1. Tổng quan
Olusoji Adetokunbo Fasuba (sinh ngày 9 tháng 7 năm 1984) là một cựu vận động viên điền kinh Nigeria chuyên về các nội dung chạy nước rút, đặc biệt là 100 mét. Anh là người từng giữ kỷ lục châu Phi ở cự ly 100m với thành tích 9.85 giây. Trong sự nghiệp thi đấu của mình, Fasuba đã giành được huy chương đồng Thế vận hội ở nội dung tiếp sức 4x100m tại Thế vận hội Mùa hè 2004 ở Athens. Anh cũng là nhà vô địch thế giới trong nhà ở nội dung 60m vào năm 2008, trở thành vận động viên châu Phi đầu tiên đạt được danh hiệu này. Sau khi giải nghệ khỏi điền kinh, Olusoji Fasuba đã gia nhập Hải quân Hoàng gia Anh.
2. Tuổi thơ và xuất thân
Olusoji Fasuba sinh ra tại Sapele, bang Delta, Nigeria, là con cả trong gia đình có ba người con. Môn chạy nước rút đã là một phần trong cuộc sống gia đình anh, khi mẹ anh, một người gốc Jamaica, từng là vận động viên chạy trong thời trẻ và là anh em họ của Don Quarrie, một vận động viên đoạt huy chương vàng Thế vận hội ở nội dung 200 mét.
2.1. Thời thơ ấu và giáo dục
Cha mẹ Olusoji Fasuba đã khuyến khích anh chạy từ khi còn nhỏ. Anh chạy nhanh đến nỗi các trường trung học đã mời anh thi đấu cho họ, ngay cả khi anh còn đang ở độ tuổi tiểu học. Ngoài ra, anh còn là một cầu thủ bóng đá, bóng chuyền và bóng rổ giỏi, và nhờ đó, anh đã có thể theo học tại trường Trung học hỗn hợp Merit thông qua học bổng điền kinh. Anh đã thống trị các sự kiện điền kinh của trường, không chỉ giành chiến thắng ở các nội dung nước rút mà còn cả nhảy cao và nhảy xa. Fasuba tiếp tục học tại Đại học Obafemi Awolowo ở Ile-Ife nhưng nhận thấy việc học tập khó khăn. Được mẹ khuyến khích, anh quyết định rời khỏi hệ thống giáo dục để theo đuổi điền kinh, niềm đam mê lớn nhất của mình.
3. Sự nghiệp điền kinh
Sự nghiệp điền kinh của Olusoji Fasuba bắt đầu phát triển mạnh mẽ vào năm 2003, với nhiều thành tích đáng chú ý từ các giải đấu trong nước đến quốc tế, và đạt đỉnh cao với những kỷ lục cá nhân và các danh hiệu thế giới.
3.1. Khởi đầu sự nghiệp và ra mắt tại Thế vận hội (2003-2004)
Năm 2003 đánh dấu một bước ngoặt trong sự nghiệp của Fasuba, bắt đầu với các vòng tuyển chọn quốc gia. Anh được chọn tham gia đội tuyển Nigeria ở nội dung tiếp sức 4x100m tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2003 và cùng đội tuyển cán đích ở vị trí thứ tư. Fasuba kết thúc năm với chiến thắng ở nội dung 100m tại Đại hội Thể thao Afro-Asia lần đầu tiên.
Năm 2004, anh giành chiến thắng tại Giải vô địch điền kinh châu Phi 2004. Vài tháng sau, anh giành được huy chương lớn đầu tiên, đó là huy chương đồng Thế vận hội với tư cách là thành viên của đội tiếp sức 4x100m tại Thế vận hội Mùa hè 2004 ở Athens.
3.2. Thiết lập kỷ lục châu Phi và thi đấu trên đấu trường quốc tế (2005-2006)
Năm 2005, Fasuba tham gia nội dung 100m và 200m tại Giải vô địch điền kinh thế giới nhưng không thể lọt vào vòng chung kết ở cả hai nội dung.
Đầu năm 2006, anh về đích thứ năm tại Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới 2006 và giành huy chương bạc ở nội dung 100m tại Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung 2006, về sau Asafa Powell của Jamaica. Vào ngày 12 tháng 5 cùng năm, anh đã thiết lập một kỷ lục châu Phi mới với 9.85 giây tại Giải Grand Prix Doha, phá vỡ kỷ lục cũ 9.86 giây của Frankie Fredericks từ năm 1996. Thành tích của Fasuba đặc biệt đáng chú ý vì anh có chiều cao thấp hơn nhiều vận động viên chạy nước rút khác, và được cho là có tốc độ bàn chân nhanh nhất trong điền kinh. Mặc dù gặp vấn đề về chấn thương trong suốt mùa giải, Fasuba vẫn bảo vệ thành công danh hiệu khu vực của mình tại Giải vô địch điền kinh châu Phi 2006. Nhờ những thành tích nổi bật này, Liên đoàn Điền kinh Nigeria đã chọn anh là Vận động viên nam xuất sắc nhất năm 2006 của Nigeria.
3.3. Giành chiến thắng tại Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới và các thành tích nổi bật khác (2007-2008)
Năm 2007, Fasuba giành được hai huy chương vàng tại Đại hội Thể thao toàn châu Phi 2007 ở Algiers, chiến thắng ở cả nội dung 100m và tiếp sức 4x100m. Tuy nhiên, sự kiện này đã bị ảnh hưởng bởi một sự hiểu lầm khi Fasuba có ý định ăn mừng với quốc kỳ Nigeria nhưng phải từ bỏ vì bị gọi đi kiểm tra doping. Vào ngày 26 tháng 8 năm 2007, anh về đích thứ tư ở nội dung 100m tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2007 với 10.07 giây, đây là thành tích tốt nhất của một vận động viên Nigeria ở nội dung 100m tại Giải vô địch thế giới vào thời điểm đó.
Vào ngày 8 tháng 3 năm 2008, Fasuba giành chiến thắng ở nội dung 60m tại Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới 2008 với thời gian 6.51 giây. Đây là danh hiệu vô địch thế giới đầu tiên của anh, và cũng là lần đầu tiên một vận động viên châu Phi giành huy chương vàng ở nội dung 60m tại Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới. Cùng năm đó, anh tham dự nội dung 100m tại Thế vận hội Mùa hè 2008 ở Bắc Kinh, về đích thứ hai trong vòng loại của mình sau Tyson Gay với thời gian 10.29 giây. Anh đủ điều kiện vào vòng hai, nơi anh cải thiện thời gian lên 10.21 giây. Tuy nhiên, anh không thể lọt vào bán kết khi về đích ở vị trí thứ tư, sau Richard Thompson, Tyson Gay và Martial Mbandjock. Anh cũng giành chức vô địch châu Phi 100m lần thứ ba liên tiếp tại Giải vô địch điền kinh châu Phi 2008, trở thành vận động viên đầu tiên đạt được thành tích này.
3.4. Giai đoạn cuối sự nghiệp (2009-2010)
Năm 2009, Fasuba tham gia nội dung 100m tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2009, nhưng màn trình diễn của anh không mấy nổi bật và anh bị loại ở vòng hai sau khi chạy 10.25 giây. Sau một khởi đầu kém cỏi vào năm 2010, anh không được chọn để bảo vệ danh hiệu 60m của mình tại Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới 2010 vì Sunday Bada của Liên đoàn Điền kinh Nigeria tuyên bố anh không có phong độ tốt.
4. Đời sống cá nhân
Olusoji Fasuba là con đầu lòng của ông Olumide và bà Evelyn Fasuba. Anh có một em trai tên Kayode và một em gái tên Yinka. Anh gặp Ngozi Nwokocha, một vận động viên chạy 400 mét, tại trại huấn luyện điền kinh quốc gia đầu tiên của mình vào năm 2003. Hiện nay, họ đã kết hôn và có một cô con gái.
5. Sự nghiệp sau khi giải nghệ
Vào tháng 4 năm 2011, Olusoji Fasuba gia nhập Hải quân Hoàng gia Anh thông qua Văn phòng Tuyển dụng Hải quân Hoàng gia tại Oxford, và bắt đầu sự nghiệp với tư cách là một chuyên gia Hậu cần (chuỗi cung ứng). Anh bày tỏ mong muốn tiếp tục với điền kinh như một sở thích và thi đấu cho Hải quân Hoàng gia. Anh cho biết lý do đằng sau quyết định này là anh đang tìm kiếm một cuộc sống ổn định hơn cho gia đình mình. Hiện tại, anh đã là một chuyên gia Hậu cần có đầy đủ trình độ.
6. Thành tích và kỷ lục chính
Fasuba là người từng nắm giữ kỷ lục châu Phi ở nội dung 100m với 9.85 giây. Kỷ lục này đã được giữ vững cho đến tháng 7 năm 2021, khi Akani Simbine của Nam Phi phá vỡ nó với 9.84 giây, và sau đó cùng năm đó, Ferdinand Omanyala của Kenya đã hạ thấp hơn nữa xuống 9.77 giây.
Ngoài ra, thành tích của Fasuba cũng giúp anh xếp hạng là vận động viên chạy 100m nhanh thứ hai mươi trong lịch sử và nhanh thứ năm bên ngoài khu vực Liên đoàn Điền kinh Bắc, Trung Mỹ và Caribbean (NACAC), sau Omanyala, Marcell Jacobs, Su Bingtian và Simbine. Anh cũng là vận động viên châu Phi có thời gian chạy 60 mét nhanh thứ tư với 6.49 giây; chỉ có Leonard Myles-Mills, đồng hương Nigeria là Deji Aliu, và Morne Nagel là những người chạy nhanh hơn anh.
6.1. Kỷ lục cá nhân tốt nhất
Các kỷ lục cá nhân tốt nhất của Olusoji Fasuba được liệt kê dưới đây:
6.2. Kết quả các giải đấu lớn
Dưới đây là tổng hợp chi tiết các thành tích của Olusoji Fasuba tại các giải đấu quốc tế lớn:
| Năm | Giải đấu | Địa điểm | Nội dung | Kết quả | Thời gian | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2003 | Giải vô địch điền kinh thế giới 2003 | Paris, Pháp | Tiếp sức 4x100m | 4 | 38.89 giây | (Người chạy đầu tiên) |
| Đại hội Thể thao Afro-Asia 2003 | Hyderabad, Ấn Độ | 100m | Vàng | 10.15 giây | (Gió -0.6 m/s) | |
| 2004 | Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới 2004 | Budapest, Hungary | 60m | Vòng loại 1, hạng 5 | 6.78 giây | |
| Giải vô địch điền kinh châu Phi 2004 | Brazzaville, Cộng hòa Congo | 100m | Vàng | 10.21 giây | (Gió 0.0 m/s) | |
| Tiếp sức 4x100m | Vàng | 38.91 giây | (Người chạy đầu tiên) | |||
| Thế vận hội Mùa hè 2004 | Athens, Hy Lạp | Tiếp sức 4x100m | Đồng | 38.23 giây | (Người chạy đầu tiên) | |
| 2005 | Giải vô địch điền kinh thế giới 2005 | Helsinki, Phần Lan | 100m | Bán kết 1, hạng 5 | 10.18 giây | (Gió +0.5 m/s) |
| 200m | Vòng loại thứ 2, hạng 8 | 21.92 giây | (Gió -3.7 m/s) | |||
| Tiếp sức 4x100m | Vòng loại 2, hạng 6 | 39.29 giây | (Người chạy đầu tiên) | |||
| 2006 | Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới 2006 | Moskva, Nga | 60m | 5 | 6.58 giây | Đồng thời gian với hạng 4 |
| Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung 2006 | Melbourne, Úc | 100m | Bạc | 10.11 giây | (Gió +0.9 m/s) | |
| Giải vô địch điền kinh châu Phi 2006 | Bambous, Mauritius | 100m | Vàng | 10.37 giây | (Gió -2.9 m/s) | |
| Tiếp sức 4x100m | Vàng | 39.63 giây | (Người chạy cuối cùng) | |||
| 2007 | Đại hội Thể thao toàn châu Phi 2007 | Algiers, Algeria | 100m | Vàng | 10.18 giây | (Gió +0.6 m/s) |
| Tiếp sức 4x100m | Vàng | 38.91 giây | (Người chạy cuối cùng) | |||
| Giải vô địch điền kinh thế giới 2007 | Osaka, Nhật Bản | 100m | 4 | 10.07 giây | (Gió -0.5 m/s) | |
| Tiếp sức 4x100m | Bỏ cuộc ở chung kết | DNF | (Người chạy cuối cùng) | |||
| Chung kết Điền kinh Thế giới 2007 | Stuttgart, Đức | 100m | Bị loại ở chung kết | DQ | ||
| 2008 | Giải vô địch điền kinh trong nhà thế giới 2008 | Valencia, Tây Ban Nha | 60m | Vàng | 6.51 giây | Thành tích tốt nhất thế giới trong mùa giải |
| Giải vô địch điền kinh châu Phi 2008 | Addis Ababa, Ethiopia | 100m | Vàng | 10.10 giây | (Gió +1.2 m/s) | |
| Thế vận hội Mùa hè 2008 | Bắc Kinh, Trung Quốc | 100m | Vòng loại thứ 2, hạng 4 | 10.21 giây | (Gió 0.0 m/s) | |
| 2009 | Giải vô địch điền kinh thế giới 2009 | Berlin, Đức | 100m | Vòng loại thứ 2, hạng 6 | 10.25 giây | (Gió -0.4 m/s) |