Nga | Wiki AI Hôm Nay

1. Tổng quan

Bài viết này cung cấp một cái nhìn tổng thể và chi tiết về Liên bang Nga, quốc gia có diện tích lớn nhất thế giới, trải dài trên cả châu Âu và châu Á. Nội dung sẽ bao gồm các khía cạnh lịch sử, từ sự hình thành ban đầu của các nhà nước Đông Slav, qua các giai đoạn Rus' Kiev, Đại công quốc Moskva, Nước Nga Sa hoàng, Đế quốc Nga, cho đến thời kỳ Liên Xô và Liên bang Nga hiện đại. Đặc biệt, bài viết sẽ phân tích sâu các sự kiện quan trọng như Cách mạng Nga, Chiến tranh thế giới thứ hai, Chiến tranh Lạnh, quá trình Perestroika và Glasnost, cũng như những biến động chính trị-kinh tế trong giai đoạn chuyển đổi sang kinh tế thị trường và những diễn biến gần đây, bao gồm cả cuộc xung đột Nga-Ukraina. Quan điểm xuyên suốt bài viết sẽ phản ánh một góc nhìn trung tả, tự do xã hội, nhấn mạnh các khía cạnh dân chủ, nhân quyền, và tác động của các sự kiện lịch sử đối với đời sống người dân và quan hệ quốc tế. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ đề cập đến đặc điểm địa lý, hệ thống chính trị, kinh tế, xã hội, và văn hóa phong phú của Nga.

2. Tên gọi

Tên gọi "Nga" trong tiếng Việt và nhiều ngôn ngữ khác có một lịch sử từ nguyên phức tạp và trải qua nhiều biến đổi.
Từ cổ nhất được sử dụng để chỉ vùng đất này là Русь_Rus'^Russian. Theo "Biên niên sử Povest vremennykh let", từ Русь_Rus'^Russian bắt nguồn từ người Rus', một bộ tộc Thụy Điển mà từ đó ba thành viên ban đầu của triều đại Rurik xuất thân. Từ Ruotsi_Ruotsi^Finnish trong tiếng Phần Lan, dùng để chỉ người Thụy Điển, cũng có cùng nguồn gốc. Trong lịch sử hiện đại, nhà nước Đông Slav thời trung cổ sớm thường được gọi là Rus' Kiev, được đặt theo tên thủ đô của nó. Một tên gọi Latinh thời trung cổ khác cho Русь_Rus'^Russian là Ruthenia_Ruthenia^Latin.

Tên hiện tại của đất nước trong tiếng Nga, Россия_Rossiya^Russian, bắt nguồn từ tên gọi trong tiếng Hy Lạp Byzantine là Ρωσία_Rosía^{Greek, Ancient}. Tên Росия_Rosiya^Russian lần đầu tiên được chứng thực vào năm 1387. Tên Россия_Rossiya^Russian xuất hiện trong các nguồn tài liệu tiếng Nga vào thế kỷ 15 và bắt đầu thay thế từ địa phương Русь_Rus'^Russian trong quá trình Moskva nổi lên thành trung tâm của một nhà nước Nga thống nhất. Tuy nhiên, cho đến cuối thế kỷ 17, đất nước này thường được cư dân gọi là Русь_Rus'^Russian, "vùng đất Nga" (Русская земля_{Russkaya zemlya}^Russian), hoặc "nhà nước Moskva" (Московское государство_{Moskovskoye gosudarstvo}^Russian), cùng với các biến thể khác.

Năm 1721, Pyotr Đại đế tuyên bố thành lập Đế quốc Nga (Российская империя_{Rossiyskaya imperiya}^Russian). Tên gọi Россия_Rossiya^Russian được sử dụng làm tên gọi chung cho Đế quốc Nga đa dân tộc và sau đó là cho nhà nước Nga hiện đại. Россия_Rossiya^Russian được phân biệt với tên gọi dân tộc русский_russkiy^Russian, vì nó đề cập đến một bản sắc siêu dân tộc, bao gồm cả những người Nga thuộc dân tộc Nga. Sau Cách mạng Nga và việc tuyên bố thành lập Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga (Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика_{Rossiyskaya Sovetskaya Federativnaya Sotsialisticheskaya Respublika}^Russian, viết tắt là RSFSR) vào năm 1918, từ "Nga" trong tên gọi của nhà nước là Российская_Rossiyskaya^Russian, chứ không phải Русская_Russkaya^Russian, vì từ trước biểu thị một nhà nước đa dân tộc, trong khi từ sau có ý nghĩa về mặt dân tộc.

Trong tiếng Nga, có nhiều từ được dịch là "người Nga" trong tiếng Anh hoặc tiếng Việt. Danh từ và tính từ русский_russkiy^Russian dùng để chỉ người Nga theo dân tộc. Tính từ российский_rossiyskiy^Russian biểu thị công dân Nga bất kể dân tộc. Điều tương tự cũng áp dụng cho danh từ mới được đặt ra gần đây là россиянин_rossiynin^Russian, theo nghĩa là công dân của nhà nước Nga.

Trong tiếng Việt, tên gọi "Nga" được cho là bắt nguồn từ cách phiên âm Hán-Việt của chữ "俄" (phiên âm Hán Việt: Nga, Bính âm: É). Chữ này là chữ đầu tiên trong tên gọi "俄羅斯" (Nga La Tư), tên gọi chính thức của Nga trong tiếng Trung Quốc hiện đại.
Lịch sử của tên gọi "Nga La Tư" trong tiếng Trung Quốc cũng phức tạp. Trước thời nhà Nguyên, người Mông Cổ, do ngôn ngữ không có phụ âm "r" đứng đầu, đã biến đổi "Rossiya" thành "oRossiya", và người Nguyên dùng chữ Hán phiên âm là "斡羅思" (Oát La Tư). Đến đầu nhà Thanh, các tên như "羅剎" (La Sát), "鄂羅斯" (Ngạc La Tư) hay "俄羅斯" (Nga La Tư) được sử dụng. Dưới thời Càn Long, khi biên soạn "Tứ khố toàn thư", tên gọi "俄羅斯" (Nga La Tư) được chính thức hóa.

3. Lịch sử

Lịch sử Nga trải dài qua nhiều thế kỷ, từ những bộ lạc Đông Slav sơ khai, sự hình thành của Rus' Kiev, giai đoạn Mông Cổ thống trị, sự trỗi dậy của Đại công quốc Moskva, sau đó là Nước Nga Sa hoàng và Đế quốc Nga. Tiếp theo là những biến động lớn của Cách mạng Nga, sự thành lập và tan rã của Liên Xô, và cuối cùng là sự hình thành Liên bang Nga hiện đại với những thách thức và thay đổi to lớn. Các giai đoạn này bao gồm những sự kiện lịch sử quan trọng, quá trình xây dựng nhà nước, và những biến đổi xã hội sâu sắc.

3.1. Lịch sử cổ đại

Các khu định cư sớm nhất của con người trên lãnh thổ Nga hiện đại có niên đại từ thời kỳ Oldowan vào đầu Hạ Paleolithic. Khoảng 2 triệu năm trước, các đại diện của Homo erectus đã di cư đến bán đảo Taman ở miền nam nước Nga. Các công cụ bằng đá lửa, khoảng 1,5 triệu năm tuổi, đã được phát hiện ở Bắc Kavkaz. Các mẫu vật được xác định niên đại bằng cacbon-14 từ Hang Denisova ở Dãy núi Altai ước tính mẫu vật người Denisova cổ nhất sống cách đây 195.000-122.700 năm. Hóa thạch của Denny, một người lai cổ xưa nửa người Neanderthal nửa người Denisova, sống cách đây khoảng 90.000 năm, cũng được tìm thấy trong hang động này. Nga là nơi sinh sống của một số người Neanderthal cuối cùng còn sót lại, từ khoảng 45.000 năm trước, được tìm thấy trong hang Mezmaiskaya.

Dấu vết đầu tiên của người hiện đại sớm ở Nga có niên đại 45.000 năm, ở Tây Siberia. Việc phát hiện ra các di tích văn hóa tập trung cao của con người hiện đại về mặt giải phẫu, có niên đại ít nhất 40.000 năm trước, đã được tìm thấy tại Kostyonki-Borshchyovo, và tại Sungir, có niên đại 34.600 năm trước - cả hai đều ở phía tây nước Nga. Con người đã đến Bắc Cực Nga ít nhất 40.000 năm trước, tại Mamontovaya Kurya. Các quần thể Bắc Á-Âu cổ đại từ Siberia tương tự về mặt di truyền với văn hóa Mal'ta-Buret' và Afontova Gora là một yếu tố đóng góp di truyền quan trọng cho Người Mỹ bản địa cổ đại và Thợ săn hái lượm phương Đông.

Giả thuyết Kurgan đặt vùng Volga-Dnieper ở miền nam nước Nga và Ukraina là quê hương của người Ấn-Âu nguyên thủy. Các cuộc di cư sớm của người Ấn-Âu từ thảo nguyên Pontic-Caspi của Ukraina và Nga đã lan truyền tổ tiên Yamna và các ngôn ngữ Ấn-Âu trên khắp các vùng rộng lớn của Eurasia. Chăn nuôi du mục phát triển ở thảo nguyên Pontic-Caspi bắt đầu từ thời đại Chalcolithic. Những tàn tích của các nền văn minh thảo nguyên này đã được phát hiện ở những nơi như Ipatovo, Sintashta, Arkaim, và Pazyryk, mang những dấu vết sớm nhất được biết đến của ngựa trong chiến tranh. Cấu trúc di truyền của những người nói các ngôn ngữ Ural ở bắc Âu được hình thành do sự di cư từ Siberia bắt đầu từ ít nhất 3.500 năm trước.

Vào thế kỷ 3 đến thế kỷ 4 sau Công nguyên, vương quốc Gothic của Oium tồn tại ở miền nam nước Nga, sau đó bị người Hung xâm chiếm. Giữa thế kỷ 3 và thế kỷ 6 sau Công nguyên, Vương quốc Bosporus, một chính thể Hy Lạp hóa kế tục các thuộc địa Hy Lạp, cũng bị áp đảo bởi các cuộc xâm lược của các bộ lạc du mục hiếu chiến như người Hung và người Avar Âu Á. Người Khazar, có nguồn gốc Turk, cai trị các thảo nguyên giữa Kavkaz ở phía nam, đến phía đông qua lưu vực sông Volga, và phía tây đến tận Kyiv trên sông Dnieper cho đến thế kỷ thứ 10. Sau đó là người Pecheneg, họ đã tạo ra một liên minh lớn, sau đó bị người Cuman và người Kipchak chiếm lấy.

Tổ tiên của người Nga nằm trong số các bộ lạc Slav tách ra từ người Ấn-Âu nguyên thủy, xuất hiện ở phần đông bắc châu Âu khoảng 1.500 năm trước. Người Đông Slav dần dần định cư ở phía tây nước Nga (khoảng giữa Moskva và Sankt-Peterburg ngày nay) theo hai làn sóng: một làn sóng di chuyển từ Kyiv về phía Suzdal và Murom ngày nay và một làn sóng khác từ Polotsk về phía Novgorod và Rostov. Trước khi người Slav di cư, lãnh thổ đó là nơi sinh sống của các dân tộc Phần Lan-Ugria. Từ thế kỷ thứ 7 trở đi, người Đông Slav đến đã dần dần đồng hóa những người Phần Lan-Ugria bản địa.

3.2. Rus' Kiev

Việc thành lập các nhà nước Đông Slav đầu tiên vào thế kỷ thứ 9 trùng hợp với sự xuất hiện của người Varangia, những người Viking đã đi thuyền dọc theo các tuyến đường thủy kéo dài từ phía đông biển Baltic đến biển Đen và biển Caspi. Theo "Primary Chronicle", một người Varangia thuộc người Rus', tên là Rurik, được bầu làm người cai trị Novgorod vào năm 862. Năm 882, người kế vị của ông là Oleg đã đi về phía nam và chinh phục Kiev, nơi trước đây đã phải cống nạp cho người Khazar. Con trai của Rurik là Igor và con trai của Igor là Sviatoslav sau đó đã khuất phục tất cả các bộ lạc Đông Slav địa phương dưới quyền cai trị của Kiev, tiêu diệt Khazar Khaganate, và phát động một số cuộc viễn chinh quân sự đến Bulgaria, Byzantium và Ba Tư.

Vào thế kỷ 10 đến thế kỷ 11, Rus' Kiev trở thành một trong những nhà nước lớn nhất và thịnh vượng nhất ở châu Âu. Triều đại của Vladimir Vĩ đại (980-1015) và con trai ông là Yaroslav Thông thái (1019-1054) tạo nên Kỷ nguyên vàng của Kiev, chứng kiến việc tiếp nhận Chính thống giáo Đông phương từ Byzantium, và việc tạo ra bộ luật viết đầu tiên của Đông Slav, "Russkaya Pravda". Thời đại phong kiến và phi tập trung hóa đã đến, được đánh dấu bằng các cuộc đấu đá liên miên giữa các thành viên của triều đại Rurik cai trị Rus' Kiev một cách tập thể. Sự thống trị của Kiev suy yếu, mang lại lợi ích cho Vladimir-Suzdal ở phía đông bắc, Cộng hòa Novgorod ở phía bắc, và Galicia-Volhynia ở phía tây nam. Đến thế kỷ 12, Kiev mất đi vị thế ưu việt và Rus' Kiev đã phân mảnh thành các công quốc khác nhau. Hoàng tử Andrey Bogolyubsky đã cướp phá Kiev vào năm 1169 và biến Vladimir thành căn cứ của mình, dẫn đến việc quyền lực chính trị bị chuyển dịch về phía đông bắc.

Dưới sự lãnh đạo của Hoàng tử Alexander Nevsky, người Novgorod đã đẩy lùi quân Thụy Điển xâm lược trong Trận Neva năm 1240, cũng như quân thập tự chinh Đức trong Trận chiến trên băng năm 1242.

Rus' Kiev cuối cùng đã thất thủ trước cuộc xâm lược của Mông Cổ vào những năm 1237-1240, dẫn đến việc cướp phá Kiev và các thành phố khác, cũng như cái chết của phần lớn dân số. Những kẻ xâm lược, sau này được gọi là người Tatar, đã thành lập nhà nước Kim Trướng hãn quốc, cai trị nước Nga trong hai thế kỷ tiếp theo. Chỉ có Cộng hòa Novgorod thoát khỏi sự chiếm đóng của ngoại bang sau khi đồng ý cống nạp cho người Mông Cổ. Galicia-Volhynia sau này sẽ bị Litva và Ba Lan sáp nhập, trong khi Cộng hòa Novgorod tiếp tục thịnh vượng ở phía bắc. Ở phía đông bắc, các truyền thống Byzantine-Slav của Rus' Kiev đã được điều chỉnh để hình thành nhà nước chuyên quyền của Nga.

3.3. Đại công quốc Moskva

Sergius của Radonezh ban phước cho Dmitry Donskoy tại Trinity Sergius Lavra, trước Trận Kulikovo, được vẽ bởi Ernst Lissner

Sự tàn phá của Rus' Kiev đã chứng kiến sự trỗi dậy cuối cùng của Đại công quốc Moskva, ban đầu là một phần của Vladimir-Suzdal. Trong khi vẫn còn dưới sự thống trị của Mông Cổ-người Tatar và với sự đồng lõa của họ, Moskva bắt đầu khẳng định ảnh hưởng của mình trong khu vực vào đầu thế kỷ 14, dần dần trở thành lực lượng hàng đầu trong việc "tập hợp các vùng đất Nga". Khi trụ sở của Giáo trưởng Giáo hội Chính thống giáo Nga chuyển đến Moskva vào năm 1325, ảnh hưởng của nó ngày càng tăng. Đối thủ cuối cùng của Moskva, Cộng hòa Novgorod, đã thịnh vượng với tư cách là trung tâm buôn bán lông thú chính và là cảng cực đông của Liên minh Hanse.

Dưới sự lãnh đạo của Hoàng tử Dmitry Donskoy của Moskva, quân đội thống nhất của các công quốc Nga đã gây ra một thất bại mang tính bước ngoặt cho người Mông Cổ-Tatar trong Trận Kulikovo năm 1380. Moskva dần dần sáp nhập công quốc mẹ của mình và các công quốc xung quanh, bao gồm cả các đối thủ mạnh trước đây như Tver và Novgorod.

Ivan III ("Đại đế") đã lật đổ ách thống trị của Kim Trướng hãn quốc và củng cố toàn bộ miền bắc Rus' dưới sự thống trị của Moskva, và là người cai trị Nga đầu tiên mang tước hiệu "Đại công tước của toàn Rus'". Sau Sự thất thủ của Constantinople năm 1453, Moskva đã tuyên bố kế thừa di sản của Đế quốc Đông La Mã. Ivan III kết hôn với Sophia Palaiologina, cháu gái của hoàng đế Byzantine cuối cùng Constantine XI, và biến đại bàng hai đầu của Byzantine thành huy hiệu của riêng mình, và cuối cùng là của nước Nga. Vasili III đã thống nhất toàn bộ nước Nga bằng cách sáp nhập một số nhà nước Nga độc lập cuối cùng vào đầu thế kỷ 16.

3.4. Nước Nga Sa hoàng

Ivan IV là Đại Thân vương Moskva từ năm 1533 đến năm 1547, sau đó là Sa hoàng Nga cho đến khi qua đời năm 1584.

Để phát triển các ý tưởng Moskva, La Mã thứ ba, đại công tước Ivan IV ("Hung đế") đã chính thức lên ngôi Sa hoàng đầu tiên của nước Nga vào năm 1547. Sa hoàng đã ban hành một bộ luật mới (Sudebnik năm 1550), thành lập cơ quan đại diện phong kiến đầu tiên của Nga (Hội đồng Zemsky Sobor), cải tổ quân đội, hạn chế ảnh hưởng của giới tăng lữ và tổ chức lại chính quyền địa phương. Trong suốt triều đại dài của mình, Ivan đã gần như tăng gấp đôi lãnh thổ Nga vốn đã rộng lớn bằng cách sáp nhập ba hãn quốc Tatar: Kazan và Astrakhan dọc theo sông Volga, và Sibir ở tây nam Siberia. Cuối cùng, vào cuối thế kỷ 16, Nga đã mở rộng về phía đông của Dãy núi Ural. Tuy nhiên, Nước Nga Sa hoàng bị suy yếu bởi Chiến tranh Livonia kéo dài và không thành công chống lại liên minh của Vương quốc Ba Lan và Đại công quốc Litva (sau này là Liên bang Ba Lan-Litva thống nhất), Vương quốc Thụy Điển, và Đan Mạch-Na Uy để giành quyền tiếp cận bờ biển Baltic và thương mại đường biển. Năm 1572, một đội quân xâm lược của người Tatar Krym đã bị đánh bại hoàn toàn trong Trận Molodi mang tính quyết định.

Bản đồ nước Nga của Feodor Godunov, được xuất bản bởi Hessel Gerritsz vào năm 1614

Cái chết của các con trai Ivan đánh dấu sự kết thúc của triều đại Rurik cổ đại vào năm 1598, và kết hợp với nạn đói thảm khốc năm 1601-1603, đã dẫn đến một cuộc nội chiến, sự cai trị của những kẻ tiếm vị, và sự can thiệp của nước ngoài trong Thời kỳ Đại Loạn vào đầu thế kỷ 17. Liên bang Ba Lan-Litva, lợi dụng tình hình, đã chiếm đóng các phần của Nga, mở rộng đến tận thủ đô Moskva. Năm 1612, quân Ba Lan bị buộc phải rút lui bởi các quân đoàn tình nguyện Nga, do thương gia Kuzma Minin và hoàng thân Dmitry Pozharsky lãnh đạo. Triều đại Romanov lên ngôi vào năm 1613 theo quyết định của Zemsky Sobor, và đất nước bắt đầu phục hồi dần sau cuộc khủng hoảng.

Nga tiếp tục mở rộng lãnh thổ trong suốt thế kỷ 17, thời đại của người Cossack. Năm 1654, nhà lãnh đạo Ukraina, Bohdan Khmelnytsky, đề nghị đặt Ukraina dưới sự bảo hộ của Sa hoàng Nga, Aleksei; việc ông chấp nhận đề nghị này đã dẫn đến một cuộc Chiến tranh Nga-Ba Lan khác. Cuối cùng, Ukraina bị chia cắt dọc theo sông Dnieper, để lại phần phía đông (Ukraina tả ngạn và Kiev) dưới sự cai trị của Nga. Ở phía đông, cuộc thám hiểm và thuộc địa hóa nhanh chóng của Nga ở vùng Siberia rộng lớn vẫn tiếp tục, săn lùng lông thú và ngà voi quý giá. Các nhà thám hiểm Nga chủ yếu tiến về phía đông dọc theo Các tuyến đường sông Siberia, và đến giữa thế kỷ 17, đã có các khu định cư của Nga ở đông Siberia, trên bán đảo Chukchi, dọc theo sông Amur, và trên bờ biển Thái Bình Dương. Năm 1648, Semyon Dezhnyov trở thành người châu Âu đầu tiên đi thuyền qua eo biển Bering.

3.5. Đế quốc Nga

Mở rộng và sự phát triển lãnh thổ của Nga từ lễ đăng quang của Ivan IV đến cái chết của Pyotr I

Dưới thời Pyotr Đại đế, Nga được tuyên bố là một đế quốc vào năm 1721 và tự khẳng định mình là một trong những cường quốc châu Âu. Cai trị từ năm 1682 đến năm 1725, Pyotr đã đánh bại Thụy Điển trong Đại chiến Bắc Âu (1700-1721), đảm bảo quyền tiếp cận biển và thương mại đường biển của Nga. Năm 1703, trên biển Baltic, Pyotr thành lập Sankt-Peterburg làm thủ đô mới của Nga. Trong suốt triều đại của mình, các cuộc cải cách sâu rộng đã được thực hiện, mang lại những ảnh hưởng văn hóa Tây Âu đáng kể cho Nga. Ông được kế vị bởi Ekaterina I (1725-1727), tiếp theo là Pyotr II (1727-1730), và Anna. Triều đại của con gái Pyotr I là Elizaveta vào những năm 1741-1762 chứng kiến sự tham gia của Nga vào Chiến tranh Bảy năm (1756-1763). Trong cuộc xung đột, quân đội Nga đã tràn qua Đông Phổ, tiến đến Berlin. Tuy nhiên, sau cái chết của Elizaveta, tất cả những cuộc chinh phạt này đã được Pyotr III thân Phổ trả lại cho Vương quốc Phổ.

Ekaterina II ("Đại đế"), người cai trị trong những năm 1762-1796, đã chủ trì Thời kỳ Khai sáng của Nga. Bà đã mở rộng quyền kiểm soát chính trị của Nga đối với Liên bang Ba Lan-Litva và sáp nhập hầu hết các lãnh thổ của nó vào Nga, biến Nga thành quốc gia đông dân nhất châu Âu. Ở phía nam, sau các cuộc Chiến tranh Nga-Thổ Nhĩ Kỳ thành công chống lại Đế quốc Ottoman, Ekaterina đã mở rộng biên giới của Nga đến Biển Đen, bằng cách giải thể Hãn quốc Krym, và sáp nhập Krym. Kết quả của các chiến thắng trước Qajar Iran thông qua các cuộc Chiến tranh Nga-Ba Tư, vào nửa đầu thế kỷ 19, Nga cũng đã chinh phục Kavkaz. Người kế vị của Ekaterina, con trai bà là Pavel, là người không ổn định và chủ yếu tập trung vào các vấn đề đối nội. Sau triều đại ngắn ngủi của ông, chiến lược của Ekaterina được tiếp tục với việc Aleksandr I (1801-1825) giành Phần Lan từ Thụy Điển suy yếu vào năm 1809, và Bessarabia từ Ottoman vào năm 1812. Ở Bắc Mỹ, người Nga trở thành những người châu Âu đầu tiên đến và thuộc địa hóa Alaska. Năm 1803-1806, chuyến đi vòng quanh thế giới đầu tiên của Nga được thực hiện. Năm 1820, một đoàn thám hiểm Nga đã phát hiện ra lục địa Nam Cực.

3.5.1. Cường quốc và sự phát triển xã hội, khoa học và nghệ thuật

Napoleon thoái lui khỏi Moskva của Albrecht Adam (1851) — *Napoleon thoái lui khỏi Moskva* của Albrecht Adam (1851)

Trong Các cuộc chiến tranh Napoleon, Nga tham gia các liên minh với nhiều cường quốc châu Âu khác nhau và chiến đấu chống lại Pháp. Cuộc xâm lược Nga của Pháp vào thời kỳ đỉnh cao quyền lực của Napoleon năm 1812 đã tiến đến Moskva, nhưng cuối cùng thất bại do sự kháng cự ngoan cường kết hợp với mùa đông Nga khắc nghiệt đã dẫn đến một thất bại thảm hại của quân xâm lược, trong đó đội quân Grande Armée đa quốc gia của châu Âu đã bị tiêu diệt hoàn toàn. Dưới sự lãnh đạo của Mikhail Kutuzov và Michael Andreas Barclay de Tolly, Quân đội Đế quốc Nga đã đánh đuổi Napoleon và tiến quân khắp châu Âu trong Chiến tranh Liên minh thứ Sáu, cuối cùng tiến vào Paris. Aleksandr I đã kiểm soát phái đoàn của Nga tại Đại hội Viên, nơi xác định bản đồ châu Âu sau thời Napoleon.

Các sĩ quan theo đuổi Napoleon vào Tây Âu đã mang những ý tưởng tự do trở về Nga và cố gắng hạn chế quyền lực của Sa hoàng trong cuộc nổi dậy tháng Chạp thất bại năm 1825. Cuối triều đại bảo thủ của Nikolai I (1825-1855), thời kỳ đỉnh cao quyền lực và ảnh hưởng của Nga ở châu Âu đã bị gián đoạn bởi thất bại trong Chiến tranh Krym.

3.5.2. Các cuộc cải cách tự do vĩ đại và chủ nghĩa tư bản

Người kế vị của Nikolai là Aleksandr II (1855-1881) đã ban hành những thay đổi đáng kể trên khắp đất nước, bao gồm cả cải cách giải phóng năm 1861. Những cải cách này đã thúc đẩy công nghiệp hóa và hiện đại hóa Quân đội Đế quốc Nga, lực lượng đã giải phóng phần lớn Balkan khỏi ách thống trị của Ottoman sau Chiến tranh Nga-Thổ Nhĩ Kỳ 1877-1878. Trong hầu hết thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, Nga và Anh đã tranh giành ảnh hưởng đối với Afghanistan và các lãnh thổ lân cận ở Trung Á và Nam Á; sự cạnh tranh giữa hai đế quốc châu Âu lớn này được gọi là Ván cờ lớn.

Cuối thế kỷ 19 chứng kiến sự trỗi dậy của các phong trào xã hội chủ nghĩa khác nhau ở Nga. Aleksandr II đã bị ám sát vào năm 1881 bởi những kẻ khủng bố cách mạng. Triều đại của con trai ông là Aleksandr III (1881-1894) ít tự do hơn nhưng hòa bình hơn.

3.6. Cách mạng Nga và Nội chiến

Hoàng đế Nikolai II của Nga và gia đình Romanov đã bị hành quyết bởi những người Bolshevik vào năm 1918.

Năm 1914, Nga tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất để đáp lại lời tuyên chiến của Áo-Hung với đồng minh của Nga là Serbia, và chiến đấu trên nhiều mặt trận trong khi bị cô lập với các đồng minh Hiệp ước Ba bên. Năm 1916, Cuộc tấn công Brusilov của Quân đội Đế quốc Nga gần như đã tiêu diệt hoàn toàn Quân đội Áo-Hung. Tuy nhiên, sự mất lòng tin của công chúng đối với chế độ vốn đã tồn tại càng trở nên sâu sắc hơn do chi phí chiến tranh ngày càng tăng, thương vong cao, và những tin đồn về tham nhũng và phản quốc. Tất cả những điều này đã tạo nên bầu không khí cho Cách mạng Nga năm 1917, được thực hiện qua hai hành động chính. Đầu năm 1917, Nikolai II bị buộc phải thoái vị; ông và gia đình bị cầm tù và sau đó bị hành quyết trong Nội chiến Nga. Chế độ quân chủ được thay thế bằng một liên minh lung lay của các đảng phái chính trị tự xưng là Chính phủ lâm thời, và tuyên bố thành lập Cộng hòa Nga. Vào ngày 19 tháng 1 năm 1918 (theo lịch cũ là ngày 6 tháng 1), Quốc hội Lập hiến Nga tuyên bố Nga là một nước cộng hòa liên bang dân chủ (do đó phê chuẩn quyết định của Chính phủ lâm thời). Ngày hôm sau, Quốc hội Lập hiến bị Ủy ban Chấp hành Trung ương toàn Nga giải tán.

Một tổ chức xã hội chủ nghĩa thay thế cùng tồn tại, Xô viết Petrograd, nắm quyền lực thông qua các hội đồng được bầu cử dân chủ của công nhân và nông dân, được gọi là xô viết. Sự cai trị của các nhà chức trách mới chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng trong nước thay vì giải quyết nó, và cuối cùng, Cách mạng Tháng Mười, do lãnh đạo Bolshevik Vladimir Lenin lãnh đạo, đã lật đổ Chính phủ lâm thời và trao toàn bộ quyền lực cai trị cho các xô viết, dẫn đến việc thành lập nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới. Nội chiến Nga nổ ra giữa phong trào Bạch vệ chống cộng sản và những người Bolshevik cùng Hồng quân của họ. Sau khi ký Hòa ước Brest-Litovsk kết thúc chiến sự với Liên minh Trung tâm của Chiến tranh thế giới thứ nhất; nước Nga Bolshevik đã đầu hàng phần lớn các lãnh thổ phía tây của mình, nơi có 34% dân số, 54% ngành công nghiệp, 32% đất nông nghiệp và khoảng 90% mỏ than.

Vladimir Lenin phát biểu tại Moskva, năm 1920, với Leon Trotsky dựa vào bục phát biểu

Các cường quốc Đồng minh đã phát động một cuộc can thiệp quân sự không thành công để hỗ trợ các lực lượng chống cộng sản. Trong khi đó, cả những người Bolshevik và phong trào Bạch vệ đều thực hiện các chiến dịch trục xuất và hành quyết lẫn nhau, được gọi tương ứng là Khủng bố Đỏ và Khủng bố Trắng. Đến cuối cuộc nội chiến đẫm máu, kinh tế và cơ sở hạ tầng của Nga bị thiệt hại nặng nề, và có tới 10 triệu người thiệt mạng trong chiến tranh, chủ yếu là dân thường. Hàng triệu người trở thành di cư Bạch vệ, và nạn đói Nga năm 1921-1922 đã cướp đi sinh mạng của tới 5 triệu người.

3.7. Liên Xô

Vị trí của Nga Xô viết (màu đỏ) trong Liên Xô năm 1936

3.7.1. Kinh tế chỉ huy và xã hội Xô viết

Vào ngày 30 tháng 12 năm 1922, Lenin và các trợ lý của ông đã thành lập Liên Xô, bằng cách gia nhập Nga Xô viết thành một nhà nước duy nhất với các nước cộng hòa Byelorussia, Ngoại Kavkaz, và Ukraina. Cuối cùng, những thay đổi biên giới nội bộ và các cuộc sáp nhập trong Chiến tranh thế giới thứ hai đã tạo ra một liên minh gồm 15 nước cộng hòa; lớn nhất về diện tích và dân số là Nga Xô viết, đã thống trị liên minh về mặt chính trị, văn hóa và kinh tế.

Sau cái chết của Lenin vào năm 1924, một troika được chỉ định để nắm quyền. Cuối cùng, Joseph Stalin, Tổng bí thư Đảng Cộng sản, đã đàn áp tất cả các phe đối lập và củng cố quyền lực trong tay mình để trở thành nhà độc tài của đất nước vào những năm 1930. Leon Trotsky, người ủng hộ chính của cách mạng thế giới, đã bị trục xuất khỏi Liên Xô vào năm 1929, và ý tưởng của Stalin về Chủ nghĩa xã hội ở một quốc gia đã trở thành đường lối chính thức. Cuộc đấu tranh nội bộ liên tục trong đảng Bolshevik đã lên đến đỉnh điểm trong Đại thanh trừng.

3.7.2. Thời đại Stalin và Hiện đại hóa

Dưới sự lãnh đạo của Stalin, chính phủ đã khởi xướng một nền kinh tế chỉ huy, công nghiệp hóa đất nước chủ yếu là nông thôn, và tập thể hóa nông nghiệp. Trong giai đoạn thay đổi kinh tế và xã hội nhanh chóng này, hàng triệu người đã bị đưa đến các trại lao động khổ sai, bao gồm nhiều tù nhân chính trị vì bị nghi ngờ hoặc thực sự chống lại sự cai trị của Stalin; và hàng triệu người đã bị trục xuất và lưu đày đến các vùng xa xôi của Liên Xô. Sự mất tổ chức trong quá trình chuyển đổi nông nghiệp của đất nước, kết hợp với các chính sách nhà nước khắc nghiệt và hạn hán, đã dẫn đến nạn đói Xô viết năm 1932-1933; đã giết chết từ 5,7 đến 8,7 triệu người, trong đó 3,3 triệu người ở Nga Xô viết. Liên Xô, cuối cùng, đã thực hiện quá trình chuyển đổi tốn kém từ một nền kinh tế chủ yếu là nông nghiệp sang một cường quốc công nghiệp lớn trong một khoảng thời gian ngắn.

3.7.3. Chiến tranh thế giới thứ hai và Liên Hợp Quốc

Hai cô gái tuổi teen lắp ráp súng tiểu liên PPD-40 trong cuộc bao vây Leningrad năm 1942

Trận Stalingrad, trận chiến lớn nhất và đẫm máu nhất trong lịch sử chiến tranh, kết thúc năm 1943 với chiến thắng quyết định của Liên Xô trước quân đội Đức.

Liên Xô tham gia Chiến tranh thế giới thứ hai vào ngày 17 tháng 9 năm 1939 với cuộc xâm lược Ba Lan, theo một nghị định thư bí mật trong Hiệp ước Molotov-Ribbentrop với Đức Quốc xã. Liên Xô sau đó xâm lược Phần Lan, và chiếm đóng và sáp nhập các nước Baltic, cũng như một phần của Romania. Vào ngày 22 tháng 6 năm 1941, Đức xâm lược Liên Xô, mở ra Mặt trận phía Đông, chiến trường lớn nhất của Chiến tranh thế giới thứ hai.

Cuối cùng, khoảng 5 triệu lính Hồng quân đã bị quân Đức bắt giữ; quân Đức đã cố tình bỏ đói đến chết hoặc giết hại 3,3 triệu tù binh chiến tranh Liên Xô, và một số lượng lớn dân thường, như một phần của "Kế hoạch Đói" nhằm thực hiện Generalplan Ost. Mặc dù Wehrmacht đã đạt được những thành công ban đầu đáng kể, cuộc tấn công của họ đã bị chặn đứng trong Trận Moskva. Sau đó, quân Đức đã phải chịu những thất bại lớn đầu tiên tại Trận Stalingrad vào mùa đông năm 1942-1943, và sau đó là Trận Kursk vào mùa hè năm 1943. Một thất bại khác của Đức là Cuộc bao vây Leningrad, trong đó thành phố bị phong tỏa hoàn toàn trên bộ từ năm 1941 đến năm 1944 bởi lực lượng Đức và Phần Lan, và phải chịu nạn đói và hơn một triệu người chết, nhưng không bao giờ đầu hàng. Lực lượng Liên Xô đã tiến quân qua Đông và Trung Âu vào những năm 1944-1945 và chiếm Berlin vào tháng 5 năm 1945. Vào tháng 8 năm 1945, Hồng quân xâm lược Mãn Châu và đánh đuổi quân Nhật khỏi Đông Bắc Á, góp phần vào chiến thắng của Đồng minh trước Nhật Bản.

Giai đoạn 1941-1945 của Chiến tranh thế giới thứ hai được biết đến ở Nga với tên gọi Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Liên Xô, cùng với Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Trung Quốc được coi là Tứ đại cường quốc Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai, và sau đó trở thành Tứ cảnh sát, nền tảng của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Trong chiến tranh, số người chết dân sự và quân sự của Liên Xô là khoảng 26-27 triệu người, chiếm khoảng một nửa tổng số thương vong trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Kinh tế và cơ sở hạ tầng của Liên Xô bị tàn phá nặng nề, gây ra nạn đói Xô viết năm 1946-1947. Tuy nhiên, với sự hy sinh to lớn, Liên Xô đã nổi lên thành một siêu cường toàn cầu.

3.7.4. Chiến tranh Lạnh và Siêu cường

Bộ ba "Tam đầu chế" tại Hội nghị Yalta tháng 2 năm 1945, Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt và Joseph Stalin

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, theo Hội nghị Potsdam, Hồng quân đã chiếm đóng các phần của Đông và Trung Âu, bao gồm Đông Đức và các vùng phía đông của Áo. Các chính phủ cộng sản phụ thuộc đã được thành lập ở các quốc gia vệ tinh Khối phía Đông. Sau khi trở thành cường quốc hạt nhân thứ hai thế giới, Liên Xô đã thành lập liên minh Khối Warszawa, và bước vào cuộc đấu tranh giành quyền thống trị toàn cầu, được gọi là Chiến tranh Lạnh, với đối thủ là Hoa Kỳ và NATO.

3.7.5. Thời kỳ Tan băng Khrushchev và Phát triển kinh tế

Sau cái chết của Stalin vào năm 1953 và một thời gian ngắn cai trị tập thể, nhà lãnh đạo mới Nikita Khrushchev đã lên án Stalin và khởi xướng chính sách phi Stalin hóa, giải phóng nhiều tù nhân chính trị khỏi các trại lao động Gulag. Việc nới lỏng chung các chính sách đàn áp sau này được gọi là Tan băng Khrushchev. Đồng thời, căng thẳng Chiến tranh Lạnh lên đến đỉnh điểm khi hai đối thủ xung đột về việc triển khai tên lửa Jupiter của Hoa Kỳ ở Thổ Nhĩ Kỳ và tên lửa của Liên Xô ở Cuba.

Năm 1957, Liên Xô phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới, Sputnik 1, từ đó bắt đầu Kỷ nguyên Không gian. Nhà du hành vũ trụ Nga Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất, trên tàu vũ trụ có người lái Vostok 1 vào ngày 12 tháng 4 năm 1961.

3.7.6. Thời kỳ Chủ nghĩa xã hội phát triển hoặc Thời kỳ trì trệ

Sau khi Khrushchev bị lật đổ vào năm 1964, một giai đoạn cai trị tập thể khác diễn ra, cho đến khi Leonid Brezhnev trở thành nhà lãnh đạo. Thời kỳ những năm 1970 và đầu những năm 1980 sau này được gọi là Thời kỳ trì trệ. Cải cách Kosygin năm 1965 nhằm mục đích phi tập trung hóa một phần nền kinh tế Xô viết. Năm 1979, sau một cuộc cách mạng do cộng sản lãnh đạo ở Afghanistan, lực lượng Liên Xô đã xâm lược đất nước này, cuối cùng bắt đầu Chiến tranh Liên Xô-Afghanistan. Vào tháng 5 năm 1988, Liên Xô bắt đầu rút quân khỏi Afghanistan, do sự phản đối của quốc tế, cuộc chiến tranh du kích chống Liên Xô dai dẳng, và thiếu sự ủng hộ của công dân Liên Xô.

3.7.7. Perestroika, Dân chủ hóa và Tuyên bố chủ quyền

Lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev và Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan tại Quảng trường Đỏ trong Hội nghị thượng đỉnh Moskva, ngày 31 tháng 5 năm 1988

Từ năm 1985 trở đi, nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô, Mikhail Gorbachev, người tìm cách thực hiện các cải cách tự do trong hệ thống Xô viết, đã giới thiệu các chính sách гласность_glasnost^Russian (công khai) và перестройка_perestroika^Russian (tái cấu trúc) nhằm cố gắng chấm dứt thời kỳ trì trệ kinh tế và dân chủ hóa chính phủ. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến sự trỗi dậy của các phong trào dân tộc chủ nghĩa và ly khai mạnh mẽ trên khắp đất nước. Trước năm 1991, nền kinh tế Xô viết là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nhưng trong những năm cuối cùng, nó đã rơi vào khủng hoảng.

Đến năm 1991, tình trạng bất ổn kinh tế và chính trị bắt đầu sôi sục khi các nước Baltic chọn ly khai khỏi Liên Xô. Vào ngày 17 tháng 3, một cuộc trưng cầu dân ý đã được tổ chức, trong đó đại đa số công dân tham gia đã bỏ phiếu ủng hộ việc thay đổi Liên Xô thành một liên bang đổi mới. Vào tháng 6 năm 1991, Boris Yeltsin trở thành Tổng thống được bầu trực tiếp đầu tiên trong lịch sử Nga khi ông được bầu làm Tổng thống Nga Xô viết. Vào tháng 8 năm 1991, một âm mưu đảo chính của các thành viên chính phủ Gorbachev, nhằm chống lại Gorbachev và nhằm mục đích duy trì Liên Xô, thay vào đó đã dẫn đến sự kết thúc của Đảng Cộng sản Liên Xô. Vào ngày 25 tháng 12 năm 1991, sau sự tan rã của Liên Xô, cùng với nước Nga đương thời, mười bốn quốc gia hậu Xô viết khác đã xuất hiện.

3.8. Liên bang Nga

3.8.1. Chuyển đổi sang kinh tế thị trường và Khủng hoảng chính trị

Vladimir Putin tuyên thệ nhậm chức tổng thống trong lễ nhậm chức đầu tiên, với Boris Yeltsin đứng nhìn, năm 2000.

Sự sụp đổ kinh tế và chính trị của Liên Xô đã đẩy Nga vào một cuộc suy thoái sâu sắc và kéo dài. Trong và sau khi Liên Xô tan rã, các cuộc cải cách sâu rộng bao gồm tư nhân hóa và tự do hóa thị trường và thương mại đã được thực hiện, bao gồm cả những thay đổi triệt để theo đường lối "liệu pháp sốc". Việc tư nhân hóa phần lớn đã chuyển quyền kiểm soát các doanh nghiệp từ các cơ quan nhà nước sang các cá nhân có mối quan hệ nội bộ trong chính phủ, dẫn đến sự trỗi dậy của các nhà tài phiệt Nga. Nhiều người giàu mới nổi đã chuyển hàng tỷ đô la tiền mặt và tài sản ra nước ngoài trong một cuộc chảy máu vốn khổng lồ. Sự suy thoái của nền kinh tế đã dẫn đến sự sụp đổ của các dịch vụ xã hội-tỷ lệ sinh giảm mạnh trong khi tỷ lệ tử tăng vọt, và hàng triệu người rơi vào cảnh nghèo đói; trong khi tham nhũng cực đoan, cũng như các băng nhóm tội phạm và tội phạm có tổ chức gia tăng đáng kể.

Cuối năm 1993, căng thẳng giữa Yeltsin và quốc hội Nga lên đến đỉnh điểm trong một cuộc khủng hoảng hiến pháp kết thúc bằng bạo lực quân sự. Trong cuộc khủng hoảng, Yeltsin được các chính phủ phương Tây hậu thuẫn, và hơn 100 người đã thiệt mạng.

3.8.2. Hiến pháp tự do hiện đại, Hợp tác quốc tế và Ổn định kinh tế

Vào tháng 12, một cuộc trưng cầu dân ý đã được tổ chức và thông qua, giới thiệu một hiến pháp mới, trao cho tổng thống quyền lực to lớn. Những năm 1990 bị ảnh hưởng bởi các cuộc xung đột vũ trang ở Bắc Kavkaz, cả các cuộc giao tranh sắc tộc địa phương và các cuộc nổi dậy của Hồi giáo ly khai. Kể từ khi những người ly khai Chechnya tuyên bố độc lập vào đầu những năm 1990, một cuộc chiến tranh du kích không liên tục đã diễn ra giữa các nhóm nổi dậy và lực lượng Nga. Các cuộc tấn công khủng bố chống lại dân thường đã được thực hiện bởi những người ly khai Chechnya, cướp đi sinh mạng của hàng ngàn dân thường Nga.

Sau khi Liên Xô tan rã, Nga đảm nhận trách nhiệm giải quyết các khoản nợ nước ngoài của Liên Xô. Năm 1992, hầu hết các biện pháp kiểm soát giá tiêu dùng đã bị loại bỏ, gây ra lạm phát cực đoan và làm đồng rúp mất giá đáng kể. Thâm hụt ngân sách cao cùng với tình trạng chảy máu vốn gia tăng và không có khả năng trả nợ đã gây ra cuộc khủng hoảng tài chính Nga năm 1998, dẫn đến sự sụt giảm GDP hơn nữa.

3.8.3. Tiến tới kinh tế hiện đại hóa, Tập trung hóa chính trị và Thụt lùi dân chủ

Vào ngày 31 tháng 12 năm 1999, Tổng thống Yeltsin bất ngờ từ chức, trao lại chức vụ cho thủ tướng mới được bổ nhiệm và người kế nhiệm được ông lựa chọn, Vladimir Putin. Putin sau đó đã thắng cuộc bầu cử tổng thống năm 2000, và đánh bại cuộc nổi dậy Chechnya trong Chiến tranh Chechnya lần thứ hai.

Putin thắng nhiệm kỳ tổng thống thứ hai vào năm 2004. Giá dầu cao và sự gia tăng đầu tư nước ngoài đã giúp kinh tế Nga và mức sống cải thiện đáng kể. Sự cai trị của Putin đã tăng cường sự ổn định, đồng thời biến Nga thành một nhà nước độc đoán. Năm 2008, Putin giữ chức thủ tướng, trong khi Dmitry Medvedev được bầu làm Tổng thống trong một nhiệm kỳ, để nắm giữ quyền lực bất chấp các giới hạn nhiệm kỳ hợp pháp; giai đoạn này được mô tả là một "chế độ song đầu".

Các vùng lãnh thổ Ukraina bị Nga chiếm đóng tính đến ngày 30 tháng 9 năm 2022 tại thời điểm việc sáp nhập của chúng được tuyên bố

Sau một cuộc khủng hoảng ngoại giao với nước láng giềng Gruzia, Chiến tranh Nga-Gruzia diễn ra từ ngày 1 đến ngày 12 tháng 8 năm 2008, kết quả là Nga công nhận hai nhà nước ly khai trên các lãnh thổ mà nước này chiếm đóng ở Gruzia. Đây là cuộc chiến tranh châu Âu đầu tiên của thế kỷ 21.

3.8.4. Nga xâm lược Ukraina

Đầu năm 2014, sau một cuộc cách mạng thân phương Tây ở nước láng giềng Ukraina, Nga đã sáp nhập Krym sau một cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi về tình trạng của Krym được tổ chức dưới sự chiếm đóng của Nga. Việc sáp nhập đã gây ra một cuộc nổi dậy ở vùng Donbas của Ukraina, được hỗ trợ bởi sự can thiệp quân sự của Nga như một phần của một cuộc chiến tranh không tuyên bố chống lại Ukraina. Lính đánh thuê và lực lượng quân sự Nga, với sự hỗ trợ của các dân quân ly khai địa phương, đã tiến hành một cuộc chiến ở miền đông Ukraina chống lại chính phủ Ukraina mới sau khi chính phủ Nga thúc đẩy các cuộc biểu tình chống chính phủ và thân Nga trong khu vực, mặc dù hầu hết người dân đã phản đối việc ly khai khỏi Ukraina.

Trong một sự leo thang lớn của cuộc xung đột, Nga đã phát động một cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraina vào ngày 24 tháng 2 năm 2022. Cuộc xâm lược đánh dấu cuộc chiến tranh quy ước lớn nhất ở châu Âu kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai, và đã bị cộng đồng quốc tế lên án, cũng như mở rộng các biện pháp trừng phạt chống lại Nga.

Putin cùng Shoigu, Gerasimov, Belousov, Yevkurov và các tư lệnh các quân khu của Nga vào ngày 15 tháng 5 năm 2024

Kết quả là, Nga bị trục xuất khỏi Hội đồng châu Âu vào tháng 3, và bị đình chỉ khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc vào tháng 4. Vào tháng 9, sau các cuộc phản công thành công của Ukraina, Putin đã công bố một cuộc "tổng động viên một phần", cuộc tổng động viên đầu tiên của Nga kể từ Chiến dịch Barbarossa. Cuối tháng 9, Putin tuyên bố sáp nhập bốn vùng lãnh thổ Ukraina bị chiếm đóng một phần, cuộc sáp nhập lớn nhất ở châu Âu kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai. Putin và các nhà lãnh đạo do Nga cài đặt đã ký các hiệp ước gia nhập, không được quốc tế công nhận và bị lên án rộng rãi là bất hợp pháp. Kết quả của cuộc xâm lược, hàng trăm ngàn người được ước tính đã thiệt mạng hoặc bị thương, trong khi Nga bị cáo buộc nhiều tội ác chiến tranh. Cuộc chiến ở Ukraina đã làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhân khẩu học của Nga.

Vào tháng 6 năm 2023, Tập đoàn Wagner, một nhà thầu quân sự tư nhân chiến đấu cho Nga ở Ukraina, đã tuyên bố một cuộc nổi dậy công khai chống lại Bộ Quốc phòng Nga, chiếm giữ Rostov trên sông Đông, trước khi bắt đầu một cuộc hành quân về Moskva. Tuy nhiên, sau các cuộc đàm phán giữa Wagner và chính phủ Belarus, cuộc nổi dậy đã bị hủy bỏ. Người lãnh đạo cuộc nổi dậy, Yevgeny Prigozhin, sau đó đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn máy bay.

4. Địa lý

Khối đất rộng lớn của Nga trải dài trên phần cực đông của châu Âu và phần cực bắc của châu Á. Nó trải dài ở rìa cực bắc của Eurasia và có đường bờ biển dài thứ tư thế giới, hơn 37.65 K km. Nga nằm giữa vĩ độ 41° và 82° B, và kinh độ 19° Đ và 169° T, kéo dài khoảng 2.50 K km đến 4.00 K km từ bắc xuống nam. Nga, theo diện tích đất liền, lớn hơn ba lục địa, và có cùng diện tích bề mặt với Sao Diêm Vương.

Nga có chín dãy núi lớn, và chúng được tìm thấy dọc theo các vùng cực nam, chia sẻ một phần đáng kể của Dãy núi Kavkaz (chứa Núi Elbrus, ở độ cao 5.64 K 0 là đỉnh núi cao nhất ở Nga và châu Âu); Altai và Sayan ở Siberia; và ở Dãy núi Đông Siberia và Bán đảo Kamchatka ở Viễn Đông Nga (chứa Klyuchevskaya Sopka, ở độ cao 4.75 K 0 là núi lửa đang hoạt động cao nhất ở Eurasia). Dãy núi Ural, chạy từ bắc xuống nam qua phía tây đất nước, rất giàu tài nguyên khoáng sản, và tạo thành ranh giới truyền thống giữa châu Âu và châu Á. Điểm thấp nhất ở Nga và châu Âu, nằm ở đầu biển Caspi, nơi Vùng trũng Caspi đạt độ sâu khoảng 29 1 dưới mực nước biển.

Nga, là một trong ba quốc gia duy nhất trên thế giới giáp với ba đại dương, có liên kết với một số lượng lớn các biển. Các hòn đảo và quần đảo lớn của nó bao gồm Novaya Zemlya, Đất Franz Josef, Severnaya Zemlya, Quần đảo Tân Siberia, Đảo Wrangel, Quần đảo Kuril (bốn trong số đó đang tranh chấp với Nhật Bản), và Sakhalin. Quần đảo Diomede, do Nga và Hoa Kỳ quản lý, chỉ cách nhau 3.8 1; và Đảo Kunashir của Quần đảo Kuril chỉ cách Hokkaido, Nhật Bản 20 1.

Nga, quê hương của hơn 100.000 con sông, có một trong những nguồn nước mặt lớn nhất thế giới, với các hồ chứa khoảng một phần tư lượng nước ngọt lỏng của thế giới. Hồ Baikal, hồ lớn nhất và nổi bật nhất trong số các hồ nước ngọt của Nga, là hồ nước ngọt sâu nhất, tinh khiết nhất, lâu đời nhất và có dung tích lớn nhất thế giới, chứa hơn một phần năm lượng nước ngọt bề mặt của thế giới. Ladoga và Onega ở tây bắc Nga là hai trong số những hồ lớn nhất ở châu Âu. Nga chỉ đứng sau Brasil về tổng nguồn nước tái tạo. Sông Volga ở phía tây Nga, được nhiều người coi là sông quốc gia của Nga, là sông dài nhất ở châu Âu; và tạo thành Châu thổ Volga, châu thổ sông lớn nhất lục địa. Các sông Siberia như Obi, Yenisei, Lena, và Amur là một trong những sông dài nhất thế giới.

4.1. Địa hình

Nga có thể được chia thành ba vùng địa hình chính. Phần lớn nhất là Đồng bằng châu Âu (hay còn gọi là Đồng bằng Nga), trải dài từ biên giới phía Tây của Nga đến dãy núi Ural. Khu vực này chủ yếu là các đồng bằng xen lẫn các vùng đất cao và đồi thấp. Vùng đất cao Trung Nga ở phía tây nam, vùng đồi Valdai và cao nguyên Smolensk-Moskva ở phía tây, vùng đất cao Volga dọc theo bờ tây sông Volga, và các vùng đất thấp dọc theo biển Caspi, biển Đen và biển Azov là các đặc điểm địa hình nổi bật của khu vực này.

Phía đông của dãy Ural là Đồng bằng Tây Sibir rộng lớn, một trong những vùng đất thấp lớn nhất thế giới. Địa hình ở đây bằng phẳng và đầm lầy, với nhiều sông ngòi chảy chậm. Xa hơn về phía đông là Cao nguyên Trung Sibir, một vùng đất cao rộng lớn với các thung lũng sông sâu và các dãy núi thấp.

Phía nam và đông của Cao nguyên Trung Sibir là các dãy núi cao và hoạt động địa chất mạnh mẽ. Dãy núi Kavkaz ở phía tây nam, với đỉnh Elbrus là điểm cao nhất châu Âu. Dãy núi Altai và Dãy núi Sayan ở phía nam Siberia. Các dãy núi ở Viễn Đông Nga như Dãy núi Đông Siberia, Dãy núi Verkhoyansk, Dãy núi Chersky, Dãy núi Kolyma và Dãy núi Stanovoy là những khu vực núi non hiểm trở. Bán đảo Kamchatka là một khu vực núi lửa hoạt động mạnh với nhiều núi lửa hình nón.

Các con sông lớn của Nga bao gồm sông Volga, con sông dài nhất châu Âu, chảy vào biển Caspi. Các con sông lớn ở Siberia như sông Obi, sông Yenisei, sông Lena và sông Amur đều chảy về phía bắc vào Bắc Băng Dương, ngoại trừ sông Amur chảy về phía đông vào Thái Bình Dương.

Nga có nhiều hồ lớn, bao gồm hồ Baikal, hồ nước ngọt sâu nhất và có dung tích lớn nhất thế giới. Biển Caspi, mặc dù là một hồ nước mặn, thường được coi là một biển nội địa do kích thước và tính chất của nó. Các hồ lớn khác bao gồm hồ Ladoga và hồ Onega ở tây bắc Nga.

4.2. Khí hậu

Do kích thước rộng lớn và sự xa xôi của nhiều khu vực so với biển, khí hậu Nga chủ yếu là khí hậu lục địa ẩm ướt, ngoại trừ vùng lãnh nguyên và cực tây nam. Các dãy núi ở phía nam và phía đông cản trở dòng chảy của các khối không khí ấm từ Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, trong khi Đồng bằng châu Âu trải dài ở phía tây và phía bắc mở cửa cho ảnh hưởng từ Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương. Hầu hết tây bắc Nga và Siberia có khí hậu cận cực, với mùa đông cực kỳ khắc nghiệt ở các vùng nội địa đông bắc Siberia (chủ yếu là Sakha, nơi có Cực Lạnh Bắc bán cầu với nhiệt độ thấp kỷ lục là -71.2 disp=or), và mùa đông ôn hòa hơn ở những nơi khác. Đường bờ biển rộng lớn của Nga dọc theo Bắc Băng Dương và các quần đảo Bắc Cực của Nga có khí hậu địa cực.

Phần ven biển của Krasnodar Krai trên Biển Đen, đáng chú ý nhất là Sochi, và một số dải ven biển và nội địa của Bắc Kavkaz có khí hậu cận nhiệt đới ẩm ướt với mùa đông ôn hòa và ẩm ướt. Ở nhiều vùng Đông Siberia và Viễn Đông Nga, mùa đông khô hơn mùa hè; trong khi các phần khác của đất nước có lượng mưa đều hơn giữa các mùa. Lượng mưa mùa đông ở hầu hết các vùng của đất nước thường rơi dưới dạng tuyết. Các phần cực tây của Kaliningrad Oblast và một số phần ở phía nam Krasnodar Krai và Bắc Kavkaz có khí hậu đại dương. Vùng dọc theo hạ lưu sông Volga và bờ biển Caspi, cũng như một số dải cực nam của Siberia, có khí hậu bán khô hạn.

Trên phần lớn lãnh thổ, chỉ có hai mùa rõ rệt là mùa đông và mùa hè; vì mùa xuân và mùa thu thường ngắn. Tháng lạnh nhất là tháng Giêng (tháng Hai ở ven biển); tháng ấm nhất thường là tháng Bảy. Biên độ nhiệt độ lớn là điển hình. Vào mùa đông, nhiệt độ lạnh hơn từ nam lên bắc và từ tây sang đông. Mùa hè có thể khá nóng, ngay cả ở Siberia. Biến đổi khí hậu ở Nga đang gây ra các vụ cháy rừng thường xuyên hơn, và làm tan chảy vùng băng vĩnh cửu rộng lớn của đất nước.

4.3. Đa dạng sinh học

Vườn quốc gia Yugyd Va ở Cộng hòa Komi là vườn quốc gia lớn nhất châu Âu.

Nga, do kích thước khổng lồ của mình, có các hệ sinh thái đa dạng, bao gồm sa mạc địa cực, tundra, lãnh nguyên rừng, taiga, rừng hỗn hợp và rừng lá rộng, thảo nguyên rừng, steppe, bán sa mạc, và cận nhiệt đới. Khoảng một nửa lãnh thổ Nga là rừng, và nó có diện tích rừng lớn nhất thế giới, nơi cô lập một số lượng carbon dioxide cao nhất thế giới.

Đa dạng sinh học của Nga bao gồm 12.500 loài thực vật có mạch, 2.200 loài rêu, khoảng 3.000 loài địa y, 7.000-9.000 loài tảo, và 20.000-25.000 loài nấm. Hệ động vật Nga bao gồm 320 loài động vật có vú, hơn 732 loài chim, 75 loài bò sát, khoảng 30 loài lưỡng cư, 343 loài cá nước ngọt (mức độ đặc hữu cao), khoảng 1.500 loài cá nước mặn, 9 loài cyclostomata, và khoảng 100.000-150.000 động vật không xương sống (mức độ đặc hữu cao). Khoảng 1.100 loài thực vật và động vật quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng được đưa vào Sách Đỏ Nga.

Các hệ sinh thái hoàn toàn tự nhiên của Nga được bảo tồn trong gần 15.000 lãnh thổ tự nhiên được bảo vệ đặc biệt với nhiều tình trạng khác nhau, chiếm hơn 10% tổng diện tích đất nước. Chúng bao gồm 45 khu dự trữ sinh quyển, 64 vườn quốc gia, và 101 khu bảo tồn thiên nhiên. Mặc dù đang suy giảm, đất nước này vẫn có nhiều hệ sinh thái vẫn được coi là rừng nguyên vẹn; chủ yếu ở các khu vực taiga phía bắc, và vùng lãnh nguyên cận cực của Siberia. Nga có điểm trung bình là 9.02 vào năm 2019, xếp thứ 10 trong số 172 quốc gia; và là quốc gia lớn đứng đầu thế giới.

5. Chính phủ và Chính trị

Nga là một nước cộng hòa liên bang bán tổng thống, nơi tổng thống là nguyên thủ quốc gia và thủ tướng là người đứng đầu chính phủ. Hệ thống chính trị được cấu trúc theo nguyên tắc đa đảng đại diện, với chính phủ liên bang bao gồm ba nhánh quyền lực: lập pháp, hành pháp và tư pháp, nhằm đảm bảo sự kiểm soát và cân bằng quyền lực. Tuy nhiên, trong thực tế, đặc biệt là dưới thời Vladimir Putin, hệ thống chính trị Nga đã cho thấy những dấu hiệu của sự tập trung quyền lực và sự suy giảm dân chủ, với đảng Nước Nga Thống nhất giữ vai trò chi phối.

5.1. Hệ thống chính phủ

Theo hiến pháp, Nga là một nước cộng hòa liên bang đối xứng với hệ thống bán tổng thống, trong đó Tổng thống là nguyên thủ quốc gia, và Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ. Nó được cấu trúc như một nền dân chủ đại diện đa đảng, với chính phủ liên bang bao gồm ba nhánh:

Lập pháp: Quốc hội Liên bang Nga lưỡng viện, bao gồm Duma Quốc gia gồm 450 thành viên và Hội đồng Liên bang gồm 170 thành viên, thông qua luật liên bang, tuyên chiến, phê chuẩn các hiệp ước, có quyền lực tài chính và quyền luận tội tổng thống.
Hành pháp: Tổng thống là Tổng tư lệnh tối cao của Lực lượng vũ trang, và bổ nhiệm Chính phủ (Nội các) và các quan chức khác, những người quản lý và thực thi luật pháp và chính sách liên bang. Tổng thống có thể ban hành các nghị định có phạm vi không giới hạn, miễn là chúng không mâu thuẫn với hiến pháp hoặc luật liên bang.
Tư pháp: Tòa án Hiến pháp, Tòa án Tối cao và các tòa án liên bang cấp dưới, có các thẩm phán được Hội đồng Liên bang bổ nhiệm theo đề nghị của tổng thống, giải thích luật và có thể bác bỏ các luật mà họ cho là vi hiến.

Tổng thống được bầu theo phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ sáu năm và có thể được bầu không quá hai lần. Các bộ của chính phủ bao gồm thủ tướng và các phó thủ tướng, các bộ trưởng, và một số cá nhân được lựa chọn khác; tất cả đều do tổng thống bổ nhiệm theo đề nghị của thủ tướng (trong khi việc bổ nhiệm thủ tướng cần có sự đồng ý của Duma Quốc gia). Nước Nga Thống nhất là đảng chính trị thống trị ở Nga, và đã được mô tả là "lều lớn" và "đảng cầm quyền".

Dưới chính quyền của Vladimir Putin, Nga đã trải qua suy thoái dân chủ, và đã được mô tả là một nhà nước độc đoán. Các chính sách của Putin thường được gọi là Chủ nghĩa Putin. Theo Kathryn Stoner, một loạt các thuật ngữ đã phát triển để gói gọn bản chất của "Chủ nghĩa Putin" cùng với những biến đổi trong chính quyền của Putin từ "dân chủ có quản lý" trong giai đoạn đầu của nhiệm kỳ tổng thống thứ hai (2004-2008), đến "chủ nghĩa độc đoán cạnh tranh" được đặc trưng bởi một nền kinh tế chính trị "đạo tặc", cuối cùng lên đến đỉnh điểm là "chủ nghĩa cá nhân, chuyên quyền, chủ nghĩa dân túy bảo thủ" hoặc đơn giản là "chế độ độc tài" trong thời kỳ sau năm 2012.

5.2. Đơn vị hành chính

Bản đồ các chủ thể liên bang của Nga (2022), bao gồm Krym và Donbas đang tranh chấp

Theo hiến pháp năm 1993, Nga là một liên bang đối xứng (với khả năng cấu hình bất đối xứng). Không giống như mô hình bất đối xứng của Xô viết Nga Xô viết, nơi chỉ có các nước cộng hòa là "chủ thể của liên bang", hiến pháp hiện hành đã nâng cao vị thế của các khu vực khác lên ngang tầm với các nước cộng hòa và làm cho tất cả các khu vực đều bình đẳng với danh hiệu "chủ thể của liên bang". Các khu vực của Nga có các lĩnh vực thẩm quyền riêng, nhưng các khu vực không có chủ quyền, không có địa vị của một nhà nước có chủ quyền, không có quyền chỉ ra bất kỳ chủ quyền nào trong hiến pháp của họ và không có quyền ly khai khỏi đất nước. Luật pháp của các khu vực không thể mâu thuẫn với luật pháp liên bang.

Các chủ thể liên bang có đại diện ngang nhau-mỗi chủ thể có hai đại biểu-trong Hội đồng Liên bang, thượng viện của Quốc hội Liên bang. Tuy nhiên, chúng khác nhau về mức độ tự trị mà chúng được hưởng. Các vùng liên bang được Putin thành lập vào năm 2000 để tạo điều kiện cho chính phủ trung ương kiểm soát các chủ thể liên bang. Ban đầu có bảy, hiện tại có tám vùng liên bang, mỗi vùng do một đặc phái viên do tổng thống bổ nhiệm đứng đầu.

Chủ thể liên bang	Quản trị
46 oblast (màu vàng nhạt trên bản đồ)	Loại chủ thể liên bang phổ biến nhất với một thống đốc và cơ quan lập pháp được bầu cử tại địa phương. Thường được đặt tên theo trung tâm hành chính của chúng.
22 nước cộng hòa (màu xanh lá cây trên bản đồ)	Mỗi nước cộng hòa trên danh nghĩa là tự trị-là quê hương của một dân tộc thiểu số cụ thể, và có hiến pháp, ngôn ngữ và cơ quan lập pháp riêng, nhưng được chính phủ liên bang đại diện trong các vấn đề quốc tế.
9 krai (màu cam trên bản đồ)	Về mọi mặt, các krai về mặt pháp lý giống hệt như các oblast. Tên gọi "krai" ("biên giới" hoặc "lãnh thổ") mang tính lịch sử, liên quan đến vị trí địa lý (biên giới) trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Các krai hiện tại không liên quan đến biên giới.
4 okrug tự trị (màu xanh dương đậm trên bản đồ)	Đôi khi được gọi là "khu tự trị", "vùng tự trị", và "miền tự trị", mỗi khu có một dân tộc thiểu số đáng kể hoặc chiếm đa số.
3 thành phố liên bang (màu đỏ trên bản đồ)	Các thành phố lớn hoạt động như các khu vực riêng biệt (Moskva và Sankt-Peterburg, cũng như Sevastopol ở Ukraina bị Nga chiếm đóng).
1 oblast tự trị (màu tím trên bản đồ)	Oblast tự trị duy nhất là Tỉnh tự trị Do Thái.

5.3. Quan hệ đối ngoại

Putin cùng các đối tác G20 tại Osaka, 2019

Nga có mạng lưới ngoại giao lớn thứ sáu thế giới tính đến năm 2024. Nước này duy trì quan hệ ngoại giao với 187 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, hai quốc gia được công nhận một phần, và hai quốc gia quan sát viên Liên Hợp Quốc; cùng với 143 đại sứ quán. Nga là một trong năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Nước này thường được mô tả là một cường quốc, mặc dù nhiều nhà sử học đã đặt câu hỏi về vị thế cường quốc hiện đại của Nga sau những khó khăn trong cuộc xâm lược Ukraina đang diễn ra. Nga cũng là một siêu cường cũ với tư cách là thành viên hàng đầu của Liên Xô cũ. Nga là thành viên của G20, OSCE, và APEC. Nước này cũng là thành viên hàng đầu của các tổ chức hậu Xô viết như CIS, EAEU, CSTO, SCO, và BRICS.

Nga duy trì quan hệ chặt chẽ với nước láng giềng Belarus, một phần của Nhà nước Liên minh, một liên minh siêu quốc gia của hai nhà nước. Serbia là một đồng minh lịch sử thân cận của Nga, vì cả hai nước đều có mối quan hệ văn hóa, dân tộc và tôn giáo tương đồng mạnh mẽ. Ấn Độ là khách hàng lớn nhất của thiết bị quân sự Nga, và hai nước có mối quan hệ chiến lược và ngoại giao mạnh mẽ từ thời Liên Xô. Nga có ảnh hưởng chính trị lớn trên khắp vùng Kavkaz Nam và Trung Á quan trọng về mặt địa chính trị; và hai khu vực này đã được mô tả là "sân sau" của Nga.

Bản đồ thể hiện Nga (màu xanh dương) và các quốc gia trong "Danh sách các quốc gia không thân thiện" của Nga (màu đỏ). Danh sách này bao gồm các quốc gia đã áp đặt các biện pháp trừng phạt chống lại Nga vì cuộc xâm lược Ukraina của họ.

Quan hệ của Nga với nước láng giềng Ukraina và thế giới phương Tây-đặc biệt là Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu và các quốc gia tập thể của NATO-đã sụp đổ; đặc biệt là kể từ khi sáp nhập Krym vào năm 2014 và bắt đầu một cuộc xâm lược toàn diện vào năm 2022. Từ thế kỷ 21, quan hệ giữa Nga và Trung Quốc đã tăng cường đáng kể về mặt song phương và kinh tế; do lợi ích chính trị chung. Thổ Nhĩ Kỳ và Nga có mối quan hệ chiến lược, năng lượng và quốc phòng phức tạp. Nga duy trì quan hệ thân thiện với Iran, vì đây là một đồng minh chiến lược và kinh tế. Nga cũng ngày càng thúc đẩy việc mở rộng ảnh hưởng của mình trên khắp Bắc Cực, châu Á-Thái Bình Dương, châu Phi, Trung Đông, và Mỹ Latinh. Hai phần ba dân số thế giới, cụ thể là các quốc gia Nam Bán cầu, hoặc là trung lập hoặc nghiêng về phía Nga về mặt chính trị.

Trong thế kỷ 21, Nga đã theo đuổi một chính sách đối ngoại cứng rắn nhằm đảm bảo sự thống trị khu vực và ảnh hưởng quốc tế, cũng như tăng cường sự ủng hộ trong nước cho chính phủ. Sự can thiệp quân sự vào các quốc gia hậu Xô viết bao gồm một cuộc chiến với Gruzia năm 2008 và một cuộc chiến với Ukraina bắt đầu từ năm 2014. Nga cũng đã tìm cách tăng cường ảnh hưởng của mình ở Trung Đông, đáng kể nhất là thông qua sự can thiệp quân sự vào nội chiến Syria. Chiến tranh mạng và các vụ vi phạm không phận, cùng với sự can thiệp vào bầu cử, đã được sử dụng để tăng cường nhận thức về sức mạnh của Nga.

5.3.1. Quan hệ với các quốc gia lớn

Mối quan hệ của Nga với các cường quốc và các chủ thể quốc tế quan trọng đã trải qua nhiều thay đổi và hiện đang ở trong một giai đoạn phức tạp.

Hoa Kỳ: Sau Chiến tranh Lạnh, quan hệ Nga-Mỹ có những giai đoạn hợp tác nhưng cũng không ít căng thẳng. Các vấn đề như mở rộng NATO về phía Đông, các cuộc can thiệp quân sự của Mỹ ở Nam Tư cũ và Iraq, lá chắn tên lửa ở châu Âu, và các cáo buộc Nga can thiệp vào bầu cử Mỹ đã làm xấu đi mối quan hệ. Chiến tranh Nga-Ukraina đã đẩy quan hệ hai nước xuống mức thấp nhất kể từ Chiến tranh Lạnh, với việc Mỹ dẫn đầu các biện pháp trừng phạt kinh tế và cung cấp viện trợ quân sự quy mô lớn cho Ukraina. Từ góc độ của Nga, hành động của Mỹ và NATO bị coi là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia.
Liên minh châu Âu (EU): Nga từng là một đối tác kinh tế quan trọng của EU, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng. Tuy nhiên, các vấn đề về dân chủ, nhân quyền ở Nga, việc Nga sáp nhập Krym năm 2014, và sau đó là cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraina năm 2022 đã khiến EU áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm ngặt. EU đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga. Nga coi các biện pháp trừng phạt này là không công bằng và phản tác dụng, đồng thời tìm cách tăng cường quan hệ với các đối tác khác.
Trung Quốc: Quan hệ Nga-Trung đã được củng cố đáng kể trong những năm gần đây, đặc biệt sau khi quan hệ của Nga với phương Tây xấu đi. Hai nước chia sẻ quan điểm chung về việc chống lại một trật tự thế giới đơn cực do Mỹ chi phối và thúc đẩy một trật tự đa cực. Hợp tác kinh tế, quân sự và ngoại giao giữa hai nước ngày càng sâu rộng. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng mối quan hệ này có tính chất không đối xứng, với Nga ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc về kinh tế.
Ấn Độ: Nga và Ấn Độ có mối quan hệ đối tác chiến lược truyền thống từ thời Liên Xô. Nga vẫn là một nhà cung cấp vũ khí quan trọng cho Ấn Độ. Ấn Độ đã duy trì lập trường trung lập hơn trong cuộc xung đột Nga-Ukraina so với các nước phương Tây, tiếp tục mua dầu của Nga bất chấp các lệnh trừng phạt.
Thổ Nhĩ Kỳ: Mối quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ phức tạp, vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Hai nước hợp tác trong lĩnh vực năng lượng (ví dụ: đường ống TurkStream) và du lịch, nhưng lại có những lợi ích đối đầu ở Syria, Libya và Nagorno-Karabakh. Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên NATO, đã cố gắng đóng vai trò trung gian hòa giải trong cuộc xung đột Nga-Ukraina.
Iran: Nga và Iran đã tăng cường hợp tác, đặc biệt là sau khi cả hai nước đều phải đối mặt với các lệnh trừng phạt của phương Tây. Hai nước có lợi ích chung trong việc chống lại ảnh hưởng của Mỹ ở Trung Đông và đã hợp tác quân sự ở Syria. Nga cũng là một bên tham gia Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran.

Các vấn đề nhân đạo thường xuyên được nêu ra trong bối cảnh quan hệ của Nga với các quốc gia này, đặc biệt là liên quan đến các cuộc xung đột mà Nga tham gia hoặc các vấn đề nhân quyền trong nước. Các tổ chức quốc tế và nhiều quốc gia đã bày tỏ lo ngại về tác động của các hành động của Nga đối với dân thường và việc tuân thủ luật pháp quốc tế.

5.3.2. Tranh chấp quốc tế và Can thiệp

Nga đã tham gia hoặc can thiệp vào một số cuộc xung đột quốc tế lớn kể từ khi Liên Xô tan rã, phản ánh nỗ lực khẳng định lại ảnh hưởng của mình trong không gian hậu Xô viết và trên trường quốc tế.

Chiến tranh Chechnya (lần 1: 1994-1996, lần 2: 1999-2009): Đây là một cuộc xung đột nội bộ nhưng có yếu tố quốc tế do sự tham gia của các chiến binh nước ngoài và sự chú ý của cộng đồng quốc tế. Nga đã sử dụng vũ lực mạnh mẽ để đàn áp phong trào ly khai ở Chechnya. Cuộc chiến gây ra thương vong lớn cho dân thường và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng từ cả hai phía. Nga coi đây là vấn đề nội bộ nhằm duy trì toàn vẹn lãnh thổ và chống khủng bố. Các nước phương Tây chỉ trích các hành động của Nga nhưng không can thiệp trực tiếp.
Chiến tranh Nga-Gruzia (2008): Xung đột nổ ra vào tháng 8 năm 2008 liên quan đến các vùng lãnh thổ ly khai của Gruzia là Nam Ossetia và Abkhazia. Nga đã can thiệp quân sự để hỗ trợ các lực lượng ly khai sau khi Gruzia cố gắng giành lại quyền kiểm soát Nam Ossetia. Kết quả là Nga công nhận nền độc lập của Nam Ossetia và Abkhazia, đồng thời duy trì sự hiện diện quân sự ở đó. Gruzia và hầu hết cộng đồng quốc tế không công nhận sự độc lập này và coi Nga là thế lực chiếm đóng. Cuộc chiến gây ra làn sóng người tị nạn và làm gia tăng căng thẳng giữa Nga và phương Tây.
Nội chiến Syria (từ 2015): Nga bắt đầu can thiệp quân sự vào Syria từ tháng 9 năm 2015 theo yêu cầu của chính phủ Bashar al-Assad. Mục tiêu chính thức là chống lại ISIL và các nhóm khủng bố khác. Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát cho rằng sự can thiệp của Nga chủ yếu nhằm củng cố chế độ Assad, bảo vệ các lợi ích chiến lược của Nga ở Trung Đông (bao gồm cả căn cứ hải quân Tartus), và thể hiện vai trò cường quốc của Nga. Sự can thiệp của Nga đã thay đổi cục diện cuộc chiến, giúp chính phủ Assad giành lại quyền kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ. Tuy nhiên, các cuộc không kích của Nga đã bị cáo buộc gây ra thương vong dân sự đáng kể.
Chiến tranh Nga-Ukraina (từ 2014):
- Sáp nhập Bán đảo Krym (2014): Sau Cách mạng Ukraina 2014 lật đổ tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych, Nga đã triển khai quân đội đến Krym và tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý, kết quả là Krym tuyên bố độc lập và sáp nhập vào Nga. Ukraina và hầu hết cộng đồng quốc tế không công nhận cuộc trưng cầu dân ý và việc sáp nhập này, coi đó là hành động xâm lược và vi phạm luật pháp quốc tế.
- Chiến tranh ở Donbas (từ 2014): Nga bị cáo buộc hỗ trợ vũ khí, tài chính và quân sự cho các lực lượng ly khai ở miền đông Ukraina (vùng Donbas), dẫn đến một cuộc xung đột kéo dài gây ra hàng ngàn người chết và hàng triệu người phải di dời. Nga phủ nhận sự can thiệp trực tiếp nhưng thừa nhận sự hiện diện của "tình nguyện viên" Nga.
- Cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraina (từ 2022): Vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, Nga phát động một cuộc xâm lược quy mô lớn vào Ukraina từ nhiều hướng. Nga tuyên bố mục tiêu là "phi quân sự hóa" và "phi hạt nhân hóa" Ukraina, cũng như bảo vệ những người nói tiếng Nga. Cuộc xâm lược đã gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng với hàng triệu người tị nạn, thương vong dân sự lớn, và sự tàn phá cơ sở hạ tầng trên diện rộng. Cộng đồng quốc tế đã lên án mạnh mẽ hành động của Nga, áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế chưa từng có, và cung cấp viện trợ quân sự và nhân đạo cho Ukraina. Tòa án Hình sự Quốc tế đã mở cuộc điều tra về các cáo buộc tội ác chiến tranh.
Trong tất cả các cuộc xung đột này, các vấn đề nhân quyền và tác động đến dân thường là rất lớn. Các tổ chức quốc tế đã ghi nhận các vụ vi phạm luật nhân đạo quốc tế, bao gồm các cuộc tấn công vào dân thường và cơ sở hạ tầng dân sự, ép buộc di dời, và các hành vi bạo lực khác. Lập trường của các bên bị ảnh hưởng thường rất khác biệt, phản ánh sự phức tạp và tính chất gây tranh cãi của các cuộc xung đột này.

5.4. Quân sự

Sukhoi Su-57, một máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm của Không quân Nga

Lực lượng Vũ trang Liên bang Nga được chia thành Lục quân, Hải quân, và Lực lượng Hàng không Vũ trụ-và cũng có hai nhánh phục vụ độc lập: Lực lượng Tên lửa Chiến lược và Lực lượng Đổ bộ đường không. Tính đến năm 2021, quân đội có khoảng một triệu quân nhân tại ngũ, là lực lượng lớn thứ năm thế giới, và khoảng 2-20 triệu quân dự bị. Tất cả công dân nam từ 18-27 tuổi bắt buộc phải nhập ngũ một năm trong Lực lượng Vũ trang.

Nga là một trong năm quốc gia được công nhận sở hữu vũ khí hạt nhân, với kho dự trữ vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới; hơn một nửa số vũ khí hạt nhân của thế giới thuộc sở hữu của Nga. Nga sở hữu hạm đội tàu ngầm tên lửa đạn đạo lớn thứ hai, và là một trong ba quốc gia duy nhất vận hành máy bay ném bom chiến lược. Nga duy trì chi tiêu quân sự cao thứ ba thế giới, chi 109.00 B USD vào năm 2023, tương đương khoảng 5,9% GDP của nước này. Năm 2021, Nga là nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới, và có một ngành công nghiệp quốc phòng lớn và hoàn toàn bản địa, sản xuất hầu hết thiết bị quân sự của riêng mình.

5.5. Nhân quyền

Sau cuộc xâm lược Ukraina của Nga năm 2022, các cuộc biểu tình chống chiến tranh đã nổ ra trên khắp nước Nga. Các cuộc biểu tình đã bị đàn áp rộng rãi, dẫn đến khoảng 15.000 người bị bắt giữ.

Các vi phạm nhân quyền ở Nga ngày càng được các tổ chức dân chủ và các nhóm nhân quyền hàng đầu báo cáo. Đặc biệt, Tổ chức Ân xá Quốc tế và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho rằng Nga không dân chủ và cho phép rất ít quyền chính trị và tự do dân sự cho công dân của mình.

Từ năm 2004, Freedom House đã xếp Nga vào nhóm "không tự do" trong cuộc khảo sát Freedom in the World. Kể từ năm 2011, Economist Intelligence Unit đã xếp Nga là một "chế độ độc đoán" trong Chỉ số Dân chủ của mình, xếp thứ 150 trong số 167 quốc gia vào năm 2024. Về tự do truyền thông, Nga xếp thứ 162 trong số 180 quốc gia trong Chỉ số Tự do Báo chí của Phóng viên không biên giới năm 2024. Chính phủ Nga đã bị các nhà bất đồng chính kiến và các nhà hoạt động nhân quyền chỉ trích rộng rãi về các cuộc bầu cử không công bằng, đàn áp các đảng phái chính trị đối lập và các cuộc biểu tình, đàn áp các tổ chức phi chính phủ và đàn áp cưỡng bức cũng như giết hại các nhà báo độc lập, và kiểm duyệt các phương tiện thông tin đại chúng và Internet.

Người Hồi giáo, đặc biệt là người Salafi, đã phải đối mặt với sự đàn áp ở Nga. Để dập tắt cuộc nổi dậy ở Bắc Kavkaz, chính quyền Nga đã bị cáo buộc giết người bừa bãi, bắt giữ, cưỡng bức mất tích, và tra tấn dân thường. Ở Dagestan, một số người Salafi cùng với việc phải đối mặt với sự quấy rối của chính phủ dựa trên ngoại hình của họ, đã bị cho nổ tung nhà cửa trong các chiến dịch chống nổi dậy. Người Chechnya và người Ingush trong các nhà tù Nga được cho là phải chịu nhiều sự ngược đãi hơn các nhóm dân tộc khác. Trong cuộc xâm lược Ukraina năm 2022, Nga đã thiết lập các trại lọc nơi nhiều người Ukraina bị ngược đãi và bị cưỡng bức đưa đến Nga; các trại này đã được so sánh với những trại được sử dụng trong các cuộc chiến tranh Chechnya. Sự đàn áp chính trị cũng gia tăng sau khi bắt đầu cuộc xâm lược, với việc các luật được thông qua quy định hình phạt cho việc "làm mất uy tín" các lực lượng vũ trang.

Nga đã đưa ra một số hạn chế đối với quyền LGBT, bao gồm lệnh cấm hôn nhân đồng giới năm 2020 và việc chỉ định các tổ chức LGBT+ như Mạng lưới LGBT Nga là "đặc vụ nước ngoài".

5.6. Tham nhũng

Hệ thống chính trị của Nga đã được mô tả khác nhau là một chế độ đạo tặc, một chế độ đầu sỏ, và một chế độ tài phiệt. Đây là quốc gia châu Âu được xếp hạng thấp nhất trong Chỉ số Nhận thức Tham nhũng của Tổ chức Minh bạch Quốc tế năm 2024, xếp thứ 154 trong số 180 quốc gia. Nga có một lịch sử tham nhũng lâu dài, được coi là một vấn đề nghiêm trọng. Nó ảnh hưởng đến các lĩnh vực khác nhau, bao gồm kinh tế, kinh doanh, quản lý công, thực thi pháp luật, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, và quân sự.

5.7. Pháp luật và Tội phạm

Tuyên bố luật pháp chính và cơ bản ở Nga là Hiến pháp Liên bang Nga. Các đạo luật, như Bộ luật Dân sự Nga và Bộ luật Hình sự Nga, là các nguồn luật pháp chủ yếu của Nga.

Nga có thị trường buôn bán vũ khí bất hợp pháp lớn thứ hai thế giới, sau Hoa Kỳ, được xếp hạng đầu tiên ở châu Âu và thứ 32 trên toàn cầu trong Chỉ số Tội phạm Có tổ chức Toàn cầu, và nằm trong số các quốc gia có số người bị giam giữ cao nhất.

6. Kinh tế

Trung tâm Kinh doanh Quốc tế Moskva ở Moskva. Thành phố này có một trong những nền kinh tế đô thị lớn nhất thế giới.

Nga có một nền kinh tế thị trường hỗn hợp, sau một quá trình chuyển đổi đầy biến động từ mô hình kinh tế kế hoạch Xô viết trong những năm 1990. Phần lớn hoạt động kinh tế của đất nước tập trung vào các nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng, đặc biệt là dầu mỏ và khí đốt tự nhiên. Nga được Ngân hàng Thế giới phân loại là một quốc gia có thu nhập cao, với nền kinh tế lớn thứ chín thế giới theo GDP danh nghĩa và thứ sáu lớn nhất theo PPP; theo một số biện pháp, nền kinh tế của nước này xếp thứ tư hoặc thứ năm trên thế giới theo PPP. Dịch vụ chiếm khoảng 54% tổng GDP, tiếp theo là công nghiệp (33%), trong khi khu vực nông nghiệp là nhỏ nhất, chiếm dưới 4% tổng GDP. Nga có lực lượng lao động khoảng 70 triệu người, là lớn thứ tám thế giới, và tỷ lệ thất nghiệp chính thức thấp là 4,1%.

Nga là nhà xuất khẩu lớn thứ mười ba thế giới và là nhà nhập khẩu lớn thứ 21. Nước này phụ thuộc nhiều vào doanh thu từ thuế liên quan đến dầu khí và thuế xuất khẩu, chiếm 45% thu ngân sách liên bang của Nga vào tháng 1 năm 2022, và lên đến 60% kim ngạch xuất khẩu vào năm 2019. Nga có một trong những mức nợ nước ngoài thấp nhất trong số các nền kinh tế lớn, và có dự trữ ngoại hối lớn thứ năm, trị giá hơn 600.00 B USD, mặc dù một nửa trong số đó bị đóng băng ở nước ngoài, và một lượng đáng kể được cho là đã được chi cho cuộc chiến Ukraina. Bất bình đẳng về thu nhập và tài sản hộ gia đình thuộc hàng cao nhất trong số các nước phát triển, và có sự chênh lệch đáng kể trong phát triển kinh tế giữa các vùng.

Sau hơn một thập kỷ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng sau thời kỳ Xô viết, được hỗ trợ bởi giá dầu cao và sự gia tăng dự trữ ngoại hối và đầu tư, nền kinh tế Nga đã bị tổn hại bởi một làn sóng trừng phạt quốc tế được áp đặt vào năm 2014 sau Chiến tranh Nga-Ukraina và việc sáp nhập Krym. Sau cuộc xâm lược Ukraina của Nga năm 2022, đất nước này đã phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt và tẩy chay của các công ty được tăng cường, trở thành quốc gia bị trừng phạt nhiều nhất trên thế giới, trong một động thái được mô tả là một "cuộc chiến kinh tế và tài chính toàn diện" nhằm cô lập nền kinh tế Nga khỏi hệ thống tài chính phương Tây. Do tác động tiêu cực gây ra, chính phủ Nga đã ngừng công bố một loạt dữ liệu kinh tế kể từ tháng 4 năm 2022. Mặc dù Nga đã duy trì sự ổn định kinh tế và tăng trưởng tương đối-chủ yếu nhờ chi tiêu quân sự cao, tiêu dùng hộ gia đình và đầu tư vốn-các nhà kinh tế cho rằng các biện pháp trừng phạt sẽ có tác động lâu dài đến nền kinh tế Nga.

6.1. Lịch sử kinh tế

Nền kinh tế Nga đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và biến động lớn. Từ thời Đế quốc Nga, kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp với chế độ nông nô, mặc dù đã có những nỗ lực công nghiệp hóa vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.

Sau Cách mạng Nga năm 1917, Liên Xô áp dụng mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Thời kỳ này chứng kiến quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng, đặc biệt là công nghiệp nặng và quốc phòng, nhưng cũng đi kèm với những tổn thất lớn về người và của, đặc biệt là trong các chính sách tập thể hóa nông nghiệp và các cuộc thanh trừng. Nông nghiệp thường xuyên gặp khó khăn, dẫn đến nhiều nạn đói. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Xô trở thành một siêu cường kinh tế và quân sự, nhưng nền kinh tế vẫn mang tính tập trung cao độ và thiếu hiệu quả trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là hàng tiêu dùng. Thời kỳ trì trệ trong những năm 1970 và 1980 cho thấy rõ những hạn chế của mô hình kinh tế này.

Khi Liên bang Nga được thành lập sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, đất nước này đã thực hiện một quá trình chuyển đổi nhanh chóng sang kinh tế thị trường. "Liệu pháp sốc" được áp dụng vào đầu những năm 1990, bao gồm tự do hóa giá cả và tư nhân hóa hàng loạt, đã dẫn đến siêu lạm phát, suy thoái kinh tế nghiêm trọng, và sự gia tăng bất bình đẳng xã hội. Khủng hoảng tài chính Nga năm 1998 là một cú sốc lớn, khiến đồng rúp mất giá mạnh.

Từ đầu những năm 2000, kinh tế Nga bắt đầu phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ, chủ yếu nhờ giá dầu và khí đốt tăng cao trên thị trường thế giới. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào xuất khẩu năng lượng vẫn là một điểm yếu. Các lệnh trừng phạt quốc tế áp đặt lên Nga từ năm 2014 sau việc sáp nhập Krym và sự can dự vào miền đông Ukraina đã bắt đầu gây áp lực lên nền kinh tế. Cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraina năm 2022 đã dẫn đến các biện pháp trừng phạt quốc tế nghiêm厉 hơn bao giờ hết, gây ra những tác động sâu rộng đến mọi mặt của nền kinh tế Nga, bao gồm việc bị cô lập khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, sự rút lui của các công ty nước ngoài, và những khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ và thị trường. Chính phủ Nga đã phải thực hiện các biện pháp để ổn định kinh tế và tìm kiếm các đối tác thương mại mới.

6.2. Các ngành kinh tế chính

Nền kinh tế Nga dựa trên một số ngành kinh tế cốt lõi, với sự đa dạng nhất định nhưng vẫn phụ thuộc đáng kể vào tài nguyên thiên nhiên.

Năng lượng: Đây là ngành kinh tế quan trọng nhất của Nga, đóng góp lớn vào GDP và kim ngạch xuất khẩu. Nga là một trong những nhà sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và than đá hàng đầu thế giới. Các tập đoàn năng lượng lớn như Gazprom và Rosneft đóng vai trò chi phối. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào giá năng lượng thế giới khiến nền kinh tế Nga dễ bị tổn thương trước các biến động thị trường.
Khai khoáng: Ngoài năng lượng, Nga còn giàu có về các loại khoáng sản khác như kim cương, vàng, niken, platin, quặng sắt, và nhiều kim loại khác. Ngành khai khoáng đóng góp đáng kể vào xuất khẩu và công nghiệp trong nước.
Công nghiệp sản xuất: Nga có một nền công nghiệp sản xuất đa dạng, bao gồm công nghiệp nặng (luyện kim, chế tạo máy móc), công nghiệp quốc phòng, công nghiệp hóa chất, và sản xuất ô tô. Ngành công nghiệp quốc phòng của Nga có trình độ công nghệ cao và là một nhà xuất khẩu vũ khí lớn. Tuy nhiên, nhiều lĩnh vực sản xuất khác đang đối mặt với sự cạnh tranh quốc tế và cần hiện đại hóa.
Nông nghiệp: Nga có diện tích đất nông nghiệp rộng lớn và là một nhà sản xuất lúa mì, lúa mạch, hướng dương, củ cải đường và khoai tây quan trọng. Sau nhiều năm phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực, Nga đã trở thành một nhà xuất khẩu nông sản ròng, đặc biệt là lúa mì. Ngành chăn nuôi và thủy sản cũng đóng vai trò nhất định.
Dịch vụ: Khu vực dịch vụ chiếm tỷ trọng ngày càng tăng trong GDP của Nga. Các ngành dịch vụ chính bao gồm bán lẻ, vận tải và viễn thông, tài chính, du lịch, và các dịch vụ công. Moskva và Sankt-Peterburg là các trung tâm dịch vụ lớn.

Mặc dù có tiềm năng lớn, khả năng cạnh tranh quốc tế của một số ngành kinh tế Nga vẫn còn hạn chế. Các lệnh trừng phạt quốc tế gần đây đã tạo ra những thách thức mới cho nhiều ngành, buộc Nga phải tìm cách đa dạng hóa kinh tế và tăng cường tự chủ.

6.2.1. Năng lượng

Nga là một siêu cường năng lượng toàn cầu, sở hữu trữ lượng tài nguyên năng lượng khổng lồ và đóng vai trò quan trọng trên thị trường năng lượng thế giới.

Dầu mỏ: Nga là một trong những nhà sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu thế giới. Trữ lượng dầu mỏ của Nga rất lớn, tập trung chủ yếu ở Tây Siberia, vùng Volga-Ural, và Thềm Bắc Cực. Các công ty dầu khí nhà nước như Rosneft và các công ty tư nhân như Lukoil đóng vai trò chủ chốt trong ngành. Xuất khẩu dầu mỏ là một nguồn thu ngoại tệ quan trọng cho ngân sách Nga.
Khí đốt tự nhiên: Nga sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới và là nhà xuất khẩu khí đốt hàng đầu. Tập đoàn Gazprom do nhà nước kiểm soát chi phối ngành công nghiệp khí đốt. Nga cung cấp một phần đáng kể nhu cầu khí đốt cho châu Âu thông qua các đường ống dẫn khí như Nord Stream, Yamal-Europe, và TurkStream. Khí đốt cũng là một công cụ địa chính trị quan trọng của Nga.
Than đá: Nga có trữ lượng than đá lớn thứ hai thế giới. Than đá được sử dụng chủ yếu cho sản xuất điện trong nước và một phần được xuất khẩu.
Điện hạt nhân: Nga có một ngành công nghiệp điện hạt nhân phát triển, với nhiều nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động. Tập đoàn nhà nước Rosatom là một trong những công ty hàng đầu thế giới về công nghệ hạt nhân, tham gia xây dựng các nhà máy điện hạt nhân ở nhiều quốc gia.
Thủy điện và năng lượng tái tạo: Nga có tiềm năng thủy điện lớn, đặc biệt là ở Siberia. Tuy nhiên, phát triển năng lượng tái tạo (ngoài thủy điện) như năng lượng mặt trời và gió vẫn còn hạn chế so với các nước phát triển khác.

Chính sách năng lượng quốc gia của Nga tập trung vào việc tối đa hóa lợi ích từ xuất khẩu tài nguyên, đảm bảo an ninh năng lượng trong nước, và phát triển các công nghệ năng lượng mới. Tuy nhiên, ngành năng lượng Nga cũng đối mặt với những thách thức như sự biến động của giá dầu thế giới, các lệnh trừng phạt quốc tế, và những lo ngại về tác động môi trường của việc khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Việc khai thác tài nguyên ở các vùng khắc nghiệt như Bắc Cực cũng đặt ra những vấn đề về môi trường và xã hội. Ảnh hưởng địa chính trị của Nga với tư cách là một cường quốc năng lượng là rất lớn, thường xuyên tác động đến quan hệ quốc tế.

6.2.2. Giao thông và Vận tải

Hệ thống giao thông và vận tải của Nga rất rộng lớn và đa dạng, phản ánh quy mô lãnh thổ khổng lồ của đất nước.

Đường sắt: Đường sắt Nga (Российские железные дороги_{Rossiyskie zheleznye dorogi}^Russian, RZhD) là công ty đường sắt nhà nước độc quyền, vận hành một trong những mạng lưới đường sắt lớn nhất thế giới. Đường sắt xuyên Siberia, nối Moskva với Viễn Đông, là tuyến đường sắt dài nhất thế giới và có ý nghĩa chiến lược quan trọng. Đường sắt đóng vai trò chủ chốt trong vận tải hàng hóa và hành khách đường dài.
Đường bộ: Nga có một mạng lưới đường bộ rộng lớn, nhưng chất lượng đường sá không đồng đều, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và Siberia. Các tuyến đường cao tốc liên bang kết nối các thành phố lớn, nhưng vẫn còn nhiều thách thức về cơ sở hạ tầng.
Hàng không: Vận tải hàng không rất quan trọng đối với việc kết nối các vùng xa xôi của Nga. Có nhiều sân bay quốc tế và nội địa, với các trung tâm chính ở Moskva (như Sheremetyevo, Domodedovo, Vnukovo) và Sankt-Peterburg (Pulkovo). Hãng hàng không quốc gia Aeroflot là một trong những hãng lớn nhất.
Hàng hải và đường thủy nội địa: Nga có nhiều cảng biển quan trọng trên Biển Baltic, Biển Đen, Thái Bình Dương và Bắc Băng Dương. Tuyến đường biển phía Bắc (Northern Sea Route) ngày càng có tầm quan trọng chiến lược do băng tan ở Bắc Cực. Các hệ thống sông ngòi và kênh đào rộng lớn, đặc biệt là sông Volga, tạo điều kiện cho vận tải đường thủy nội địa.
Đường ống: Nga có một mạng lưới đường ống dẫn dầu và khí đốt khổng lồ, vận chuyển năng lượng đến thị trường trong nước và xuất khẩu sang châu Âu và châu Á. Đây là một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng năng lượng và kinh tế của Nga.
Hệ thống hậu cần (Logistics): Do diện tích rộng lớn và điều kiện khí hậu khắc nghiệt ở nhiều vùng, hệ thống hậu cần của Nga đối mặt với nhiều thách thức. Việc hiện đại hóa và phát triển cơ sở hạ tầng logistics là một ưu tiên.

Chính phủ Nga có các kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, bao gồm việc xây dựng các tuyến đường sắt cao tốc, hiện đại hóa cảng biển và sân bay, và cải thiện mạng lưới đường bộ. Tuy nhiên, việc thực hiện các kế hoạch này đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn và phải đối mặt với những khó khăn về địa lý và khí hậu.

6.2.3. Nông nghiệp và Thủy sản

Nông nghiệp và thủy sản là những ngành quan trọng trong nền kinh tế Nga, góp phần đảm bảo an ninh lương thực và tạo nguồn thu xuất khẩu.

Nông nghiệp:
- Cơ cấu sản xuất: Nông nghiệp Nga bao gồm cả trồng trọt và chăn nuôi. Sau giai đoạn suy giảm thời hậu Xô viết, ngành nông nghiệp đã có những bước phục hồi và phát triển đáng kể, đặc biệt là trong sản xuất ngũ cốc.
- Các loại cây trồng chính: Lúa mì là cây trồng quan trọng nhất, Nga là một trong những nhà xuất khẩu lúa mì hàng đầu thế giới. Lúa mạch, ngô, hướng dương (để lấy hạt và dầu), củ cải đường, và khoai tây cũng được trồng rộng rãi. Các vùng đất đen (chernozem) ở miền nam Nga rất màu mỡ, thuận lợi cho trồng trọt.
- Chăn nuôi: Ngành chăn nuôi bao gồm chăn nuôi bò (lấy thịt và sữa), lợn, gia cầm, và cừu. Sản xuất thịt và sữa đã tăng lên trong những năm gần đây, giúp giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.
Thủy sản:
- Sản lượng đánh bắt: Với đường bờ biển dài và nhiều vùng biển rộng lớn (bao gồm cả Bắc Băng Dương, Thái Bình Dương, Biển Đen, Biển Baltic, và Biển Caspi), Nga có ngành thủy sản phát triển. Sản lượng đánh bắt hàng năm rất lớn.
- Các loài thủy sản chính: Các loài cá quan trọng bao gồm cá tuyết, cá trích, cá hồi, cá minh thái Alaska, và các loại cua biển. Nga cũng nổi tiếng với trứng cá muối (caviar) từ cá tầm, mặc dù việc khai thác cá tầm tự nhiên đã bị hạn chế nghiêm ngặt để bảo vệ loài.
- Chính sách thủy sản: Chính phủ Nga có các chính sách nhằm quản lý bền vững nguồn lợi thủy sản, chống khai thác bất hợp pháp, và hỗ trợ phát triển ngành nuôi trồng thủy sản.
Ngành nông nghiệp và thủy sản của Nga phải đối mặt với một số thách thức, bao gồm biến đổi khí hậu, sự cần thiết phải hiện đại hóa công nghệ, và các vấn đề về logistics. Tuy nhiên, với tiềm năng đất đai và nguồn nước dồi dào, Nga vẫn có nhiều cơ hội để phát triển các ngành này.

6.3. Khoa học và Công nghệ

Mikhail Lomonosov (1711-1765), nhà bác học, nhà phát minh, nhà thơ và nghệ sĩ

Nga có một lịch sử khoa học và công nghệ lâu đời và phong phú, với nhiều đóng góp quan trọng cho thế giới.

Lịch sử phát triển: Từ thời Đế quốc Nga, các nhà khoa học như Mikhail Lomonosov (nhà bác học đa ngành), Dmitri Mendeleev (người tạo ra bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học), và Ivan Pavlov (nổi tiếng với các thí nghiệm về phản xạ có điều kiện) đã đặt nền móng cho khoa học Nga. Thời kỳ Liên Xô chứng kiến sự đầu tư lớn vào khoa học và công nghệ, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến quốc phòng và vũ trụ. Nhiều viện nghiên cứu và các "thành phố khoa học" (naukograd) đã được thành lập.
Các lĩnh vực nghiên cứu chính:
- Vật lý: Nga có truyền thống mạnh mẽ về vật lý lý thuyết và thực nghiệm, với nhiều nhà khoa học đoạt giải Nobel như Lev Landau, Pyotr Kapitsa, Zhores Alferov. Các lĩnh vực nổi bật bao gồm vật lý hạt nhân, vật lý plasma, và vật lý chất rắn.
- Toán học: Trường phái toán học Nga nổi tiếng thế giới, với những đóng góp của các nhà toán học như Nikolai Lobachevsky (hình học phi Euclid), Andrey Kolmogorov (lý thuyết xác suất), và gần đây là Grigori Perelman (người chứng minh Giả thuyết Poincaré).
- Hóa học: Ngoài Mendeleev, các nhà hóa học Nga cũng có nhiều đóng góp trong các lĩnh vực như hóa hữu cơ, hóa vô cơ, và hóa lý.
- Công nghệ hàng không vũ trụ: Đây là một trong những lĩnh vực tự hào của Nga. Từ thời Liên Xô với việc phóng vệ tinh Sputnik 1 và đưa người đầu tiên Yuri Gagarin vào vũ trụ, Nga tiếp tục duy trì vị thế cường quốc trong lĩnh vực này. Roscosmos là cơ quan vũ trụ quốc gia.
Những thành tựu khoa học công nghệ tiêu biểu:
- Phát minh ra laser và maser (Nikolay Basov và Aleksandr Prokhorov, cùng với Charles Townes).
- Phát triển tokamak cho nghiên cứu năng lượng nhiệt hạch (Igor Tamm, Andrei Sakharov).
- Nhiều thành tựu trong lý thuyết số, hình học, và topo học.
- Đóng góp quan trọng vào sinh học tiến hóa và di truyền học quần thể (Nikolai Vavilov, Sergei Chetverikov).
Tình hình hiện tại: Sau giai đoạn khó khăn thời hậu Xô viết, chính phủ Nga đã nỗ lực khôi phục và phát triển khoa học công nghệ. Các ưu tiên bao gồm công nghệ nano, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, và năng lượng mới. Tuy nhiên, Nga vẫn đối mặt với những thách thức như "chảy máu chất xám", thiếu đầu tư trong một số lĩnh vực, và sự cạnh tranh quốc tế gay gắt. Các lệnh trừng phạt quốc tế cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận công nghệ và hợp tác khoa học.

Dù vậy, Nga vẫn là một quốc gia có tiềm lực khoa học công nghệ đáng kể, với nhiều nhà khoa học tài năng và các cơ sở nghiên cứu quan trọng.

6.3.1. Thám hiểm không gian

Mir, trạm vũ trụ của Nga hoạt động trên LEO

Nga, với tư cách là quốc gia kế thừa chính của Liên Xô, có một lịch sử phong phú và đáng tự hào trong lĩnh vực thám hiểm không gian.

Thời kỳ Liên Xô tiên phong:
- Sputnik 1 (1957): Vệ tinh nhân tạo đầu tiên của Trái Đất, đánh dấu sự khởi đầu của Kỷ nguyên Không gian và gây ra "Cú sốc Sputnik" ở Hoa Kỳ.
- Yuri Gagarin (1961): Người đầu tiên bay vào vũ trụ trên tàu Vostok 1. Đây là một thành tựu lịch sử vĩ đại.
- Valentina Tereshkova (1963): Người phụ nữ đầu tiên bay vào vũ trụ trên tàu Vostok 6.
- Alexei Leonov (1965): Người đầu tiên thực hiện chuyến đi bộ ngoài không gian (spacewalk) từ tàu Voskhod 2.
- Chương trình Luna: Liên Xô là quốc gia đầu tiên đưa tàu vũ trụ lên Mặt Trăng (Luna 2, 1959), chụp ảnh mặt tối của Mặt Trăng (Luna 3, 1959), và thực hiện hạ cánh mềm thành công trên Mặt Trăng (Luna 9, 1966). Xe tự hành Lunokhod 1 (1970) là xe tự hành đầu tiên trên một thiên thể khác.
- Chương trình Venera: Liên Xô là quốc gia đầu tiên đưa tàu vũ trụ hạ cánh thành công trên một hành tinh khác (Sao Kim, Venera 7, 1970) và gửi về những hình ảnh đầu tiên từ bề mặt Sao Kim (Venera 9 và 10, 1975).
- Chương trình Mars: Mặc dù gặp nhiều thất bại, Liên Xô cũng là quốc gia đầu tiên đưa tàu vũ trụ hạ cánh mềm trên Sao Hỏa (Mars 3, 1971), dù chỉ hoạt động trong thời gian ngắn.
- Salyut và Mir: Liên Xô phóng trạm vũ trụ đầu tiên (Salyut 1, 1971). Trạm vũ trụ Mir (phóng module đầu tiên năm 1986) là một thành tựu lớn, hoạt động liên tục trong gần 15 năm và là tiền đề cho Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS).
Chương trình không gian Nga hiện đại:
- Roscosmos: Cơ quan vũ trụ nhà nước của Nga, chịu trách nhiệm về các chương trình không gian dân sự và một phần quân sự.
- Tham gia Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS): Nga là một đối tác chủ chốt trong ISS, cung cấp các module quan trọng (như Zvezda, Zarya), các chuyến bay chở hàng bằng tàu Progress, và các chuyến bay chở phi hành gia bằng tàu Soyuz. Trong một thời gian dài sau khi chương trình Tàu con thoi của Mỹ kết thúc, Soyuz là phương tiện duy nhất đưa người lên ISS.
- Hệ thống định vị vệ tinh GLONASS: Tương tự như GPS của Mỹ, Galileo của châu Âu và BeiDou của Trung Quốc.
- Phát triển tên lửa đẩy mới: Nga đang phát triển các thế hệ tên lửa đẩy mới như dòng Angara để thay thế các tên lửa cũ và giảm sự phụ thuộc vào sân bay vũ trụ Baikonur (hiện thuộc Kazakhstan).
- Các kế hoạch thám hiểm Mặt Trăng và các hành tinh khác: Nga có kế hoạch quay trở lại Mặt Trăng với chương trình Luna-Glob (ví dụ: Luna 25 phóng năm 2023 nhưng thất bại khi hạ cánh) và tiếp tục khám phá Sao Hỏa và các thiên thể khác trong Hệ Mặt Trời.
Các hoạt động thám hiểm không gian của Nga và Liên Xô trước đây đã có những đóng góp to lớn cho khoa học và công nghệ, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ và thúc đẩy sự cạnh tranh cũng như hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.

7. Xã hội

Xã hội Nga mang nhiều đặc điểm phức tạp, là sự pha trộn giữa những di sản từ thời Liên Xô và những thay đổi nhanh chóng trong giai đoạn chuyển đổi sang kinh tế thị trường. Cơ cấu xã hội có sự phân hóa rõ rệt, đời sống ở thành thị và nông thôn có nhiều khác biệt. Bên cạnh đó, Nga cũng đối mặt với nhiều vấn đề xã hội như chênh lệch giàu nghèo, các vấn đề về dân số, và các xu hướng thay đổi xã hội đang diễn ra.

7.1. Dân số

Bản đồ mật độ dân số các đô thị của Nga theo điều tra dân số năm 2021

Liên bang Nga có dân số khoảng 144,7 triệu người vào năm 2021 (không bao gồm Krym và Sevastopol), tăng từ 142,8 triệu người vào năm 2010. Đây là quốc gia đông dân nhất châu Âu và đứng thứ chín trên thế giới về dân số. Với mật độ dân số khoảng 8 /km2, Nga là một trong những quốc gia có mật độ dân số thưa thớt nhất thế giới, với phần lớn dân số tập trung ở phần phía tây của đất nước. Nga là một quốc gia đô thị hóa cao, với hai phần ba dân số sống ở các thị trấn và thành phố.

Dân số Nga đạt đỉnh hơn 148 triệu người vào năm 1993, sau đó giảm sút do tỷ lệ tử vong vượt quá tỷ lệ sinh, điều mà một số nhà phân tích gọi là khủng hoảng nhân khẩu học. Năm 2009, Nga ghi nhận mức tăng dân số hàng năm lần đầu tiên sau mười lăm năm, và sau đó trải qua mức tăng dân số hàng năm do tỷ lệ tử vong giảm, tỷ lệ sinh tăng và nhập cư tăng. Tuy nhiên, những thành tựu về dân số này đã bị đảo ngược kể từ năm 2020, do số người chết quá mức từ đại dịch COVID-19 đã dẫn đến sự sụt giảm lớn nhất trong thời bình trong lịch sử nước này. Sau cuộc xâm lược Ukraina của Nga năm 2022, khủng hoảng nhân khẩu học càng trở nên sâu sắc hơn, do thương vong quân sự được báo cáo là cao và làn sóng di cư mới do các lệnh trừng phạt và tẩy chay hàng loạt của phương Tây gây ra.

Năm 2022, tổng tỷ suất sinh trên toàn nước Nga được ước tính là 1,42 trẻ em trên một phụ nữ, thấp hơn tỷ lệ thay thế là 2,1 và thuộc hàng thấp nhất thế giới. Do đó, quốc gia này có một trong những dân số già nhất thế giới, với độ tuổi trung vị là 40,3 tuổi.

Nga là một nhà nước đa dân tộc với nhiều thực thể tiểu quốc gia liên quan đến các dân tộc thiểu số khác nhau. Có hơn 193 nhóm dân tộc trên toàn quốc. Trong cuộc điều tra dân số năm 2010, khoảng 81% dân số là người Nga theo dân tộc, và 19% còn lại là các dân tộc thiểu số; trong khi hơn bốn phần năm dân số Nga có nguồn gốc châu Âu-trong đó đại đa số là người Slav, với một thiểu số đáng kể là người Phần Lan-Ugria và người German. Theo Liên Hợp Quốc, dân số nhập cư của Nga lớn thứ ba thế giới, với hơn 11,6 triệu người; hầu hết trong số họ đến từ các quốc gia hậu Xô viết, chủ yếu từ Trung Á.

7.2. Dân tộc

Các nhóm dân tộc ở Nga có dân số trên một triệu người theo Điều tra dân số năm 2010

Tỷ lệ phần trăm người Nga theo dân tộc theo khu vực theo Điều tra dân số năm 2021

Nga là một quốc gia đa dân tộc với hơn 190 nhóm dân tộc cùng sinh sống. Sự đa dạng này là kết quả của một lịch sử lâu dài với các cuộc di cư, chinh phục và sáp nhập lãnh thổ.

Người Nga: Là nhóm dân tộc chiếm đa số, chiếm khoảng 77,7% dân số (theo điều tra dân số năm 2010). Họ thuộc nhóm người Slav Đông và có vai trò chủ đạo trong lịch sử, văn hóa và chính trị của đất nước.
Các dân tộc thiểu số lớn:
- Người Tatar (khoảng 3,7%): Là nhóm dân tộc thiểu số lớn nhất, chủ yếu sống ở Tatarstan và các vùng lân cận. Họ có nguồn gốc Turkic và phần lớn theo đạo Hồi.
- Người Ukraina (khoảng 1,4%): Nhiều người Ukraina sống ở Nga, đặc biệt là ở các vùng giáp biên giới và các thành phố lớn.
- Người Bashkir (khoảng 1,1%): Một dân tộc Turkic khác, chủ yếu sống ở Bashkortostan.
- Người Chuvash (khoảng 1,0%): Một dân tộc Turkic, sống chủ yếu ở Chuvashia.
- Người Chechnya (khoảng 1,0%): Một dân tộc thuộc nhóm Nakh, sống chủ yếu ở Chechnya thuộc vùng Bắc Kavkaz.
Các dân tộc thiểu số khác: Có hàng trăm nhóm dân tộc khác với số lượng nhỏ hơn, bao gồm:
- Các dân tộc Kavkaz: Như người Armenia, người Avar, người Dargin, người Ingush, người Kabardin, người Lezgin, người Ossetia, v.v.
- Các dân tộc Phần Lan-Ugria: Như người Mari, người Mordvin, người Udmurt, người Komi, người Karelia, v.v.
- Các dân tộc Turkic khác: Như người Azerbaijan, người Kazakh, người Kumyk, người Nogai, người Tuva, người Yakut, v.v.
- Các dân tộc Mông Cổ: Như người Buryat, người Kalmyk.
- Các dân tộc bản địa Siberia và Viễn Đông: Như người Evenk, người Chukchi, người Nenets, người Khanty, người Mansi, v.v.
- Các dân tộc khác: Người Đức, người Do Thái, người Triều Tiên (Koryo-saram), người Belarus, người Moldova, người Digan, v.v.
Nhiều dân tộc thiểu số có các nước cộng hòa hoặc khu tự trị riêng trong Liên bang Nga, nơi ngôn ngữ và văn hóa của họ được chính thức công nhận và bảo tồn ở một mức độ nhất định. Chính sách dân tộc của Nga chính thức thúc đẩy sự bình đẳng và tôn trọng đa dạng văn hóa, nhưng cũng có những thách thức liên quan đến quyền của các dân tộc thiểu số, sự đồng hóa, và đôi khi là căng thẳng giữa các dân tộc. Mối quan hệ giữa các dân tộc là một vấn đề phức tạp và nhạy cảm trong xã hội Nga.

7.3. Ngôn ngữ

Các ngôn ngữ Altai và Ural được nói trên khắp nước Nga

Bắc Kavkaz là vùng đa dạng về dân tộc và ngôn ngữ.

Nga là một quốc gia đa ngôn ngữ với sự phong phú về các ngôn ngữ được sử dụng trên khắp lãnh thổ rộng lớn của mình.

Tiếng Nga:
- Lịch sử và đặc điểm: Tiếng Nga thuộc nhóm ngôn ngữ Slav Đông của ngữ hệ Ấn-Âu. Nó phát triển từ tiếng Slav Đông cổ, ngôn ngữ của Rus' Kiev. Tiếng Nga hiện đại sử dụng bảng chữ cái Kirin. Đây là một ngôn ngữ có hệ thống ngữ pháp phức tạp với nhiều cách biến đổi từ (declension và conjugation).
- Địa vị chính thức và sử dụng: Tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức duy nhất trên toàn Liên bang Nga. Nó được sử dụng trong mọi lĩnh vực của đời sống: hành chính, giáo dục, truyền thông, kinh doanh, và giao tiếp hàng ngày của phần lớn dân số. Tiếng Nga cũng là một trong sáu ngôn ngữ chính thức của Liên Hợp Quốc.
Các ngôn ngữ dân tộc thiểu số:
- Sự đa dạng: Nga có hơn 100 ngôn ngữ dân tộc thiểu số được nói trên lãnh thổ của mình. Nhiều ngôn ngữ trong số này thuộc các ngữ hệ khác nhau như ngữ hệ Turkic (ví dụ: tiếng Tatar, tiếng Bashkir, tiếng Chuvash, tiếng Yakut), ngữ hệ Ural (ví dụ: tiếng Mari, tiếng Mordvin, tiếng Udmurt, tiếng Komi), các ngôn ngữ Kavkaz (ví dụ: tiếng Chechen, tiếng Avar, tiếng Kabardin), các ngôn ngữ Mông Cổ (ví dụ: tiếng Buryat, tiếng Kalmyk), và các ngữ hệ nhỏ hơn khác.
- Phân bố và sử dụng: Các ngôn ngữ này chủ yếu được sử dụng trong các nước cộng hòa và khu tự trị tương ứng, nơi chúng thường có địa vị chính thức cùng với tiếng Nga. Mức độ sử dụng các ngôn ngữ này trong đời sống hàng ngày và trong giáo dục có sự khác biệt lớn tùy thuộc vào từng khu vực và từng ngôn ngữ.
- Chính sách bảo tồn: Hiến pháp Nga đảm bảo quyền của các dân tộc trong việc bảo tồn và phát triển ngôn ngữ mẹ đẻ của họ. Có những nỗ lực để dạy các ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong trường học và sử dụng chúng trong truyền thông địa phương. Tuy nhiên, nhiều ngôn ngữ dân tộc thiểu số đang đối mặt với nguy cơ mai một do sự phổ biến của tiếng Nga và quá trình đô thị hóa, di cư. UNESCO đã liệt kê nhiều ngôn ngữ ở Nga vào danh sách các ngôn ngữ bị đe dọa.
Tiếng Nga đóng vai trò là ngôn ngữ chung (lingua franca) trên toàn lãnh thổ Nga, tạo điều kiện cho sự giao tiếp giữa các nhóm dân tộc khác nhau. Tuy nhiên, việc duy trì sự đa dạng ngôn ngữ và bảo tồn các ngôn ngữ dân tộc thiểu số vẫn là một thách thức quan trọng đối với Nga.

7.4. Tôn giáo

Nga là một quốc gia đa tôn giáo, trong đó Chính thống giáo Nga đóng vai trò lịch sử và văn hóa quan trọng nhất. Hiến pháp Nga đảm bảo tự do tín ngưỡng.

Chính thống giáo Nga: Đây là tôn giáo lớn nhất và có ảnh hưởng nhất ở Nga. Giáo hội Chính thống giáo Nga (Русская православная церковь_{Russkaya pravoslavnaya tserkov}^Russian) là tổ chức tôn giáo chính. Chính thống giáo đã đóng một vai trò trung tâm trong lịch sử, văn hóa và bản sắc dân tộc Nga kể từ khi được Thái tử Vladimir của Rus' Kiev tiếp nhận vào năm 988. Nhiều nhà thờ và tu viện Chính thống giáo là những di sản kiến trúc và văn hóa quan trọng. Sau thời kỳ bị đàn áp dưới chế độ Xô viết, Chính thống giáo đã có sự phục hồi mạnh mẽ từ những năm 1990.
Hồi giáo: Là tôn giáo lớn thứ hai ở Nga. Các cộng đồng Hồi giáo truyền thống tập trung chủ yếu ở các khu vực như Bắc Kavkaz (ví dụ: Chechnya, Dagestan, Ingushetia), Tatarstan, Bashkortostan, và các thành phố lớn có cộng đồng người nhập cư từ các nước Trung Á. Phần lớn người Hồi giáo ở Nga theo dòng Sunni.
Phật giáo: Phật giáo Tạng truyền là tôn giáo truyền thống ở một số khu vực của Nga, bao gồm Kalmykia (nước cộng hòa Phật giáo duy nhất ở châu Âu), Buryatia, và Tuva.
Do Thái giáo: Nga có một cộng đồng Do Thái lịch sử, mặc dù số lượng đã giảm đáng kể do di cư trong thế kỷ 20 và 21. Moskva và Sankt-Peterburg là những trung tâm chính của đời sống Do Thái giáo.
Các tôn giáo và tín ngưỡng khác:
- Kitô giáo khác: Bao gồm Công giáo Rôma, các nhánh Tin Lành khác nhau (như Baptist, Pentecostal, Lutheran), và Cựu tín đồ (Starovery, một nhánh của Chính thống giáo tách ra từ thế kỷ 17).
- Tín ngưỡng truyền thống bản địa và Tân Pagan giáo: Một số dân tộc bản địa ở Siberia và Viễn Đông vẫn duy trì các tín ngưỡng truyền thống của họ (thường liên quan đến Shaman giáo). Cũng có sự quan tâm đến việc phục hồi các tín ngưỡng Slav cổ.
- Không tôn giáo và Vô thần: Một bộ phận đáng kể dân số Nga không theo một tôn giáo cụ thể nào hoặc tự nhận là người vô thần, một phần là di sản của thời kỳ Xô viết.
Chính sách tôn giáo của nhà nước Nga chính thức công nhận "các tôn giáo truyền thống" (Chính thống giáo, Hồi giáo, Phật giáo, Do Thái giáo) và vai trò của chúng trong lịch sử đất nước. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa nhà nước và các tổ chức tôn giáo, cũng như giữa các tôn giáo khác nhau, đôi khi phức tạp và có những vấn đề liên quan đến quyền tự do tôn giáo của các nhóm thiểu số và các tôn giáo mới.

7.5. Giáo dục

Đại học Quốc gia Moskva, cơ sở giáo dục uy tín nhất ở Nga

Nga có một hệ thống giáo dục lâu đời và phát triển, với tỷ lệ biết chữ của người trưởng thành là 100%. Giáo dục bắt buộc kéo dài 11 năm, dành cho trẻ em từ 7 đến 17-18 tuổi. Hiến pháp Nga đảm bảo giáo dục miễn phí cho công dân. Bộ Giáo dục Nga chịu trách nhiệm về giáo dục tiểu học và trung học, cũng như giáo dục nghề nghiệp; trong khi Bộ Khoa học và Giáo dục Đại học Nga chịu trách nhiệm về khoa học và giáo dục đại học. Chính quyền khu vực điều chỉnh giáo dục trong phạm vi quyền hạn của họ trong khuôn khổ luật pháp liên bang hiện hành. Nga là một trong những quốc gia có trình độ học vấn cao nhất thế giới, và có tỷ lệ tốt nghiệp đại học cao thứ sáu thế giới về tỷ lệ phần trăm dân số, ở mức 62,1%. Nga đã chi khoảng 4,7% GDP cho giáo dục vào năm 2018.

Hệ thống giáo dục mầm non của Nga rất phát triển và không bắt buộc, khoảng bốn phần năm trẻ em từ 3 đến 6 tuổi theo học các nhà trẻ hoặc trường mẫu giáo. Giáo dục tiểu học là bắt buộc trong mười một năm, bắt đầu từ 6 đến 7 tuổi, và dẫn đến chứng chỉ giáo dục phổ thông cơ bản. Cần thêm hai hoặc ba năm học để có chứng chỉ cấp trung học, và khoảng bảy phần tám người Nga tiếp tục học lên sau cấp này.

Việc nhập học vào một viện giáo dục đại học có tính chọn lọc và cạnh tranh cao: các khóa học cấp bằng đầu tiên thường mất năm năm. Các trường đại học lâu đời nhất và lớn nhất ở Nga là Đại học Quốc gia Moskva và Đại học Quốc gia Sankt-Peterburg. Có mười trường đại học liên bang uy tín cao trên cả nước. Nga là điểm đến hàng đầu thứ năm thế giới cho sinh viên quốc tế vào năm 2019, đón khoảng 300.000 người.

Chương trình giáo dục ở Nga thường tập trung vào các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật, phản ánh truyền thống khoa học mạnh mẽ của đất nước. Tuy nhiên, cũng có những nỗ lực cải cách giáo dục để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Tình hình giáo dục hiện tại đối mặt với một số thách thức, bao gồm việc đảm bảo chất lượng đồng đều trên toàn quốc và thu hút đầu tư vào giáo dục.

7.6. Y tế

Metallurg, một viện điều dưỡng thời Liên Xô ở Sochi

Hiến pháp Nga đảm bảo chăm sóc sức khỏe toàn dân miễn phí cho mọi công dân Nga, thông qua một chương trình bảo hiểm y tế nhà nước bắt buộc. Bộ Y tế Liên bang Nga giám sát hệ thống y tế công cộng của Nga, và lĩnh vực này sử dụng hơn hai triệu người. Các khu vực liên bang cũng có các sở y tế riêng giám sát việc quản lý địa phương. Cần có một kế hoạch bảo hiểm y tế tư nhân riêng để tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tư nhân ở Nga.

Nga đã chi 5,65% GDP cho y tế vào năm 2019. Chi tiêu y tế của nước này thấp hơn đáng kể so với các quốc gia phát triển khác. Nga có một trong những tỷ số giới tính chênh lệch nữ nhiều nhất thế giới, với 0,859 nam trên mỗi nữ, do tỷ lệ tử vong nam giới cao. Năm 2021, tuổi thọ trung bình ở Nga khi sinh là 70,06 tuổi (65,51 tuổi đối với nam và 74,51 tuổi đối với nữ), và nước này có tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh rất thấp (5 trên 1.000 ca sinh sống).

Nguyên nhân tử vong chính ở Nga là các bệnh tim mạch. Béo phì là một vấn đề sức khỏe phổ biến ở Nga; hầu hết người trưởng thành đều thừa cân hoặc béo phì. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêu thụ rượu cao trong lịch sử của Nga là vấn đề sức khỏe lớn nhất trong nước, vì nó vẫn là một trong những nước có tỷ lệ tiêu thụ rượu cao nhất thế giới, mặc dù đã giảm mạnh trong thập kỷ qua. Hút thuốc là một vấn đề sức khỏe khác trong nước. Tỷ lệ tự tử cao của đất nước, mặc dù đang giảm, vẫn là một vấn đề xã hội đáng kể.

8. Văn hóa

Các nhà văn Nga và các nhà triết học Nga đã đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của văn học và tư tưởng châu Âu. Người Nga cũng có ảnh hưởng lớn đến nhạc cổ điển, múa ballet, thể thao, hội họa, và điện ảnh. Quốc gia này cũng đã có những đóng góp tiên phong cho khoa học và công nghệ và thám hiểm không gian.

Nga có 32 Di sản Thế giới của UNESCO, trong đó 21 là di sản văn hóa; trong khi 31 địa điểm khác nằm trong danh sách dự kiến. Cộng đồng người Nga hải ngoại lớn cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền bá văn hóa Nga ra thế giới. Biểu tượng quốc gia của Nga, đại bàng hai đầu, có từ thời Sa hoàng, và được khắc họa trên quốc huy và huy hiệu của Nga. Gấu Nga và Mẹ Nga thường được sử dụng làm nhân cách hóa quốc gia của đất nước. Búp bê Matryoshka được coi là một biểu tượng văn hóa của Nga.

8.1. Nghệ thuật và Kiến trúc

Karl Bryullov, "Ngày cuối cùng của Pompeii" (1833)

Cung điện Mùa đông từng là dinh thự chính thức của Hoàng đế Nga.

Nghệ thuật hội họa Nga thời kỳ đầu được thể hiện qua các bức icon và những bức bích họa sống động. Vào đầu thế kỷ 15, bậc thầy vẽ icon Andrei Rublev đã tạo ra một số tác phẩm nghệ thuật tôn giáo quý giá nhất của Nga. Học viện Nghệ thuật Nga, được thành lập năm 1757 để đào tạo các nghệ sĩ Nga, đã mang các kỹ thuật hội họa thế tục phương Tây vào Nga. Vào thế kỷ 18, các viện sĩ Ivan Argunov, Dmitry Levitzky, Vladimir Borovikovsky trở nên có ảnh hưởng. Đầu thế kỷ 19 chứng kiến nhiều bức tranh nổi tiếng của Karl Bryullov và Alexander Ivanov, cả hai đều nổi tiếng với các bức tranh lịch sử theo Chủ nghĩa lãng mạn. Ivan Aivazovsky, một họa sĩ lãng mạn khác, được coi là một trong những bậc thầy vĩ đại nhất của nghệ thuật biển.

Vào những năm 1860, một nhóm các nhà hiện thực phê phán (Peredvizhniki), do Ivan Kramskoy, Ilya Repin và Vasily Perov lãnh đạo, đã đoạn tuyệt với học viện và khắc họa nhiều khía cạnh đa dạng của đời sống xã hội trong các bức tranh. Bước ngoặt của thế kỷ 20 chứng kiến sự trỗi dậy của chủ nghĩa tượng trưng; được đại diện bởi Mikhail Vrubel và Nicholas Roerich. Nghệ thuật tiên phong Nga phát triển mạnh mẽ từ khoảng năm 1890 đến năm 1930; và các nghệ sĩ có ảnh hưởng toàn cầu từ thời kỳ này là El Lissitzky, Kazimir Malevich, Natalia Goncharova, Wassily Kandinsky, và Marc Chagall.

Lịch sử kiến trúc Nga bắt đầu với các công trình thủ công bằng gỗ thời kỳ đầu của người Slav cổ đại, và kiến trúc nhà thờ của Rus' Kiev. Sau Cơ Đốc giáo hóa Rus' Kiev, trong nhiều thế kỷ, nó bị ảnh hưởng chủ yếu bởi kiến trúc Byzantine. Aristotle Fioravanti và các kiến trúc sư Ý khác đã mang các xu hướng Phục Hưng vào Nga. Thế kỷ 16 chứng kiến sự phát triển của các nhà thờ dạng lều độc đáo; và thiết kế mái vòm củ hành, một đặc điểm nổi bật của kiến trúc Nga. Vào thế kỷ 17, phong cách trang trí "rực lửa" phát triển mạnh ở Moskva và Yaroslavl, dần dần mở đường cho Naryshkin baroque những năm 1680.

Sau các cuộc cải cách của Pyotr Đại đế, kiến trúc Nga bị ảnh hưởng bởi các phong cách Tây Âu. Sở thích kiến trúc Rococo thế kỷ 18 đã dẫn đến các tác phẩm của Bartolomeo Rastrelli và những người theo ông. Các kiến trúc sư Nga có ảnh hưởng nhất thế kỷ 18; Vasily Bazhenov, Matvey Kazakov, và Ivan Starov, đã tạo ra các di tích lâu đời ở Moskva và Sankt-Peterburg và thiết lập nền tảng cho các hình thức Nga hơn sau này. Dưới triều đại Ekaterina Đại đế, Sankt-Peterburg được biến thành một bảo tàng ngoài trời của kiến trúc Tân cổ điển. Dưới thời Alexander I, phong cách Empire trở thành phong cách kiến trúc trên thực tế. Nửa sau thế kỷ 19 bị chi phối bởi Neo-Byzantine và phong cách Phục hưng Nga. Đầu thế kỷ 20, phục hưng tân cổ điển Nga trở thành một xu hướng. Các phong cách phổ biến cuối thế kỷ 20 là Art Nouveau, Chủ nghĩa kiến tạo, và Chủ nghĩa cổ điển xã hội chủ nghĩa.

8.2. Âm nhạc

Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893), trong một bức tranh năm 1893 của Nikolai Dmitriyevich Kuznetsov

Cho đến thế kỷ 18, âm nhạc ở Nga chủ yếu bao gồm nhạc nhà thờ và các bài hát, điệu múa dân gian. Vào thế kỷ 19, nó được định hình bởi sự căng thẳng giữa nhà soạn nhạc cổ điển Mikhail Glinka cùng với các thành viên khác của Nhóm Năm người, những người sau này được kế tục bởi Vòng tròn Belyayev, và Hội Âm nhạc Nga do các nhà soạn nhạc Anton và Nikolay Rubinstein lãnh đạo. Truyền thống sau này của Pyotr Ilyich Tchaikovsky, một trong những nhà soạn nhạc vĩ đại nhất của thời kỳ Lãng mạn, được tiếp nối vào thế kỷ 20 bởi Sergei Rachmaninoff. Các nhà soạn nhạc nổi tiếng thế giới của thế kỷ 20 bao gồm Alexander Scriabin, Alexander Glazunov, Igor Stravinsky, Sergei Prokofiev và Dmitri Shostakovich, và sau này là Edison Denisov, Sofia Gubaidulina, Georgy Sviridov, và Alfred Schnittke.

Trong thời kỳ Xô viết, nhạc đại chúng cũng sản sinh ra một số nhân vật nổi tiếng, chẳng hạn như hai ca sĩ hát rong-Vladimir Vysotsky và Bulat Okudzhava, và các nghệ sĩ biểu diễn như Alla Pugacheva. Nhạc jazz, ngay cả khi bị chính quyền Xô viết trừng phạt, vẫn phát triển mạnh mẽ và trở thành một trong những hình thức âm nhạc phổ biến nhất của đất nước. Đến những năm 1980, nhạc rock trở nên phổ biến trên khắp nước Nga, và sản sinh ra các ban nhạc như Aria, Aquarium, DDT, và Kino; thủ lĩnh của ban nhạc sau, Viktor Tsoi, là một nhân vật khổng lồ. Nhạc pop Nga tiếp tục phát triển mạnh ở Nga kể từ những năm 1960, với các nghệ sĩ nổi tiếng toàn cầu như t.A.T.u.

8.3. Văn học và Triết học

Leo Tolstoy (1828-1910), được coi là một trong những tác giả vĩ đại nhất mọi thời đại, với các tác phẩm như "Chiến tranh và hòa bình".

Fyodor Dostoevsky (1821-1881), một trong những tiểu thuyết gia vĩ đại nhất mọi thời đại, với các kiệt tác bao gồm "Tội ác và hình phạt".

Văn học Nga là một trong những nền văn học có ảnh hưởng và phát triển nhất thế giới. Nó có thể được truy溯 về Thời Trung Cổ, khi các sử thi và biên niên sử bằng Tiếng Slav Đông cổ được sáng tác. Đến Thời kỳ Khai sáng, văn học ngày càng trở nên quan trọng, với các tác phẩm của Mikhail Lomonosov, Denis Fonvizin, Gavrila Derzhavin, và Nikolay Karamzin. Từ đầu những năm 1830, trong Kỷ nguyên vàng của thơ ca Nga, văn học đã trải qua một thời kỳ hoàng kim đáng kinh ngạc trong thơ ca, văn xuôi và kịch. Chủ nghĩa lãng mạn đã cho phép một tài năng thơ ca nở rộ: Vasily Zhukovsky và sau này là học trò của ông Alexander Pushkin đã nổi lên. Tiếp bước Pushkin, một thế hệ nhà thơ mới đã ra đời, bao gồm Mikhail Lermontov, Nikolay Nekrasov, Aleksey Konstantinovich Tolstoy, Fyodor Tyutchev và Afanasy Fet.

Tiểu thuyết gia vĩ đại đầu tiên của Nga là Nikolai Gogol. Sau đó là Ivan Turgenev, người đã thành thạo cả truyện ngắn và tiểu thuyết. Fyodor Dostoevsky và Leo Tolstoy sớm trở nên nổi tiếng quốc tế. Mikhail Saltykov-Shchedrin viết văn xuôi châm biếm, trong khi Nikolai Leskov được nhớ đến nhiều nhất với các tác phẩm truyện ngắn của mình. Trong nửa sau của thế kỷ, Anton Chekhov đã xuất sắc trong truyện ngắn và trở thành một nhà viết kịch hàng đầu. Những phát triển quan trọng khác của thế kỷ 19 bao gồm nhà ngụ ngôn Ivan Krylov, các nhà văn phi hư cấu như nhà phê bình Vissarion Belinsky, và các nhà viết kịch như Aleksandr Griboyedov và Aleksandr Ostrovsky. Đầu thế kỷ 20 được coi là Kỷ nguyên bạc của thơ ca Nga. Thời kỳ này có các nhà thơ như Alexander Blok, Anna Akhmatova, Boris Pasternak, và Konstantin Balmont. Nó cũng sản sinh ra một số tiểu thuyết gia và nhà văn truyện ngắn hàng đầu, chẳng hạn như Aleksandr Kuprin, người đoạt giải Nobel Ivan Bunin, Leonid Andreyev, Yevgeny Zamyatin, Dmitry Merezhkovsky và Andrei Bely.

Sau Cách mạng Nga năm 1917, văn học Nga chia thành hai bộ phận: Xô viết và di cư Bạch vệ. Trong những năm 1930, Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa trở thành xu hướng chủ đạo ở Nga. Nhân vật hàng đầu của nó là Maxim Gorky, người đã đặt nền móng cho phong cách này. Mikhail Bulgakov là một trong những nhà văn hàng đầu của thời kỳ Xô viết. Tiểu thuyết "Thép đã tôi thế đấy" của Nikolay Ostrovsky là một trong những tác phẩm thành công nhất của văn học Nga. Các nhà văn di cư có ảnh hưởng bao gồm Vladimir Nabokov, và Isaac Asimov; người được coi là một trong "Bộ ba lớn" của các nhà văn khoa học viễn tưởng. Một số nhà văn dám chống lại hệ tư tưởng Xô viết, chẳng hạn như tiểu thuyết gia đoạt giải Nobel Aleksandr Solzhenitsyn, người đã viết về cuộc sống trong các trại Gulag.

Triết học Nga có ảnh hưởng lớn. Alexander Herzen được biết đến là một trong những người cha của chủ nghĩa dân túy nông nghiệp. Mikhail Bakunin được coi là cha đẻ của chủ nghĩa vô chính phủ. Peter Kropotkin là nhà lý luận quan trọng nhất của chủ nghĩa cộng sản vô chính phủ. Các tác phẩm của Mikhail Bakhtin đã truyền cảm hứng đáng kể cho các học giả. Helena Blavatsky đã giành được sự theo dõi quốc tế với tư cách là nhà lý luận hàng đầu của Thần trí học, và đồng sáng lập Hội Thần trí học. Vladimir Lenin, một nhà cách mạng lớn, đã phát triển một biến thể của chủ nghĩa cộng sản được gọi là Chủ nghĩa Lenin. Leon Trotsky, mặt khác, đã thành lập Chủ nghĩa Trotsky. Alexander Zinoviev là một nhà triết học nổi tiếng trong nửa sau thế kỷ 20. Aleksandr Dugin, nổi tiếng với quan điểm phát xít của mình, đã được coi là "bậc thầy về địa chính trị".

8.4. Ẩm thực

Kvass là một loại đồ uống cổ truyền của Nga.

Ẩm thực Nga đã được hình thành bởi khí hậu, truyền thống văn hóa và tôn giáo, và địa lý rộng lớn của quốc gia; và nó có những điểm tương đồng với ẩm thực của các nước láng giềng. Các loại cây trồng như lúa mạch đen, lúa mì, lúa mạch, và kê cung cấp nguyên liệu cho các loại bánh mì, bánh kếp và ngũ cốc, cũng như cho nhiều loại đồ uống. Bánh mì, với nhiều loại khác nhau, rất phổ biến trên khắp nước Nga. Các món súp và món hầm đậm đà bao gồm shchi, borscht, ukha, solyanka, và okroshka. Smetana (một loại kem chua đặc) và sốt mayonnaise thường được thêm vào súp và salad. Pirozhki, blini, và syrniki là các loại bánh kếp bản địa. Bò Stroganoff, Gà Kiev, pelmeni, và shashlik là những món thịt phổ biến. Các món thịt khác bao gồm bắp cải cuốn nhồi (golubtsy) thường được nhồi thịt. Các món salad bao gồm Salad Olivier, vinegret, và cá trích áo lông.

Đồ uống không cồn quốc gia của Nga là kvass, và đồ uống có cồn quốc gia là vodka; việc sản xuất vodka ở Nga (và những nơi khác) có từ thế kỷ 14. Quốc gia này có mức tiêu thụ vodka cao nhất thế giới, trong khi bia là đồ uống có cồn phổ biến nhất. Rượu vang ngày càng trở nên phổ biến ở Nga trong thế kỷ 21. Trà đã phổ biến ở Nga trong nhiều thế kỷ.

8.5. Truyền thông đại chúng và Điện ảnh

Tháp Ostankino ở Moskva, công trình kiến trúc đứng tự do cao nhất châu Âu

Có 400 hãng thông tấn ở Nga, trong đó các hãng hoạt động quốc tế lớn nhất là TASS, RIA Novosti, Sputnik, và Interfax. Truyền hình là phương tiện truyền thông phổ biến nhất ở Nga. Trong số 3.000 đài phát thanh được cấp phép trên toàn quốc, những đài đáng chú ý bao gồm Radio Rossii, Vesti FM, Echo of Moscow, Radio Mayak, và Russkoye Radio. Trong số 16.000 tờ báo đã đăng ký, "Argumenty i Fakty" (Аргументы и факты_{Argumenty i Fakty}^Russian), Komsomolskaya Pravda (Комсомольская правда_{Komsomolskaya Pravda}^Russian), "Rossiyskaya Gazeta" (Российская газета_{Rossiyskaya Gazeta}^Russian), Izvestia (Известия_Izvestiya^Russian), và Moskovskij Komsomolets (Московский комсомолец_{Moskovskiy Komsomolets}^Russian) là những tờ báo phổ biến. Channel One và Russia-1 do nhà nước điều hành là các kênh tin tức hàng đầu, trong khi RT là mũi nhọn của các hoạt động truyền thông quốc tế của Nga. Nga có thị trường trò chơi điện tử lớn nhất châu Âu, với hơn 65 triệu người chơi trên toàn quốc.

Điện ảnh Nga và sau này là điện ảnh Liên Xô là một cái nôi của sự sáng tạo, tạo ra những bộ phim nổi tiếng thế giới như "Chiến hạm Potemkin", được mệnh danh là bộ phim hay nhất mọi thời đại tại Hội chợ Thế giới Brussels năm 1958. Các nhà làm phim thời Xô viết, đáng chú ý nhất là Sergei Eisenstein và Andrei Tarkovsky, đã trở thành một trong những đạo diễn sáng tạo và có ảnh hưởng nhất thế giới. Eisenstein là học trò của Lev Kuleshov, người đã phát triển lý thuyết montage Xô viết đột phá về biên tập phim tại trường điện ảnh đầu tiên trên thế giới, Viện Điện ảnh Toàn Liên bang. Lý thuyết "Kino-Eye" của Dziga Vertov đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của việc làm phim tài liệu và chủ nghĩa hiện thực điện ảnh. Nhiều bộ phim hiện thực xã hội chủ nghĩa của Liên Xô đã thành công về mặt nghệ thuật, bao gồm "Chapaev", "Khi đàn sếu bay qua", và "Ballad of a Soldier".

Những năm 1960 và 1970 chứng kiến sự đa dạng hơn về phong cách nghệ thuật trong điện ảnh Liên Xô. Các bộ phim hài của Eldar Ryazanov và Leonid Gaidai thời đó cực kỳ nổi tiếng, với nhiều câu cửa miệng vẫn còn được sử dụng cho đến ngày nay. Năm 1961-68, Sergey Bondarchuk đã đạo diễn một bộ phim chuyển thể đoạt giải Oscar từ sử thi "Chiến tranh và hòa bình" của Leo Tolstoy, đây là bộ phim đắt nhất được thực hiện ở Liên Xô. Năm 1969, "Mặt trời trắng trên sa mạc" của Vladimir Motyl được phát hành, một bộ phim rất nổi tiếng thuộc thể loại ostern; bộ phim này theo truyền thống được các nhà du hành vũ trụ xem trước mỗi chuyến đi vào không gian. Sau khi Liên Xô tan rã, ngành công nghiệp điện ảnh Nga chịu nhiều tổn thất lớn-tuy nhiên, kể từ cuối những năm 2000, nó đã tăng trưởng trở lại và tiếp tục mở rộng.

8.6. Thể thao

Maria Sharapova, cựu tay vợt nữ số 1 thế giới, là vận động viên nữ được trả lương cao nhất thế giới trong 11 năm liên tiếp.

Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất ở Nga. Đội tuyển bóng đá quốc gia Liên Xô trở thành nhà vô địch châu Âu đầu tiên khi giành chiến thắng tại Euro 1960, và lọt vào trận chung kết Euro 1988. Các câu lạc bộ Nga CSKA Moskva và Zenit Saint Petersburg đã giành UEFA Cup vào các năm 2005 và 2008. Đội tuyển bóng đá quốc gia Nga đã lọt vào bán kết Euro 2008. Nga là quốc gia đăng cai FIFA Confederations Cup 2017, và FIFA World Cup 2018. Tuy nhiên, các đội tuyển Nga hiện đang bị đình chỉ tham gia các giải đấu của FIFA và UEFA.

Khúc côn cầu trên băng rất phổ biến ở Nga, và đội tuyển khúc côn cầu trên băng quốc gia Liên Xô đã thống trị môn thể thao này trên trường quốc tế trong suốt thời gian tồn tại của nó. Bandy là môn thể thao quốc gia của Nga, và nước này có lịch sử là quốc gia đạt thành tích cao nhất trong môn thể thao này. Đội tuyển bóng rổ quốc gia Nga đã giành chiến thắng tại EuroBasket 2007, và câu lạc bộ bóng rổ Nga PBC CSKA Moskva là một trong những đội bóng rổ châu Âu thành công nhất. Giải đua xe Công thức 1 Nga hàng năm được tổ chức tại Sochi Autodrom trong Công viên Olympic Sochi, cho đến khi bị chấm dứt sau cuộc xâm lược Ukraina của Nga năm 2022.

Trong lịch sử, các vận động viên Nga là một trong những đối thủ thành công nhất tại Thế vận hội Olympic. Nga là quốc gia hàng đầu về thể dục nhịp điệu; và bơi nghệ thuật của Nga được coi là tốt nhất thế giới. Trượt băng nghệ thuật là một môn thể thao phổ biến khác ở Nga, đặc biệt là trượt băng đôi và khiêu vũ trên băng. Nga đã sản sinh ra nhiều tay vợt tennis nổi tiếng. Cờ vua cũng là một trò tiêu khiển phổ biến rộng rãi trong nước, với nhiều kỳ thủ hàng đầu thế giới là người Nga trong nhiều thập kỷ. Thế vận hội Mùa hè 1980 được tổ chức tại Moskva, và Thế vận hội Mùa đông 2014 cùng Thế vận hội Mùa đông Người khuyết tật 2014 được tổ chức tại Sochi. Tuy nhiên, Nga cũng đã có 43 huy chương Olympic bị tước khỏi các vận động viên do vi phạm doping, đây là con số cao nhất so với bất kỳ quốc gia nào, và chiếm gần một phần ba tổng số toàn cầu.

8.7. Ngày lễ quốc gia và Lễ hội

Nga có tám ngày lễ chính thức cấp quốc gia, mang tính chất yêu nước và tôn giáo. Năm mới bắt đầu với Ngày đầu năm mới vào ngày 1 tháng Giêng, ngay sau đó là Lễ Giáng sinh Chính thống giáo Nga vào ngày 7 tháng Giêng; cả hai đều là những ngày lễ phổ biến nhất của đất nước. Ngày Bảo vệ Tổ quốc, dành riêng cho nam giới, được tổ chức vào ngày 23 tháng Hai. Ngày Quốc tế Phụ nữ vào ngày 8 tháng Ba, đã trở nên phổ biến ở Nga trong thời kỳ Xô viết. Lễ kỷ niệm hàng năm dành cho phụ nữ đã trở nên phổ biến đến mức, đặc biệt là đối với nam giới Nga, các nhà cung cấp hoa ở Moskva thường đạt lợi nhuận "gấp 15 lần" so với các ngày lễ khác. Ngày Xuân và Lao động, ban đầu là một ngày lễ thời Xô viết dành riêng cho người lao động, được tổ chức vào ngày 1 tháng Năm.

Ngày Chiến thắng, tôn vinh chiến thắng của Liên Xô trước Đức Quốc xã và sự kết thúc của Chiến tranh thế giới thứ hai ở châu Âu, được tổ chức vào ngày 9 tháng Năm với một cuộc diễu hành lớn hàng năm tại Quảng trường Đỏ của Moskva; và đánh dấu sự kiện dân sự nổi tiếng Trung đoàn Bất tử. Các ngày lễ yêu nước khác bao gồm Ngày Nga vào ngày 12 tháng Sáu, được tổ chức để kỷ niệm tuyên bố chủ quyền của Nga khỏi Liên Xô đang sụp đổ; và Ngày Đoàn kết vào ngày 4 tháng Mười Một, kỷ niệm cuộc nổi dậy năm 1612 đánh dấu sự kết thúc của sự chiếm đóng Moskva của Ba Lan.

Có nhiều ngày lễ không chính thức phổ biến. Năm mới cũ được tổ chức vào ngày 14 tháng Giêng. Maslenitsa là một lễ hội dân gian Đông Slav cổ xưa và phổ biến. Ngày Du hành vũ trụ vào ngày 12 tháng Tư, để tưởng nhớ chuyến bay đầu tiên của con người vào vũ trụ. Hai ngày lễ lớn của Kitô giáo là Lễ Phục sinh và Chúa Ba Ngôi.

9. Biểu tượng

Nga có nhiều biểu tượng quốc gia chính thức và không chính thức phản ánh lịch sử và văn hóa phong phú của đất nước.

Quốc kỳ: Lá cờ ba màu ngang trắng-xanh-đỏ. Màu trắng tượng trưng cho sự cao thượng và thẳng thắn; màu xanh lam tượng trưng cho lòng trung thành, trung thực, hoàn hảo và trong trắng; màu đỏ tượng trưng cho lòng dũng cảm, sự hào phóng và tình yêu. Lá cờ này được sử dụng từ thời Pyotr Đại đế, bị thay thế trong thời kỳ Liên Xô và được khôi phục lại sau khi Liên Xô tan rã.
Quốc huy: Một con đại bàng hai đầu màu vàng trên nền khiên đỏ. Trên ngực đại bàng là hình ảnh Thánh George cưỡi ngựa dùng giáo đâm rồng. Đại bàng hai đầu là một biểu tượng lịch sử từ thời Đế quốc Byzantine và được Đế quốc Nga kế thừa, tượng trưng cho vị trí của Nga giữa châu Âu và châu Á, cũng như quyền lực của nhà nước. Ba vương miện trên đầu đại bàng tượng trưng cho chủ quyền của Liên bang Nga và các phần cấu thành của nó. Quả cầu và quyền trượng trong móng vuốt đại bàng là những biểu tượng truyền thống của quyền lực tối cao.
Quốc ca: Giai điệu của quốc ca hiện tại giống với Quốc ca Liên Xô (nhạc của Alexander Alexandrov), nhưng lời bài hát đã được viết lại vào năm 2000 (lời của Sergey Mikhalkov). Lời ca mới nhấn mạnh đến lịch sử lâu đời, sự rộng lớn và tương lai của nước Nga.
Búp bê Matryoshka: Một bộ búp bê gỗ rỗng ruột có kích thước giảm dần được đặt lồng vào nhau. Đây là một trong những biểu tượng văn hóa Nga nổi tiếng nhất trên thế giới, tượng trưng cho sự màu mỡ, gia đình và sự tiếp nối của các thế hệ.
Gấu Nga: Hình ảnh con gấu thường được liên kết với Nga, tượng trưng cho sức mạnh, sự dũng mãnh nhưng đôi khi cũng mang hàm ý tiêu cực về sự cục mịch hoặc hung dữ trong các miêu tả của phương Tây. Tuy nhiên, người Nga cũng coi gấu là một biểu tượng của đất nước.
Cây bạch dương (Beryoza): Là loại cây phổ biến ở Nga và thường xuất hiện trong thơ ca, âm nhạc và nghệ thuật dân gian, tượng trưng cho vẻ đẹp, sự thuần khiết và nỗi nhớ quê hương.
Samovar: Ấm đun nước truyền thống bằng kim loại dùng để pha trà, là một phần quan trọng của văn hóa trà Nga và biểu tượng của sự hiếu khách.
Mẹ Nga (Rodina-Mat'): Một hình tượng nhân cách hóa quốc gia, thường được miêu tả là một người phụ nữ mạnh mẽ, kiên cường, bảo vệ con cái và đất nước.

Những biểu tượng này, cùng với nhiều biểu tượng khác, góp phần hình thành bản sắc văn hóa và quốc gia của Nga.