Fiji

3.1. Định cư ban đầu và tiếp xúc với người châu Âu

Bằng chứng từ đồ gốm khai quật tại các thị trấn Fiji cho thấy rằng Fiji đã được người Austronesia định cư ít nhất từ năm 3500 đến 1000 TCN, với người Melanesia theo sau khoảng một nghìn năm sau đó, mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi bỏ ngỏ về ngày tháng cụ thể và các mô hình di cư của con người. Người ta tin rằng hoặc là người Lapita hoặc tổ tiên của người Polynesia đã định cư trên các hòn đảo này trước tiên, nhưng không có nhiều thông tin về số phận của họ sau khi người Melanesia đến; văn hóa cũ có thể đã có một số ảnh hưởng đến văn hóa mới, và bằng chứng khảo cổ cho thấy một số người di cư đã tiếp tục đến Samoa, Tonga và thậm chí cả Hawai'i. Bằng chứng khảo cổ cũng cho thấy dấu hiệu của sự định cư của con người trên đảo Moturiki bắt đầu ít nhất từ năm 600 TCN và có thể xa hơn nữa là 900 TCN. Mặc dù một số khía cạnh của văn hóa Fiji tương tự như văn hóa Melanesia ở phía tây Thái Bình Dương, văn hóa Fiji có mối liên hệ mạnh mẽ hơn với các nền văn hóa Polynesia cổ hơn. Bằng chứng rõ ràng cho thấy đã có giao thương giữa Fiji và các quần đảo lân cận từ rất lâu trước khi người châu Âu tiếp xúc với Fiji.
Theo truyền thuyết, người Fiji bắt đầu định cư vào khoảng 8000 năm trước, khi người Melanesia bằng ca nô cập bến bờ biển phía tây của đảo Viti Levu, tại mũi Vuda. Thủ đô cổ xưa nhất của Fiji, Viseisei, được cho là do Lutunasobasoba xây dựng. Sau đó, người Tonga di cư đến và văn hóa Polynesia bắt đầu có ảnh hưởng. Các đồ gốm có niên đại ước tính trước năm 1300 TCN đã được khai quật từ đảo Viti Levu.

Vào thế kỷ 10, Đế quốc Tuʻi Tonga được thành lập ở Tonga, và Fiji nằm trong phạm vi ảnh hưởng của đế quốc này. Ảnh hưởng của Tonga đã mang các phong tục và ngôn ngữ Polynesia vào Fiji. Đế quốc này bắt đầu suy yếu vào thế kỷ 13.

Fiji từ lâu đã có các khu định cư lâu dài, nhưng người dân nơi đây cũng có lịch sử di chuyển. Qua nhiều thế kỷ, các tập quán văn hóa Fiji độc đáo đã phát triển. Người Fiji đã đóng những chiếc thuyền lớn, thanh lịch, với buồm được gọi là drua và xuất khẩu một số sang Tonga. Người Fiji cũng phát triển một phong cách kiến trúc làng độc đáo, bao gồm các ngôi nhà chung và riêng lẻ bure và vale, cùng một hệ thống thành lũy và hào tiên tiến thường được xây dựng xung quanh các khu định cư quan trọng hơn. Lợn được thuần hóa để lấy thịt, và nhiều hoạt động nông nghiệp khác nhau, chẳng hạn như đồn điền chuối, đã tồn tại từ giai đoạn đầu. Các ngôi làng được cung cấp nước qua các cống dẫn nước bằng gỗ được xây dựng. Người Fiji sống trong các xã hội do tù trưởng, trưởng lão và các chiến binh nổi tiếng lãnh đạo. Các nhà lãnh đạo tinh thần, thường được gọi là bete, cũng là những nhân vật văn hóa quan trọng, và việc sản xuất và tiêu thụ yaqona là một phần của các nghi lễ và sinh hoạt cộng đồng của họ. Người Fiji đã phát triển một hệ thống tiền tệ trong đó răng cá nhà táng được đánh bóng, gọi là tambua, trở thành một loại tiền tệ lưu hành. Một loại chữ viết đã tồn tại, ngày nay có thể thấy trong các chữ khắc đá khác nhau trên khắp các hòn đảo. Người Fiji đã phát triển một ngành công nghiệp dệt vải masi tinh xảo, và sử dụng vải họ sản xuất để làm buồm và quần áo như malo và liku. Giống như hầu hết các nền văn minh cổ đại khác của con người, chiến tranh hoặc chuẩn bị cho chiến tranh là một phần quan trọng của cuộc sống hàng ngày ở Fiji thời tiền thuộc địa. Người Fiji nổi tiếng với việc sử dụng vũ khí đặc biệt, nhất là chùy chiến. Người Fiji sử dụng nhiều loại chùy khác nhau có thể được chia thành hai nhóm chính: chùy hai tay và chùy ném nhỏ chuyên dụng gọi là ula.

Nhà thám hiểm người Hà Lan Abel Tasman là người châu Âu đầu tiên được biết đến đã đến thăm Fiji, nhìn thấy hòn đảo phía bắc Vanua Levu và quần đảo Bắc Taveuni vào năm 1643 trong khi tìm kiếm Lục địa phía Nam Lớn. James Cook, nhà hàng hải người Anh, đã đến thăm một trong những hòn đảo phía nam Lau vào năm 1774. Tuy nhiên, phải đến năm 1789, các hòn đảo mới được vẽ bản đồ và định vị, khi William Bligh, thuyền trưởng bị đắm tàu của tàu HMS Bounty, đi qua Ovalau và đi thuyền giữa các hòn đảo chính Viti Levu và Vanua Levu trên đường đến Batavia, thuộc Indonesia ngày nay. Eo biển Bligh, eo biển giữa hai hòn đảo chính, được đặt theo tên ông và trong một thời gian, Quần đảo Fiji được gọi là Quần đảo Bligh.

Những người châu Âu đầu tiên duy trì liên lạc đáng kể với người Fiji là các thương nhân gỗ đàn hương, thợ săn cá voi và thương nhân beche-de-mer (hải sâm). Tàu săn cá voi đầu tiên được biết đến đã ghé thăm là Ann and Hope vào năm 1799, và nhiều tàu khác đã theo sau vào thế kỷ 19. Những con tàu này đến để lấy nước uống, thực phẩm và củi, và sau đó là để tìm người giúp việc trên tàu. Một số người châu Âu đến Fiji trong thời kỳ này đã được người dân địa phương chấp nhận và được phép ở lại làm cư dân.

Đến những năm 1820, Levuka được thành lập như là thị trấn kiểu châu Âu đầu tiên ở Fiji, trên đảo Ovalau. Thị trường "beche-de-mer" ở Trung Quốc rất béo bở, và các thương nhân Anh và Mỹ đã thiết lập các trạm chế biến trên nhiều hòn đảo khác nhau. Người Fiji địa phương được sử dụng để thu thập, chuẩn bị và đóng gói sản phẩm sau đó sẽ được vận chuyển đến châu Á. Một chuyến hàng tốt sẽ mang lại lợi nhuận nửa năm khoảng 25.000 đô la cho người buôn bán. Công nhân Fiji thường được trao súng và đạn dược để đổi lấy sức lao động của họ, và đến cuối những năm 1820, hầu hết các tù trưởng Fiji đều có súng hỏa mai và nhiều người rất thành thạo trong việc sử dụng chúng. Một số tù trưởng Fiji sớm cảm thấy đủ tự tin với vũ khí mới của mình để cưỡng bức lấy thêm vũ khí hủy diệt hơn từ người châu Âu. Năm 1834, những người đàn ông từ Viwa và Bau đã có thể giành quyền kiểm soát tàu Pháp L'amiable Josephine và sử dụng khẩu pháo của nó để chống lại kẻ thù của họ trên sông Rewa, mặc dù sau đó họ đã làm nó mắc cạn.

Các nhà truyền giáo Kitô giáo như David Cargill cũng đến vào những năm 1830 từ các khu vực mới được cải đạo gần đây như Tonga và Tahiti, và đến năm 1840, khu định cư của người châu Âu tại Levuka đã phát triển thành khoảng 40 ngôi nhà với cựu thợ săn cá voi David Whippey là một cư dân đáng chú ý. Quá trình cải đạo tôn giáo của người Fiji là một quá trình dần dần được Thuyền trưởng Charles Wilkes của Đoàn thám hiểm Hoa Kỳ quan sát trực tiếp. Wilkes viết rằng "tất cả các tù trưởng dường như coi Kitô giáo là một sự thay đổi mà họ có nhiều thứ để mất và ít thứ để được". Người Fiji theo Kitô giáo, ngoài việc từ bỏ tín ngưỡng tâm linh của mình, còn bị áp lực phải cắt tóc ngắn, chấp nhận kiểu trang phục sulu từ Tonga và thay đổi cơ bản các truyền thống hôn nhân và tang lễ của họ. Quá trình thay đổi văn hóa cưỡng bức này được gọi là lotu. Xung đột giữa các nền văn hóa ngày càng gia tăng, và Wilkes đã tham gia tổ chức một cuộc viễn chinh trừng phạt quy mô lớn chống lại người dân Malolo. Ông ra lệnh tấn công bằng tên lửa đóng vai trò như các thiết bị gây cháy tạm thời. Ngôi làng, với những người dân bị mắc kẹt bên trong, nhanh chóng trở thành một biển lửa với Wilkes ghi nhận rằng "tiếng la hét của đàn ông xen lẫn tiếng khóc và tiếng la hét của phụ nữ và trẻ em" khi họ bị thiêu chết. Wilkes yêu cầu những người sống sót phải "xin tha mạng" và nếu không "họ phải chấp nhận bị tiêu diệt". Khoảng 57 đến 87 người Maloloan đã thiệt mạng trong cuộc chạm trán này.

Với sự xuất hiện của người châu Âu vào thế kỷ 17 và quá trình thuộc địa hóa của châu Âu vào cuối thế kỷ 19, nhiều yếu tố của văn hóa Fiji đã bị đàn áp hoặc sửa đổi để đảm bảo sự kiểm soát của châu Âu - cụ thể là Anh. Điều này đặc biệt đúng đối với các tín ngưỡng tâm linh truyền thống của người Fiji. Những người định cư và nhà truyền giáo ban đầu đã chỉ ra tập tục ăn thịt người ở Fiji như một mệnh lệnh đạo đức biện minh cho việc thuộc địa hóa. Người châu Âu đã gán cho nhiều phong tục bản địa của người Fiji là suy đồi hoặc nguyên thủy, tạo điều kiện cho nhiều người định cư coi Fiji là một "thiên đường bị lãng phí cho những kẻ ăn thịt người man rợ". Các tác giả như Deryck Scarr đã duy trì những tuyên bố của thế kỷ 19 về "xác chết mới bị giết chất đống để ăn" và các nghi lễ hiến tế người hàng loạt trong việc xây dựng nhà cửa và thuyền bè mới. Trên thực tế, trong thời kỳ thuộc địa, Fiji được biết đến với tên gọi Quần đảo Ăn thịt người. Nghiên cứu khảo cổ học hiện đại được thực hiện tại các địa điểm ở Fiji đã cho thấy rằng người Fiji thực sự có tập tục ăn thịt người, điều này đã giúp các học giả hiện đại đánh giá tính chính xác của một số ghi chép của người châu Âu thời thuộc địa này. Các nghiên cứu được thực hiện bởi các học giả bao gồm Degusta, Cochrane, và Jones cung cấp bằng chứng về các bộ xương người bị đốt cháy hoặc cắt xẻ, cho thấy rằng tập tục ăn thịt người đã được thực hành ở Fiji. Tuy nhiên, những tài liệu khảo cổ này chỉ ra rằng các tập tục ăn thịt người có khả năng là không thường xuyên và ít phổ biến hơn những gì người định cư châu Âu đã ngụ ý; có vẻ như việc ăn thịt người thường không bạo lực và mang tính nghi lễ nhiều hơn.

3.2. Thời kỳ Cakobau và nỗ lực thống nhất các bộ tộc

Những năm 1840 là thời kỳ xung đột khi các thị tộc Fiji khác nhau cố gắng giành quyền thống trị lẫn nhau. Cuối cùng, một lãnh chúa tên là Seru Epenisa Cakobau của Đảo Bau đã có thể trở thành một thế lực có ảnh hưởng trong khu vực. Cha của ông là Ratu Tanoa Visawaqa, Vunivalu (một danh hiệu tù trưởng có nghĩa là lãnh chúa chiến tranh, thường cũng được dịch là tù trưởng tối cao), người trước đây đã chinh phục phần lớn miền tây Fiji. Cakobau, nối tiếp cha mình, trở nên thống trị đến mức ông đã có thể trục xuất người châu Âu khỏi Levuka trong năm năm vì một tranh chấp về việc họ cung cấp vũ khí cho kẻ thù địa phương của ông. Vào đầu những năm 1850, Cakobau còn đi xa hơn khi tuyên chiến với tất cả các Kitô hữu. Kế hoạch của ông đã bị phá sản sau khi các nhà truyền giáo ở Fiji nhận được sự hỗ trợ từ những người Tonga đã cải đạo và sự hiện diện của một tàu chiến Anh. Hoàng tử Tonga Enele Maʻafu, một Kitô hữu, đã tự mình thành lập trên đảo Lakeba vào năm 1848, cưỡng bức cải đạo người dân địa phương sang Giáo hội Giám Lý. Cakobau và các tù trưởng khác ở phía tây Fiji coi Maʻafu là một mối đe dọa đối với quyền lực của họ và chống lại những nỗ lực của ông nhằm mở rộng quyền thống trị của Tonga. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Cakobau bắt đầu suy yếu, và việc ông áp đặt thuế nặng nề lên các tù trưởng Fiji khác, những người coi ông giỏi nhất cũng chỉ là người đứng đầu trong số những người ngang hàng, đã khiến họ đào thoát khỏi ông.

Khoảng thời gian này, Hoa Kỳ cũng bắt đầu quan tâm đến việc khẳng định quyền lực của mình trong khu vực, và họ đe dọa can thiệp sau một số sự cố liên quan đến lãnh sự của họ tại quần đảo Fiji, John Brown Williams. Năm 1849, cửa hàng buôn bán của Williams bị cướp phá sau một vụ hỏa hoạn tình cờ, do đạn lạc từ súng thần công trong một lễ kỷ niệm Ngày 4 tháng 7, và vào năm 1853, khu định cư của người châu Âu ở Levuka bị thiêu rụi. Williams đổ lỗi cho Cakobau về cả hai sự cố này, và đại diện Hoa Kỳ muốn thủ đô của Cakobau tại Bau bị phá hủy để trả đũa. Thay vào đó, một cuộc phong tỏa hải quân đã được thiết lập xung quanh hòn đảo, gây thêm áp lực buộc Cakobau phải từ bỏ cuộc chiến chống lại người nước ngoài và các đồng minh Kitô giáo của họ. Cuối cùng, vào ngày 30 tháng 4 năm 1854, Cakobau đã soro (xin hàng) và chịu thua các lực lượng này. Ông đã trải qua lotu và cải sang Kitô giáo. Các đền thờ truyền thống của người Fiji ở Bau đã bị phá hủy, và những cây nokonoko thiêng liêng đã bị chặt hạ. Cakobau và những người còn lại của ông sau đó bị buộc phải gia nhập với người Tonga, được người Mỹ và người Anh hậu thuẫn, để chinh phục các tù trưởng còn lại trong khu vực vẫn từ chối cải đạo. Các tù trưởng này sớm bị đánh bại, với Qaraniqio của Rewa bị đầu độc và Ratu Mara của Kaba bị treo cổ vào năm 1855. Sau những cuộc chiến này, hầu hết các vùng của Fiji, ngoại trừ các vùng cao nguyên nội địa, đã bị buộc phải từ bỏ phần lớn hệ thống truyền thống của mình và giờ đây trở thành chư hầu của lợi ích phương Tây. Cakobau được giữ lại như một đại diện mang tính biểu tượng phần lớn của một vài dân tộc Fiji và được phép nhận danh hiệu mỉa mai và tự xưng là "Tui Viti" ("Vua của Fiji"), nhưng quyền kiểm soát bao trùm giờ đây thuộc về các cường quốc nước ngoài.

Giá bông tăng cao sau Nội chiến Hoa Kỳ (1861-1865) đã gây ra một làn sóng hàng trăm người định cư đến Fiji vào những năm 1860 từ Úc và Hoa Kỳ để giành đất và trồng bông. Vì vẫn chưa có một chính phủ hoạt động hiệu quả ở Fiji, những người trồng trọt này thường có thể giành được đất đai bằng các biện pháp bạo lực hoặc gian lận như đổi vũ khí hoặc rượu lấy đất của người Fiji, những người này có thể là chủ sở hữu thực sự hoặc không. Mặc dù điều này giúp việc mua đất trở nên rẻ hơn, nhưng các yêu sách đất đai cạnh tranh giữa những người trồng trọt trở nên có vấn đề khi không có một chính phủ thống nhất để giải quyết các tranh chấp. Năm 1865, những người định cư đề xuất một liên minh gồm bảy vương quốc bản địa chính ở Fiji để thành lập một loại chính phủ nào đó. Điều này ban đầu đã thành công, và Cakobau được bầu làm tổng thống đầu tiên của liên minh.

Với nhu cầu đất đai cao, những người trồng trọt da trắng bắt đầu tiến vào vùng nội địa đồi núi của Viti Levu. Điều này khiến họ đối đầu trực tiếp với người Kai Colo, một thuật ngữ chung để mô tả các thị tộc Fiji khác nhau cư trú tại các quận nội địa này. Người Kai Colo vẫn sống một lối sống chủ yếu là truyền thống, họ không theo đạo Thiên Chúa, và họ không chịu sự cai trị của Cakobau hay liên minh. Năm 1867, một nhà truyền giáo lưu động tên là Thomas Baker đã bị người Kai Colo giết chết ở vùng núi thượng nguồn sông Sigatoka. Lãnh sự Anh lâm thời, John Bates Thurston, yêu cầu Cakobau lãnh đạo một lực lượng người Fiji từ các vùng ven biển để đàn áp người Kai Colo. Cakobau cuối cùng đã lãnh đạo một chiến dịch vào vùng núi nhưng phải chịu một thất bại nhục nhã với 61 chiến binh của ông bị giết. Những người định cư cũng xung đột với người Kai Colo phía đông địa phương được gọi là Wainimala. Thurston đã kêu gọi sự trợ giúp của Australia Station thuộc Hải quân Hoàng gia Anh. Hải quân đã cử Tư lệnh Rowley Lambert và tàu HMS Challenger (1858) để thực hiện một nhiệm vụ trừng phạt chống lại người Wainimala. Một lực lượng vũ trang gồm 87 người đã pháo kích và đốt cháy làng Deoka, và một cuộc giao tranh xảy ra sau đó đã dẫn đến cái chết của hơn 40 người Wainimala.

Sau sự sụp đổ của liên minh, Enele Maʻafu đã thành lập một chính quyền ổn định tại Quần đảo Lau và người Tonga. Các cường quốc nước ngoài khác như Hoa Kỳ đang xem xét khả năng sáp nhập Fiji. Tình hình này không hấp dẫn đối với nhiều người định cư, gần như tất cả đều là thần dân Anh từ Úc. Tuy nhiên, Anh từ chối sáp nhập đất nước, và một sự thỏa hiệp là cần thiết.
Tháng 6 năm 1871, George Austin Woods, một cựu trung úy Hải quân Hoàng gia, đã xoay sở để gây ảnh hưởng đến Cakobau và tổ chức một nhóm những người định cư và tù trưởng cùng chí hướng thành lập một chính quyền cai trị. Cakobau được tuyên bố là quốc vương (Tui Viti) và Vương quốc Fiji được thành lập. Hầu hết các tù trưởng Fiji đều đồng ý tham gia, và ngay cả Ma'afu cũng chọn công nhận Cakobau và tham gia vào chế độ quân chủ lập hiến. Tuy nhiên, nhiều người định cư đến từ Úc, nơi việc đàm phán với người bản địa hầu như luôn liên quan đến việc ép buộc họ chấp nhận các điều khoản rất bất lợi. Kỳ vọng thống trị bằng vũ lực của những người định cư này đã khiến họ thành lập một số nhóm hung hăng, có động cơ chủng tộc, chẳng hạn như Hiệp hội Bảo vệ Lẫn nhau của Thần dân Anh. Một nhóm tự gọi mình là Ku Klux Klan để tỏ lòng tôn kính với nhóm da trắng thượng đẳng ở Mỹ. Tuy nhiên, khi những cá nhân được kính trọng như Charles St Julian, Robert Sherson Swanston và John Bates Thurston được Cakobau bổ nhiệm, một mức độ quyền lực nhất định đã được thiết lập.

Với sự gia tăng nhanh chóng của những người định cư da trắng vào đất nước, mong muốn chiếm hữu đất đai cũng tăng cường. Một lần nữa, xung đột với người Kai Colo ở nội địa Viti Levu lại xảy ra. Năm 1871, việc giết chết hai người định cư gần sông Ba ở phía tây bắc hòn đảo đã thúc đẩy một cuộc viễn chinh trừng phạt lớn gồm những nông dân da trắng, lao động nô lệ nhập khẩu và người Fiji ven biển được tổ chức. Nhóm khoảng 400 cảnh sát tự vệ vũ trang này, bao gồm cả các cựu chiến binh của Nội chiến Hoa Kỳ, đã có một trận chiến với người Kai Colo gần làng Cubu, trong đó cả hai bên đều phải rút lui. Ngôi làng bị phá hủy, và người Kai Colo, mặc dù được trang bị súng hỏa mai, đã chịu nhiều thương vong. Người Kai Colo đáp trả bằng cách thường xuyên đột kích các khu định cư của người da trắng và người Fiji theo đạo Thiên Chúa trên khắp quận Ba. Tương tự, ở phía đông hòn đảo trên thượng nguồn sông Rewa, các ngôi làng bị đốt cháy, và nhiều người Kai Colo bị bắn bởi đội cảnh sát tự vệ định cư được gọi là Rewa Rifles.

Mặc dù chính phủ Cakobau không chấp thuận việc những người định cư tự mình thực thi công lý, nhưng họ muốn người Kai Colo bị khuất phục và đất đai của họ bị bán đi. Giải pháp là thành lập một đội quân. Robert S. Swanston, bộ trưởng Bộ các vấn đề bản địa trong Vương quốc, đã tổ chức huấn luyện và trang bị vũ khí cho những tình nguyện viên và tù nhân Fiji phù hợp để trở thành binh lính trong lực lượng được gọi bằng nhiều tên khác nhau là Quân đội Hoàng gia hoặc Trung đoàn Bản địa. Trong một hệ thống tương tự như Cảnh sát Bản địa có mặt tại các thuộc địa của Úc, hai người định cư da trắng, James Harding và W. Fitzgerald, được bổ nhiệm làm sĩ quan chỉ huy của lữ đoàn bán quân sự này. Việc thành lập lực lượng này không được lòng nhiều chủ đồn điền da trắng vì họ không tin tưởng một đội quân người Fiji sẽ bảo vệ lợi ích của họ.

Tình hình càng trở nên căng thẳng vào đầu năm 1873 khi gia đình Burns bị một cuộc đột kích của người Kai Colo giết chết ở khu vực sông Ba. Chính phủ Cakobau đã triển khai 50 lính Hoàng gia đến khu vực dưới sự chỉ huy của Thiếu tá Fitzgerald để lập lại trật tự. Những người da trắng địa phương từ chối việc bố trí của họ, và việc triển khai thêm 50 quân dưới sự chỉ huy của Đại úy Harding đã được cử đi để nhấn mạnh quyền lực của chính phủ. Để chứng minh giá trị của Trung đoàn Bản địa, lực lượng tăng cường này đã tiến vào nội địa và tàn sát khoảng 170 người Kai Colo tại Na Korowaiwai. Khi trở về bờ biển, lực lượng này đã gặp phải những người định cư da trắng vẫn coi quân đội chính phủ là một mối đe dọa. Một cuộc giao tranh giữa quân đội chính phủ và lữ đoàn của những người định cư da trắng chỉ được ngăn chặn bởi sự can thiệp của Đại úy William Cox Chapman của tàu HMS Dido (1869), người đã bắt giữ các thủ lĩnh của những người định cư, buộc nhóm này phải giải tán. Quyền lực của Quân đội Hoàng gia và chính phủ Cakobau để đè bẹp người Kai Colo giờ đây là tuyệt đối.

Từ tháng 3 đến tháng 10 năm 1873, một lực lượng khoảng 200 lính Hoàng gia dưới sự quản lý chung của Swanston cùng với khoảng 1.000 quân phụ trợ tình nguyện người Fiji ven biển và người da trắng, đã tiến hành một chiến dịch trên khắp vùng cao nguyên Viti Levu để tiêu diệt người Kai Colo. Thiếu tá Fitzgerald và Thiếu tá H.C. Thurston (anh trai của John Bates Thurston) đã lãnh đạo một cuộc tấn công hai mũi nhọn trên khắp khu vực. Lực lượng tổng hợp của các thị tộc Kai Colo khác nhau đã chống cự tại làng Na Culi. Người Kai Colo bị đánh bại bằng thuốc nổ và lửa được sử dụng để đẩy họ ra khỏi các vị trí phòng thủ giữa các hang động trên núi. Nhiều người Kai Colo đã bị giết, và một trong những thủ lĩnh chính của các thị tộc miền núi, Ratu Dradra, buộc phải đầu hàng với khoảng 2.000 đàn ông, phụ nữ và trẻ em bị bắt làm tù binh và đưa đến bờ biển. Trong những tháng sau thất bại này, sự kháng cự chính duy nhất đến từ các thị tộc xung quanh làng Nibutautau. Thiếu tá Thurston đã đè bẹp sự kháng cự này trong hai tháng sau trận chiến tại Na Culi. Các ngôi làng bị đốt cháy, người Kai Colo bị giết, và một số lượng lớn tù nhân nữa bị bắt. Khoảng 1.000 tù nhân (đàn ông, phụ nữ và trẻ em) đã được gửi đến Levuka, nơi một số người bị treo cổ và những người còn lại bị bán làm nô lệ và buộc phải làm việc trên các đồn điền khác nhau trên khắp các hòn đảo.

3.3. Thời kỳ thuộc địa

Mặc dù giành được chiến thắng quân sự trước người Kai Colo, chính phủ Cakobau phải đối mặt với các vấn đề về tính hợp pháp và khả năng tồn tại kinh tế. Người Fiji bản địa và người định cư da trắng từ chối nộp thuế, và giá bông đã sụp đổ. Với những vấn đề lớn này, John Bates Thurston đã tiếp cận chính phủ Anh, theo yêu cầu của Cakobau, với một đề nghị khác để nhượng lại các hòn đảo. Chính phủ Anh mới được bầu của Đảng Bảo thủ dưới thời Benjamin Disraeli khuyến khích mở rộng đế quốc và do đó thông cảm hơn nhiều với việc sáp nhập Fiji so với trước đây. Vụ sát hại Giám mục John Patteson của Phái bộ Melanesia tại Nukapu thuộc Quần đảo Reef đã gây ra sự phẫn nộ trong công chúng, càng trầm trọng hơn bởi vụ thảm sát hơn 150 người Fiji trên tàu brig Carl bởi các thành viên thủy thủ đoàn. Hai ủy viên Anh đã được cử đến Fiji để điều tra khả năng sáp nhập. Vấn đề trở nên phức tạp bởi các động thái tranh giành quyền lực giữa Cakobau và đối thủ cũ của ông, Ma'afu, cả hai người đều do dự trong nhiều tháng. Vào ngày 21 tháng 3 năm 1874, Cakobau đưa ra một đề nghị cuối cùng, mà người Anh đã chấp nhận. Vào ngày 23 tháng 9, Ngài Hercules Robinson, người sắp được bổ nhiệm làm Thống đốc Anh tại Fiji, đã đến trên tàu HMS Dido và tiếp đón Cakobau bằng một loạt 21 phát súng chào mừng hoàng gia. Sau một thời gian do dự, Cakobau đồng ý từ bỏ danh hiệu Tui Viti, giữ lại danh hiệu Vunivalu, hay Người bảo hộ. Lễ nhượng quyền chính thức diễn ra vào ngày 10 tháng 10 năm 1874, khi Cakobau, Ma'afu, và một số tù trưởng cấp cao của Fiji ký hai bản Hiến chương Nhượng quyền. Do đó, Thuộc địa Fiji được thành lập; 96 năm cai trị của Anh theo sau.

Để kỷ niệm việc sáp nhập Fiji, Hercules Robinson, lúc đó là Thống đốc New South Wales, đã đưa Cakobau và hai con trai của ông đến Sydney. Lúc đó có một trận dịch sởi bùng phát ở thành phố đó và cả ba người Fiji đều mắc bệnh. Khi trở về Fiji, các quản trị viên thuộc địa đã quyết định không cách ly con tàu chở những người đang dưỡng bệnh. Điều này bất chấp việc người Anh có kiến thức rất sâu rộng về tác động tàn phá của bệnh truyền nhiễm đối với một quần thể chưa từng tiếp xúc. Năm 1875-76, trận dịch sởi resultante đã giết chết hơn 40.000 người Fiji, khoảng một phần ba dân số Fiji. Một số người Fiji cho rằng việc không cách ly này là một hành động cố ý để đưa bệnh vào đất nước. Các nhà sử học không tìm thấy bằng chứng nào như vậy; bệnh đã lây lan trước khi thống đốc Anh mới và các quan chức y tế thuộc địa đến, và không có quy tắc cách ly nào tồn tại dưới chế độ sắp mãn nhiệm.

Robinson được thay thế làm Thống đốc Fiji vào tháng 6 năm 1875 bởi Ngài Arthur Hamilton Gordon. Gordon ngay lập tức phải đối mặt với một cuộc nổi dậy của người Qalimari và Kai Colo. Đầu năm 1875, quản trị viên thuộc địa Edgar Leopold Layard đã gặp hàng ngàn thị tộc vùng cao tại Navuso để chính thức hóa sự khuất phục của họ đối với sự cai trị của Anh và Kitô giáo. Layard và phái đoàn của ông đã vô tình làm lây lan dịch sởi đến những người vùng cao, gây ra hàng loạt cái chết trong dân số này. Kết quả là, sự tức giận đối với những người thực dân Anh bùng lên khắp khu vực, và một cuộc nổi dậy lan rộng nhanh chóng diễn ra. Các ngôi làng dọc theo sông Sigatoka và ở vùng cao nguyên phía trên khu vực này đã từ chối sự kiểm soát của Anh, và Gordon được giao nhiệm vụ dập tắt cuộc nổi dậy này.

Trong cái mà Gordon gọi là "Cuộc chiến nhỏ", việc đàn áp cuộc nổi dậy này diễn ra dưới hình thức hai chiến dịch quân sự phối hợp ở nửa phía tây của Viti Levu. Chiến dịch đầu tiên do người anh họ thứ hai của Gordon, Arthur John Lewis Gordon, tiến hành chống lại quân nổi dậy Qalimari dọc theo sông Sigatoka. Chiến dịch thứ hai do Louis Knollys lãnh đạo chống lại người Kai Colo ở vùng núi phía bắc sông. Thống đốc Gordon đã viện dẫn một loại thiết quân luật trong khu vực nơi Arthur John Lewis Gordon và Knollys có toàn quyền tuyệt đối để thực hiện các nhiệm vụ của họ ngoài bất kỳ hạn chế nào của luật pháp. Hai nhóm phiến quân bị cô lập với nhau bởi một lực lượng do Walter Carew và George Le Hunte lãnh đạo, đóng quân tại Nasaucoko. Carew cũng đảm bảo cuộc nổi dậy không lan sang phía đông bằng cách đảm bảo lòng trung thành của người Wainimala ở vùng cao nguyên phía đông. Cuộc chiến có sự tham gia của binh lính Trung đoàn Bản địa cũ của Cakobau được hỗ trợ bởi khoảng 1.500 tình nguyện viên Kitô giáo Fiji từ các khu vực khác của Viti Levu. Chính phủ thuộc địa New Zealand đã cung cấp hầu hết vũ khí tiên tiến cho quân đội, bao gồm 100 khẩu Snider.

Chiến dịch dọc theo sông Sigatoka được tiến hành theo chính sách tiêu thổ whereby nhiều làng nổi dậy bị đốt cháy và ruộng đồng của họ bị cướp phá. Sau khi chiếm giữ và phá hủy các thị trấn chính được củng cố là Koroivatuma, Bukutia và Matanavatu, người Qalimari đã đầu hàng hàng loạt. Những người không bị giết trong trận chiến đã bị bắt làm tù binh và gửi đến thị trấn ven biển Cuvu. Trong số này có 827 đàn ông, phụ nữ và trẻ em cũng như Mudu, thủ lĩnh của quân nổi dậy. Phụ nữ và trẻ em được phân phát đến những nơi như Nadi và Nadroga. Trong số những người đàn ông, 15 người bị kết án tử hình tại một phiên tòa được tiến hành vội vàng tại Sigatoka. Thống đốc Gordon có mặt, nhưng đã chọn giao trách nhiệm tư pháp cho người họ hàng của mình, Arthur John Lewis Gordon. Bốn người bị treo cổ và mười người, bao gồm cả Mudu, bị bắn, một tù nhân đã trốn thoát được. Đến cuối phiên tòa, thống đốc ghi nhận rằng "chân tôi κυριολεκτικά nhuốm máu mà tôi đã đổ ra".

Chiến dịch phía bắc chống lại người Kai Colo ở vùng cao nguyên tương tự nhưng liên quan đến việc loại bỏ quân nổi dậy khỏi các hang động lớn, được bảo vệ tốt trong khu vực. Knollys đã xoay sở để dọn sạch các hang động "sau một thời gian khá dài và chi tiêu lượng lớn đạn dược". Những người ở trong các hang động này bao gồm toàn bộ cộng đồng, và kết quả là nhiều đàn ông, phụ nữ và trẻ em đã bị giết hoặc bị thương trong các hoạt động này. Số còn lại bị bắt làm tù binh và gửi đến các thị trấn ở bờ biển phía bắc. Giám đốc y tế của Fiji thuộc Anh, William MacGregor, cũng tham gia vào việc giết người Kai Colo và chăm sóc những người bị thương của họ. Sau khi các hang động bị chiếm giữ, người Kai Colo đầu hàng và thủ lĩnh của họ, Bisiki, bị bắt. Nhiều phiên tòa khác nhau đã được tổ chức, chủ yếu tại Nasaucoko dưới quyền Le Hunte, và 32 người đàn ông đã bị treo cổ hoặc bị bắn, bao gồm cả Bisiki, người đã bị giết khi cố gắng trốn thoát.

Đến cuối tháng 10 năm 1876, "Cuộc chiến nhỏ" đã kết thúc, và Gordon đã thành công trong việc đánh bại quân nổi dậy ở nội địa Viti Levu. Những người nổi dậy còn lại bị đày ải với lao động khổ sai lên đến 10 năm. Một số người không tham chiến được phép trở về xây dựng lại làng mạc của họ, nhưng nhiều khu vực ở vùng cao nguyên đã bị Gordon ra lệnh phải bỏ hoang và đổ nát. Gordon cũng xây dựng một pháo đài quân sự, Pháo đài Canarvon, ở thượng nguồn sông Sigatoka, nơi một đội quân lớn đóng quân để duy trì sự kiểm soát của Anh. Ông đổi tên Trung đoàn Bản địa thành Cảnh sát Vũ trang Bản địa để giảm bớt vẻ ngoài là một lực lượng quân sự.

Để củng cố hơn nữa sự kiểm soát xã hội trên toàn thuộc địa, Thống đốc Gordon đã giới thiệu một hệ thống các tù trưởng được bổ nhiệm và cảnh sát làng ở các quận khác nhau để vừa thực hiện mệnh lệnh của ông vừa báo cáo bất kỳ sự bất tuân nào từ dân chúng. Gordon đã sử dụng các danh hiệu tù trưởng Roko và Buli để mô tả các phó tướng này và thành lập một Đại Hội đồng Tù trưởng trực thuộc quyền lực của ông với tư cách là Tù trưởng Tối cao. Cơ quan này vẫn tồn tại cho đến khi bị chính phủ lâm thời do quân đội hậu thuẫn đình chỉ vào năm 2007 và chỉ bị bãi bỏ vào năm 2012. Gordon cũng đã tước bỏ khả năng sở hữu, mua hoặc bán đất của người Fiji với tư cách cá nhân, quyền kiểm soát được chuyển giao cho các nhà chức trách thuộc địa.

3.3.2. Bóc lột lao động và các vấn đề nhân quyền (Nạn Blackbirding và chế độ nô lệ)

Thời kỳ blackbirding (nạn buôn người lao động đảo Thái Bình Dương) bắt đầu ở Fiji vào năm 1865 khi những người lao động đầu tiên từ New Hebrides (nay là Vanuatu) và Quần đảo Solomon được vận chuyển đến đây để làm việc trên các đồn điền bông. Nội chiến Hoa Kỳ đã cắt đứt nguồn cung bông của Mỹ cho thị trường quốc tế khi Liên bang phong tỏa các cảng của Liên minh miền Nam. Việc trồng bông có khả năng mang lại lợi nhuận cực kỳ cao. Hàng ngàn chủ đồn điền châu Âu đã đổ xô đến Fiji để thành lập đồn điền, nhưng thấy người bản địa không sẵn lòng thích nghi với kế hoạch của họ. Họ tìm kiếm lao động từ các đảo Melanesia. Vào ngày 5 tháng 7 năm 1865, Ben Pease đã nhận được giấy phép đầu tiên để cung cấp 40 lao động từ New Hebrides đến Fiji.

Chính phủ Anh và Queensland đã cố gắng điều chỉnh việc tuyển dụng và vận chuyển lao động này. Lao động Melanesia được tuyển dụng với thời hạn ba năm, được trả ba bảng Anh mỗi năm, được cấp quần áo cơ bản và được tiếp cận cửa hàng của công ty để mua nhu yếu phẩm. Hầu hết người Melanesia bị tuyển dụng bằng cách lừa dối, thường bị dụ lên tàu bằng quà tặng, sau đó bị nhốt lại. Năm 1875, giám đốc y tế ở Fiji, Ngài William MacGregor, đã liệt kê tỷ lệ tử vong là 540 trên mỗi 1.000 lao động. Sau khi hết hạn hợp đồng ba năm, chính phủ yêu cầu các thuyền trưởng vận chuyển lao động trở lại làng của họ, nhưng hầu hết các thuyền trưởng tàu đã thả họ xuống hòn đảo đầu tiên họ nhìn thấy ngoài khơi vùng biển Fiji. Người Anh đã cử tàu chiến để thực thi luật pháp (Đạo luật Bảo vệ Người dân Đảo Thái Bình Dương 1872), nhưng chỉ một phần nhỏ thủ phạm bị truy tố.

Một sự cố khét tiếng của nạn buôn người blackbirding là chuyến đi năm 1871 của tàu brig Carl, do Tiến sĩ James Patrick Murray tổ chức để tuyển dụng lao động làm việc trong các đồn điền ở Fiji. Murray đã cho người của mình đảo ngược cổ áo và mang theo những cuốn sách đen, để trông giống như các nhà truyền giáo. Khi người dân đảo bị dụ đến một buổi lễ tôn giáo, Murray và người của ông ta sẽ rút súng ra và ép người dân đảo lên thuyền. Trong chuyến đi, Murray đã bắn chết khoảng 60 người dân đảo. Ông ta không bao giờ bị đưa ra xét xử vì hành động của mình, vì ông ta được miễn trừ để đổi lấy việc đưa ra bằng chứng chống lại các thành viên thủy thủ đoàn của mình. Thuyền trưởng của tàu Carl, Joseph Armstrong, sau đó đã bị kết án tử hình.

Ngoài lao động bị blackbirding từ các đảo Thái Bình Dương khác, hàng ngàn người bản địa thuộc quần đảo Fiji cũng bị bán làm nô lệ trên các đồn điền. Khi chính phủ Cakobau được hậu thuẫn bởi những người định cư da trắng, và sau đó là chính phủ thuộc địa Anh, khuất phục các khu vực ở Fiji dưới quyền lực của mình, những tù nhân chiến tranh resultante thường xuyên bị bán đấu giá cho các chủ đồn điền. Điều này cung cấp một nguồn doanh thu cho chính phủ và cũng phân tán những người nổi dậy đến các hòn đảo khác nhau, thường là biệt lập, nơi có các đồn điền. Đất đai mà những người này chiếm giữ trước khi trở thành nô lệ sau đó cũng bị bán để lấy thêm doanh thu. Một ví dụ về điều này là người Lovoni ở Ovalau, sau khi bị đánh bại trong một cuộc chiến với chính phủ Cakobau vào năm 1871, đã bị tập hợp lại và bán cho những người định cư với giá 6 bảng Anh một người. Hai nghìn đàn ông, phụ nữ và trẻ em Lovoni đã bị bán, và thời gian làm nô lệ của họ kéo dài năm năm. Tương tự, sau các cuộc chiến tranh Kai Colo năm 1873, hàng ngàn người từ các bộ lạc miền núi Viti Levu đã được gửi đến Levuka và bán làm nô lệ. Các cảnh báo từ Hải quân Hoàng gia Anh đóng quân trong khu vực rằng việc mua những người này là bất hợp pháp phần lớn không được thực thi, và lãnh sự Anh tại Fiji, Edward Bernard Marsh, thường xuyên nhắm mắt làm ngơ trước loại hình buôn bán lao động này.
Thực trạng bóc lột này đã để lại những hậu quả xã hội và nhân đạo nghiêm trọng. Nó không chỉ gây ra sự đau khổ cùng cực cho các nạn nhân mà còn làm xáo trộn cấu trúc xã hội bản địa, gieo rắc sự mất lòng tin và thù địch. Các vấn đề nhân quyền liên quan đến lao động cưỡng bức, điều kiện sống vô nhân đạo và sự tước đoạt quyền tự do đã trở thành một vết sẹo trong lịch sử Fiji, ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các cộng đồng và đòi hỏi những nỗ lực hòa giải và công lý kéo dài.

3.3.4. Chiến tranh Thế giới thứ nhất và thứ hai

Fiji chỉ tham gia một cách hạn chế vào Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Một sự kiện đáng nhớ xảy ra vào tháng 9 năm 1917 khi Bá tước Felix von Luckner đến Đảo Wakaya, ngoài khơi bờ biển phía đông của Viti Levu, sau khi tàu cướp biển của ông, SMS Seeadler (1915), bị mắc cạn ở Quần đảo Cook sau vụ pháo kích Papeete thuộc thuộc địa Pháp của Tahiti. Vào ngày 21 tháng 9, thanh tra cảnh sát quận đã đưa một số người Fiji đến Wakaya, và von Luckner, không nhận ra rằng họ không có vũ khí, đã vô tình đầu hàng.

Lấy lý do không muốn bóc lột người Fiji, chính quyền thuộc địa không cho phép người Fiji nhập ngũ. Một người Fiji thuộc dòng dõi tù trưởng, cháu cố của Cakobau, đã gia nhập Binh đoàn Lê dương Pháp và nhận được huân chương quân sự cao quý nhất của Pháp, Croix de Guerre. Sau khi tốt nghiệp bằng luật tại Đại học Oxford, vị tù trưởng này trở về Fiji vào năm 1921 vừa là một anh hùng chiến tranh vừa là sinh viên tốt nghiệp đại học đầu tiên của đất nước. Trong những năm sau đó, Ratu Sir Lala Sukuna, như ông được biết đến sau này, đã tự khẳng định mình là tù trưởng quyền lực nhất ở Fiji và xây dựng các thể chế phôi thai cho cái mà sau này sẽ trở thành quốc gia Fiji hiện đại.

Đến Chiến tranh Thế giới thứ hai, Vương quốc Anh đã đảo ngược chính sách không tuyển mộ người bản địa, và hàng ngàn người Fiji đã tình nguyện tham gia Trung đoàn Bộ binh Fiji, dưới sự chỉ huy của Ratu Sir Edward Cakobau, một người cháu cố khác của Cakobau. Trung đoàn này được biên chế vào các đơn vị quân đội New Zealand và Úc trong chiến tranh. Do vị trí trung tâm, Fiji được chọn làm căn cứ huấn luyện cho Đồng Minh. Một đường băng được xây dựng tại Nadi (sau này trở thành sân bay quốc tế), và các ụ súng được bố trí rải rác dọc bờ biển. Người Fiji nổi tiếng về lòng dũng cảm trong Chiến dịch Quần đảo Solomon, với một phóng viên chiến trường mô tả chiến thuật phục kích của họ là "cái chết với găng tay nhung". Hạ sĩ Sefanaia Sukanaivalu, người Yucata, đã được truy tặng Huân chương Chữ thập Victoria, nhờ lòng dũng cảm của ông trong Trận Bougainville.

3.4. Độc lập và chính trị hiện đại

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Fiji bắt đầu các bước đi hướng tới chính quyền tự trị. Một hội nghị hiến pháp đã được tổ chức tại Luân Đôn vào tháng 7 năm 1965 để thảo luận về các thay đổi hiến pháp nhằm giới thiệu chính phủ có trách nhiệm. Người Fiji gốc Ấn, do A. D. Patel lãnh đạo, yêu cầu ngay lập tức giới thiệu chính phủ tự trị đầy đủ, với một cơ quan lập pháp được bầu hoàn toàn, được bầu bằng quyền đầu phiếu phổ thông theo danh sách cử tri chung. Những yêu cầu này đã bị phái đoàn người Fiji bản địa bác bỏ mạnh mẽ, những người vẫn lo sợ mất quyền kiểm soát đối với đất đai và tài nguyên thuộc sở hữu bản địa nếu một chính phủ do người Fiji gốc Ấn thống trị lên nắm quyền. Tuy nhiên, người Anh đã nói rõ rằng họ quyết tâm đưa Fiji đến chính phủ tự trị và cuối cùng là độc lập. Thừa nhận sự thiếu lựa chọn của mình, các tù trưởng Fiji đã quyết định đàm phán để có được thỏa thuận tốt nhất có thể.

Một loạt các thỏa hiệp đã dẫn đến việc thành lập một hệ thống chính phủ nội các vào năm 1967, với Ratu Kamisese Mara là Thủ hiến đầu tiên. Các cuộc đàm phán đang diễn ra giữa Mara và Sidiq Koya, người đã tiếp quản vị trí lãnh đạo Đảng Liên đoàn Quốc gia chủ yếu là người Fiji gốc Ấn sau cái chết của Patel vào năm 1969, đã dẫn đến một hội nghị hiến pháp thứ hai tại Luân Đôn, vào tháng 4 năm 1970, tại đó Hội đồng Lập pháp Fiji đã đồng ý về một công thức bầu cử thỏa hiệp và một lịch trình cho độc lập như một quốc gia hoàn toàn có chủ quyền và độc lập trong Khối Thịnh vượng chung. Hội đồng Lập pháp sẽ được thay thế bằng một Quốc hội lưỡng viện, với một Thượng viện do các tù trưởng Fiji thống trị và một Hạ viện được bầu phổ thông. Trong Hạ viện 52 thành viên, người Fiji bản địa và người Fiji gốc Ấn mỗi bên sẽ được phân bổ 22 ghế, trong đó 12 ghế sẽ đại diện cho các khu vực bầu cử cộng đồng bao gồm các cử tri đăng ký theo danh sách dân tộc nghiêm ngặt, và 10 ghế khác đại diện cho các khu vực bầu cử quốc gia mà các thành viên được phân bổ theo dân tộc nhưng được bầu bằng quyền đầu phiếu phổ thông. 8 ghế nữa được dành riêng cho "cử tri chung" - người châu Âu, người Hoa, người Banaba, và các dân tộc thiểu số khác; 3 trong số này là "cộng đồng" và 5 là "quốc gia". Với sự thỏa hiệp này, Fiji đã đồng ý trở thành độc lập.

Cờ Anh, Union Jack, được hạ xuống lần cuối vào lúc hoàng hôn ngày 9 tháng 10 năm 1970 tại thủ đô Suva. Quốc kỳ Fiji được kéo lên sau bình minh vào sáng ngày 10 tháng 10 năm 1970; đất nước chính thức giành độc lập vào lúc nửa đêm.

4.1. Khí hậu

Khí hậu ở Fiji là hải dương nhiệt đới và ấm áp quanh năm với những biến động tối thiểu. Mùa nóng kéo dài từ tháng 11 đến tháng 4, và mùa mát hơn kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10. Nhiệt độ trong mùa mát trung bình là 22 °C. Lượng mưa thay đổi, với mùa nóng có lượng mưa lớn hơn, đặc biệt là ở vùng nội địa. Đối với các đảo lớn hơn, lượng mưa ở phần đông nam của các đảo lớn hơn ở phần tây bắc, điều này có những hệ lụy đối với nông nghiệp ở những khu vực đó. Gió ở mức vừa phải, mặc dù xoáy thuận nhiệt đới xảy ra khoảng một lần mỗi năm (10-12 lần mỗi thập kỷ).

Biến đổi khí hậu ở Fiji là một vấn đề cực kỳ cấp bách đối với đất nước - là một quốc đảo, Fiji đặc biệt dễ bị tổn thương bởi nước biển dâng, xói mòn bờ biển và thời tiết cực đoan. Những thay đổi này, cùng với sự gia tăng nhiệt độ, sẽ khiến các cộng đồng người Fiji phải di dời và sẽ gây rối loạn cho nền kinh tế quốc gia - du lịch, nông nghiệp và ngư nghiệp, những ngành đóng góp lớn nhất vào GDP của quốc gia, sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi biến đổi khí hậu, gây ra sự gia tăng đói nghèo và mất an ninh lương thực. Là một bên tham gia cả Nghị định thư Kyoto và Thỏa thuận Khí hậu Paris, Fiji hy vọng sẽ đạt được mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050, điều này cùng với các chính sách quốc gia, sẽ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Chính phủ Fiji và các quốc đảo khác có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu (Niue, Quần đảo Solomon, Tuvalu, Tonga và Vanuatu) đã khởi xướng "Lời kêu gọi Port Vila về một quá trình chuyển đổi công bằng sang một Thái Bình Dương không sử dụng nhiên liệu hóa thạch", kêu gọi loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch và 'quá trình chuyển đổi nhanh chóng và công bằng' sang năng lượng tái tạo và tăng cường luật môi trường bao gồm cả việc đưa tội ác hủy hoại môi trường vào luật.

4.2. Hệ sinh thái

Fiji tự hào có một hệ sinh thái đa dạng và phong phú, bao gồm các rạn san hô rực rỡ, rừng mưa nhiệt đới tươi tốt và các loài động thực vật độc đáo. Các vùng nước ven biển của Fiji là nơi sinh sống của nhiều loài san hô, cá và các sinh vật biển khác, khiến nơi đây trở thành một điểm nóng về đa dạng sinh học biển. Các hòn đảo là nơi sinh sống của nhiều loài chim đặc hữu, bò sát và côn trùng, nhiều loài trong số đó không được tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên Trái Đất. Ví dụ, Cự đà mào Fiji (Fijian crested iguana_{Cự đà mào Fiji}^English) là một loài đặc hữu đang bị đe dọa nghiêm trọng. Rừng mưa nhiệt đới của Fiji chứa đựng nhiều loài thực vật đa dạng, bao gồm các loài cây gỗ cứng có giá trị và các loài thực vật làm thuốc truyền thống.

Tuy nhiên, hệ sinh thái của Fiji đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa. Biến đổi khí hậu dẫn đến tẩy trắng san hô, nước biển dâng và các hiện tượng thời tiết cực đoan thường xuyên hơn. Nạn phá rừng để phục vụ nông nghiệp và khai thác gỗ đang làm mất đi môi trường sống quan trọng. Ô nhiễm từ các hoạt động nông nghiệp và đô thị cũng ảnh hưởng đến chất lượng nước và sức khỏe của các hệ sinh thái ven biển. Các loài xâm lấn cũng là một mối đe dọa đáng kể đối với các loài bản địa.

Fiji đã và đang thực hiện nhiều nỗ lực bảo tồn môi trường. Chính phủ đã thành lập các khu bảo tồn biển và vườn quốc gia để bảo vệ các hệ sinh thái quan trọng. Các chương trình trồng rừng và phục hồi rạn san hô đang được triển khai. Fiji cũng tích cực tham gia vào các sáng kiến quốc tế về biến đổi khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học. Tuy nhiên, việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường vẫn là một thách thức lớn. Các vấn đề về phát triển bền vững, chẳng hạn như quản lý chất thải, sử dụng đất hợp lý và khai thác tài nguyên có trách nhiệm, đòi hỏi sự chú ý và hành động liên tục.

5.1. Phân chia hành chính

Fiji được chia thành bốn khu vực hành chính chính, và các khu vực này lại được chia thành 14 tỉnh. Các khu vực và tỉnh tương ứng là:

• Khu vực Trung tâm bao gồm 5 tỉnh: Naitasiri, Namosi, Rewa, Serua, và Tailevu.
• Khu vực Đông bao gồm 3 tỉnh: Kadavu, Lau, và Lomaiviti.
• Khu vực Bắc bao gồm 3 tỉnh: Bua, Cakaudrove, và Macuata.
• Khu vực Tây bao gồm 3 tỉnh: Ba, Nadroga-Navosa, và Ra.

Ngoài ra, đảo Rotuma, nằm ở phía bắc của quần đảo chính, có địa vị hành chính đặc biệt và được coi là một vùng phụ thuộc.
Trong thời kỳ cai trị của Seru Epenisa Cakobau, Fiji được chia thành ba liên minh hoặc chính quyền, mặc dù đây không phải là các đơn vị hành chính chính trị, chúng vẫn được coi là quan trọng trong sự phân chia xã hội của người Fiji bản địa:

5.2. Quân đội

Lực lượng Quân sự Cộng hòa Fiji (RFMF) bao gồm Lục quân và Hải quân. Không có Không quân riêng biệt. Tổng quân số tại ngũ là khoảng 3.500 binh sĩ và 6.000 quân dự bị. Hải quân có khoảng 300 nhân sự.
Cơ cấu Lục quân bao gồm Trung đoàn Bộ binh Fiji (lực lượng chính quy và lãnh thổ được tổ chức thành sáu tiểu đoàn bộ binh hạng nhẹ), Trung đoàn Công binh Fiji, Đơn vị Hỗ trợ Hậu cần và Nhóm Huấn luyện Lực lượng.
So với quy mô dân số, Fiji có lực lượng vũ trang khá lớn và là một quốc gia đóng góp quan trọng cho các phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc ở nhiều nơi trên thế giới. Ngoài ra, một số lượng đáng kể cựu quân nhân đã phục vụ trong lĩnh vực an ninh tư nhân ở Iraq sau cuộc xâm lược do Hoa Kỳ lãnh đạo năm 2003. Nhiệm vụ chính của RFMF là bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Fiji, hỗ trợ chính quyền dân sự trong việc duy trì luật pháp và trật tự, và tham gia vào các hoạt động gìn giữ hòa bình quốc tế. Quân đội Fiji cũng đóng một vai trò quan trọng trong chính trị đất nước, đã từng thực hiện một số cuộc đảo chính.

6.1. Quan hệ với Hàn Quốc

Hàn Quốc và Fiji thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức vào tháng 1 năm 1971, ngay sau khi Fiji giành độc lập. Kể từ đó, hai nước đã duy trì mối quan hệ hữu nghị và hợp tác. Hàn Quốc có một đại sứ quán tại Suva, cũng chịu trách nhiệm về quan hệ với một số quốc đảo Thái Bình Dương khác.
Quan hệ kinh tế giữa hai nước tương đối khiêm tốn nhưng đang phát triển. Thương mại song phương bao gồm việc Hàn Quốc xuất khẩu máy móc, thiết bị điện tử và ô tô sang Fiji, trong khi Fiji xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp và thủy sản sang Hàn Quốc. Đầu tư của Hàn Quốc vào Fiji chủ yếu tập trung vào lĩnh vực du lịch và bất động sản.
Hai nước cũng có các hoạt động trao đổi văn hóa và giáo dục. Một số sinh viên Fiji đã sang Hàn Quốc học tập theo các chương trình học bổng, và có một cộng đồng nhỏ người Hàn Quốc sinh sống và làm việc tại Fiji. Chính phủ Hàn Quốc cũng đã cung cấp viện trợ phát triển cho Fiji trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng.
Trong những năm gần đây, Fiji đã bày tỏ sự quan tâm đến việc học hỏi kinh nghiệm phát triển kinh tế của Hàn Quốc. Cả hai nước đều là thành viên của các diễn đàn khu vực và quốc tế, nơi họ hợp tác trong các vấn đề cùng quan tâm.

6.2. Quan hệ với Úc và New Zealand

Úc và New Zealand là hai trong số những đối tác quan trọng và lâu đời nhất của Fiji, với mối quan hệ lịch sử, chính trị, kinh tế và văn hóa sâu sắc. Cả hai quốc gia này đều là những nước láng giềng gần gũi, là những đối tác thương mại và đầu tư lớn, cũng như là những nhà cung cấp viện trợ phát triển đáng kể cho Fiji. Nhiều người Fiji cũng sinh sống, làm việc và học tập tại Úc và New Zealand.

Tuy nhiên, mối quan hệ này đã trải qua những giai đoạn căng thẳng, đặc biệt là sau các cuộc đảo chính quân sự ở Fiji, bắt đầu từ năm 1987 và gần đây nhất là năm 2006. Úc và New Zealand đã lên án mạnh mẽ các cuộc đảo chính, kêu gọi Fiji nhanh chóng quay trở lại chế độ dân chủ và áp đặt các biện pháp trừng phạt, bao gồm hạn chế đi lại đối với các quan chức quân sự và chính phủ lâm thời, cũng như đình chỉ viện trợ quân sự và một số chương trình viện trợ khác. Điều này đã dẫn đến sự suy giảm trong quan hệ song phương.

Đáp lại, chính phủ Fiji do quân đội hậu thuẫn đã cáo buộc Úc và New Zealand can thiệp vào công việc nội bộ của Fiji và đã tìm cách đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, tăng cường hợp tác với các quốc gia khác, đặc biệt là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Sau cuộc tổng tuyển cử năm 2014 và sự phục hồi một phần của nền dân chủ ở Fiji, quan hệ với Úc và New Zealand đã dần được cải thiện. Cả hai nước đã dỡ bỏ hầu hết các biện pháp trừng phạt và nối lại các chương trình hợp tác và viện trợ. Úc và New Zealand tiếp tục là những đối tác quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế, cải cách quản trị và tăng cường năng lực của Fiji. Tuy nhiên, những lo ngại về tình hình nhân quyền và sự vững chắc của nền dân chủ ở Fiji vẫn còn tồn tại.

Các lĩnh vực hợp tác chính giữa Fiji với Úc và New Zealand bao gồm thương mại, đầu tư, du lịch, viện trợ phát triển (tập trung vào y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng và biến đổi khí hậu), quốc phòng và an ninh (bao gồm hợp tác hàng hải và cứu trợ thiên tai), cũng như các mối liên kết giữa người dân.

6.3. Quan hệ với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa

Quan hệ giữa Fiji và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) đã phát triển đáng kể trong những thập kỷ gần đây, đặc biệt là sau cuộc đảo chính năm 2006 ở Fiji khi quan hệ với các đối tác truyền thống như Úc và New Zealand trở nên căng thẳng. Trung Quốc đã nhanh chóng trở thành một đối tác ngoại giao và kinh tế quan trọng của Fiji.

Trung Quốc đã cung cấp các khoản viện trợ và cho vay đáng kể cho Fiji để phát triển cơ sở hạ tầng, bao gồm đường sá, cầu cống, các tòa nhà chính phủ và các cơ sở thể thao. Các công ty Trung Quốc cũng đã tăng cường đầu tư vào Fiji, đặc biệt trong các lĩnh vực như du lịch, khai khoáng và nông nghiệp. Thương mại song phương cũng đã tăng trưởng.

Sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc ở Fiji và khu vực Thái Bình Dương rộng lớn hơn đã thu hút sự chú ý và đôi khi là lo ngại từ các cường quốc truyền thống trong khu vực. Một số nhà phân tích đã bày tỏ lo ngại về tính bền vững của các khoản nợ mà Fiji vay từ Trung Quốc, cũng như các tác động tiềm tàng của viện trợ và đầu tư của Trung Quốc đối với quản trị, minh bạch và các vấn đề môi trường ở Fiji. Chính sách ngoại giao "không ràng buộc" của Trung Quốc, không đặt nặng các vấn đề về dân chủ và nhân quyền như các đối tác phương Tây, đã khiến nước này trở thành một đối tác hấp dẫn đối với chính phủ Fiji sau đảo chính.

Tuy nhiên, mối quan hệ này cũng mang lại những lợi ích kinh tế cho Fiji, giúp nước này đa dạng hóa các nguồn lực phát triển và giảm sự phụ thuộc vào các đối tác truyền thống. Fiji đã ủng hộ chính sách "Một Trung Quốc" của Bắc Kinh. Sự thay đổi trong cán cân ảnh hưởng khu vực vẫn là một chủ đề được theo dõi chặt chẽ. Tác động xã hội của sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc, bao gồm cả lao động nhập cư và các dự án phát triển, cũng là một vấn đề cần được xem xét. Việc đảm bảo rằng các dự án phát triển do Trung Quốc tài trợ mang lại lợi ích bền vững cho người dân Fiji và không gây tổn hại đến môi trường hoặc làm suy yếu các tiêu chuẩn quản trị tốt vẫn là một thách thức.

6.4. Vấn đề lãnh thổ

Fiji có một số vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh thổ và biên giới biển, mặc dù không phải là các tranh chấp lớn ở quy mô toàn cầu. Vấn đề nổi bật nhất là tranh chấp với Tonga về chủ quyền đối với Rạn san hô Minerva (Teleki Tonga_{Tê-lê-ki Tông-a}^{Tonga (Tonga Islands)} và Teleki Tokelau_{Tê-lê-ki Tô-kê-lau}^{Tonga (Tonga Islands)}). Minerva là hai rạn san hô vòng nằm ở phía nam Fiji và phía tây nam Tonga.

Vào năm 1972, một nhóm người Mỹ theo chủ nghĩa tự do do Michael Oliver lãnh đạo đã cố gắng thành lập một vi quốc gia gọi là Cộng hòa Minerva trên các rạn san hô này bằng cách đổ cát lên bề mặt rạn san hô để tạo ra một hòn đảo nhân tạo. Tonga đã phản ứng bằng cách tuyên bố chủ quyền đối với các rạn san hô này và cử một lực lượng đến đó để hạ cờ của Cộng hòa Minerva và khẳng định chủ quyền của Tonga. Fiji ban đầu cũng có những tuyên bố về Minerva, nhưng sau đó đã công nhận yêu sách của Tonga.

Tuy nhiên, vấn đề này lại nổi lên vào năm 2005 khi Fiji đệ trình lên Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa của Liên Hợp Quốc các yêu sách về thềm lục địa mở rộng, bao gồm cả khu vực xung quanh Minerva. Tonga đã phản đối yêu sách này của Fiji. Cả hai quốc gia đều có những lợi ích tiềm năng từ các nguồn tài nguyên biển trong khu vực, bao gồm cả quyền đánh bắt cá và khả năng khai thác khoáng sản đáy biển.

Các cuộc đàm phán song phương đã diễn ra giữa Fiji và Tonga để giải quyết vấn đề này, nhưng tình hình vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Đây là một ví dụ về cách các quốc đảo Thái Bình Dương đang cố gắng xác định và bảo vệ các ranh giới biển của mình theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), một quá trình có thể dẫn đến các yêu sách chồng lấn và tranh chấp tiềm tàng.
Ngoài ra, như nhiều quốc đảo khác, Fiji cũng quan tâm đến việc xác định rõ ràng Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của mình để quản lý và khai thác bền vững các nguồn tài nguyên biển.

7.1. Du lịch

Du lịch là một ngành kinh tế trọng điểm của Fiji, đóng góp đáng kể vào GDP và việc làm. Fiji nổi tiếng thế giới với những bãi biển cát trắng, làn nước trong xanh, các rạn san hô mềm đầy màu sắc và khí hậu nhiệt đới quanh năm, thu hút hàng trăm ngàn du khách quốc tế mỗi năm.
Các khu vực du lịch nổi tiếng bao gồm Nadi (cửa ngõ quốc tế chính), Bờ biển San hô, Đảo Denarau, và Quần đảo Mamanuca cùng Quần đảo Yasawa. Các nguồn khách quốc tế lớn nhất là Úc, New Zealand và Hoa Kỳ.
Fiji cung cấp một loạt các lựa chọn chỗ ở, từ các khu nghỉ dưỡng năm sao đẳng cấp thế giới đến các lựa chọn bình dân hơn, phù hợp với nhiều đối tượng du khách, bao gồm các cặp đôi hưởng tuần trăng mật, gia đình và những người tìm kiếm các kỳ nghỉ lãng mạn. Nhiều khu nghỉ dưỡng thân thiện với gia đình có các câu lạc bộ trẻ em và dịch vụ trông trẻ.
Các hoạt động du lịch phổ biến bao gồm lặn biển (scuba diving), lặn với ống thở (snorkeling), lướt sóng, chèo thuyền kayak, câu cá và khám phá văn hóa địa phương. Các điểm tham quan trên đảo chính Viti Levu bao gồm Vườn Bách thảo Thurston ở Suva, Đụn cát Sigatoka và Công viên Rừng Colo-I-Suva.
Thống kê chính thức cho thấy phần lớn du khách đến Fiji với mục đích nghỉ dưỡng. Ngành du lịch đã mang lại nguồn ngoại tệ quan trọng cho đất nước, nhưng cũng đặt ra những thách thức về tác động xã hội và môi trường. Chính phủ và ngành du lịch đang nỗ lực thúc đẩy du lịch bền vững, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên và văn hóa địa phương, đồng thời đảm bảo lợi ích kinh tế được chia sẻ rộng rãi hơn với cộng đồng.
Các bộ phim Hollywood như The Blue Lagoon (1980) và Cast Away (2000) được quay tại Fiji đã góp phần quảng bá hình ảnh của đất nước ra thế giới. Chương trình truyền hình thực tế Survivor của Mỹ cũng đã quay nhiều mùa tại Quần đảo Mamanuca.

Dưới đây là thống kê lượng khách du lịch đến Fiji theo quốc gia cư trú trong những năm gần đây:

7.2. Giao thông

Hệ thống giao thông của Fiji bao gồm đường hàng không, đường biển và đường bộ, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các hòn đảo và với thế giới bên ngoài.

• Hàng không:** Sân bay Quốc tế Nadi (NAN) là cửa ngõ hàng không quốc tế chính của Fiji, nằm trên đảo Viti Levu. Sân bay này đón các chuyến bay từ nhiều quốc gia ở Châu Á, Châu Đại Dương và Bắc Mỹ. Sân bay Quốc tế Nausori (SUV), gần thủ đô Suva, chủ yếu phục vụ các chuyến bay nội địa và một số chuyến bay quốc tế trong khu vực. Fiji Airways là hãng hàng không quốc gia, cùng với công ty con Fiji Link phục vụ các đường bay nội địa đến các đảo xa hơn. Có nhiều sân bay nhỏ hơn trên các đảo khác phục vụ các chuyến bay nội địa. Airports Fiji Limited (AFL) chịu trách nhiệm vận hành 15 sân bay công cộng tại Fiji.

• Hàng hải:** Do Fiji là một quốc đảo, giao thông đường biển rất quan trọng. Các dịch vụ phà liên đảo kết nối các đảo chính, vận chuyển hành khách và hàng hóa. Các tàu lớn hơn vận hành dịch vụ roll-on/roll-off, chẳng hạn như của Patterson Brothers Shipping Company, vận chuyển xe cộ và hàng hóa số lượng lớn giữa đảo chính Viti Levu và Vanua Levu, cũng như các đảo nhỏ hơn. Suva và Lautoka là các cảng biển quốc tế chính.

• Đường bộ:** Các đảo lớn hơn của Fiji, đặc biệt là Viti Levu và Vanua Levu, có mạng lưới đường bộ tương đối phát triển, mặc dù chất lượng đường có thể khác nhau. Xe buýt là phương tiện giao thông công cộng chính và phổ biến, kết nối các thị trấn và làng mạc. Dịch vụ xe buýt có giá cả phải chăng và hoạt động thường xuyên. Taxi cũng phổ biến ở các khu vực đô thị và một số khu vực nông thôn. Lái xe ở Fiji theo làn đường bên trái. Việc vận chuyển mía đường bằng đường sắt khổ hẹp (600 mm) vẫn còn tồn tại ở một số khu vực trên Viti Levu và Vanua Levu trong mùa thu hoạch.

Chính phủ Fiji đang nỗ lực cải thiện và mở rộng cơ sở hạ tầng giao thông để hỗ trợ phát triển kinh tế và du lịch.

7.3. Khoa học và Công nghệ

Fiji là quốc gia đảo Thái Bình Dương đang phát triển duy nhất có dữ liệu gần đây về tổng chi tiêu trong nước cho nghiên cứu và phát triển (GERD), ngoại trừ Papua New Guinea. Cục Thống kê quốc gia cho biết tỷ lệ GERD/GDP là 0,15% vào năm 2012. Nghiên cứu và phát triển (R&D) của khu vực tư nhân là không đáng kể.
Đầu tư của chính phủ vào R&D có xu hướng ưu tiên nông nghiệp. Năm 2007, nông nghiệp và sản xuất sơ cấp chiếm gần một nửa chi tiêu của chính phủ cho R&D. Tỷ lệ này đã tăng lên gần 60% vào năm 2012. Tuy nhiên, các nhà khoa học công bố nhiều hơn trong lĩnh vực khoa học địa chất và y tế so với nông nghiệp. Sự gia tăng chi tiêu của chính phủ cho nghiên cứu nông nghiệp đã làm giảm đầu tư vào nghiên cứu giáo dục, vốn giảm xuống còn 35% tổng chi tiêu nghiên cứu từ năm 2007 đến 2012. Chi tiêu của chính phủ cho nghiên cứu y tế vẫn khá ổn định, ở mức khoảng 5% tổng chi tiêu nghiên cứu của chính phủ.

Bộ Y tế Fiji đang tìm cách phát triển năng lực nghiên cứu trong nước thông qua Tạp chí Y tế Công cộng Fiji, được ra mắt vào năm 2012. Một bộ hướng dẫn mới hiện đang được áp dụng để giúp xây dựng năng lực nghiên cứu y tế trong nước thông qua đào tạo và tiếp cận công nghệ mới.

Fiji cũng đang có kế hoạch đa dạng hóa ngành năng lượng của mình thông qua việc sử dụng khoa học và công nghệ. Năm 2015, Ban Thư ký Cộng đồng Thái Bình Dương nhận thấy rằng "trong khi Fiji, Papua New Guinea và Samoa đang dẫn đầu với các dự án thủy điện quy mô lớn, vẫn còn tiềm năng to lớn để mở rộng việc triển khai các lựa chọn năng lượng tái tạo khác như năng lượng mặt trời, gió, địa nhiệt và các nguồn năng lượng dựa trên đại dương". Năm 2014, Trung tâm Năng lượng Tái tạo đã đi vào hoạt động tại Đại học Fiji, với sự hỗ trợ của chương trình Phát triển Kỹ năng và Năng lực Năng lượng Tái tạo ở các Quốc đảo Thái Bình Dương (EPIC) do Liên minh châu Âu tài trợ. Từ năm 2013 đến 2017, Liên minh châu Âu đã tài trợ cho chương trình EPIC, phát triển hai chương trình thạc sĩ về quản lý năng lượng tái tạo, một tại Đại học Papua New Guinea và một tại Đại học Fiji, cả hai đều được công nhận vào năm 2016. Tại Fiji, 45 sinh viên đã đăng ký học thạc sĩ kể từ khi chương trình ra mắt và thêm 21 sinh viên đã theo học một chương trình văn bằng liên quan được giới thiệu vào năm 2019.

Năm 2020, Văn phòng Trung tâm Đóng góp Quốc gia Xác định Khu vực Thái Bình Dương tại Fiji đã được ra mắt để hỗ trợ giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu. Các tác giả Thái Bình Dương đi đầu trong lĩnh vực biến đổi khí hậu vẫn chưa được đại diện đầy đủ trong các tài liệu khoa học về tác động của thiên tai và các chiến lược thích ứng khí hậu.
Các lĩnh vực nghiên cứu chính khác bao gồm y tế và năng lượng tái tạo, với trọng tâm là phát triển bền vững và đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng các thành tựu khoa học công nghệ cho người dân.

8.1. Dân số

Theo điều tra dân số năm 2017, dân số Fiji là 884.887 người, so với 837.271 người trong điều tra dân số năm 2007. Tổng dân số năm 2020 ước tính là 896.000 người, là quốc gia đông dân thứ tư ở Châu Đại Dương sau Úc, Papua New Guinea và New Zealand.
Mật độ dân số tại thời điểm điều tra dân số năm 2007 là 45,8 người trên một kilômét vuông. Tuổi thọ trung bình ở Fiji là 72,1 tuổi. Kể từ những năm 1930, dân số Fiji đã tăng với tốc độ 1,1% mỗi năm. Độ tuổi trung vị của dân số là 29,9 tuổi, và tỷ số giới tính là 1,03 nam trên 1 nữ.
Phần lớn dân số tập trung ở đảo chính Viti Levu, đặc biệt là ở các trung tâm đô thị như Suva (thủ đô), Nadi và Lautoka. Đảo Vanua Levu cũng có một lượng dân số đáng kể. Tốc độ tăng dân số đã chậm lại trong những năm gần đây, một phần do di cư. Phân bố tuổi cho thấy một dân số tương đối trẻ, mặc dù tỷ lệ người cao tuổi đang tăng dần.
Điểm số của Fiji trên Chỉ số Đói Nghèo Toàn cầu (GHI) năm 2024 là 10,2, cho thấy mức độ đói vừa phải.

Dưới đây là danh sách các thành phố và thị trấn lớn nhất ở Fiji, dựa trên ước tính dân số năm 2023:

8.2. Các nhóm dân tộc

Dân số Fiji có thành phần dân tộc đa dạng, chủ yếu bao gồm hai nhóm chính:

• Người Fiji bản địa (iTaukei):** Chiếm khoảng 56,8% dân số (theo điều tra dân số 2007, các số liệu gần đây hơn có thể thay đổi một chút, nguồn tiếng Anh cho 54.3%). Họ là người gốc Melanesia, nhiều người cũng có tổ tiên Polynesia. Văn hóa và truyền thống của người iTaukei đóng vai trò trung tâm trong bản sắc dân tộc Fiji. Quyền sở hữu đất đai truyền thống của người iTaukei là một vấn đề quan trọng trong chính trị và xã hội Fiji.
• Người Fiji gốc Ấn (Indo-Fijians):** Chiếm khoảng 37,5% dân số (nguồn tiếng Anh cho 38.1%). Họ là con cháu của những người lao động giao kèo được người Anh đưa từ Ấn Độ đến Fiji vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 để làm việc trong các đồn điền mía đường. Cộng đồng người Fiji gốc Ấn đã đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế của đất nước, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và nông nghiệp.

Mối quan hệ giữa người Fiji bản địa và người Fiji gốc Ấn trong lịch sử đã có những giai đoạn căng thẳng, dẫn đến bất ổn chính trị và các cuộc đảo chính. Sự khác biệt về văn hóa, tôn giáo và lợi ích kinh tế, cùng với các chính sách ưu đãi dựa trên sắc tộc, đã góp phần vào sự chia rẽ này. Tuy nhiên, cũng có nhiều nỗ lực nhằm thúc đẩy hòa hợp dân tộc và xây dựng một xã hội Fiji đa văn hóa, thống nhất. Nhiều người Fiji gốc Ấn đã di cư ra nước ngoài sau các cuộc đảo chính, làm giảm tỷ lệ của họ trong tổng dân số.

Các nhóm dân tộc khác bao gồm:

• Người Rotuman:** Khoảng 1,2% dân số, là người bản địa của đảo Rotuma, có văn hóa gần gũi với Polynesia hơn là Melanesia.
• Người châu Âu, người Hoa và các dân tộc đảo Thái Bình Dương khác:** Chiếm một tỷ lệ nhỏ nhưng có vai trò kinh tế nhất định.

Tổng cộng, các nhóm dân tộc khác ngoài iTaukei và Indo-Fijian chiếm khoảng 4,5% dân số. Khoảng 3.000 người (0,3%) sống ở Fiji là người từ Úc.
Khái niệm gia đình và cộng đồng có tầm quan trọng lớn đối với văn hóa Fiji. Trong các cộng đồng bản địa, nhiều thành viên của đại gia đình sẽ đảm nhận các danh hiệu và vai trò cụ thể của người giám hộ trực tiếp. Quan hệ họ hàng được xác định thông qua dòng dõi của một đứa trẻ với một nhà lãnh đạo tinh thần cụ thể, do đó một thị tộc dựa trên các mối quan hệ theo tập quán truyền thống trái ngược với các mối liên hệ sinh học thực tế. Các thị tộc này, dựa trên nhà lãnh đạo tinh thần, được gọi là matagali. Trong matagali có một số tập thể nhỏ hơn, được gọi là mbito. Việc kế thừa theo dòng cha, và tất cả địa vị đều bắt nguồn từ phía cha.
Các vấn đề liên quan đến hòa hợp dân tộc và quyền của các nhóm thiểu số vẫn là những thách thức quan trọng đối với Fiji.

8.3. Tranh luận về tên nước và tên gọi công dân

Hiến pháp Fiji đề cập đến tất cả công dân Fiji là "người Fiji" (Fijians_Phi-gi-ần^English). Các hiến pháp trước đây gọi công dân Fiji là "người đảo Fiji" (Fiji Islanders_{Phi-gi Ai-lân-đờ}^English), mặc dù thuật ngữ công dân Fiji (Fiji nationals_{Phi-gi Na-sân-nồl}^English) được sử dụng cho các mục đích chính thức. Vào tháng 8 năm 2008, ngay trước khi Hiến chương Nhân dân vì Thay đổi, Hòa bình và Tiến bộ được công bố, đã có thông báo rằng hiến chương này đề nghị thay đổi tên gọi công dân Fiji. Nếu đề xuất được thông qua, tất cả công dân Fiji, bất kể sắc tộc, sẽ được gọi là "người Fiji" (Fijians_Phi-gi-ần^English). Đề xuất này sẽ thay đổi tên tiếng Anh của người Fiji bản địa từ "Fijians" thành iTaukei, tên gọi nội danh bằng tiếng Fiji cho người Fiji bản địa.

Thủ tướng bị phế truất Laisenia Qarase đã phản ứng bằng cách tuyên bố rằng tên gọi "Fijian" thuộc về riêng người Fiji bản địa, và ông sẽ phản đối bất kỳ thay đổi nào trong luật pháp cho phép người Fiji không phải bản địa sử dụng tên gọi đó. Giáo hội Giám Lý, mà phần lớn người Fiji bản địa thuộc về, cũng phản ứng mạnh mẽ với đề xuất này, tuyên bố rằng việc cho phép mọi công dân Fiji tự gọi mình là "Fijian" sẽ là "sự cướp đoạt trắng trợn" đối với dân số bản địa.

Trong một bài phát biểu trước quốc gia trong cuộc khủng hoảng hiến pháp tháng 4 năm 2009, nhà lãnh đạo quân sự và Thủ tướng lâm thời Voreqe Bainimarama, người đi đầu trong nỗ lực thay đổi định nghĩa "Fijian", đã tuyên bố:
"Tôi biết tất cả chúng ta đều có các sắc tộc khác nhau, các nền văn hóa khác nhau và chúng ta nên, chúng ta phải, tôn vinh sự đa dạng và phong phú của mình. Tuy nhiên, đồng thời tất cả chúng ta đều là người Fiji. Tất cả chúng ta đều là những công dân bình đẳng. Tất cả chúng ta phải trung thành với Fiji; chúng ta phải yêu nước; chúng ta phải đặt Fiji lên hàng đầu."

Vào tháng 5 năm 2010, Tổng chưởng lý Aiyaz Sayed-Khaiyum nhắc lại rằng thuật ngữ "Fijian" nên được áp dụng cho tất cả công dân Fiji, nhưng tuyên bố này lại một lần nữa vấp phải sự phản đối. Một phát ngôn viên của Hiệp hội Chủ đất và Chủ sở hữu Tài nguyên Viti tuyên bố rằng ngay cả con cháu thế hệ thứ tư của người di cư cũng không hoàn toàn hiểu "cần những gì để trở thành một người Fiji", và nói thêm rằng thuật ngữ này đề cập đến một địa vị pháp lý, vì luật pháp dành các quyền cụ thể cho "người Fiji" (có nghĩa là, trong luật pháp đó, người Fiji bản địa).
Cuộc tranh luận này phản ánh những căng thẳng sâu sắc hơn về bản sắc dân tộc, quyền sở hữu đất đai và quyền lực chính trị ở Fiji, đặc biệt là giữa cộng đồng người Fiji bản địa (iTaukei) và cộng đồng người Fiji gốc Ấn.

8.4. Ngôn ngữ

Fiji có ba ngôn ngữ chính thức theo Hiến pháp năm 1997 (và không bị Hiến pháp năm 2013 thu hồi): Tiếng Anh, Tiếng Fiji (iTaukei), và Tiếng Hindi. (Tiếng Hindi Fiji là một biến thể của tiếng Hindi phổ biến ở Fiji.)

• Tiếng Anh**: Là di sản của thời kỳ cai trị thuộc địa Anh, tiếng Anh từng là ngôn ngữ chính thức duy nhất cho đến năm 1997 và được sử dụng rộng rãi trong chính phủ, kinh doanh, giáo dục và như một ngôn ngữ chung (lingua franca) giữa các cộng đồng dân tộc khác nhau.
• Tiếng Fiji (iTaukei)**: Là một ngôn ngữ Nam Đảo thuộc nhóm Malay-Polynesia, được nói ở Fiji. Nó có khoảng 350.000 người bản ngữ và thêm 200.000 người nói như ngôn ngữ thứ hai. Có nhiều phương ngữ của ngôn ngữ này trên khắp Quần đảo Fiji, có thể được phân loại thành hai nhánh chính - đông và tây. Các nhà truyền giáo vào những năm 1840 đã chọn một phương ngữ phía đông, ngôn ngữ của Đảo Bau, làm tiêu chuẩn chữ viết của tiếng Fiji. Đảo Bau là quê hương của Seru Epenisa Cakobau, tù trưởng cuối cùng trở thành Vua tự xưng của Fiji.
• Tiếng Hindi Fiji**: Còn được gọi là Fijian Baat hoặc Fijian Hindustani, là ngôn ngữ được hầu hết công dân Fiji gốc Ấn Độ sử dụng. Nó chủ yếu bắt nguồn từ các biến thể Awadhi và Bhojpuri của tiếng Hindi. Nó cũng đã vay mượn một số lượng lớn từ vựng từ tiếng Fiji và tiếng Anh. Mối quan hệ giữa tiếng Hindi Fiji và tiếng Hindi chuẩn tương tự như mối quan hệ giữa tiếng Afrikaans và tiếng Hà Lan. Những người lao động giao kèo Ấn Độ ban đầu được đưa đến Fiji chủ yếu từ các quận của miền đông Uttar Pradesh, Bihar, Biên giới Tây Bắc và Nam Ấn Độ như từ Andhra và Tamil Nadu. Họ nói nhiều phương ngữ và ngôn ngữ, chủ yếu là tiếng Hindi, tùy thuộc vào quận xuất xứ của họ.

Ngoài ba ngôn ngữ chính thức, các ngôn ngữ khác cũng được sử dụng, bao gồm các phương ngữ khác của tiếng Fiji, tiếng Rotuman (trên đảo Rotuma, gần gũi hơn với các ngôn ngữ Polynesia), và một số ngôn ngữ Ấn Độ khác như tiếng Gujarati, tiếng Tamil, tiếng Telugu trong các cộng đồng nhỏ hơn.
Chính sách ngôn ngữ của Fiji nhằm thúc đẩy sự đa dạng ngôn ngữ đồng thời đảm bảo tiếng Anh vẫn giữ vai trò là ngôn ngữ chung quan trọng.

8.5. Tôn giáo

Theo điều tra dân số năm 2007, 64,4% dân số là Kitô giáo, trong khi 27,9% là Hindu giáo, 6,3% là Hồi giáo, 0,8% không theo tôn giáo nào, 0,3% là Sikh giáo, và 0,3% còn lại thuộc các tôn giáo khác.

Trong số những người Kitô hữu, Giáo hội Giám Lý chiếm tỷ lệ lớn nhất với 34,6% dân số (bao gồm gần hai phần ba người Fiji bản địa), khiến Fiji trở thành quốc gia có tỷ lệ người theo đạo Giám Lý cao hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Tiếp theo là Công giáo với 9,1%, Hội Thánh của Đức Chúa Trời với 5,7%, Giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm với 3,9%, và Anh giáo với 0,8%. Các giáo phái Kitô giáo khác chiếm 10,4% còn lại. Người Công giáo Fiji được quản lý bởi Tổng giáo phận Suva. Tổng giáo phận này là tòa giám mục đô thành của một giáo tỉnh bao gồm các Giáo phận Rarotonga (trên Quần đảo Cook, cho những người đó và Niue, cả hai quốc gia liên kết với New Zealand) và Tarawa và Nauru (với tòa giám mục tại Tarawa trên Kiribati, cũng cho Nauru) và Phái bộ sui iuris Tokelau (New Zealand).

Hội Thánh của Đức Chúa Trời và các giáo phái Cơ Đốc Phục Lâm cũng có số lượng tín đồ đáng kể. Fiji là cơ sở của Giáo phận Anh giáo Polynesia (một phần của Giáo hội Anh giáo tại Aotearoa, New Zealand và Polynesia). Các giáo phái này và các giáo phái khác có một số lượng nhỏ thành viên người Fiji gốc Ấn; Kitô hữu thuộc tất cả các loại hình chiếm 6,1% dân số người Fiji gốc Ấn trong cuộc điều tra dân số năm 1996.
Người Hindu ở Fiji chủ yếu thuộc phái Sanatan (74,3% tổng số người Hindu) hoặc không xác định (22%). Người Hồi giáo ở Fiji chủ yếu là Sunni (96,4%).
Quyền tự do tôn giáo được hiến pháp bảo vệ, và tôn giáo đóng một vai trò quan trọng trong đời sống xã hội và văn hóa của nhiều người dân Fiji. Các lễ hội tôn giáo của các cộng đồng khác nhau thường được tổ chức và tôn trọng.

8.6. Giáo dục

Fiji có tỷ lệ biết chữ cao (91,6%), và mặc dù không có giáo dục bắt buộc, hơn 85% trẻ em trong độ tuổi từ 6 đến 13 theo học tiểu học. Việc học là miễn phí và được cung cấp bởi cả các trường công lập và các trường do nhà thờ điều hành. Nói chung, trẻ em người Fiji và người Hindu theo học các trường riêng biệt, phản ánh sự chia rẽ chính trị tồn tại trong quốc gia.
Hệ thống giáo dục ở Fiji bao gồm các cấp bậc sau:

8.7. Y tế

Hệ thống y tế của Fiji bao gồm cả dịch vụ y tế công cộng và tư nhân. Chính phủ đóng vai trò chính trong việc cung cấp các dịch vụ y tế thông qua một mạng lưới các bệnh viện, trung tâm y tế và trạm y tế xã trên khắp cả nước. Các dịch vụ y tế cơ bản thường được cung cấp miễn phí hoặc với chi phí thấp tại các cơ sở công cộng.

Các chỉ số sức khỏe chính của Fiji đã có những cải thiện trong những năm qua, nhưng vẫn còn những thách thức. Tuổi thọ trung bình đã tăng, và tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ em đã giảm. Tuy nhiên, Fiji đang phải đối mặt với gánh nặng kép của bệnh tật, bao gồm cả các bệnh truyền nhiễm và các bệnh không lây nhiễm (NCDs) ngày càng gia tăng như tiểu đường, bệnh tim mạch và ung thư. Các bệnh không lây nhiễm hiện là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Fiji. Các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, chế độ ăn uống không lành mạnh và thiếu hoạt động thể chất đang phổ biến.

Khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và các đảo xa, vẫn còn hạn chế. Việc thiếu hụt nhân viên y tế được đào tạo, trang thiết bị y tế và thuốc men là những rào cản. Chính phủ Fiji đã và đang thực hiện các chính sách nhằm cải thiện hệ thống y tế, bao gồm tăng cường y tế dự phòng, nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực.
Các chương trình y tế cộng đồng tập trung vào việc phòng chống bệnh không lây nhiễm, sức khỏe bà mẹ và trẻ em, tiêm chủng và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm. Sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ thống y tế của Fiji.
Việc đảm bảo khả năng tiếp cận dịch vụ y tế công bằng cho các nhóm yếu thế, bao gồm người nghèo, người dân ở vùng sâu vùng xa và người khuyết tật, vẫn là một ưu tiên hàng đầu.

8.8. An ninh trật tự

Tình hình an ninh chung tại Fiji tương đối ổn định so với một số quốc gia khác trong khu vực, tuy nhiên vẫn tồn tại những vấn đề về tội phạm cần được quan tâm. Các loại tội phạm chính thường gặp bao gồm trộm cắp vặt, đột nhập, cướp giật, đặc biệt ở các khu vực đô thị và địa điểm du lịch. Tội phạm liên quan đến ma túy và bạo lực gia đình cũng là những vấn đề đáng lo ngại.
Trong những năm gần đây, đã có báo cáo về sự gia tăng của tội phạm có tổ chức và tội phạm mạng. Chính phủ Fiji và lực lượng cảnh sát đang nỗ lực để giải quyết những thách thức này thông qua việc tăng cường tuần tra, cải thiện công tác điều tra và hợp tác quốc tế trong phòng chống tội phạm.
Đối với du khách, các khuyến cáo an toàn thường bao gồm việc cẩn trọng với tài sản cá nhân, tránh đi một mình vào ban đêm ở những khu vực vắng vẻ, và nhận thức được môi trường xung quanh. Các khu nghỉ dưỡng lớn thường có biện pháp an ninh riêng.
Lực lượng Cảnh sát Fiji chịu trách nhiệm chính trong việc duy trì luật pháp và trật tự. Lực lượng Quân sự Cộng hòa Fiji cũng có thể được huy động để hỗ trợ cảnh sát trong các tình huống khẩn cấp hoặc bất ổn dân sự, mặc dù vai trò này đôi khi gây tranh cãi do lịch sử can thiệp quân sự vào chính trị của đất nước.
Sau các cuộc đảo chính, tình hình an ninh có những giai đoạn căng thẳng hơn, với các báo cáo về việc hạn chế quyền tự do dân sự và các hành động của lực lượng an ninh gây lo ngại về nhân quyền. Việc duy trì một môi trường an toàn và ổn định, tôn trọng pháp quyền là một mục tiêu quan trọng của chính phủ Fiji.

8.9. Nhân quyền

Tình hình nhân quyền tại Fiji là một vấn đề phức tạp và đã thu hút sự chú ý của cộng đồng trong nước cũng như quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh các cuộc đảo chính quân sự và những biến động chính trị.
Các vấn đề nhân quyền nổi cộm bao gồm:

• Căng thẳng sắc tộc và phân biệt đối xử:** Mối quan hệ lịch sử giữa người Fiji bản địa (iTaukei) và người Fiji gốc Ấn đã dẫn đến những căng thẳng và đôi khi là xung đột. Các chính sách và luật pháp trong quá khứ đã bị chỉ trích là phân biệt đối xử đối với người Fiji gốc Ấn, đặc biệt liên quan đến quyền sở hữu đất đai và đại diện chính trị. Mặc dù các hiến pháp gần đây đã cố gắng thúc đẩy sự bình đẳng, những vấn đề tiềm ẩn vẫn còn.
• Quyền tự do chính trị:** Các cuộc đảo chính đã dẫn đến việc đình chỉ hiến pháp, hạn chế các quyền tự do dân sự cơ bản như tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do hội họp và lập hội. Các nhà hoạt động chính trị, nhà báo và những người chỉ trích chính phủ đã phải đối mặt với sự sách nhiễu, bắt giữ và giam cầm. Môi trường cho các tổ chức xã hội dân sự hoạt động cũng bị thu hẹp.
• Quyền của người lao động:** Các vấn đề liên quan đến quyền của người lao động, bao gồm quyền thành lập công đoàn, thương lượng tập thể và điều kiện làm việc an toàn, đã được các tổ chức lao động trong nước và quốc tế nêu lên. Đã có những giai đoạn mà quyền của công đoàn bị hạn chế.
• Quyền của các nhóm yếu thế:** Quyền của phụ nữ, trẻ em, người LGBT và người khuyết tật cũng là những lĩnh vực cần được quan tâm. Bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em vẫn là một vấn đề nghiêm trọng. Mặc dù đã có những tiến bộ trong việc công nhận quyền của người LGBT, sự phân biệt đối xử vẫn tồn tại.
• Sự tàn bạo của cảnh sát và lực lượng an ninh:** Đã có những báo cáo đáng tin cậy về các trường hợp cảnh sát và quân đội sử dụng vũ lực quá mức, tra tấn và đối xử tệ bạc với những người bị giam giữ, đặc biệt là trong các giai đoạn sau đảo chính. Việc thiếu trách nhiệm giải trình đối với các hành vi vi phạm này là một mối lo ngại.
• Độc lập tư pháp:** Sự độc lập của ngành tư pháp đã bị nghi ngờ trong các giai đoạn bất ổn chính trị, với việc các thẩm phán bị cách chức hoặc bổ nhiệm một cách gây tranh cãi.

Chính phủ Fiji đã có những cam kết cải thiện tình hình nhân quyền, bao gồm việc phê chuẩn một số công ước quốc tế về nhân quyền và thành lập các thể chế nhân quyền quốc gia. Tuy nhiên, việc thực thi hiệu quả các cam kết này và giải quyết các vi phạm một cách triệt để vẫn là một thách thức. Các tổ chức nhân quyền trong nước và quốc tế tiếp tục theo dõi chặt chẽ tình hình và đưa ra các khuyến nghị.

9.1. Ẩm thực

Ẩm thực Fiji phản ánh sự đa dạng văn hóa của đất nước, kết hợp nguyên liệu địa phương tươi ngon với các ảnh hưởng từ Melanesia, Polynesia, Ấn Độ và Trung Quốc.
Các món ăn truyền thống của người Fiji bản địa (iTaukei) thường sử dụng nhiều hải sản, các loại củ như khoai môn (dalo) và sắn (tavioka), dừa (đặc biệt là nước cốt dừa - lolo), và các loại rau lá xanh. Một phương pháp nấu ăn truyền thống nổi tiếng là lovo, một loại lò đất nơi thức ăn (thịt, cá, rau củ) được gói trong lá chuối hoặc lá cọ và nấu chậm bằng đá nóng. Các món ăn phổ biến bao gồm:

• Kokoda:** Cá sống được ướp trong nước cốt chanh hoặc chanh ta, sau đó trộn với nước cốt dừa, hành tây, cà chua và ớt.
• Rourou:** Lá khoai môn nấu với nước cốt dừa, thường được dùng kèm với cá hoặc thịt.
• Palusami:** Lá khoai môn non nhồi với hỗn hợp nước cốt dừa đặc, hành tây và đôi khi là thịt hộp (corned beef), sau đó gói lại và nướng trong lovo hoặc hấp.
• Cá nướng hoặc hấp:** Cá tươi được đánh bắt từ biển thường được nướng nguyên con hoặc hấp với các loại gia vị địa phương.

Ẩm thực của người Fiji gốc Ấn mang đậm hương vị ẩm thực Ấn Độ, với nhiều loại cà ri, bánh mì (như roti, puri) và các món ăn chay. Gạo cũng là một lương thực chính. Các loại gia vị như nghệ, thì là, rau mùi và ớt được sử dụng rộng rãi.
Đồ uống phổ biến bao gồm kava (còn gọi là yaqona), một loại đồ uống truyền thống được làm từ rễ cây kava, có tác dụng thư giãn và đóng vai trò quan trọng trong các nghi lễ xã hội và văn hóa của người Fiji bản địa. Các loại nước ép trái cây tươi và bia địa phương cũng được ưa chuộng.
Nhìn chung, ẩm thực Fiji nổi bật với việc sử dụng các nguyên liệu tươi sống, hương vị tự nhiên và sự kết hợp hài hòa giữa các truyền thống ẩm thực khác nhau.

9.2. Kiến trúc

Kiến trúc ở Fiji phản ánh sự pha trộn giữa truyền thống bản địa và các ảnh hưởng từ thời thuộc địa cũng như kiến trúc hiện đại.
Kiến trúc truyền thống của người Fiji bản địa (iTaukei) nổi bật nhất là bure (phát âm là bu-rê). Bure là một ngôi nhà gỗ truyền thống, thường có mái tranh làm từ lá dừa nước hoặc các loại lá khác, và tường được làm từ các vật liệu tự nhiên như tre, sậy hoặc gỗ. Kích thước và độ tinh xảo của bure có thể khác nhau tùy thuộc vào mục đích sử dụng và địa vị của chủ sở hữu. Các bure lớn hơn, được gọi là vale levu (nhà lớn), thường dành cho các tù trưởng hoặc được sử dụng làm nhà cộng đồng cho các cuộc họp và nghi lễ. Thiết kế của bure thường thoáng mát, phù hợp với khí hậu nhiệt đới. Làng Navala trên đảo Viti Levu là một ví dụ nổi tiếng về một ngôi làng vẫn còn nhiều bure truyền thống.
Trong thời kỳ thuộc địa, kiến trúc châu Âu đã được giới thiệu, đặc biệt là ở các thị trấn và thành phố như Suva và Levuka (thủ đô cũ). Nhiều tòa nhà thuộc địa vẫn còn tồn tại, mang phong cách kiến trúc Anh thời Victoria và Edward, với các đặc điểm như ban công rộng, cửa sổ lớn và mái hiên. Levuka, một Di sản Thế giới được UNESCO công nhận, có nhiều ví dụ điển hình về kiến trúc cảng biển thuộc địa.
Kiến trúc hiện đại ở Fiji ngày nay bao gồm các tòa nhà chính phủ, khách sạn, khu nghỉ dưỡng, trung tâm thương mại và nhà ở. Các khu nghỉ dưỡng du lịch thường kết hợp các yếu tố thiết kế hiện đại với cảm hứng từ kiến trúc bure truyền thống, sử dụng vật liệu tự nhiên và tạo không gian mở để hòa hợp với cảnh quan.
Các công trình kiến trúc tiêu biểu bao gồm Tòa nhà Chính phủ và Nhà thờ Thánh Tâm ở Suva, các khu nghỉ dưỡng cao cấp trên các đảo du lịch, và các đền thờ Hindu giáo (mandir) và nhà thờ Hồi giáo (masjid) của cộng đồng người Fiji gốc Ấn, mang những đặc điểm kiến trúc riêng của tôn giáo họ.

9.3. Âm nhạc và Vũ đạo

Âm nhạc và vũ đạo đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa Fiji, phản ánh sự đa dạng của các truyền thống bản địa và các ảnh hưởng từ bên ngoài.
Âm nhạc truyền thống của người Fiji bản địa (iTaukei) thường mang tính cộng đồng và gắn liền với các nghi lễ, câu chuyện và các sự kiện xã hội. Hát đồng ca (choral singing), với hòa âm phức tạp, là một đặc điểm nổi bật. Các nhạc cụ truyền thống bao gồm lali (một loại trống gỗ lớn được khoét rỗng), các loại trống nhỏ hơn, ống tre và vỏ ốc được sử dụng làm nhạc cụ hơi.
Vũ đạo truyền thống, được gọi chung là meke, là một hình thức kể chuyện kết hợp giữa âm nhạc, ca hát và các động tác múa. Có nhiều loại meke khác nhau, mỗi loại kể một câu chuyện hoặc kỷ niệm một sự kiện cụ thể, chẳng hạn như chiến tranh, hòa bình, hoặc các sự kiện quan trọng trong lịch sử của một thị tộc. Nam giới và nữ giới thường có những điệu múa riêng biệt, với các động tác mạnh mẽ và dứt khoát của nam giới và các động tác uyển chuyển, duyên dáng của nữ giới. Trang phục truyền thống, bao gồm váy làm từ vỏ cây (masi) và các đồ trang trí bằng hoa lá, thường được mặc khi biểu diễn meke.
Cộng đồng người Fiji gốc Ấn cũng có những truyền thống âm nhạc và vũ đạo riêng, mang đậm ảnh hưởng từ văn hóa Ấn Độ. Các hình thức âm nhạc như bhajan (thánh ca Hindu), qawwali (âm nhạc Sufi) và nhạc phim Ấn Độ phổ biến. Các điệu múa cổ điển và dân gian Ấn Độ cũng được biểu diễn trong các dịp lễ hội và sự kiện văn hóa.
Âm nhạc đại chúng hiện đại ở Fiji là sự pha trộn của các yếu tố truyền thống Fiji, âm nhạc phương Tây (như reggae, pop, rock, hip hop), và âm nhạc từ các quốc đảo Thái Bình Dương khác. Nhiều nghệ sĩ Fiji đương đại kết hợp các nhạc cụ và nhịp điệu truyền thống với các phong cách hiện đại. Các ban nhạc và ca sĩ Fiji thường biểu diễn tại các lễ hội, khách sạn và các địa điểm giải trí.
Nhìn chung, âm nhạc và vũ đạo ở Fiji là một phần không thể thiếu của đời sống văn hóa, thể hiện bản sắc và tinh thần cộng đồng của người dân.

9.4. Văn học

Văn học Fiji bao gồm cả truyền thống văn học truyền miệng phong phú của người Fiji bản địa (iTaukei) và các tác phẩm văn học viết hiện đại của các tác giả từ các cộng đồng dân tộc khác nhau.
Truyền thống văn học truyền miệng của người iTaukei rất đa dạng, bao gồm các thần thoại, truyền thuyết, sử thi, tục ngữ, câu đố và các bài hát (meke). Những câu chuyện này thường kể về nguồn gốc của thế giới, các vị thần và anh hùng văn hóa, lịch sử của các thị tộc, và các bài học đạo đức. Chúng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua lời kể và các buổi biểu diễn nghi lễ.
Văn học viết hiện đại ở Fiji bắt đầu phát triển mạnh mẽ hơn sau khi đất nước giành độc lạc. Các tác giả Fiji đã viết bằng tiếng Anh, tiếng Fiji và tiếng Hindi Fiji. Các chủ đề phổ biến trong văn học Fiji hiện đại bao gồm bản sắc dân tộc, xung đột văn hóa, di sản thuộc địa, các vấn đề chính trị và xã hội, và cuộc sống ở các quốc đảo Thái Bình Dương.
Một số tác giả và tác phẩm đáng chú ý bao gồm:

• Raymond Pillai:** Một trong những nhà văn người Fiji gốc Ấn đầu tiên viết bằng tiếng Anh, nổi tiếng với các truyện ngắn khám phá cuộc sống của cộng đồng người Fiji gốc Ấn.
• Pio Manoa:** Nhà thơ và nhà phê bình văn học người iTaukei, người đã có những đóng góp quan trọng cho việc nghiên cứu và quảng bá văn học truyền miệng Fiji.
• Subramani:** Tiểu thuyết gia, nhà phê bình và học giả, tác giả của các tác phẩm như tiểu thuyết "The Fantasy Eaters" và các tập truyện ngắn khám phá các chủ đề về bản sắc và sự tha hóa.
• Epeli Hau'ofa:** Mặc dù là người Tonga, ông đã sống và làm việc phần lớn cuộc đời ở Fiji và có ảnh hưởng lớn đến văn học và tư tưởng Thái Bình Dương. Các bài tiểu luận của ông, đặc biệt là "Our Sea of Islands," đã định hình lại cách nhìn nhận về khu vực.
• Sudesh Mishra:** Nhà thơ và nhà viết kịch nổi tiếng với các tác phẩm khám phá di sản của lao động giao kèo và các vấn đề hậu thuộc địa.
• Larry Thomas:** Nhà viết kịch và nhà thơ, người có các tác phẩm thường đề cập đến các vấn đề chính trị và xã hội ở Fiji.

Đại học Nam Thái Bình Dương (USP), có trụ sở chính tại Suva, đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy văn học và nghệ thuật ở khu vực Thái Bình Dương, thông qua các ấn phẩm và các chương trình viết văn sáng tạo. Các tạp chí văn học như Mana đã cung cấp một diễn đàn cho các nhà văn Thái Bình Dương.
Các xu hướng văn học gần đây bao gồm sự quan tâm ngày càng tăng đối với văn học bản địa, văn học của phụ nữ và các vấn đề môi trường. Tuy nhiên, ngành xuất bản ở Fiji vẫn còn nhỏ và các nhà văn thường phải đối mặt với những thách thức trong việc đưa tác phẩm của mình đến với công chúng rộng rãi hơn.

9.5. Thể thao

Thể thao rất phổ biến ở Fiji, đặc biệt là các môn thể thao đòi hỏi thể chất.
Các môn thể thao phổ biến chính bao gồm:

• Rugby union**: Là môn thể thao quốc gia và phổ biến nhất. Đội tuyển rugby union 7 người của Fiji là một trong những đội mạnh nhất thế giới, đã nhiều lần vô địch Hong Kong Sevens và giành huy chương vàng Thế vận hội Mùa hè 2016 và Thế vận hội Mùa hè 2020 (nội dung rugby 7 người nam). Đội tuyển rugby union 15 người cũng có thành tích đáng kể trên đấu trường quốc tế.
• Bóng đá**: Là môn thể thao phổ biến thứ hai, đặc biệt trong cộng đồng người Fiji gốc Ấn. Đội tuyển bóng đá quốc gia Fiji thi đấu tại các giải của Liên đoàn bóng đá châu Đại Dương (OFC).
• Bóng lưới (Netball)**: Là môn thể thao đồng đội nữ phổ biến nhất. Đội tuyển bóng lưới quốc gia Fiji đã đạt được những thành công nhất định trong các giải đấu khu vực và thế giới.
• Cricket**: Là một môn thể thao nhỏ hơn nhưng vẫn được chơi. Cricket Fiji là thành viên liên kết của Hội đồng Cricket Quốc tế (ICC).
• Bóng rổ**: Môn thể thao này đang ngày càng phổ biến, đặc biệt là sau những thành công của các đội tuyển quốc gia.
• Golf**: Vijay Singh, một vận động viên golf chuyên nghiệp người Fiji, đã từng xếp hạng số một thế giới.

Fiji thường xuyên tham gia vào các giải đấu thể thao khu vực như Đại hội Thể thao Thái Bình Dương. Chính phủ và các tổ chức thể thao đang nỗ lực phát triển thể thao ở các cấp độ, từ cơ sở đến chuyên nghiệp, nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng và thành tích quốc tế.

9.5.1. Rugby

Rugby union là môn thể thao đồng đội phổ biến nhất được chơi ở Fiji và được coi là môn thể thao quốc gia.
Đội tuyển rugby bảy người quốc gia Fiji là một đội tuyển rugby bảy người quốc tế nổi tiếng và thành công, đã vô địch giải Hong Kong Sevens kỷ lục 18 lần kể từ khi thành lập vào năm 1976. Fiji cũng đã vô địch Giải vô địch bóng bầu dục bảy người thế giới hai lần - vào các năm 1997 và 2005. Đội tuyển rugby bảy người quốc gia Fiji là nhà vô địch Sevens World Series hiện tại của World Rugby. Năm 2016, họ đã giành được huy chương Olympic đầu tiên cho Fiji tại Thế vận hội Mùa hè, giành huy chương vàng sau khi đánh bại Anh với tỷ số 43-7 trong trận chung kết. Họ tiếp tục bảo vệ thành công huy chương vàng tại Thế vận hội Mùa hè 2020.

Đội tuyển rugby union quốc gia (15 người) là thành viên của Liên minh Rugby Quần đảo Thái Bình Dương trước đây cùng với Samoa và Tonga. Năm 2009, Samoa tuyên bố rời khỏi Liên minh Rugby Quần đảo Thái Bình Dương, chỉ còn lại Fiji và Tonga trong liên minh. Fiji hiện được xếp hạng trên thế giới bởi IRB (Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc tế). Đội tuyển rugby union quốc gia đã thi đấu tại năm kỳ Giải vô địch Bóng bầu dục Thế giới, lần đầu tiên vào năm 1987, nơi họ lọt vào tứ kết. Đội tuyển lại một lần nữa vượt qua vòng loại tại Giải vô địch Bóng bầu dục Thế giới 2007 khi họ bất ngờ đánh bại Wales với tỷ số 38-34 để tiến vào tứ kết, nơi họ thua nhà vô địch cuối cùng của giải, Nam Phi.

Fiji thi đấu tại Pacific Tri-Nations và IRB Pacific Nations Cup. Môn thể thao này được quản lý bởi Liên đoàn Bóng bầu dục Fiji, là thành viên của Liên minh Rugby Quần đảo Thái Bình Dương và đóng góp cho đội tuyển rugby union Quần đảo Thái Bình Dương. Ở cấp câu lạc bộ, có các giải đấu Skipper Cup và Farebrother Trophy Challenge.
Sự thành công của các đội tuyển rugby Fiji đã mang lại niềm tự hào dân tộc to lớn và đưa tên tuổi Fiji lên bản đồ thể thao thế giới. Nhiều cầu thủ Fiji cũng thi đấu chuyên nghiệp cho các câu lạc bộ nổi tiếng ở châu Âu, Úc và New Zealand.

9.6. Lễ hội và Ngày lễ

Fiji có một loạt các lễ hội và ngày lễ phản ánh sự đa dạng văn hóa và tôn giáo của đất nước. Các ngày lễ quốc gia chính thức bao gồm:

• Năm Mới** (1 tháng 1)
• Thứ Sáu Tuần Thánh** và **Thứ Hai Phục Sinh** (thay đổi theo lịch Kitô giáo)
• Ngày Hiến pháp** (trước đây được tổ chức, nhưng có thể thay đổi tùy theo tình hình chính trị)
• Ngày Quốc khánh Fiji (Fiji Day)** (10 tháng 10): Kỷ niệm ngày Fiji giành độc lập từ Anh năm 1970. Đây là một trong những ngày lễ quan trọng nhất, với các cuộc diễu hành, nghi lễ và các hoạt động văn hóa trên toàn quốc.
• Diwali (Deepavali)**: Lễ hội Ánh sáng của người Hindu, thường rơi vào tháng 10 hoặc tháng 11. Đây là một ngày lễ quốc gia, được tổ chức rộng rãi bởi cộng đồng người Fiji gốc Ấn với việc trang trí nhà cửa bằng đèn, làm bánh kẹo và các nghi lễ tôn giáo.
• Sinh nhật Nhà tiên tri Muhammad (Milad-un-Nabi)**: Ngày lễ của người Hồi giáo, kỷ niệm ngày sinh của Nhà tiên tri Muhammad. Đây cũng là một ngày lễ quốc gia.
• Giáng sinh** (25 tháng 12)
• Ngày Tặng quà (Boxing Day)** (26 tháng 12)

Ngoài các ngày lễ quốc gia, còn có nhiều lễ hội văn hóa và tôn giáo khác được các cộng đồng khác nhau tổ chức trong suốt cả năm.
Các lễ hội truyền thống của người Fiji bản địa (iTaukei) thường gắn liền với các sự kiện quan trọng trong đời sống cộng đồng, mùa màng hoặc các nghi lễ tôn vinh tù trưởng. Các buổi biểu diễn meke (âm nhạc và vũ đạo truyền thống) và nghi lễ kava (yaqona) thường là một phần của các lễ hội này.
Cộng đồng người Fiji gốc Ấn cũng tổ chức nhiều lễ hội Hindu giáo khác như Holi (Lễ hội Sắc màu) và Ram Navami (kỷ niệm ngày sinh của thần Rama), cũng như các lễ hội Hồi giáo như Eid al-Fitr và Eid al-Adha.
Các lễ hội thường là dịp để người dân Fiji thể hiện bản sắc văn hóa, tăng cường sự đoàn kết cộng đồng và chia sẻ niềm vui với gia đình và bạn bè. Các hoạt động trong lễ hội thường bao gồm âm nhạc, vũ đạo, ẩm thực, thể thao và các nghi lễ tôn giáo hoặc văn hóa.

9.7. Di sản thế giới

Tính đến nay, Fiji có một địa điểm được UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Đó là:

• Thị trấn Cảng Lịch sử Levuka (Historical Port Town of Levuka):** Được công nhận vào năm 2013. Levuka nằm trên đảo Ovalau và từng là thủ đô đầu tiên của Fiji thuộc địa. Thị trấn này là một ví dụ hiếm có còn lại của một thị trấn cảng thuộc địa muộn, nơi chứng kiến sự chung sống và giao thoa văn hóa giữa người châu Âu và người Fiji bản địa trong thế kỷ 19. Kiến trúc của Levuka phản ánh sự phát triển của một khu định cư ven biển chịu ảnh hưởng của người châu Âu ở Thái Bình Dương, với các tòa nhà được xây dựng từ những năm 1820 đến những năm 1950. Di sản này được công nhận dựa trên các tiêu chí (ii) và (iv), thể hiện sự trao đổi quan trọng các giá trị nhân văn và là một ví dụ nổi bật về một loại hình quần thể kiến trúc minh họa một giai đoạn quan trọng trong lịch sử nhân loại.

Giá trị văn hóa và tự nhiên của Levuka nằm ở việc nó bảo tồn được bố cục và nhiều công trình kiến trúc ban đầu, minh chứng cho giai đoạn Fiji trở thành một trung tâm thương mại và thuộc địa quan trọng của Anh ở Thái Bình Dương. Nó cũng đại diện cho sự tương tác giữa các nền văn hóa khác nhau đã định hình nên xã hội Fiji hiện đại.
Fiji cũng có thể có các địa điểm khác đang được xem xét hoặc có tiềm năng để được đề cử làm Di sản Thế giới trong tương lai, nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa và tự nhiên độc đáo của quốc đảo này.

9.8. Truyền thông đại chúng

Hệ thống truyền thông đại chúng ở Fiji bao gồm báo chí, phát thanh, truyền hình và internet.

• Báo chí:** Có một số tờ báo hàng ngày và hàng tuần được xuất bản bằng tiếng Anh, tiếng Fiji và tiếng Hindi Fiji. Các tờ báo tiếng Anh lớn bao gồm The Fiji Times (một trong những tờ báo lâu đời nhất), Fiji Sun. Các tờ báo này cung cấp tin tức về các vấn đề thời sự, chính trị, kinh tế, xã hội và thể thao.
• Phát thanh:** Đài phát thanh là một phương tiện truyền thông quan trọng, đặc biệt ở các vùng nông thôn. Có cả các đài phát thanh công cộng và tư nhân, phát sóng bằng các ngôn ngữ chính. Fiji Broadcasting Corporation (FBC) là đài phát thanh và truyền hình quốc gia.
• Truyền hình:** Truyền hình cũng có sự tham gia của cả nhà nước và tư nhân. FBC điều hành các kênh truyền hình. Các dịch vụ truyền hình vệ tinh và cáp cũng có sẵn, cung cấp các kênh quốc tế.
• Internet:** Việc sử dụng internet và mạng xã hội ngày càng tăng, đặc biệt ở các khu vực đô thị và trong giới trẻ. Nó đã trở thành một nguồn thông tin và một nền tảng cho các cuộc thảo luận công khai. Tuy nhiên, khả năng tiếp cận internet vẫn còn hạn chế ở một số vùng sâu vùng xa do chi phí và cơ sở hạ tầng.

Môi trường báo chí và quyền tự do báo chí ở Fiji đã trải qua nhiều thăng trầm, đặc biệt bị ảnh hưởng bởi các cuộc đảo chính chính trị. Trong các giai đoạn chính phủ quân sự hoặc lâm thời, đã có những báo cáo về việc kiểm duyệt truyền thông, đe dọa nhà báo và hạn chế quyền tự do ngôn luận. Các đạo luật về truyền thông cũng đã gây tranh cãi, với những lo ngại rằng chúng có thể được sử dụng để hạn chế sự giám sát của truyền thông đối với chính phủ.
Các tổ chức truyền thông và nhà báo ở Fiji đã phải đối mặt với những thách thức trong việc đưa tin một cách độc lập và khách quan, đặc biệt là về các vấn đề chính trị nhạy cảm. Việc đảm bảo một môi trường truyền thông tự do và đa dạng, nơi công chúng có thể tiếp cận thông tin một cách đầy đủ và không bị kiểm duyệt, vẫn là một vấn đề quan trọng đối với sự phát triển dân chủ của Fiji. Khả năng tiếp cận thông tin của người dân, đặc biệt là những thông tin liên quan đến hoạt động của chính phủ, cũng là một khía cạnh được quan tâm.