gia Baltic. Đây là một biểu hiện mạnh mẽ của ý chí độc lập và đoàn kết, đồng thời là lời kêu gọi dân chủ và nhân quyền.
Vào ngày 11 tháng 3 năm 1990, Hội đồng Tối cao đã công bố việc khôi phục độc lập của Litva. Litva trở thành quốc gia bị Liên Xô chiếm đóng đầu tiên tuyên bố phục hồi độc lập. Vào ngày 20 tháng 4 năm 1990, Liên Xô áp đặt phong tỏa kinh tế bằng cách ngừng cung cấp nguyên liệu thô cho Litva. Không chỉ ngành công nghiệp trong nước mà cả người dân cũng bắt đầu cảm thấy thiếu nhiên liệu, hàng hóa thiết yếu và thậm chí cả nước nóng. Mặc dù cuộc phong tỏa kéo dài 74 ngày, Litva đã không từ bỏ tuyên bố độc lập.
Dần dần, quan hệ kinh tế được khôi phục. Tuy nhiên, căng thẳng lại lên đến đỉnh điểm vào tháng 1 năm 1991. Đã có những nỗ lực thực hiện một cuộc đảo chính bằng cách sử dụng Lực lượng Vũ trang Liên Xô, Quân đội Nội vụ của Bộ Nội vụ và Ủy ban An ninh Nhà nước Liên Xô (KGB). Do tình hình kinh tế khó khăn ở Litva, các lực lượng ở Moskva nghĩ rằng cuộc đảo chính sẽ nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của công chúng. Người dân đã đổ về Vilnius để bảo vệ Hội đồng Tối cao Cộng hòa Litva và nền độc lập. Cuộc đảo chính kết thúc với một vài thương vong và thiệt hại vật chất. Quân đội Xô viết đã giết chết 14 người và làm bị thương hàng trăm người trong Sự kiện tháng Giêng. Một bộ phận lớn dân số Litva đã tham gia vào các sự kiện này, thể hiện tinh thần yêu nước và quyết tâm bảo vệ nền dân chủ non trẻ. Vào ngày 31 tháng 7 năm 1991, lính bán quân sự Liên Xô đã giết chết 7 lính biên phòng Litva tại biên giới Belarus trong vụ việc được gọi là Thảm sát Medininkai. Vào ngày 17 tháng 9 năm 1991, Litva được gia nhập Liên Hợp Quốc.
Vào ngày 25 tháng 10 năm 1992, công dân đã bỏ phiếu trong một cuộc trưng cầu dân ý để thông qua hiến pháp hiện hành. Vào ngày 14 tháng 2 năm 1993, trong cuộc tổng tuyển cử trực tiếp, Algirdas Brazauskas trở thành tổng thống đầu tiên sau khi khôi phục độc lập. Vào ngày 31 tháng 8 năm 1993, các đơn vị cuối cùng của Quân đội Xô viết cũ đã rời khỏi Litva.
Vào ngày 31 tháng 5 năm 2001, Litva gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Kể từ tháng 3 năm 2004, Litva là thành viên của NATO. Vào ngày 1 tháng 5 năm 2004, Litva trở thành thành viên đầy đủ của Liên minh châu Âu, và là thành viên của Khu vực Schengen vào tháng 12 năm 2007. Vào ngày 1 tháng 1 năm 2015, Litva gia nhập khu vực đồng euro và chấp nhận đồng tiền chung của Liên minh châu Âu. Vào ngày 4 tháng 7 năm 2018, Litva chính thức gia nhập OECD. Dalia Grybauskaitė là nữ Tổng thống đầu tiên của Litva (2009-2019) và là người đầu tiên được tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai liên tiếp, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong vai trò của phụ nữ trong chính trường Litva. Vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, Litva tuyên bố tình trạng khẩn cấp để đối phó với cuộc xâm lược Ukraina của Nga năm 2022. Cùng với bảy quốc gia thành viên NATO khác, Litva đã viện dẫn Điều 4 của NATO để tổ chức các cuộc tham vấn về an ninh. Vào ngày 11-12 tháng 7 năm 2023, hội nghị thượng đỉnh NATO năm 2023 đã được tổ chức tại Vilnius.

4.1. Địa hình

Litva nằm ở rìa Đồng bằng Bắc Âu. Cảnh quan của nó được làm phẳng bởi các sông băng của kỷ băng hà cuối cùng, và là sự kết hợp của các vùng đất thấp và cao nguyên ôn hòa. Điểm cao nhất của nó là Đồi Aukštojas ở độ cao 294 m ở phía đông đất nước. Địa hình có nhiều hồ (ví dụ như Hồ Vištytis) và vùng đất ngập nước, và một vùng rừng hỗn hợp bao phủ hơn 33% diện tích đất nước. Drūkšiai là hồ lớn nhất, Tauragnas là hồ sâu nhất và Asveja là hồ dài nhất ở Litva.
Litva có đường bờ biển cát dài khoảng 99 km, trong đó chỉ có khoảng 38 km hướng ra Biển Baltic mở, ít hơn so với hai quốc gia Baltic khác. Phần còn lại của bờ biển được che chắn bởi bán đảo cát Kursh. Cảng nước ấm chính của Litva, Klaipėda, nằm ở cửa hẹp của Phá Kursh (tiếng Litva: Kuršių marios), một đầm phá nông kéo dài về phía nam đến Kaliningrad. Con sông chính và lớn nhất của đất nước, Sông Nemunas, và một số nhánh của nó phục vụ cho vận tải đường thủy quốc tế.
Sau khi đánh giá lại ranh giới của lục địa châu Âu vào năm 1989, Jean-George Affholder, một nhà khoa học tại Viện Địa lý Quốc gia Pháp (Institut Géographique National), đã xác định rằng trung tâm địa lý của châu Âu nằm ở Litva, tại tọa độ 54°54′B 25°19′Đ (Purnuškės), cách thủ đô Vilnius của Litva 26 km về phía bắc. Affholder đã thực hiện điều này bằng cách tính toán tâm khối lượng của hình dạng hình học của châu Âu.

4.2. Khí hậu

Litva có khí hậu ôn hòa với cả ảnh hưởng của khí hậu hải dương và khí hậu lục địa. Nó được xác định là khí hậu lục địa ẩm (Dfb) theo phân loại khí hậu Köppen (nhưng gần với khí hậu đại dương ở một vùng ven biển hẹp).
Nhiệt độ trung bình ở bờ biển là -2.5 °C vào tháng Giêng và 16 °C vào tháng Bảy. Tại Vilnius, nhiệt độ trung bình là -6 °C vào tháng Giêng và 17 °C vào tháng Bảy. Trong mùa hè, 20 °C là phổ biến vào ban ngày, trong khi 14 °C là phổ biến vào ban đêm; trong quá khứ, nhiệt độ đã lên tới 30 °C hoặc 35 °C. Một số mùa đông có thể rất lạnh. Nhiệt độ -20 °C xảy ra gần như mọi mùa đông. Nhiệt độ cực đoan mùa đông là -34 °C ở các vùng ven biển và -43 °C ở phía đông Litva.
Lượng mưa trung bình hàng năm là 800 mm ở bờ biển, 900 mm ở vùng cao Samogitia, và 600 mm ở phía đông đất nước. Tuyết rơi hàng năm, và có thể có tuyết từ tháng Mười đến tháng Tư. Trong một số năm, mưa tuyết có thể rơi vào tháng Chín hoặc tháng Năm. Mùa sinh trưởng kéo dài 202 ngày ở phía tây đất nước và 169 ngày ở phía đông. Bão dữ dội hiếm khi xảy ra ở phía đông Litva nhưng phổ biến ở các vùng ven biển.
Các ghi chép dài nhất về nhiệt độ đo được ở khu vực Baltic bao gồm khoảng 250 năm. Dữ liệu cho thấy các giai đoạn ấm áp trong nửa sau của thế kỷ 18, và thế kỷ 19 là một giai đoạn tương đối mát mẻ. Một đợt ấm lên đầu thế kỷ 20 đạt đỉnh vào những năm 1930, sau đó là một đợt lạnh nhỏ hơn kéo dài đến những năm 1960. Xu hướng ấm lên đã kéo dài kể từ đó.
Litva đã trải qua một trận hạn hán vào năm 2002, gây ra cháy rừng và cháy than bùn.

4.3. Đa dạng sinh học và môi trường

Sau khi Litva khôi phục độc lập vào năm 1990, Aplinkos apsaugos įstatymas (Đạo luật Bảo vệ Môi trường) đã được thông qua vào năm 1992. Luật này cung cấp nền tảng để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, thiết lập các quyền và nghĩa vụ cơ bản của các pháp nhân và thể nhân trong việc bảo tồn đa dạng sinh học vốn có ở Litva, các hệ sinh thái và cảnh quan. Litva đã đồng ý cắt giảm khí thải carbon ít nhất 20% so với mức năm 1990 vào năm 2020 và ít nhất 40% vào năm 2030, cùng với tất cả các thành viên Liên minh châu Âu. Ngoài ra, đến năm 2020, ít nhất 20% (27% vào năm 2030) tổng mức tiêu thụ năng lượng của đất nước phải đến từ các nguồn năng lượng tái tạo. Năm 2016, Litva đã giới thiệu luật đặt cọc bao bì đặc biệt hiệu quả, giúp thu gom 92% tổng số bao bì vào năm 2017.
Litva không có núi cao và cảnh quan của nó bị chi phối bởi những đồng cỏ nở hoa, những khu rừng rậm rạp và những cánh đồng ngũ cốc màu mỡ. Tuy nhiên, nó nổi bật bởi sự phong phú của các thành lũy trên đồi, nơi trước đây có các lâu đài mà người Litva cổ đại đã đốt các bàn thờ cho các vị thần đa thần. Litva là một vùng đặc biệt nhiều nước với hơn 3.000 hồ, chủ yếu ở phía đông bắc. Đất nước này cũng được tiêu thoát nước bởi nhiều con sông, đáng chú ý nhất là sông Nemunas dài nhất. Litva là nơi sinh sống của hai vùng sinh thái trên cạn: rừng hỗn hợp Trung Âu và rừng hỗn hợp Sarmatic.

Rừng từ lâu đã là một trong những tài nguyên thiên nhiên quan trọng nhất ở Litva. Rừng chiếm một phần ba lãnh thổ đất nước và sản xuất công nghiệp liên quan đến gỗ chiếm gần 11% sản lượng công nghiệp của đất nước. Litva có năm vườn quốc gia, 30 công viên vùng, 402 khu bảo tồn thiên nhiên, 668 đối tượng di sản thiên nhiên được nhà nước bảo vệ.
Các hệ sinh thái của Litva bao gồm các hệ sinh thái tự nhiên và bán tự nhiên (rừng, đầm lầy than bùn, vùng đất ngập nước và đồng cỏ), và các hệ sinh thái nhân tạo (nông nghiệp và đô thị). Trong số các hệ sinh thái tự nhiên, rừng đặc biệt quan trọng đối với Litva, chiếm 33% diện tích đất nước. Vùng đất ngập nước (đầm lầy than bùn nổi, đầm lầy kiềm, đầm lầy chuyển tiếp, v.v.) chiếm 7,9% diện tích đất nước, với 70% vùng đất ngập nước đã bị mất do thoát nước và khai thác than bùn từ năm 1960 đến năm 1980. Sự thay đổi trong các quần xã thực vật ở vùng đất ngập nước dẫn đến việc các quần xã rêu và cỏ bị thay thế bởi cây gỗ và cây bụi, và các đầm lầy kiềm không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi việc cải tạo đất đã trở nên khô hơn do mực nước ngầm giảm. Có 29.000 con sông với tổng chiều dài 64.00 K km ở Litva, lưu vực sông sông Nemunas chiếm 74% lãnh thổ đất nước. Do việc xây dựng các đập, khoảng 70% các bãi đẻ trứng của các loài cá di cư xuôi dòng tiềm năng đã biến mất. Trong một số trường hợp, các hệ sinh thái sông và hồ tiếp tục bị ảnh hưởng bởi sự phú dưỡng hóa do con người gây ra.
Đất nông nghiệp chiếm 54% lãnh thổ Litva (khoảng 70% trong số đó là đất canh tác và 30% là đồng cỏ và bãi chăn thả), khoảng 400.00 K ha đất nông nghiệp không được canh tác, và đóng vai trò là một ổ sinh thái cho cỏ dại và các loài thực vật xâm lấn. Sự suy thoái môi trường sống đang xảy ra ở các vùng có đất đai rất năng suất và đắt đỏ khi diện tích cây trồng được mở rộng. Hiện tại, 18,9% tổng số loài thực vật, bao gồm 1,87% tổng số loài nấm đã biết và 31% tổng số loài địa y đã biết, được liệt kê trong Sách Đỏ Litva. Danh sách này cũng chứa 8% tổng số loài cá.
Các quần thể động vật hoang dã đã phục hồi khi việc săn bắn trở nên hạn chế hơn và đô thị hóa cho phép trồng lại rừng (rừng đã tăng gấp ba lần diện tích kể từ mức thấp nhất). Hiện tại, Litva có khoảng 250.000 động vật hoang dã lớn hơn, tương đương 5 con trên mỗi kilômét vuông. Động vật hoang dã lớn prolific nhất ở mọi vùng của Litva là hoẵng châu Âu, với 120.000 con. Tiếp theo là lợn rừng (55.000). Các loài động vật móng guốc khác là hươu (~22.000), hươu sao (~21.000) và loài lớn nhất: nai sừng tấm (~7.000). Trong số các loài động vật ăn thịt của Litva, cáo là phổ biến nhất (~27.000). Tuy nhiên, sói lại gắn liền với thần thoại hơn vì chỉ có 800 con ở Litva. Thậm chí hiếm hơn là linh miêu (~200). Các loài động vật lớn được đề cập ở trên không bao gồm thỏ, khoảng 200.000 con có thể sống trong các khu rừng của Litva.

5.1. Hệ thống chính quyền

Kể từ khi Litva tuyên bố khôi phục độc lập vào ngày 11 tháng 3 năm 1990, nước này đã duy trì các truyền thống dân chủ mạnh mẽ. Cuộc tổng tuyển cử độc lập đầu tiên được tổ chức vào ngày 25 tháng 10 năm 1992, trong đó 56,75% cử tri ủng hộ hiến pháp mới. Đã có những cuộc tranh luận gay gắt liên quan đến hiến pháp, đặc biệt là vai trò của tổng thống. Một cuộc trưng cầu dân ý riêng đã được tổ chức vào ngày 23 tháng 5 năm 1992 để đánh giá ý kiến công chúng về vấn đề này, và 41% cử tri ủng hộ việc khôi phục chức Tổng thống Litva. Cuối cùng, một hệ thống bán tổng thống chế đã được thống nhất.
Người đứng đầu nhà nước Litva là tổng thống, được bầu trực tiếp với nhiệm kỳ 5 năm và phục vụ tối đa hai nhiệm kỳ. Tổng thống giám sát các vấn đề đối ngoại và an ninh quốc gia, đồng thời là tổng tư lệnh quân đội. Tổng thống cũng bổ nhiệm thủ tướng và, theo đề cử của thủ tướng, phần còn lại của nội các, cũng như một số công chức cấp cao khác và các thẩm phán cho tất cả các tòa án trừ Tòa án Hiến pháp. Người đứng đầu nhà nước Litva hiện tại, Gitanas Nausėda, đã được bầu vào ngày 26 tháng 5 năm 2019 bằng cách chiến thắng ở tất cả các khu tự quản của Litva trong vòng bầu cử thứ hai. Ông đã tái đắc cử vào năm 2024, giành được hơn 74% số phiếu bầu trong vòng hai.
Các thẩm phán của Tòa án Hiến pháp (Konstitucinis Teismas) phục vụ nhiệm kỳ 9 năm. Tòa án được làm mới một phần ba sau mỗi ba năm. Các thẩm phán được Seimas bổ nhiệm, theo đề cử của Tổng thống, Chủ tịch Seimas và Chủ tịch Tòa án Tối cao.

Nội các (Chính phủ) là cơ quan hành pháp, đứng đầu là Thủ tướng. Hiện nay, Thủ tướng là Gintautas Paluckas, nhậm chức vào tháng 11 năm 2024.

5.2. Nghị viện

Nghị viện đơn viện của Litva, Seimas, có 141 thành viên được bầu với nhiệm kỳ 4 năm - 71 người được bầu tại các khu vực bầu cử một thành viên, và những người còn lại được bầu trong một cuộc bỏ phiếu toàn quốc theo chế độ đại diện theo tỷ lệ. Một đảng phải nhận được ít nhất 5% số phiếu bầu toàn quốc để đủ điều kiện giành bất kỳ ghế nào trong số 70 ghế quốc gia tại Seimas.

5.3. Các đảng phái và bầu cử

Litva là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới trao quyền bầu cử cho phụ nữ. Phụ nữ Litva được phép bỏ phiếu theo Hiến pháp Litva năm 1918 và lần đầu tiên sử dụng quyền mới được trao của mình vào năm 1919. Nhờ đó, Litva đã cho phép phụ nữ bầu cử sớm hơn các quốc gia dân chủ như Hoa Kỳ (1920), Pháp (1945), Hy Lạp (1952), Thụy Sĩ (1971).
Litva có một hệ thống đa đảng phân mảnh, trong đó các chính phủ liên minh là phổ biến. Các cuộc bầu cử thông thường vào Seimas diễn ra vào Chủ nhật thứ hai của tháng Mười sau mỗi bốn năm. Để đủ điều kiện được bầu cử, các ứng cử viên phải ít nhất 21 tuổi vào ngày bầu cử, không trung thành với một quốc gia nước ngoài và thường trú tại Litva. Những người đang chấp hành hoặc sắp chấp hành bản án do tòa án tuyên 65 ngày trước cuộc bầu cử không đủ điều kiện. Ngoài ra, các thẩm phán, công dân đang thực hiện nghĩa vụ quân sự, quân nhân tại ngũ chuyên nghiệp và các quan chức của các cơ quan, tổ chức theo luật định không được ứng cử. Đảng Dân chủ Xã hội Litva đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử nghị viện Litva năm 2024 và giành được 52 trong số 141 ghế trong nghị viện. Vào tháng 11 năm 2024, Gintautas Paluckas được xác nhận là thủ tướng sau khi Đảng Dân chủ Xã hội đạt được thỏa thuận liên minh với Liên minh Dân chủ "Vì Litva" và Bình minh Nemunas.
Tổng thống Litva là người đứng đầu nhà nước, được bầu với nhiệm kỳ 5 năm theo hình thức bỏ phiếu đa số. Các cuộc bầu cử diễn ra vào Chủ nhật cuối cùng không quá hai tháng trước khi kết thúc nhiệm kỳ tổng thống hiện tại. Để đủ điều kiện được bầu cử, các ứng cử viên phải ít nhất 40 tuổi vào ngày bầu cử và cư trú tại Litva ít nhất ba năm, ngoài việc đáp ứng các tiêu chí đủ điều kiện cho một thành viên nghị viện. Cùng một Tổng thống không được phục vụ quá hai nhiệm kỳ. Gitanas Nausėda đã được bầu làm ứng cử viên độc lập vào năm 2019 và tái đắc cử vào năm 2024.
Mỗi khu tự quản ở Litva được quản lý bởi một hội đồng khu tự quản và một thị trưởng, người là thành viên của hội đồng khu tự quản. Số lượng thành viên, được bầu với nhiệm kỳ 4 năm, trong mỗi hội đồng khu tự quản phụ thuộc vào quy mô của khu tự quản và dao động từ 15 (ở các khu tự quản có ít hơn 5.000 cư dân) đến 51 (ở các khu tự quản có hơn 500.000 cư dân). 1.498 thành viên hội đồng khu tự quản đã được bầu vào năm 2023. Các thành viên của hội đồng, ngoại trừ thị trưởng, được bầu bằng hình thức đại diện theo tỷ lệ. Bắt đầu từ năm 2015, thị trưởng được bầu trực tiếp bởi đa số cư dân của khu tự quản. Đảng Dân chủ Xã hội Litva đã giành được nhiều vị trí nhất trong cuộc bầu cử năm 2023 (358 ghế hội đồng khu tự quản và 17 thị trưởng).
Tính đến năm 2024, số ghế trong Nghị viện châu Âu được phân bổ cho Litva là 11. Các cuộc bầu cử thông thường diễn ra vào một ngày Chủ nhật cùng ngày với các quốc gia EU khác. Việc bỏ phiếu dành cho tất cả công dân Litva, cũng như công dân của các quốc gia EU khác thường trú tại Litva, từ 18 tuổi trở lên vào ngày bầu cử. Để đủ điều kiện được bầu cử, các ứng cử viên phải ít nhất 21 tuổi vào ngày bầu cử, là công dân Litva hoặc công dân của một quốc gia EU khác thường trú tại Litva. Các ứng cử viên không được phép ứng cử ở nhiều hơn một quốc gia. Những người đang chấp hành hoặc sắp chấp hành bản án do tòa án tuyên 65 ngày trước cuộc bầu cử không đủ điều kiện. Ngoài ra, các thẩm phán, công dân đang thực hiện nghĩa vụ quân sự, quân nhân tại ngũ chuyên nghiệp và các quan chức của các cơ quan, tổ chức theo luật định không được ứng cử. Tám đảng chính trị đã giành được ghế trong cuộc bầu cử năm 2024.

5.4. Pháp luật và thực thi pháp luật

Nỗ lực đầu tiên nhằm hệ thống hóa luật pháp Litva là vào năm 1468 khi Bộ luật Casimir được biên soạn và thông qua bởi Đại Công tước Casimir IV Jagiellon. Vào thế kỷ 16, ba phiên bản của Các Quy chế của Litva đã được tạo ra, với Quy chế Thứ nhất được thông qua vào năm 1529, Quy chế Thứ hai vào năm 1566 và Quy chế Thứ ba vào năm 1588. Vào ngày 3 tháng 5 năm 1791, Hiến pháp đầu tiên của châu Âu và thứ hai trên thế giới đã được Đại Sejm thông qua. Quy chế Thứ ba vẫn có hiệu lực một phần trên lãnh thổ Litva cho đến tận năm 1840, bất chấp sự phân chia lần thứ ba của Liên bang Ba Lan-Litva vào năm 1795.
Trong những năm 1934-1935, Litva đã tổ chức phiên tòa xét xử hàng loạt Đức Quốc xã đầu tiên ở châu Âu, những người bị kết án đã bị kết án tù trong một nhà tù lao động khổ sai và án tử hình.

Sau khi giành lại độc lập vào năm 1990, các bộ luật Xô viết được sửa đổi phần lớn đã có hiệu lực trong khoảng một thập kỷ. Hiến pháp Litva hiện hành được thông qua vào ngày 25 tháng 10 năm 1992. Năm 2001, Bộ luật Dân sự Litva đã được Seimas thông qua. Tiếp theo là Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng Hình sự vào năm 2003. Cách tiếp cận đối với luật hình sự là điều tra, trái ngược với hệ thống đối tụng; nó thường được đặc trưng bởi sự nhấn mạnh vào tính hình thức và hợp lý hóa, trái ngược với tính thực tế và không chính thức. Một văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực vào ngày hôm sau kể từ ngày được công bố trên Teisės aktų registras, trừ khi nó có ngày có hiệu lực muộn hơn.
Luật Liên minh châu Âu là một phần không thể thiếu của hệ thống pháp luật Litva kể từ ngày 1 tháng 5 năm 2004.
Litva, sau khi tách khỏi Liên Xô, đã phải đối mặt với tình hình tội phạm khó khăn, tuy nhiên, các cơ quan thực thi pháp luật của Litva đã đấu tranh chống tội phạm trong những năm qua, biến Litva thành một quốc gia tương đối an toàn. Tội phạm ở Litva đã giảm nhanh chóng. Việc thực thi pháp luật ở Litva chủ yếu thuộc trách nhiệm của các đồn cảnh sát địa phương Lietuvos policija (Cảnh sát Litva). Họ được bổ sung bởi Lietuvos policijos antiteroristinių operacijų rinktinė Aras (Đội chống khủng bố Aras của Cảnh sát Litva), Lietuvos kriminalinės policijos biuras (Cục Cảnh sát Hình sự Litva), Lietuvos policijos kriminalistinių tyrimų centras (Trung tâm Nghiên cứu Pháp y Cảnh sát Litva) và Lietuvos kelių policijos tarnyba (Cục Cảnh sát Giao thông Litva).
Năm 2017, có 63.846 tội phạm được ghi nhận ở Litva. Trong số này, trộm cắp chiếm một phần lớn với 19.630 trường hợp (ít hơn 13,2% so với năm 2016). Trong khi đó, 2.835 tội phạm là nghiêm trọng và rất nghiêm trọng (tội phạm có thể dẫn đến án tù hơn sáu năm), ít hơn 14,5% so với năm 2016. Tổng cộng, có 129 vụ giết người hoặc cố ý giết người (ít hơn 19,9% so với năm 2016), trong khi thương tích nghiêm trọng được ghi nhận 178 lần (ít hơn 17,6% so với năm 2016). Một tội phạm có vấn đề khác là các vụ buôn lậu cũng giảm 27,2% so với số liệu năm 2016. Trong khi đó, tội phạm trong lĩnh vực an ninh dữ liệu điện tử và công nghệ thông tin tăng đáng kể 26,6%. Trong Cuộc điều tra Đặc biệt Eurobarometer năm 2013, 29% người Litva cho biết tham nhũng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của họ (trung bình EU là 26%). Hơn nữa, 95% người Litva coi tham nhũng là phổ biến ở nước họ (trung bình EU là 76%), và 88% đồng ý rằng hối lộ và sử dụng các mối quan hệ thường là cách dễ nhất để có được một số dịch vụ công (trung bình EU là 73%). Tuy nhiên, theo chi nhánh địa phương của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, mức độ tham nhũng đã giảm trong thập kỷ qua.
Hình phạt tử hình ở Litva đã bị đình chỉ vào năm 1996 và bãi bỏ vào năm 1998. Litva có số lượng tù nhân cao nhất trong EU. Theo nhà khoa học Gintautas Sakalauskas, điều này không phải do tỷ lệ tội phạm cao ở nước này, mà do mức độ đàn áp cao của Litva và sự thiếu tin tưởng vào những người bị kết án, những người thường xuyên bị kết án tù.

5.5. Nhân quyền

Hiến pháp Litva đảm bảo các quyền con người cơ bản, bao gồm quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do hội họp và tự do tôn giáo. Nhìn chung, chính phủ tôn trọng các quyền này trong thực tế. Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề đáng lo ngại.
Định nghĩa hiến pháp về tự do ngôn luận không bảo vệ một số hành vi nhất định, chẳng hạn như kích động thù hận dân tộc, chủng tộc, tôn giáo hoặc xã hội, bạo lực và phân biệt đối xử, hoặc vu khống và thông tin sai lệch. Việc phủ nhận hoặc "coi thường một cách trắng trợn" các tội ác của Liên Xô hoặc Đức Quốc xã chống lại Litva hoặc công dân của mình, hoặc phủ nhận tội ác diệt chủng, tội ác chống lại loài người hoặc tội ác chiến tranh là một tội hình sự.
Tình hình nhân quyền của người LGBT vẫn còn nhiều thách thức. Mặc dù đồng tính luyến ái đã được hợp pháp hóa, nhưng hôn nhân đồng giới và kết hợp dân sự vẫn chưa được công nhận. Sự phân biệt đối xử và thái độ tiêu cực trong xã hội đối với cộng đồng LGBT vẫn còn tồn tại, phản ánh sự cần thiết phải có những nỗ lực hơn nữa trong việc thúc đẩy bình đẳng và chấp nhận.
Các tổ chức xã hội dân sự đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và thúc đẩy nhân quyền ở Litva. Họ thường xuyên lên tiếng về các vấn đề như điều kiện nhà tù, bạo lực gia đình, buôn người và quyền của các nhóm thiểu số, góp phần vào việc xây dựng một xã hội công bằng và dân chủ hơn.
Trong những năm gần đây, Litva đã đạt được những tiến bộ nhất định trong việc cải thiện tình hình nhân quyền, nhưng vẫn cần nhiều nỗ lực hơn nữa để đảm bảo rằng tất cả mọi người đều được hưởng đầy đủ các quyền và tự do của mình, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế và các giá trị dân chủ mà đất nước theo đuổi.

6.1. Các hạt

Litva được chia thành 10 hạt (apskritis^Lithuanian, số nhiều: apskritys). Mỗi hạt được đặt tên theo thành phố trung tâm của nó. Các hạt từng được quản lý bởi các thống đốc hạt do chính phủ trung ương bổ nhiệm, với vai trò chính là đảm bảo các khu tự quản tuân thủ hiến pháp và luật pháp Litva, cũng như giám sát việc thực hiện các chính sách quốc gia. Tuy nhiên, vào năm 2010, chức vụ thống đốc hạt và các cơ quan quản lý cấp hạt đã bị giải thể, chuyển giao nhiều quyền hạn hơn cho các khu tự quản. Mặc dù vậy, các hạt vẫn tồn tại với tư cách là các đơn vị lãnh thổ cho mục đích thống kê và quy hoạch vùng.
Các hạt của Litva bao gồm:
# Hạt Alytus
# Hạt Kaunas
# Hạt Klaipėda
# Hạt Marijampolė
# Hạt Panevėžys
# Hạt Šiauliai
# Hạt Tauragė
# Hạt Telšiai
# Hạt Utena
# Hạt Vilnius

6.2. Các khu tự quản

Các hạt được chia thành 60 khu tự quản (savivaldybė^Lithuanian, số nhiều: savivaldybės). Đây là đơn vị hành chính quan trọng nhất ở Litva kể từ khi hệ thống thống đốc hạt bị giải thể. Các khu tự quản có nhiều loại hình khác nhau, bao gồm "khu tự quản huyện" (thường được gọi tắt là "huyện") và "khu tự quản thành phố" (đôi khi được gọi tắt là "thành phố"). Mỗi khu tự quản có chính quyền được bầu riêng. Hội đồng khu tự quản ban đầu được bầu 3 năm một lần, nhưng hiện nay được bầu 4 năm một lần. Bắt đầu từ năm 2015, thị trưởng được bầu trực tiếp bởi đa số cư dân của khu tự quản; trước đó, họ được hội đồng bổ nhiệm. Các khu tự quản chịu trách nhiệm về nhiều lĩnh vực như giáo dục địa phương, y tế, dịch vụ xã hội, quy hoạch đô thị và cơ sở hạ tầng.

6.3. Các seniūnija (trưởng lão khu)

Các khu tự quản lại được chia nhỏ hơn thành 546 seniūnija (số nhiều: seniūnijos), hay còn gọi là trưởng lão khu. Đây là đơn vị hành chính nhỏ nhất và không đóng vai trò trong chính trị quốc gia. Chúng cung cấp các dịch vụ công cộng địa phương cần thiết-ví dụ, đăng ký khai sinh và khai tử ở các vùng nông thôn. Các seniūnija hoạt động tích cực nhất trong lĩnh vực xã hội, xác định các cá nhân hoặc gia đình khó khăn và tổ chức, phân phát phúc lợi cũng như các hình thức cứu trợ khác. Một số công dân cảm thấy rằng các seniūnija không có quyền lực thực sự và nhận được quá ít sự chú ý, và rằng chúng có thể trở thành một nguồn sáng kiến địa phương để giải quyết các vấn đề nông thôn.

6.4. Các vùng văn hóa

Ngoài các đơn vị hành chính chính thức, Litva còn có 5 vùng văn hóa riêng biệt được công nhận về mặt lịch sử và bản sắc dân tộc. Các vùng này có những đặc điểm riêng về phương ngữ, truyền thống, trang phục và ẩm thực. Chúng bao gồm:

• Aukštaitija (Vùng cao): Nằm ở phía đông bắc Litva, là vùng lớn nhất và được coi là cái nôi của nhà nước Litva.
• Samogitia (Žemaitija^Lithuanian, Vùng đất thấp): Nằm ở phía tây bắc, nổi tiếng với phương ngữ riêng biệt và truyền thống văn hóa độc đáo.
• Dzūkija (còn gọi là Dainava): Nằm ở phía đông nam, đặc trưng bởi các khu rừng thông rộng lớn và văn hóa dân gian phong phú.
• Suvalkija (còn gọi là Sūduva): Nằm ở phía tây nam, được biết đến với đất đai màu mỡ và nền nông nghiệp phát triển.
• Litva Nhỏ (Mažoji Lietuva^Lithuanian): Một dải đất hẹp ven biển Baltic, bao gồm cả vùng Klaipėda. Vùng này có lịch sử phức tạp và chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của văn hóa Đức.

8.1. Chính sách chung và các tổ chức quốc tế

Litva trở thành thành viên của Liên Hợp Quốc vào ngày 18 tháng 9 năm 1991, và là một bên ký kết của một số tổ chức và các thỏa thuận quốc tế khác. Nước này cũng là thành viên của Liên minh châu Âu (EU), Hội đồng châu Âu, Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE), cũng như NATO và Hội đồng Điều phối Bắc Đại Tây Dương trực thuộc NATO. Litva đã trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào ngày 31 tháng 5 năm 2001, và gia nhập OECD vào ngày 5 tháng 7 năm 2018, đồng thời cũng tìm cách trở thành thành viên của các tổ chức phương Tây khác.
Litva đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 149 quốc gia.
Năm 2011, Litva đăng cai Hội nghị Bộ trưởng OSCE. Trong nửa sau năm 2013, Litva đảm nhận vai trò chủ tịch Liên minh châu Âu.
Litva cũng tích cực phát triển hợp tác giữa các quốc gia Bắc Âu. Nước này là thành viên của Hội đồng Baltic liên nghị viện, Hội đồng Bộ trưởng Baltic liên chính phủ và Hội đồng các quốc gia biển Baltic (CBSS).
Litva cũng hợp tác với các nước Bắc Âu và hai quốc gia Baltic khác thông qua khuôn khổ Bắc Âu-Baltic Tám (NB8). Một khuôn khổ tương tự, NB6, hợp nhất các thành viên Bắc Âu và Baltic của EU. Trọng tâm của NB6 là thảo luận và thống nhất các lập trường trước khi trình bày chúng trước Hội đồng Liên minh châu Âu và tại các cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao EU.
Hội đồng các quốc gia biển Baltic (CBSS) được thành lập tại Copenhagen vào năm 1992 như một diễn đàn chính trị khu vực không chính thức. Mục tiêu chính của nó là thúc đẩy hội nhập và thắt chặt liên lạc giữa các quốc gia trong khu vực. Các thành viên của CBSS là Iceland, Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Phần Lan, Đức, Litva, Latvia, Estonia, Ba Lan, Nga, và Ủy ban châu Âu. Các quốc gia quan sát viên của nó là Belarus, Pháp, Ý, Hà Lan, Romania, Slovakia, Tây Ban Nha, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, và Ukraina.
Hội đồng Bộ trưởng Bắc Âu và Litva tham gia hợp tác chính trị để đạt được các mục tiêu chung và xác định các xu hướng và khả năng hợp tác chung mới. Văn phòng thông tin của hội đồng nhằm mục đích phổ biến các khái niệm Bắc Âu và thể hiện cũng như thúc đẩy hợp tác Bắc Âu.
Litva, cùng với năm quốc gia Bắc Âu và hai quốc gia Baltic khác, là thành viên của Ngân hàng Đầu tư Bắc Âu (NIB) và hợp tác trong chương trình NORDPLUS của mình, chương trình cam kết về giáo dục.
Diễn đàn Phát triển Baltic (BDF) là một tổ chức phi lợi nhuận độc lập hợp nhất các công ty lớn, thành phố, hiệp hội doanh nghiệp và các tổ chức trong khu vực Biển Baltic. Năm 2010, hội nghị thượng đỉnh lần thứ 12 của BDF đã được tổ chức tại Vilnius.
Ba Lan rất ủng hộ nền độc lập của Litva, bất chấp việc Litva đối xử phân biệt đối xử với thiểu số người Ba Lan của mình. Cựu lãnh đạo Công đoàn Đoàn kết và Tổng thống Ba Lan Lech Wałęsa đã chỉ trích chính phủ Litva về việc phân biệt đối xử với thiểu số người Ba Lan và từ chối Huân chương Vytautas Đại đế của Litva. Litva duy trì mối quan hệ tương hỗ rất nồng ấm với Gruzia và ủng hộ mạnh mẽ nguyện vọng gia nhập Liên minh châu Âu và NATO của nước này. Trong Chiến tranh Nga-Gruzia năm 2008, khi quân đội Nga đang chiếm đóng lãnh thổ Gruzia và tiến về phía thủ đô Tbilisi của Gruzia, Tổng thống Valdas Adamkus, cùng với các tổng thống Ba Lan và Ukraina, đã đến Tbilisi để đáp lại yêu cầu hỗ trợ quốc tế của người Gruzia. Ngay sau đó, người Litva và Giáo hội Công giáo Litva cũng bắt đầu quyên góp hỗ trợ tài chính cho các nạn nhân chiến tranh.

Trong những năm 2004-2009, Dalia Grybauskaitė giữ chức Ủy viên châu Âu về Lập trình Tài chính và Ngân sách trong Ủy ban do José Manuel Barroso lãnh đạo.
Năm 2013, Litva được bầu vào Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc với nhiệm kỳ hai năm, trở thành quốc gia Baltic đầu tiên được bầu vào vị trí này. Trong thời gian làm thành viên, Litva đã tích cực ủng hộ Ukraina và thường xuyên lên án Nga vì cuộc chiến ở Ukraina, ngay lập tức giành được sự quý trọng lớn của người Ukraina. Khi cuộc chiến ở Donbas leo thang, Tổng thống Dalia Grybauskaitė đã so sánh Tổng thống Nga Vladimir Putin với Joseph Stalin và Adolf Hitler, bà cũng gọi Nga là một "nhà nước khủng bố".
Năm 2018, Litva cùng với Latvia và Estonia đã được trao Giải thưởng Hòa bình Westphalia - vì mô hình phát triển dân chủ đặc biệt và đóng góp cho hòa bình trên lục địa. Năm 2019, Litva lên án cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ vào đông bắc Syria.
Hội nghị thượng đỉnh NATO năm 2023 đã được tổ chức tại thủ đô Vilnius của Litva.

8.2. Quan hệ với Nga

Mối quan hệ giữa Litva và Nga có một lịch sử lâu dài và phức tạp, đặc trưng bởi các giai đoạn hợp tác, xung đột và chiếm đóng. Kể từ khi Litva khôi phục độc lập vào năm 1990, quan hệ với Nga vẫn còn nhiều căng thẳng, chủ yếu do các vấn đề liên quan đến lịch sử Xô viết, an ninh năng lượng và các chính sách đối ngoại của Nga trong khu vực.
Litva đã lên án mạnh mẽ việc Nga sáp nhập Krym năm 2014 và sự can thiệp quân sự vào miền đông Ukraina. Nước này là một trong những quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất các biện pháp trừng phạt của EU đối với Nga và đã tích cực hỗ trợ Ukraina về mặt chính trị, kinh tế và quân sự. Litva coi các hành động của Nga là một mối đe dọa trực tiếp đến an ninh của mình và các quốc gia Baltic khác, do đó đã tăng cường chi tiêu quốc phòng và ủng hộ sự hiện diện quân sự mạnh mẽ hơn của NATO trong khu vực. Lập trường này phản ánh mối lo ngại sâu sắc về chủ quyền quốc gia và sự ổn định khu vực, bắt nguồn từ kinh nghiệm lịch sử bị Nga chiếm đóng.
Các vấn đề năng lượng cũng là một điểm gây căng thẳng. Trong nhiều năm, Litva phụ thuộc nặng nề vào nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên của Nga. Để giảm sự phụ thuộc này, Litva đã xây dựng một nhà ga LNG (khí tự nhiên hóa lỏng) ở Klaipėda, cho phép nước này nhập khẩu khí đốt từ các nguồn khác. Động thái này được coi là một bước quan trọng hướng tới độc lập năng lượng khỏi Nga.
Ngoài ra, các vấn đề về lịch sử, đặc biệt là việc diễn giải các sự kiện trong Thế chiến thứ hai và thời kỳ Xô viết, vẫn là nguồn gốc của sự bất đồng. Litva coi thời kỳ Xô viết là một sự chiếm đóng bất hợp pháp và lên án các hành vi vi phạm nhân quyền trong giai đoạn này, trong khi Nga có xu hướng coi nhẹ hoặc phủ nhận các khía cạnh tiêu cực của thời kỳ này.
Mặc dù có những căng thẳng, Litva và Nga vẫn duy trì quan hệ ngoại giao và hợp tác trong một số lĩnh vực hạn chế, chẳng hạn như thương mại và vận tải qua tỉnh Kaliningrad của Nga.

8.3. Quan hệ với Trung Quốc

Quan hệ giữa Litva và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC) đã trở nên căng thẳng đáng kể trong những năm gần đây, chủ yếu do lập trường của Litva đối với Đài Loan (Trung Hoa Dân Quốc) và các vấn đề nhân quyền.
Năm 2021, Litva cho phép Đài Loan mở văn phòng đại diện tại Vilnius dưới tên "Văn phòng Đại diện Đài Loan" thay vì "Văn phòng Đại diện Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc" như thông lệ ở các nước khác. Động thái này, được coi là một bước tiến ủng hộ dân chủ và quyền tự quyết, đã khiến Trung Quốc phản ứng dữ dội, coi đây là sự vi phạm nguyên tắc "Một Trung Quốc". Bắc Kinh đã hạ cấp quan hệ ngoại giao với Litva xuống cấp đại biện lâm thời và áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế không chính thức, bao gồm việc chặn hàng nhập khẩu từ Litva và gây áp lực lên các công ty đa quốc gia ngừng sử dụng các bộ phận do Litva sản xuất.
Litva đã lên tiếng chỉ trích các hành vi vi phạm nhân quyền của Trung Quốc ở Tân Cương và Hồng Kông, đồng thời kêu gọi một chính sách thống nhất của EU đối với Trung Quốc. Lập trường này, nhấn mạnh các giá trị dân chủ và nhân quyền, đã khiến Litva trở thành một trong những quốc gia EU có quan điểm cứng rắn nhất đối với Bắc Kinh.
Căng thẳng ngoại giao đã tác động tiêu cực đến quan hệ kinh tế giữa hai nước, với kim ngạch thương mại giảm sút. Tuy nhiên, Litva đã tìm cách đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường quan hệ kinh tế với các đối tác khác, bao gồm cả Đài Loan. Đài Loan đã công bố các kế hoạch đầu tư và hỗ trợ kinh tế cho Litva để giúp nước này đối phó với áp lực từ Trung Quốc.
Các cơ quan tình báo Litva cũng đã cảnh báo về sự gia tăng hoạt động tình báo của Trung Quốc nhắm vào Litva, bao gồm gián điệp mạng và tập trung vào các vấn đề nội bộ và chính sách đối ngoại của Litva.

9.1. Tổng quan kinh tế

Nền kinh tế Litva đã trải qua giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng sau khi gia nhập Liên minh châu Âu vào năm 2004, được mệnh danh là một trong những "Hổ Baltic". Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009 đã ảnh hưởng nặng nề đến Litva, khiến GDP sụt giảm mạnh và tỷ lệ thất nghiệp tăng cao. Kể từ đó, nền kinh tế đã phục hồi và tăng trưởng trở lại, mặc dù với tốc độ chậm hơn.
Các lĩnh vực chính của nền kinh tế Litva bao gồm dịch vụ (chiếm tỷ trọng lớn nhất trong GDP), công nghiệp và nông nghiệp. Các ngành công nghiệp chủ chốt bao gồm hóa chất, máy móc và thiết bị, chế biến gỗ và nội thất, thực phẩm và đồ uống.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Litva. Phần lớn FDI đến từ các nước EU, với Thụy Điển là nhà đầu tư lớn nhất trong lịch sử. Chính phủ Litva đã tích cực thu hút FDI bằng cách cải thiện môi trường kinh doanh và cung cấp các ưu đãi đầu tư, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao.
Một thách thức lớn đối với kinh tế Litva là tình trạng di cư lao động. Kể từ khi gia nhập EU, một bộ phận đáng kể dân số trong độ tuổi lao động đã di cư sang các nước EU khác để tìm kiếm cơ hội việc làm với thu nhập cao hơn. Điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trong một số ngành và gây áp lực tăng lương.

Litva áp dụng chính sách thuế phẳng đối với thu nhập cá nhân và doanh nghiệp, với một trong những mức thuế suất thấp nhất trong EU. Nước này cũng có 7 khu kinh tế tự do đang hoạt động. Năm 2015, Litva gia nhập Khu vực đồng Euro, thay thế đồng litas bằng đồng euro.
Tài sản trung bình trên mỗi người trưởng thành ở Litva vào năm 2022 là 32.00 K USD (trung bình là 70.00 K USD), trong khi tổng tài sản quốc gia là 147.00 B USD. Tính đến quý 2 năm 2023, mức lương gộp trung bình hàng tháng ở Litva là 2.00 K EUR.
Sản xuất công nghệ thông tin đang phát triển, đạt 2.00 B EUR vào năm 2016. Chỉ riêng trong năm 2017, 35 công ty FinTech đã đến Litva - kết quả của việc chính phủ và Ngân hàng Litva đơn giản hóa các thủ tục. Litva đã cấp tổng cộng 39 giấy phép tiền điện tử, đứng thứ hai trong EU chỉ sau Vương quốc Anh với 128 giấy phép. Năm 2018, Google đã thành lập một công ty thanh toán tại Litva. Trung tâm Blockchain quốc tế đầu tiên của châu Âu đã ra mắt tại Vilnius vào năm 2018. Kể từ năm 2021, Litva đã cấp hàng trăm giấy phép cho các hoạt động trao đổi và lưu trữ tiền điện tử, trở thành một trong những quốc gia hàng đầu trong EU về lĩnh vực này.

9.2. Nông nghiệp

Nông nghiệp ở Litva có từ thời kỳ Đồ đá mới, khoảng 3.000 đến 1.000 năm trước Công nguyên. Đây là một trong những ngành nghề quan trọng nhất của Litva trong nhiều thế kỷ. Việc Litva gia nhập Liên minh châu Âu vào năm 2004 đã mở ra một kỷ nguyên nông nghiệp mới. EU theo đuổi tiêu chuẩn rất cao về an toàn và tinh khiết thực phẩm. Năm 1999, Seimas (nghị viện) của Litva đã thông qua Luật An toàn Sản phẩm, và năm 2000 đã thông qua Luật Thực phẩm. Việc cải cách thị trường nông sản đã được thực hiện trên cơ sở hai luật này.
Năm 2016, sản lượng nông nghiệp đạt 2.30 B EUR. Các loại cây ngũ cốc chiếm phần lớn nhất (5.710 tấn), các loại cây trồng quan trọng khác bao gồm: củ cải đường (934 tấn), cải dầu (393 tấn) và khoai tây (340 tấn). Tổng sản phẩm trị giá 4.38 B EUR đã được xuất khẩu ra thị trường nước ngoài, trong đó sản phẩm trị giá 3.17 B EUR có nguồn gốc từ Litva. Xuất khẩu nông sản và thực phẩm chiếm 19% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa.
Nông nghiệp hữu cơ ngày càng trở nên phổ biến. Tình trạng của các nhà trồng trọt và sản xuất hữu cơ được cấp bởi cơ quan công cộng Ekoagros. Năm 2016, có 2.539 trang trại như vậy chiếm 225.54 K ha. Trong số này, 43% là ngũ cốc, 31% là cỏ lâu năm, 14% là cây họ đậu và 12% là các loại khác.

9.3. Khoa học và công nghệ

Nền tảng của Đại học Vilnius vào năm 1579 là một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy một cộng đồng khoa học và học thuật tại Litva. Trường đại học này đã chào đón những nhà khoa học và nhà tư tưởng nổi tiếng như Georg Forster, Jean-Emmanuel Gilibert, Johann Peter Frank. Chuyên gia pháo binh thế kỷ 17 Kazimieras Simonavičius được coi là người tiên phong trong lĩnh vực tên lửa; ấn phẩm của ông, Artis Magnae Artilleriae, là một cuốn cẩm nang pháo binh cơ bản trên khắp châu Âu, chứa một chương lớn về cỡ nòng, cấu tạo, sản xuất và đặc tính của tên lửa (cho mục đích quân sự và dân sự), bao gồm tên lửa nhiều tầng, bệ phóng tên lửa, và tên lửa có cánh ổn định delta. Nhà thực vật học Jurgis Pabrėža (1771-1849) đã tạo ra cuốn hướng dẫn có hệ thống đầu tiên về hệ thực vật Litva, Taislius auguminis (Thực vật học), được viết bằng phương ngữ Samogitia, từ điển tên thực vật Latin-Litva, và sách giáo khoa địa lý Litva đầu tiên. Nhà khoa học Đức Theodor Grotthuss (1785-1822), người đề xuất cơ chế Grotthuss, đã sống và làm việc tại trang viên Gedučiai, nơi ông nổi tiếng tại địa phương vì nỗ lực giáo dục và cải thiện phúc lợi của nông dân.
Các cuộc chiến tranh thế giới trong thế kỷ 20 đã làm suy giảm nghiêm trọng khoa học và học thuật Litva, mặc dù các học giả và nhà khoa học Litva vẫn thành công, đặc biệt là ở nước ngoài, bao gồm nhà triết học Vosylius Sezemanas, nhà luật học Mykolas Römeris, phi công Antanas Gustaitis, nhà lý thuyết quản lý Vytautas Andrius Graičiūnas, nhà khảo cổ học Marija Gimbutas, nhà linh trưởng học Birutė Galdikas, nhà ngôn ngữ học Algirdas Julien Greimas, và nhà nghiên cứu thời Trung cổ Jurgis Baltrušaitis. Nhà toán học Jonas Kubilius, hiệu trưởng lâu năm của Đại học Vilnius, nổi tiếng với các công trình về lý thuyết số xác suất, bao gồm mô hình Kubilius, Định lý Kubilius và bất đẳng thức Turán-Kubilius. Kubilius cũng đã thành công chống lại các nỗ lực Nga hóa trường đại học.
Laser và công nghệ sinh học là những lĩnh vực hàng đầu của khoa học và công nghiệp công nghệ cao Litva. Šviesos konversija ("Chuyển đổi Ánh sáng") đã phát triển một hệ thống laser femtosecond chiếm 80% thị phần toàn cầu, với các ứng dụng trong nghiên cứu DNA, phẫu thuật nhãn khoa và công nghệ nano. Trung tâm Nghiên cứu Laser của Đại học Vilnius đã phát triển một trong những laser femtosecond mạnh nhất thế giới dành riêng cho các bệnh ung thư. Năm 1963, Vytautas Straižys và các đồng nghiệp đã tạo ra hệ thống trắc quang Vilnius được sử dụng trong thiên văn học. Các thiết bị đo áp lực nội sọ và lưu lượng máu không xâm lấn được phát triển bởi nhà khoa học A. Ragauskas của KTU. Kęstutis Pyragas đã đóng góp vào nghiên cứu lý thuyết hỗn loạn bằng phương pháp kiểm soát phản hồi trễ của mình, phương pháp Pyragas. Người đoạt giải Giải Kavli Virginijus Šikšnys nổi tiếng với những khám phá của mình về CRISPR, cụ thể là liên quan đến CRISPR-Cas9.
Litva đã phóng ba vệ tinh vào không gian: LitSat-1, Lituanica SAT-1 và LituanicaSAT-2. Bảo tàng Vũ trụ học Litva và Đài thiên văn Molėtai nằm ở Kulionys. Mười lăm tổ chức R&D là thành viên của Hiệp hội Vũ trụ Litva; Litva là một quốc gia hợp tác với Cơ quan Vũ trụ châu Âu. Rimantas Stankevičius là phi hành gia gốc Litva duy nhất.
Litva vào năm 2018 đã trở thành một Quốc gia Thành viên Liên kết của CERN. Hai vườn ươm CERN tại Vilnius và Kaunas sẽ được đặt tại đây. Nghiên cứu khoa học tiên tiến nhất đang được tiến hành tại Trung tâm Khoa học Đời sống, Trung tâm Khoa học Vật lý và Công nghệ.
Tính đến năm 2016, tăng trưởng hàng năm của ngành công nghệ sinh học và khoa học đời sống của Litva là 22% trong 5 năm qua. 16 cơ sở học thuật, 15 trung tâm R&D (công viên khoa học và thung lũng đổi mới) và hơn 370 nhà sản xuất hoạt động trong ngành khoa học đời sống và công nghệ sinh học của Litva.
Năm 2008, chương trình phát triển Thung lũng đã được khởi động nhằm nâng cấp cơ sở hạ tầng nghiên cứu khoa học của Litva và khuyến khích hợp tác giữa doanh nghiệp và khoa học. Năm Thung lũng R&D đã được ra mắt - Jūrinis (công nghệ hàng hải), Nemunas (nông nghiệp, năng lượng sinh học, lâm nghiệp), Saulėtekis (laser và ánh sáng, bán dẫn), Santara (công nghệ sinh học, y học), Santaka (hóa học bền vững và dược phẩm). Trung tâm Đổi mới Litva được thành lập để hỗ trợ các tổ chức đổi mới và nghiên cứu.
Litva xếp hạng vừa phải trong Chỉ số Đổi mới Quốc tế, và đứng thứ 15 trong số các nước EU theo Bảng điểm Đổi mới châu Âu. Litva được xếp hạng 35 trong Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm 2024.

9.4. Du lịch

Thống kê từ năm 2023 cho thấy 1,4 triệu khách du lịch từ các quốc gia nước ngoài đã đến thăm Litva và ở lại ít nhất một đêm. Số lượng khách du lịch lớn nhất đến từ Ba Lan (173.500), Latvia (144.300), Belarus (141.900), Đức (127.400), Vương quốc Anh (74.200), Hoa Kỳ (69.700), Ukraina (67.000), và Estonia (61.300).
Du lịch nội địa cũng đang trên đà tăng trưởng. Hiện tại có tới 1000 điểm tham quan ở Litva. Hầu hết khách du lịch ghé thăm các thành phố lớn-Vilnius, Klaipėda, và Kaunas, các khu nghỉ mát ven biển, chẳng hạn như Neringa, Palanga, và các thị trấn spa - Druskininkai, Birštonas.
Du lịch bằng khinh khí cầu rất phổ biến, đặc biệt là ở Vilnius và Trakai. Du lịch bằng xe đạp đang phát triển, đặc biệt là Tuyến đường Xe đạp Ven biển Litva. Các tuyến đường EuroVelo EV10, EV11, EV13 đi qua Litva. Tổng chiều dài đường dành cho xe đạp lên tới 3.77 K km (trong đó 1.99 K km là đường nhựa). Vườn vùng châu thổ Nemunas và khu dự trữ sinh quyển Žuvintas nổi tiếng với hoạt động ngắm chim.
Tổng đóng góp của ngành du lịch vào GDP dự kiến sẽ tăng lên 3.20 B EUR, chiếm 7% GDP vào năm 2027, nhưng đã giảm xuống còn 1.70 B EUR, chiếm 2,3% GDP vào năm 2023, mặc dù đang tăng trở lại sau đại dịch COVID-19. Các nhà hàng Litva sẽ xuất hiện trong Cẩm nang Michelin vào ngày 13 tháng 6 năm 2024.

10.1. Viễn thông

Litva có một cơ sở hạ tầng truyền thông phát triển tốt. Đất nước này có 2,8 triệu dân và 5 triệu thẻ SIM. Mạng di động LTE (4G) lớn nhất phủ sóng 97% lãnh thổ Litva. Việc sử dụng điện thoại cố định đã giảm nhanh chóng do sự mở rộng nhanh chóng của các dịch vụ di động.
Năm 2017, Litva nằm trong top 30 thế giới về tốc độ băng thông rộng di động trung bình và top 20 về tốc độ băng thông rộng cố định trung bình. Litva cũng nằm trong top 7 vào năm 2017 trong Danh sách các quốc gia theo tỷ lệ thâm nhập 4G LTE. Năm 2016, Litva được xếp hạng 17 trong chỉ số tham gia điện tử của Liên Hợp Quốc.
Có bốn trung tâm dữ liệu TIER III ở Litva. Litva đứng thứ 44 toàn cầu về mật độ trung tâm dữ liệu theo Cloudscene.
Dự án dài hạn (2005-2013) - Phát triển Mạng lưới Băng thông rộng Khu vực Nông thôn (RAIN) được khởi xướng với mục tiêu cung cấp cho người dân, chính quyền tiểu bang và thành phố và các doanh nghiệp quyền truy cập băng thông rộng cáp quang ở các vùng nông thôn. Cơ sở hạ tầng RAIN cho phép 51 nhà khai thác truyền thông cung cấp dịch vụ mạng cho khách hàng của họ. Dự án được tài trợ bởi Liên minh châu Âu và chính phủ Litva. 72% hộ gia đình Litva có quyền truy cập internet, một con số vào năm 2017 thuộc hàng thấp nhất EU và năm 2016 được xếp hạng 97 theo CIA World Factbook. Số hộ gia đình có quyền truy cập internet dự kiến sẽ tăng và đạt 77% vào năm 2021. Gần 50% người Litva có điện thoại thông minh vào năm 2016, một con số dự kiến sẽ tăng lên 65% vào năm 2022.
Litva có tỷ lệ thâm nhập FTTH (Cáp quang đến tận nhà) cao nhất châu Âu (36,8% vào tháng 9 năm 2016) theo FTTH Council Europe.

10.2. Giao thông

Litva có kết nối đường sắt đầu tiên vào giữa thế kỷ 19, khi Đường sắt Warsaw - Saint Petersburg được xây dựng. Nó bao gồm một đoạn từ Daugavpils qua Vilnius và Kaunas đến Virbalis. Đường hầm đầu tiên và duy nhất vẫn còn hoạt động đã được hoàn thành vào năm 1860.
Hệ thống đường sắt Litva bao gồm 1.76 K km đường sắt khổ 1.52 K mm (khổ Nga), trong đó 122 km được điện khí hóa. Mạng lưới đường sắt này không tương thích với khổ tiêu chuẩn châu Âu và yêu cầu chuyển đổi tàu. Tuy nhiên, mạng lưới đường sắt Litva cũng có 115 km đường ray khổ tiêu chuẩn. Hơn một nửa tổng số hàng hóa nội địa được vận chuyển ở Litva được vận chuyển bằng đường sắt. Tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn xuyên châu Âu Rail Baltica, nối Helsinki-Tallinn-Riga-Kaunas-Warsaw và tiếp tục đến Berlin đang được xây dựng. Năm 2017, Lietuvos Geležinkeliai, công ty vận hành hầu hết các tuyến đường sắt ở Litva, đã bị EU phạt vì vi phạm luật chống độc quyền của EU và hạn chế cạnh tranh.
Giao thông vận tải là ngành lớn thứ ba trong nền kinh tế Litva. Các công ty vận tải Litva đã thu hút sự chú ý vào năm 2016 và 2017 với các đơn đặt hàng xe tải khổng lồ và kỷ lục. Gần 90% lưu lượng xe tải thương mại ở Litva là vận tải quốc tế, cao nhất trong số các nước EU.
Litva có một mạng lưới đường cao tốc rộng khắp. Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) xếp hạng đường sá Litva ở mức 4,7/7,0 và Cơ quan quản lý đường bộ Litva (LAKD) ở mức 6,5/10,0.
Cảng Klaipėda là cảng hàng hóa thương mại duy nhất ở Litva. Năm 2011, 45.50 M t hàng hóa đã được xử lý (bao gồm cả số liệu của cảng dầu Būtingė). Cảng Klaipėda nằm ngoài danh sách 20 cảng lớn nhất của EU, nhưng đây là cảng lớn thứ tám trong khu vực Biển Baltic với các kế hoạch mở rộng đang được tiến hành.
Tính đến năm 2022, LIWA (Cơ quan Đường thủy Nội địa Litva, tiếng Litva: Vidaus vandens keliu direkcija) đang phát triển một chiến lược để phục hồi vận tải hàng hóa trên sông Nemunas. Đội tàu điện của họ sẽ di chuyển 260 km giữa cảng Klaipėda trên bờ biển Baltic và trung tâm công nghiệp và giao thông Kaunas. Dự án dự kiến sẽ cần tổng vốn đầu tư ban đầu là 75.70 M EUR và ước tính sẽ loại bỏ 48.000 chuyến xe tải mỗi năm.
Sân bay quốc tế Vilnius là sân bay lớn nhất ở Litva, là sân bay bận rộn thứ 91 ở châu Âu (100 sân bay lớn nhất EU). Sân bay này đã phục vụ 3,8 triệu hành khách vào năm 2016. Các sân bay quốc tế khác bao gồm Sân bay Quốc tế Kaunas, Sân bay Quốc tế Palanga và Sân bay Quốc tế Šiauliai. Sân bay Quốc tế Kaunas cũng là một sân bay hàng hóa thương mại nhỏ đã bắt đầu vận chuyển hàng hóa thương mại thường xuyên vào năm 2011. Cảng hàng hóa đường sông nội địa ở Marvelė, nối Kaunas và Klaipėda, đã nhận lô hàng đầu tiên vào năm 2019.

10.3. Năng lượng

Đa dạng hóa có hệ thống các nguồn nhập khẩu và tài nguyên năng lượng là chiến lược năng lượng chủ chốt của Litva. Các mục tiêu dài hạn đã được xác định trong chiến lược Độc lập Năng lượng Quốc gia năm 2012 bởi Seimas Litva. Ước tính các sáng kiến độc lập năng lượng chiến lược sẽ tiêu tốn tổng cộng từ 6.30 B EUR đến 7.80 B EUR và mang lại khoản tiết kiệm hàng năm từ 900.00 M EUR đến 1.10 B EUR.
Sau khi ngừng hoạt động Nhà máy điện hạt nhân Ignalina, Litva đã chuyển từ một nước xuất khẩu điện sang một nước nhập khẩu điện. Tổ máy số 1 đã đóng cửa vào tháng 12 năm 2004, như một điều kiện để Litva gia nhập Liên minh châu Âu; Tổ máy số 2 đã đóng cửa vào ngày 31 tháng 12 năm 2009. Đã có những đề xuất xây dựng một nhà máy điện hạt nhân mới - Nhà máy điện hạt nhân Visaginas ở Litva. Tuy nhiên, một cuộc trưng cầu dân ý không ràng buộc được tổ chức vào tháng 10 năm 2012 đã làm mờ đi triển vọng của dự án Visaginas, khi 63% cử tri nói không với một nhà máy điện hạt nhân mới.
Nguồn cung cấp điện chính của đất nước là Nhà máy điện Elektrėnai. Các nguồn cung cấp điện chính khác của Litva là Nhà máy thủy điện tích năng Kruonis và Nhà máy thủy điện Kaunas. Nhà máy thủy điện tích năng Kruonis là nhà máy điện duy nhất ở các nước Baltic được sử dụng để điều chỉnh hoạt động của hệ thống điện với công suất phát 900 MW trong ít nhất 12 giờ. Tính đến năm 2015, 66% điện năng được nhập khẩu. Nhà máy sưởi ấm địa nhiệt đầu tiên (Nhà máy trình diễn địa nhiệt Klaipėda) trong khu vực Biển Baltic được xây dựng vào năm 2004.
Đường dây điện ngầm nối Litva-Thụy Điển NordBalt và đường dây điện nối Litva-Ba Lan LitPol Link đã được khởi động vào cuối năm 2015.
Năm 2018, việc đồng bộ hóa lưới điện của các quốc gia Baltic với Lưới điện đồng bộ của châu Âu lục địa đã bắt đầu. Năm 2016, 20,8% điện năng tiêu thụ ở Litva đến từ các nguồn năng lượng tái tạo.
Để phá vỡ thế độc quyền của Gazprom trên thị trường khí đốt tự nhiên của Litva, nhà ga nhập khẩu LNG quy mô lớn đầu tiên (Kho cảng LNG nổi Klaipėda) trong khu vực Baltic đã được xây dựng tại cảng Klaipėda vào năm 2014. Kho cảng LNG Klaipėda được đặt tên là Independence (Độc lập), qua đó nhấn mạnh mục tiêu đa dạng hóa thị trường năng lượng của Litva. Công ty Na Uy Equinor cung cấp 540.00 M m³ khí đốt tự nhiên hàng năm từ năm 2015 đến năm 2020. Nhà ga có khả năng đáp ứng 100% nhu cầu của Litva, và 90% nhu cầu quốc gia của Latvia và Estonia trong tương lai. Đường ống dẫn khí đốt Ba Lan-Litva (GIPL), còn được gọi là đường ống dẫn khí đốt Litva-Ba Lan, là một đường ống dẫn khí đốt tự nhiên nối giữa Litva và Ba Lan đã đi vào hoạt động vào năm 2022.

11.1. Thành phần dân tộc

Litva có dân số đồng nhất nhất trong các quốc gia Baltic. Người Litva chiếm khoảng năm phần sáu dân số cả nước. Năm 2024, 82,6% trong số 2.809.977 cư dân của Litva là người Litva nói tiếng Litva, ngôn ngữ chính thức của đất nước. Một số dân tộc thiểu số đáng kể tồn tại, chẳng hạn như người Ba Lan (6,3%), người Nga (5,0%), người Belarus (2,1%) và người Ukraina (1,7%).
Người Ba Lan ở Litva là dân tộc thiểu số lớn nhất, tập trung ở đông nam Litva (vùng Vilnius), chiếm đa số ở Šalčininkai (76,3%) và Khu tự quản huyện Vilnius (46,8%). Người Nga ở Litva là dân tộc thiểu số lớn thứ hai, tập trung ở Visaginas (47,4%), Khu tự quản huyện Zarasai (17,2%) và Klaipėda (16%). Khoảng 2.250 người Roma sống ở Litva, chủ yếu ở Vilnius, Kaunas và Panevėžys; các tổ chức của họ được hỗ trợ bởi Cục Dân tộc Thiểu số và Di cư Quốc gia. Trong nhiều thế kỷ, các cộng đồng người Tatar Lipka và Karaite Krym đã sống ở Litva. Năm 2021, có khoảng 2.150 người Tatar và 196 người Karaite được đăng ký trong nước.

11.2. Ngôn ngữ

Tiếng Litva (lietuvių kalba) là ngôn ngữ nhà nước chính thức của Litva và được công nhận là một trong những ngôn ngữ chính thức của Liên minh châu Âu. Có khoảng 2,96 triệu người bản ngữ tiếng Litva ở Litva và khoảng 0,2 triệu người ở nước ngoài.
Litva là một ngôn ngữ Baltic, có quan hệ mật thiết với tiếng Latvia, mặc dù chúng không thông hiểu lẫn nhau. Nó được viết bằng một phiên bản phỏng theo chữ Latinh. Tiếng Litva được cho là ngôn ngữ Ấn-Âu còn tồn tại bảo thủ về mặt ngôn ngữ học nhất, vẫn giữ lại nhiều đặc điểm của tiếng Ấn-Âu nguyên thủy. Các nghiên cứu tiếng Litva rất quan trọng đối với ngôn ngữ học so sánh và để tái tạo tiếng Ấn-Âu nguyên thủy. Tiếng Litva đã được nghiên cứu bởi các nhà ngôn ngữ học như Franz Bopp, August Schleicher, Adalbert Bezzenberger, Louis Hjelmslev, Ferdinand de Saussure, Winfred P. Lehmann, Vladimir Toporov và những người khác.
Nền tảng cho tiếng Litva viết được đặt vào thế kỷ 16 và 17 bởi các nhà quý tộc và học giả Litva, những người đã quảng bá tiếng Litva, tạo ra từ điển và xuất bản sách - Mikalojus Daukša, Stanislovas Rapolionis, Abraomas Kulvietis, Jonas Bretkūnas, Martynas Mažvydas, Konstantinas Sirvydas, Simonas Vaišnoras-Varniškis.
Cuốn sách ngữ pháp đầu tiên của tiếng Litva Grammatica Litvanica được xuất bản bằng tiếng Latin vào năm 1653 bởi Danielius Kleinas.
Các công trình và hoạt động của Jonas Jablonskis đặc biệt quan trọng đối với việc văn học Litva chuyển từ việc sử dụng các phương ngữ sang một ngôn ngữ Litva chuẩn. Tài liệu ngôn ngữ mà ông thu thập đã được xuất bản trong 20 tập của Từ điển Học thuật Tiếng Litva và vẫn đang được sử dụng trong nghiên cứu và biên tập văn bản và sách. Ông cũng đã giới thiệu chữ cái ū vào chữ viết Litva.
Theo một cuộc điều tra được thực hiện trong khuôn khổ điều tra dân số Litva năm 2021, 85,33% dân số đất nước nói tiếng Litva là tiếng mẹ đẻ, 6,8% là người bản ngữ tiếng Nga và 5,1% là người bản ngữ tiếng Ba Lan. Tính đến năm 2021, 60,6% cư dân nói tiếng Nga như một ngoại ngữ, 31,1% - tiếng Anh, 10,5% - tiếng Litva, 8% - tiếng Đức, 7,9% - tiếng Ba Lan, 1,9% - tiếng Pháp, 2,6% - nhiều ngôn ngữ khác. Hầu hết các trường học ở Litva dạy tiếng Anh là ngoại ngữ đầu tiên, nhưng học sinh cũng có thể học tiếng Đức, hoặc, ở một số trường, tiếng Pháp hoặc tiếng Nga. Khoảng 80% thanh niên ở Litva biết tiếng Anh.

11.2.1. Các phương ngữ

Có hai phương ngữ chính của tiếng Litva: phương ngữ Aukštaitija và phương ngữ Samogitia. Phương ngữ Aukštaitija chủ yếu được sử dụng ở các vùng trung tâm, nam và đông của Litva trong khi phương ngữ Samogitia được sử dụng ở phía tây đất nước. Phương ngữ Samogitia cũng có nhiều từ hoàn toàn khác biệt và thậm chí còn được một số nhà ngôn ngữ học coi là một ngôn ngữ riêng biệt. Ngày nay, đặc điểm phân biệt giữa hai phương ngữ chính của Litva là cách phát âm không đồng đều của các nguyên âm đôi có trọng âm và không có trọng âm uo và ie.

11.3. Đô thị hóa và các thành phố lớn

Đã có một sự di chuyển dân số ổn định đến các thành phố kể từ những năm 1990, được khuyến khích bởi việc quy hoạch các trung tâm khu vực, chẳng hạn như Alytus, Marijampolė, Utena, Plungė, và Mažeikiai. Vào đầu thế kỷ 21, khoảng hai phần ba tổng dân số sống ở các khu vực đô thị. Tính đến năm 2021, 68,19% tổng dân số sống ở các khu vực đô thị. Các khu vực đô thị chức năng của Litva bao gồm Vilnius (dân số 708.203), Kaunas (dân số 391.153), và Panevėžys (dân số 124.526). fDI của Financial Times trong nghiên cứu Các thành phố và khu vực của tương lai đã xếp Vilnius ở vị trí thứ tư trong danh mục các thành phố châu Âu cỡ trung bình trong bảng xếp hạng 2018-19, thứ hai trong bảng xếp hạng 2022-23, thứ hai trong bảng xếp hạng 2023 trong khi thành phố này đứng thứ 24 trong bảng xếp hạng tổng thể toàn cầu năm 2021-22 và hạt Vilnius được xếp hạng thứ 10 trong danh mục các khu vực châu Âu nhỏ trong bảng xếp hạng 2018-19, thứ năm trong bảng xếp hạng 2022-23, thứ năm trong bảng xếp hạng 2023.

11.4. Tôn giáo

Theo điều tra dân số năm 2021, 74,2% cư dân Litva là người Công giáo. Công giáo là tôn giáo chính kể từ khi Litva chính thức Cơ đốc giáo hóa vào năm 1387. Giáo hội Công giáo đã bị Đế quốc Nga đàn áp như một phần của chính sách Nga hóa và bởi Liên Xô như một phần của các chiến dịch chống tôn giáo nói chung. Trong thời kỳ Xô viết, một số linh mục đã tích cực lãnh đạo cuộc kháng chiến chống lại chế độ Cộng sản, được tượng trưng bởi Đồi Thánh Giá và được minh chứng bằng Biên niên sử của Giáo hội Công giáo ở Litva.
3,7% dân số là Chính thống giáo Đông phương, chủ yếu trong cộng đồng thiểu số người Nga. Cộng đồng Cựu tín đồ (0,6% dân số) có từ những năm 1660.
Tin Lành chiếm 0,8%, trong đó 0,6% là Lutheran và 0,2% là Cải cách. Cuộc Cải cách không ảnh hưởng nhiều đến Litva như ở Đông Phổ, Estonia, hoặc Latvia. Trước Chiến tranh thế giới thứ hai, theo Losch (1932), người Lutheran chiếm 3,3% tổng dân số. Họ chủ yếu là người Đức và người Litva Phổ ở Vùng Klaipėda (lãnh thổ Memel). Dân số này đã bỏ trốn hoặc bị trục xuất sau chiến tranh, và đạo Tin Lành hiện nay chủ yếu được đại diện bởi người Litva trên khắp các vùng phía bắc và phía tây đất nước, cũng như ở các khu đô thị lớn. Các nhà thờ Tin Lành mới đến đã thành lập các phái bộ ở Litva kể từ năm 1990.
Ấn Độ giáo là một tôn giáo thiểu số và là một sự phát triển khá gần đây ở Litva. Ấn Độ giáo được truyền bá ở Litva bởi các tổ chức Hindu: ISKCON, Sathya Sai Baba, Brahma Kumaris và Osho Rajneesh. ISKCON (tiếng Litva: Krišnos sąmonės judėjimas) là phong trào lớn nhất và lâu đời nhất vì những người theo đạo Krishna đầu tiên có từ năm 1979. Nó có ba trung tâm ở Litva: tại Vilnius, Klaipėda và Kaunas. Brahma Kumaris duy trì Trung tâm Brahma Kumaris ở Antakalnis, Vilnius.
Các cộng đồng lịch sử của người Tatar Lipka duy trì Hồi giáo là tôn giáo của họ. Litva trong lịch sử là quê hương của một cộng đồng Do Thái đáng kể và là một trung tâm quan trọng của học thuật và văn hóa Do Thái từ thế kỷ 18 cho đến trước Thế chiến thứ hai. Trong số khoảng 220.000 người Do Thái sống ở Litva vào tháng 6 năm 1941, gần như tất cả đã bị giết trong Holocaust. Cộng đồng Do Thái Litva có khoảng 4.000 người vào cuối năm 2009.
Romuva, sự phục hưng tân đa thần giáo của các thực hành tôn giáo cổ xưa của thần thoại Litva, đã trở nên phổ biến trong những năm qua. Romuva tuyên bố tiếp tục các truyền thống đa thần giáo sống động, tồn tại trong văn hóa dân gian và phong tục. Romuva là một đức tin đa thần giáo thuyết đa thần, khẳng định sự thiêng liêng của thiên nhiên và có các yếu tố thờ cúng tổ tiên. Theo điều tra dân số năm 2001, có 1.270 người theo đức tin Baltic ở Litva. Con số đó đã tăng lên 5.118 trong cuộc điều tra dân số năm 2011.
Dữ liệu về tôn giáo (2021):

• Công giáo Rôma: 74,2%
• Chính thống giáo Đông phương: 3,7%
• Cựu Tín đồ: 0,6%
• Tin Lành Luther: 0,5%
• Tin Lành Cải cách: 0,2%
• Các tôn giáo khác: 0,7%
• Không tôn giáo: 6,1%
• Không xác định: 13,7%

11.5. Giáo dục

Hiến pháp Litva quy định giáo dục mười năm kết thúc ở tuổi 16 và đảm bảo giáo dục đại học công lập miễn phí cho những sinh viên được coi là 'giỏi'. Bộ Giáo dục và Khoa học Cộng hòa Litva đề xuất các chính sách và mục tiêu giáo dục quốc gia sau đó được bỏ phiếu tại Seimas. Luật pháp chi phối chiến lược giáo dục dài hạn cùng với các luật chung về tiêu chuẩn giáo dục đại học, đào tạo nghề, luật và khoa học, giáo dục người lớn và giáo dục đặc biệt. 5,4% GDP hoặc 15,4% tổng chi tiêu công đã được chi cho giáo dục vào năm 2016.
Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ biết chữ của người Litva từ 15 tuổi trở lên là 100%. Tỷ lệ đi học cao hơn mức trung bình của EU và việc bỏ học ít phổ biến hơn ở EU. Theo Eurostat, Litva dẫn đầu trong số các quốc gia khác của Liên minh châu Âu về số người có trình độ trung học (93,3%). Dựa trên dữ liệu của OECD, Litva nằm trong top 5 quốc gia trên thế giới về tỷ lệ đạt trình độ giáo dục sau trung học (đại học). Tính đến năm 2016, 54,9% dân số từ 25 đến 34 tuổi và 30,7% dân số từ 55 đến 64 tuổi đã hoàn thành giáo dục đại học. Tỷ lệ người có trình độ đại học từ 25-64 tuổi trong các lĩnh vực STEM (Khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) ở Litva cao hơn mức trung bình của OECD (lần lượt là 29% và 26%), tương tự như kinh doanh, quản trị và luật (lần lượt là 25% và 23%).
Hệ thống giáo dục hiện đại của Litva có nhiều vấn đề về cơ cấu. Thiếu kinh phí, vấn đề chất lượng và số lượng sinh viên giảm là những vấn đề phổ biến nhất. Mức lương của giáo viên Litva thấp hơn mức trung bình của EU, mặc dù đã có những cải thiện đáng kể từ năm 2011. Mức lương thấp của giáo viên là lý do chính đằng sau các cuộc đình công của giáo viên trên toàn quốc vào năm 2014, 2015 và 2016. Mức lương trong lĩnh vực giáo dục đại học cũng thấp. Nhiều giáo sư Litva phải làm thêm việc thứ hai để bổ sung thu nhập. Báo cáo PISA năm 2022 cho thấy kết quả của Litva về toán, khoa học và đọc ở mức trung bình của OECD, sau khi tụt hậu so với mức trung bình của OECD trong các báo cáo trước đó vào năm 2010 và 2015, mặc dù sự cải thiện tương đối chủ yếu là do sự suy giảm hiệu suất ở các nước OECD khác do hậu quả của đại dịch COVID-19. Dân số từ 6 đến 19 tuổi đã giảm 36% từ năm 2005 đến năm 2015. Do đó, tỷ lệ sinh viên trên giáo viên đang giảm và chi tiêu cho mỗi sinh viên đang tăng lên, nhưng các trường học, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, buộc phải tái tổ chức và hợp nhất. Giống như các quốc gia Baltic khác, đặc biệt là Latvia, số lượng lớn sinh viên tốt nghiệp đại học trong nước, cùng với tỷ lệ cao người nói được ngoại ngữ thứ hai đang góp phần vào tình trạng chảy máu chất xám giáo dục.
Tính đến năm 2008, có 15 trường đại học công lập và 6 trường đại học tư thục cũng như 16 trường cao đẳng công lập và 11 trường cao đẳng tư thục ở Litva (xem: Danh sách các trường đại học ở Litva). Đại học Vilnius là một trong những trường đại học lâu đời nhất ở Bắc Âu và là trường đại học lớn nhất ở Litva. Đại học Công nghệ Kaunas là trường đại học kỹ thuật lớn nhất ở các nước Baltic và là trường đại học lớn thứ hai ở Litva. Trong nỗ lực giảm chi phí và thích ứng với số lượng học sinh trung học giảm mạnh, nghị viện Litva đã quyết định giảm số lượng trường đại học ở Litva. Đầu năm 2018, Đại học Sư phạm Litva và Đại học Aleksandras Stulginskis đã được sáp nhập vào Đại học Vytautas Magnus.

11.6. Y tế

Litva cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe miễn phí do nhà nước tài trợ cho tất cả công dân và những người thường trú đã đăng ký. Nó cùng tồn tại với một khu vực chăm sóc sức khỏe tư nhân đáng kể. Trong giai đoạn 2003-2012, mạng lưới bệnh viện đã được tái cấu trúc, như một phần của các cải cách dịch vụ chăm sóc sức khỏe rộng lớn hơn. Nó bắt đầu vào năm 2003-2005 với việc mở rộng các dịch vụ ngoại trú và chăm sóc ban đầu.
Năm 2016, Litva xếp thứ 27 ở châu Âu trong Chỉ số người tiêu dùng y tế Euro, một bảng xếp hạng các hệ thống chăm sóc sức khỏe châu Âu dựa trên thời gian chờ đợi, kết quả và các chỉ số khác. Litva xếp thứ 19 trong ấn bản năm 2024 của Báo cáo Hạnh phúc Thế giới.
Tính đến năm 2023, tuổi thọ trung bình của Litva khi sinh là 76,0 (70,6 tuổi đối với nam và 81,6 đối với nữ) và tỷ suất tử vong trẻ sơ sinh là 2,99 trên 1.000 ca sinh. Tỷ lệ tăng dân số hàng năm tăng 0,3% vào năm 2007. Litva đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ tự tử trong những năm 1990. Tỷ lệ tự tử đã liên tục giảm kể từ đó, nhưng vẫn là cao nhất trong EU và là một trong những tỷ lệ cao nhất trong OECD. Tỷ lệ tự tử tính đến năm 2019 là 20,2 trên 100.000 người. Tự tử ở Litva đã là một chủ đề nghiên cứu, nhưng những lý do chính đằng sau tỷ lệ cao được cho là cả về tâm lý và kinh tế, bao gồm: biến đổi xã hội và suy thoái kinh tế, nghiện rượu, thiếu khoan dung trong xã hội và bắt nạt.
Đến năm 2000, đại đa số các cơ sở chăm sóc sức khỏe của Litva là các doanh nghiệp phi lợi nhuận và một khu vực tư nhân đã phát triển, cung cấp chủ yếu các dịch vụ ngoại trú được thanh toán bằng tiền túi. Bộ Y tế cũng điều hành một vài cơ sở chăm sóc sức khỏe và tham gia vào việc điều hành hai bệnh viện giảng dạy lớn của Litva. Bộ chịu trách nhiệm về Trung tâm Y tế Công cộng Nhà nước quản lý mạng lưới y tế công cộng bao gồm mười trung tâm y tế công cộng cấp hạt với các chi nhánh địa phương của họ. Mười hạt điều hành các bệnh viện cấp hạt và các cơ sở chăm sóc sức khỏe chuyên khoa.
Có Bảo hiểm Y tế Bắt buộc cho cư dân Litva. Có 5 Quỹ Bảo hiểm Y tế Lãnh thổ, bao gồm Vilnius, Kaunas, Klaipėda, Šiauliai và Panevėžys. Mức đóng góp cho những người có hoạt động kinh tế là 9% thu nhập.
Các dịch vụ y tế khẩn cấp được cung cấp miễn phí cho tất cả cư dân. Việc tiếp cận chăm sóc thứ cấp và tam cấp, chẳng hạn như điều trị tại bệnh viện, thường thông qua giới thiệu của một bác sĩ đa khoa. Litva cũng có một trong những mức giá chăm sóc sức khỏe thấp nhất ở châu Âu.

11.7. An ninh trật tự và vấn đề tự tử

Tình hình an ninh trật tự chung ở Litva tương đối ổn định, tuy nhiên, một số vấn đề xã hội vẫn còn tồn tại. Tỷ lệ tội phạm, mặc dù đã giảm trong những năm gần đây, vẫn cần được chú ý, đặc biệt là các loại tội phạm như trộm cắp và buôn lậu. Tham nhũng cũng là một vấn đề được người dân quan tâm, dù đã có những nỗ lực cải thiện.
Một trong những vấn đề xã hội nghiêm trọng nhất ở Litva là tỷ lệ tự tử cao. Mặc dù đã có xu hướng giảm, Litva vẫn nằm trong số các quốc gia có tỷ lệ tự tử cao nhất trong Liên minh châu Âu và OECD. Nguyên nhân của vấn đề này rất phức tạp, bao gồm các yếu tố kinh tế xã hội như biến đổi xã hội nhanh chóng sau khi khôi phục độc lập, các cuộc suy thoái kinh tế, cũng như các vấn đề cá nhân như nghiện rượu, thiếu sự khoan dung trong xã hội và nạn bắt nạt. Chính phủ và các tổ chức xã hội đã và đang triển khai nhiều biện pháp phòng chống tự tử, bao gồm việc thành lập các trung tâm hỗ trợ tâm lý và nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe tâm thần.

12.1. Văn học

Có rất nhiều tác phẩm văn học Litva được viết bằng tiếng Latinh, ngôn ngữ học thuật chính của thời Trung cổ. Các sắc lệnh của Vua Litva Mindaugas là ví dụ điển hình của loại hình văn học này. Những lá thư của Gediminas là một di sản quan trọng khác của các tác phẩm viết bằng tiếng Latin của Litva.
Một trong những tác giả Litva đầu tiên viết bằng tiếng Latin là Nicolaus Hussovianus (khoảng 1480 - sau 1533). Bài thơ Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis (Bài ca về hình dáng, sự hung dữ và săn bắn bò rừng bison) của ông, được xuất bản năm 1523, mô tả phong cảnh, lối sống và phong tục của Litva, đề cập đến một số vấn đề chính trị thực tế, và phản ánh sự xung đột giữa đa thần giáo và Cơ đốc giáo. Một người dưới bút danh Michalo Lituanus (khoảng 1490 - 1560) đã viết một chuyên luận De moribus tartarorum, lituanorum et moscorum (Về phong tục của người Tatar, người Litva và người Moskva) vào giữa thế kỷ 16, nhưng nó không được xuất bản cho đến năm 1615. Một nhân vật phi thường trong đời sống văn hóa Litva vào thế kỷ 16 là luật sư và nhà thơ gốc Tây Ban Nha Petrus Roysius Maurus Alcagnicensis (khoảng 1505 - 1571). Nhà báo, luật sư và thị trưởng Vilnius, Augustinus Rotundus (khoảng 1520-1582) đã viết một lịch sử Litva bằng tiếng Latin không còn tồn tại vào khoảng năm 1560. Ioannes Radvanus, một nhà thơ nhân văn của nửa sau thế kỷ 16, đã viết một bài thơ sử thi mô phỏng Aeneid của Vergil. Tác phẩm Radivilias của ông, dự định trở thành sử thi quốc gia của Litva, được xuất bản tại Vilnius vào năm 1588.
Các học giả Litva thế kỷ 17 cũng viết bằng tiếng Latin - Kazimieras Kojelavičius-Vijūkas, Žygimantas Liauksminas nổi tiếng với các tác phẩm viết bằng tiếng Latin về thần học, hùng biện và âm nhạc. Albertas Kojalavičius-Vijūkas đã viết lịch sử Litva được in đầu tiên Historia Lithuania.
Các tác phẩm văn học Litva bằng tiếng Litva bắt đầu được xuất bản lần đầu tiên vào thế kỷ 16. Năm 1547, Martynas Mažvydas đã biên soạn và xuất bản cuốn sách tiếng Litva được in đầu tiên Katekizmo prasti žodžiai (Những lời đơn giản của Sách Giáo lý), đánh dấu sự khởi đầu của văn học được in bằng tiếng Litva. Tiếp theo ông là Mikalojus Daukša với Katechizmas. Vào thế kỷ 16 và 17, cũng như trên toàn châu Âu Kitô giáo, văn học Litva chủ yếu mang tính tôn giáo.
Sự phát triển của văn học Litva cổ (thế kỷ 14-18) kết thúc với Kristijonas Donelaitis, một trong những tác giả nổi bật nhất của Thời kỳ Khai sáng. Bài thơ Metai (Các mùa) của Donelaitis là một cột mốc của văn học hư cấu Litva, được viết bằng thơ lục bộ.
Với sự pha trộn của Chủ nghĩa cổ điển, Chủ nghĩa tình cảm và Chủ nghĩa lãng mạn, văn học Litva nửa đầu thế kỷ 19 được đại diện bởi Maironis, Antanas Baranauskas, Simonas Daukantas, Oscar Milosz, và Simonas Stanevičius. Trong thời kỳ Sa hoàng sáp nhập Litva vào thế kỷ 19, lệnh cấm báo chí Litva đã được thực thi, dẫn đến sự hình thành của phong trào Knygnešiai (Những người buôn lậu sách). Phong trào này được cho là lý do chính khiến ngôn ngữ và văn học Litva tồn tại.
Văn học Litva thế kỷ 20 được đại diện bởi Juozas Tumas-Vaižgantas, Antanas Vienuolis, Bernardas Brazdžionis, Antanas Škėma, Balys Sruoga, Vytautas Mačernis và Justinas Marcinkevičius.
Trong thế kỷ 21, các tác giả như Kristina Sabaliauskaitė, Renata Šerelytė, Valdas Papievis, Laura Sintija Černiauskaitė, Ruta Sepetys đã ra mắt và có những đóng góp đáng kể.

12.2. Kiến trúc

Một số kiến trúc sư nổi tiếng liên quan đến Litva đáng chú ý vì những thành tựu của họ trong lĩnh vực kiến trúc. Johann Christoph Glaubitz, Marcin Knackfus, Laurynas Gucevičius và Karol Podczaszyński là những người có công trong việc giới thiệu các phong trào kiến trúc Baroque và tân cổ điển vào kiến trúc Litva trong các thế kỷ từ mười bảy đến mười chín. Vilnius được coi là thủ đô của Baroque Đông Âu. Khu phố cổ Vilnius, nơi có nhiều nhà thờ Baroque và các tòa nhà tuyệt đẹp khác, là một Di sản Thế giới của UNESCO.
Litva cũng nổi tiếng với nhiều lâu đài. Khoảng hai mươi lâu đài tồn tại ở Litva. Một số lâu đài đã phải được xây dựng lại hoặc chỉ còn tồn tại một phần. Nhiều cung điện và trang viên lịch sử của giới quý tộc Litva vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay và đã được trùng tu. Cuộc sống làng quê Litva đã tồn tại từ thời Vytautas Đại đế. Zervynos và Kapiniškiai là hai trong số nhiều làng dân tộc học ở Litva. Rumšiškės là một bảo tàng ngoài trời nơi kiến trúc dân tộc học cổ xưa được bảo tồn.
Trong thời kỳ giữa hai cuộc chiến tranh, các tòa nhà theo phong cách kiến trúc Art Deco, Chủ nghĩa Lãng mạn Dân tộc Litva đã được xây dựng tại thủ đô tạm thời của Litva là Kaunas. Kiến trúc của nó được coi là một trong những ví dụ điển hình nhất của Art Deco châu Âu và đã nhận được Nhãn Di sản châu Âu.

12.3. Nghệ thuật và bảo tàng

Bảo tàng Nghệ thuật Litva được thành lập năm 1933 và là bảo tàng bảo tồn và trưng bày nghệ thuật lớn nhất ở Litva. Trong số các bảo tàng quan trọng khác có Bảo tàng Hổ phách Palanga, nơi các tác phẩm bằng hổ phách chiếm phần lớn bộ sưu tập, Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, trưng bày bộ sưu tập nghệ thuật Litva thế kỷ 20 và 21, Bảo tàng Quốc gia Litva trưng bày khảo cổ học, lịch sử và văn hóa dân tộc Litva. Năm 2018, hai bảo tàng tư nhân đã được mở cửa - Bảo tàng MO dành cho nghệ thuật Litva hiện đại và đương đại và Tartle, trưng bày bộ sưu tập di sản nghệ thuật và hiện vật Litva.
Có lẽ nhân vật nổi tiếng nhất trong cộng đồng nghệ thuật Litva là nhà soạn nhạc Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875-1911), một nhạc sĩ nổi tiếng quốc tế. Tiểu hành tinh 2420 Čiurlionis, được xác định vào năm 1975, vinh danh những thành tựu của ông. Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia M. K. Čiurlionis, cũng như bảo tàng quân sự duy nhất ở Litva, Bảo tàng Chiến tranh Vytautas Đại đế, đều nằm ở Kaunas.
Franciszek Smuglewicz, Jan Rustem, Józef Oleszkiewicz và Kanuty Rusiecki là những họa sĩ Litva nổi bật nhất của thế kỷ 18 và 19.

12.4. Sân khấu

Litva có các nhà hát ở Vilnius, Kaunas, Klaipėda và Panevėžys. Chúng bao gồm Nhà hát Kịch Quốc gia Litva, Keistuolių teatras (Nhà hát của những kẻ lập dị) ở Vilnius, Nhà hát Kịch Bang Kaunas, Nhà hát của Oskaras Koršunovas, Nhà hát Kịch Klaipėda, Nhà hát của Gytis Ivanauskas, Nhà hát Kịch Miltinis ở Panevėžys, Nhà hát Múa rối, Nhà hát Cổ Vilnius. Các lễ hội sân khấu bao gồm Sirenos (Những nàng tiên cá), TheATRIUM, Nerk į teatrą (Lặn vào nhà hát).
Các đạo diễn sân khấu Litva bao gồm Eimuntas Nekrošius, Jonas Vaitkus, Cezaris Graužinis, Gintaras Varnas, Dalia Ibelhauptaitė và Artūras Areima. Các diễn viên bao gồm Dainius Gavenonis, Rolandas Kazlas, Saulius Balandis và Gabija Jaraminaitė.
Đạo diễn sân khấu Oskaras Koršunovas đã được trao tặng Huân chương Chữ thập Chỉ huy Lớn của Thụy Điển - Huân chương Sao Bắc Đẩu.

12.5. Điện ảnh

Vào ngày 28 tháng 7 năm 1896, buổi chiếu ảnh động của Thomas Edison đã được tổ chức tại Phòng Hòa nhạc của Vườn Bách thảo Đại học Vilnius. Một năm sau, các bộ phim tương tự của Mỹ đã có sẵn cùng với các bản ghi âm đĩa hát đặc biệt cũng cung cấp âm thanh. Năm 1909, những người tiên phong của điện ảnh Litva là Antanas Račiūnas và Ladislas Starevich đã phát hành những bộ phim đầu tiên của họ. Chẳng bao lâu, các bản ghi hình cảnh quan Litva của Račiūnas đã trở nên rất phổ biến trong cộng đồng người Mỹ gốc Litva ở nước ngoài. Năm 1925, Pranas Valuskis đã quay bộ phim Naktis Lietuvoje (Đêm ở Litva) về những người buôn lậu sách Litva, bộ phim đã để lại dấu ấn sáng chói đầu tiên của Litva tại Hollywood. Bộ phim Mỹ gốc Litva quan trọng và trưởng thành nhất thời bấy giờ là Aukso žąsis (Con ngỗng vàng) được Birutė Pūkelevičiūtė tạo ra vào năm 1965 với các mô-típ từ truyện cổ tích của Anh em Grimm. Năm 1940, Rạp chiếu phim Romuva được khai trương tại Kaunas và hiện là rạp chiếu phim lâu đời nhất vẫn còn hoạt động ở Litva. Sau khi đất nước bị chiếm đóng, phim ảnh chủ yếu được sử dụng cho mục đích tuyên truyền của Liên Xô, tuy nhiên Almantas Grikevičius, Gytis Lukšas, Henrikas Šablevičius, Arūnas Žebriūnas, Raimondas Vabalas đã vượt qua được những trở ngại và tạo ra những bộ phim có giá trị. Sau khi khôi phục độc lập, Šarūnas Bartas, Audrius Stonys, Arūnas Matelis, Audrius Juzėnas, Algimantas Puipa, Janina Lapinskaitė, Dijana và chồng bà là Kornelijus Matuzevičius đã đạt được thành công tại các liên hoan phim quốc tế.
Năm 2018, 4.265.414 vé xem phim đã được bán ở Litva với giá trung bình là 5.26 EUR.

12.6. Âm nhạc

Âm nhạc dân gian Litva thuộc nhánh âm nhạc Baltic có liên quan đến văn hóa đồ gốm dây thời kỳ đồ đá mới. Hai nền văn hóa nhạc cụ gặp nhau ở các khu vực có người Litva sinh sống: văn hóa nhạc cụ dây (kanklių) và văn hóa nhạc cụ hơi. Âm nhạc dân gian Litva mang tính cổ xưa, chủ yếu được sử dụng cho các mục đích nghi lễ, chứa đựng các yếu tố của tín ngưỡng đa thần giáo. Có ba phong cách hát cổ xưa ở Litva gắn liền với các vùng dân tộc học: đơn âm, heterophony và polyphony. Các thể loại dân ca: Sutartinės (Dân ca đa bè), Dân ca đám cưới, Dân ca thời chiến-lịch sử, Dân ca chu kỳ lịch và nghi lễ và Dân ca lao động.
Các nghệ sĩ Ý đã tổ chức opera đầu tiên ở Litva vào ngày 4 tháng 9 năm 1636 tại Cung điện của các Đại Công tước theo lệnh của Władysław IV Vasa. Hiện tại, các vở opera được dàn dựng tại Nhà hát Opera và Ballet Quốc gia Litva và cũng bởi đoàn kịch độc lập Opera Thành phố Vilnius.
Mikalojus Konstantinas Čiurlionis là một họa sĩ và nhà soạn nhạc người Litva. Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, ông đã sáng tác khoảng 200 tác phẩm âm nhạc. Các tác phẩm của ông đã ảnh hưởng đến văn hóa Litva hiện đại. Các bài thơ giao hưởng của ông Trong rừng (Miške) và Biển cả (Jūra) chỉ được trình diễn sau khi ông qua đời. Čiurlionis đã đóng góp cho chủ nghĩa tượng trưng và art nouveau và là đại diện của thời đại fin de siècle. Ông được coi là một trong những người tiên phong của nghệ thuật trừu tượng ở châu Âu.
Ở Litva, nhạc hợp xướng rất quan trọng. Vilnius là thành phố duy nhất có ba dàn hợp xướng đoạt giải (Brevis, Jauna Muzika và Dàn hợp xướng thính phòng của Nhạc viện) tại Giải thưởng Lớn châu Âu cho Hát Hợp xướng. Có một truyền thống lâu đời của Dainų šventė (Lễ hội Bài hát và Vũ điệu Litva). Lễ hội đầu tiên diễn ra tại Kaunas vào năm 1924. Kể từ năm 1990, lễ hội được tổ chức bốn năm một lần và quy tụ khoảng 30.000 ca sĩ và vũ công dân gian thuộc nhiều trình độ chuyên môn và nhóm tuổi khác nhau từ khắp cả nước. Năm 2008, Lễ hội Bài hát và Vũ điệu Litva cùng với các phiên bản Latvia và Estonia đã được UNESCO công nhận là Kiệt tác Di sản Truyền khẩu và Phi vật thể của Nhân loại. Gatvės muzikos diena (Ngày Âm nhạc Đường phố) quy tụ các nhạc sĩ thuộc nhiều thể loại khác nhau hàng năm.
Các nhà soạn nhạc cổ điển hiện đại xuất hiện vào những năm bảy mươi - Bronius Kutavičius, Feliksas Bajoras, Osvaldas Balakauskas, Onutė Narbutaitė, Vidmantas Bartulis và những người khác. Hầu hết các nhà soạn nhạc này đã khám phá âm nhạc Litva cổ xưa và sự kết hợp hài hòa của nó với chủ nghĩa tối giản hiện đại và chủ nghĩa tân lãng mạn.
Sân khấu nhạc jazz đã hoạt động ngay cả trong những năm bị Liên Xô chiếm đóng. Năm 1970-71, bộ ba Ganelin/Tarasov/Chekasin đã thành lập Trường Jazz Vilnius. Các sự kiện thường niên nổi tiếng nhất là Lễ hội Jazz Vilnius, Lễ hội Jazz Kaunas, Lễ hội Jazz Birštonas.
Trung tâm Thông tin Âm nhạc Litva (MICL) thu thập, quảng bá và chia sẻ thông tin về văn hóa âm nhạc Litva.

12.6.1. Nhạc rock và nhạc phản kháng

Sau khi Liên Xô tái chiếm Litva vào năm 1944, sự kiểm duyệt của Liên Xô tiếp tục kiểm soát chặt chẽ mọi biểu hiện nghệ thuật ở Litva, và bất kỳ hành vi vi phạm nào bằng cách chỉ trích chế độ sẽ ngay lập tức bị trừng phạt. Các ban nhạc rock địa phương đầu tiên bắt đầu xuất hiện vào khoảng năm 1965 và bao gồm Kertukai, Aitvarai và Nuogi ant slenksčio ở Kaunas, và Kęstutis Antanėlis, Vienuoliai, và Gėlių Vaikai ở Vilnius, cùng những ban nhạc khác. Không thể bày tỏ ý kiến trực tiếp, các nghệ sĩ Litva bắt đầu tổ chức các Roko Maršai yêu nước và sử dụng ẩn dụ trong lời bài hát của họ, những ẩn dụ này dễ dàng được người dân địa phương nhận ra ý nghĩa thực sự. Ban nhạc rock hậu hiện đại Antis và ca sĩ chính Algirdas Kaušpėdas là một trong những nghệ sĩ tích cực nhất chế nhạo chế độ Xô viết bằng cách sử dụng ẩn dụ. Ví dụ, trong bài hát Zombiai (Thây ma), ban nhạc đã gián tiếp hát về những người lính Hồng quân chiếm đóng nhà nước và căn cứ quân sự của họ ở Ukmergė. Bài hát Kolorado vabalai (Bọ khoai tây Colorado) của Vytautas Kernagis cũng rất được yêu thích do lời bài hát trong đó ý nghĩa thực sự của những con bọ khoai tây Colorado được dự định là những người Xô viết được trang trí bằng Ruy băng Thánh George.
Trong những năm đầu độc lập, ban nhạc rock Foje đặc biệt nổi tiếng và thu hút hàng chục nghìn khán giả đến các buổi hòa nhạc. Sau khi tan rã vào năm 1997, ca sĩ chính của Foje là Andrius Mamontovas vẫn là một trong những nghệ sĩ biểu diễn nổi bật nhất của Litva và là người tham gia tích cực vào các sự kiện từ thiện khác nhau. Marijonas Mikutavičius nổi tiếng với việc sáng tác bài hát thể thao không chính thức của Litva Trys milijonai (Ba triệu) và bài hát chính thức của EuroBasket 2011 Nebetyli sirgaliai (phiên bản tiếng Anh có tên là Celebrate Basketball).

12.7. Ẩm thực

Ẩm thực Litva nổi bật với các sản phẩm phù hợp với khí hậu phía bắc mát mẻ và ẩm ướt của Litva: lúa mạch, khoai tây, lúa mạch đen, củ cải đường, rau xanh, quả mọng, và nấm được trồng tại địa phương, và các sản phẩm từ sữa là một trong những đặc sản của nó. Các món cá rất phổ biến ở vùng ven biển. Vì có khí hậu và tập quán nông nghiệp tương tự như Bắc Âu, ẩm thực Litva có một số điểm tương đồng với ẩm thực Scandinavia. Tuy nhiên, nó có những đặc điểm riêng biệt, được hình thành bởi nhiều ảnh hưởng khác nhau trong suốt lịch sử lâu dài và khó khăn của đất nước.
Các sản phẩm từ sữa là một phần quan trọng của ẩm thực truyền thống Litva. Chúng bao gồm phô mai tươi trắng (varškės sūris), phô mai tươi (varškė), sữa chua (rūgpienis), kem chua (grietinė), bơ (sviestas), và bơ kem chua kastinis. Các sản phẩm thịt truyền thống thường được nêm gia vị, ủ chín và hun khói - xúc xích hun khói (dešros), mỡ lợn (lašiniai), skilandis, giăm bông hun khói (kumpis). Súp (sriubos) - súp nấm thông (baravykų sriuba), súp bắp cải (kopūstų sriuba), súp bia (alaus sriuba), súp sữa (pieniška sriuba), súp củ cải đường lạnh (šaltibarščiai) và các loại cháo khác nhau (košės) là một phần của truyền thống và chế độ ăn uống hàng ngày. Cá nước ngọt, cá trích, quả mọng và nấm dại, mật ong là những thực phẩm rất phổ biến cho đến ngày nay.

Một trong những sản phẩm thực phẩm lâu đời và cơ bản nhất của Litva là bánh mì lúa mạch đen. Bánh mì lúa mạch đen được ăn hàng ngày vào bữa sáng, bữa trưa và bữa tối. Bánh mì đóng một vai trò quan trọng trong các nghi lễ gia đình và các nghi lễ nông nghiệp.
Người Litva và các quốc gia khác từng là một phần của Đại Công quốc Litva chia sẻ nhiều món ăn và đồ uống. Truyền thống Đức cũng ảnh hưởng đến ẩm thực Litva, giới thiệu các món thịt lợn và khoai tây, chẳng hạn như bánh pudding khoai tây (kugelis hoặc kugel) và xúc xích khoai tây (vėdarai), cũng như bánh cây baroque được gọi là Šakotis. Ảnh hưởng kỳ lạ nhất là ẩm thực phương Đông (Karaite) - món kibinai rất phổ biến ở Litva. Giới quý tộc Litva thường thuê đầu bếp người Pháp, vì vậy ảnh hưởng của ẩm thực Pháp đã đến Litva theo cách này.
Người Balt đã sử dụng rượu mật ong (midus) trong hàng ngàn năm. Bia (alus) là đồ uống có cồn phổ biến nhất. Litva có truyền thống bia thủ công lâu đời, lần đầu tiên được đề cập trong các biên niên sử thế kỷ 11. Bia được nấu cho các lễ hội và nghi lễ Baltic cổ đại. Bia thủ công đã tồn tại ở Litva ở mức độ lớn hơn bất kỳ nơi nào khác, và qua những biến cố lịch sử, người Litva sau đó đã phát triển một nền văn hóa sản xuất bia thương mại từ các truyền thống bia thủ công độc đáo của họ. Litva nằm trong top 5 về lượng bia tiêu thụ bình quân đầu người ở châu Âu vào năm 2015, với 75 nhà máy bia đang hoạt động, trong đó có 32 nhà máy bia nhỏ. Ngành công nghiệp bia thủ công ở Litva đã phát triển, với một số quán bar tập trung vào các loại bia này mở cửa ở Vilnius và các vùng khác của đất nước.
Tám nhà hàng Litva được liệt kê trong White Guide Baltic Top 30. Cẩm nang địa phương "30 geriausių restoranų" liệt kê các địa điểm hàng đầu trong nước, và các nhà hàng Litva sẽ xuất hiện trong Cẩm nang Michelin vào ngày 13 tháng 6 năm 2024.

12.8. Truyền thông đại chúng

Hiến pháp Litva quy định tự do ngôn luận và tự do báo chí, và chính phủ nói chung tôn trọng các quyền này trong thực tế. Một nền báo chí độc lập, một hệ thống tư pháp hiệu quả và một hệ thống chính trị dân chủ hoạt động kết hợp để thúc đẩy các quyền tự do này. Tuy nhiên, định nghĩa hiến pháp về tự do ngôn luận không bảo vệ một số hành vi nhất định, chẳng hạn như kích động thù hận, bạo lực và phân biệt đối xử dân tộc, chủng tộc, tôn giáo hoặc xã hội, hoặc vu khống và thông tin sai lệch. Việc phủ nhận hoặc "coi thường một cách trắng trợn" các tội ác của Liên Xô hoặc Đức Quốc xã chống lại Litva hoặc công dân của mình, hoặc phủ nhận tội ác diệt chủng, tội ác chống lại loài người, hoặc tội ác chiến tranh là một tội hình sự.
Năm 2021, các tờ báo quốc gia hàng ngày bán chạy nhất ở Litva là Lietuvos rytas (5,4% tổng số độc giả hàng tuần), Vakaro žinios (3,2%), Kauno diena (2,9%). Các tờ báo hàng tuần bán chạy nhất là Savaitė (16,5%), Žmonės (8,4%), Prie kavos (4,1%), Savaitgalis (3,9%) và Verslo žinios (3,2%).
Năm 2021, các kênh truyền hình quốc gia phổ biến nhất ở Litva là TV3 (34,6% khán giả hàng ngày), LNK (32,3%), Đài Phát thanh và Truyền hình Quốc gia Litva (31,6%), BTV (17,3%), Lietuvos rytas TV (16,2%), TV6 (15,3%).
Các đài phát thanh phổ biến nhất ở Litva là M-1 (14,5% người nghe hàng ngày), Lietus (12,7%), Radiocentras (9,1%) và LRT Radijas (8,5%).

12.9. Ngày lễ và lễ hội

Do lịch sử hàng nghìn năm, Litva có hai ngày Quốc khánh. Ngày đầu tiên là Ngày Quốc gia vào ngày 6 tháng 7, đánh dấu việc thành lập Vương quốc Litva thời trung cổ bởi Mindaugas vào năm 1253. Việc thành lập nhà nước Litva hiện đại được kỷ niệm vào ngày 16 tháng 2 với tên gọi Ngày Tái lập Nhà nước Litva, ngày mà tuyên bố độc lập khỏi Nga và Đức được tuyên bố vào năm 1918. Joninės (trước đây gọi là Rasos) là một ngày lễ công cộng có nguồn gốc đa thần giáo kỷ niệm hạ chí. Tính đến năm 2018, có 13 ngày lễ công cộng (được nghỉ làm).
Kaziuko mugė là một hội chợ thường niên được tổ chức từ đầu thế kỷ 17 để kỷ niệm ngày mất của Thánh Casimir và thu hút hàng nghìn du khách cùng nhiều thợ thủ công. Các lễ hội đáng chú ý khác là Liên hoan phim Quốc tế Vilnius, Kauno Miesto Diena, Lễ hội Biển Klaipėda, Mados infekcija, Hội chợ Sách Vilnius, Marathon Vilnius, Devilstone Open Air, Apuolė 854, Lễ hội Žemaičių Kalvarija Lớn.