Maroc | Wiki AI Hôm Nay

1. Tổng quan

Maroc là một quốc gia ở khu vực Maghreb của Bắc Phi. Quốc gia này nhìn ra Địa Trung Hải ở phía bắc và Đại Tây Dương ở phía tây, có biên giới trên bộ với Algérie ở phía đông và lãnh thổ tranh chấp Tây Sahara ở phía nam. Maroc cũng tuyên bố chủ quyền đối với các vùng đất ngoại vi của Tây Ban Nha là Ceuta, Melilla và Peñón de Vélez de la Gomera, cùng một số hòn đảo nhỏ do Tây Ban Nha kiểm soát ngoài khơi. Dân số Maroc là khoảng 37 triệu người. Hồi giáo là tôn giáo chính thức và chiếm ưu thế, trong khi tiếng Ả Rập và tiếng Berber là các ngôn ngữ chính thức. Ngoài ra, tiếng Pháp và phương ngữ Maroc của tiếng Ả Rập được sử dụng rộng rãi. Văn hóa của Maroc là sự pha trộn của các nền văn hóa Ả Rập, Berber, châu Phi và châu Âu. Thủ đô của Maroc là Rabat, trong khi thành phố lớn nhất là Casablanca.

Khu vực Maroc ngày nay đã có người ở từ thời kỳ Đồ đá cũ hơn 300.000 năm trước. Triều đại Idrisid được thành lập bởi Idris I vào năm 788 và sau đó Maroc được cai trị bởi một loạt các triều đại độc lập khác, đạt đến đỉnh cao quyền lực khu vực vào thế kỷ 11 và 12 dưới thời các triều đại Almoravid và Almohad, khi nó kiểm soát hầu hết bán đảo Iberia và Maghreb. Hàng thế kỷ di cư của người Ả Rập kể từ thế kỷ 7 đã làm thay đổi phạm vi nhân khẩu học của khu vực. Vào thế kỷ 15 và 16, Maroc phải đối mặt với các mối đe dọa từ bên ngoài đối với chủ quyền của mình, với việc Bồ Đào Nha chiếm một số lãnh thổ và Đế quốc Ottoman xâm lấn từ phía đông. Các triều đại Marinid và Saadi đã chống lại sự thống trị của nước ngoài, và Maroc là quốc gia Bắc Phi duy nhất thoát khỏi sự thống trị của Ottoman. Triều đại 'Alawi, cai trị đất nước cho đến ngày nay, lên nắm quyền vào năm 1631, và trong hai thế kỷ tiếp theo đã mở rộng quan hệ ngoại giao và thương mại với thế giới phương Tây. Vị trí chiến lược của Maroc gần cửa ngõ Địa Trung Hải đã thu hút sự quan tâm trở lại của châu Âu; vào năm 1912, Pháp và Tây Ban Nha đã chia đất nước thành các xứ bảo hộ, dành một khu vực quốc tế ở Tangier. Sau các cuộc bạo loạn và nổi dậy không liên tục chống lại sự cai trị của thực dân, vào năm 1956, Maroc đã giành lại độc lập và thống nhất.

Kể từ khi độc lập, Maroc vẫn tương đối ổn định. Nước này có nền kinh tế lớn thứ năm ở châu Phi và có ảnh hưởng đáng kể ở cả châu Phi và thế giới Ả Rập; nó được coi là một cường quốc tầm trung trong các vấn đề toàn cầu và là thành viên của Liên đoàn Ả Rập, Liên minh Maghreb Ả Rập, Liên minh Địa Trung Hải và Liên minh châu Phi. Maroc là một nhà nước đơn nhất, quân chủ bán lập hiến với một quốc hội được bầu. Nhánh hành pháp do Quốc vương Maroc và thủ tướng đứng đầu, trong khi quyền lập pháp được trao cho hai viện của quốc hội: Hạ viện và Thượng viện. Quyền tư pháp thuộc về Tòa án Hiến pháp, có thể xem xét tính hợp lệ của luật pháp, các cuộc bầu cử và trưng cầu dân ý. Quốc vương nắm giữ các quyền hành pháp và lập pháp rộng lớn, đặc biệt là đối với quân đội, chính sách đối ngoại và các vấn đề tôn giáo; ông có thể ban hành các sắc lệnh gọi là dahirs, có hiệu lực pháp luật, và cũng có thể giải tán quốc hội sau khi tham khảo ý kiến của thủ tướng và chủ tịch tòa án hiến pháp.

Maroc tuyên bố chủ quyền đối với lãnh thổ không tự trị Tây Sahara, mà nước này đã chỉ định là Các tỉnh phía Nam của mình. Năm 1975, sau khi Tây Ban Nha đồng ý phi thực dân hóa lãnh thổ và nhượng lại quyền kiểm soát cho Maroc và Mauritanie, một cuộc chiến tranh du kích đã nổ ra giữa các cường quốc đó và một số cư dân địa phương. Năm 1979, Mauritanie từ bỏ tuyên bố chủ quyền đối với khu vực này, nhưng cuộc chiến vẫn tiếp diễn. Năm 1991, một thỏa thuận ngừng bắn đã đạt được, nhưng vấn đề chủ quyền vẫn chưa được giải quyết. Ngày nay, Maroc chiếm đóng hai phần ba lãnh thổ, và các nỗ lực giải quyết tranh chấp cho đến nay vẫn chưa phá vỡ được thế bế tắc chính trị.

2. Tên gọi

Tên tiếng Anh Morocco là một dạng Anh hóa của tên tiếng Tây Ban Nha của đất nước, Marruecos_Marruecos^Spanish, bắt nguồn từ tên của thành phố Marrakesh, từng là thủ đô của triều đại Almoravid, Almohad Caliphate, và triều đại Saadian. Tên đầy đủ trong tiếng Ả Rập là Al-Mamlaka al-Maghribiya, có nghĩa là "Vương quốc phía Tây". Tên ngắn gọn Al-Maghrib (nghĩa là "Phía Tây") thường được sử dụng. Trong thời kỳ Almoravid, thành phố Marrakesh được thành lập dưới cái tên Tāmurākušt_{Tāmurākušt}^tzm, bắt nguồn từ tên cổ xưa trong tiếng Berber của thành phố là amūr n Yakuš_{amūr n Yakuš}^tzm (nghĩa đen là "đất/nước của Thượng đế"). Trong tiếng Anh, nguyên âm đầu tiên đã bị thay đổi, có khả năng bị ảnh hưởng bởi từ "Moor".

Về mặt lịch sử, lãnh thổ này là một phần của khu vực mà các nhà địa lý Hồi giáo gọi là المغرب الأقصى_{al-Maghrib al-Aqṣā}^Arabic ('Miền Tây Xa nhất [của thế giới Hồi giáo]' chỉ định gần đúng khu vực từ Tiaret đến Đại Tây Dương) trái ngược với các vùng lân cận المغرب الأوسط_{al-Maghrib al-Awsaṭ}^Arabic ('Miền Tây Trung': Tripoli đến Béjaïa) và المغرب الأدنى_{al-Maghrib al-Adnā}^Arabic ('Miền Tây Gần nhất': Alexandria đến Tripoli).

Tên tiếng Ả Rập hiện đại của Maroc là المغرب_{al-Maghrib (nghĩa là "vùng đất mặt trời lặn; phía tây")}^Arabic, với tên chính thức của Vương quốc bằng tiếng Ả Rập là المملكة المغربية_{al-Mamlakah al-Maghribīyah (nghĩa là "vương quốc của hoàng hôn/phía tây")}^Arabic. Trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, Maroc được biết đến với tên gọi Fas_Fas^Turkish, một cái tên bắt nguồn từ thủ đô thời trung cổ của nó là Fes, có nguồn gốc từ từ tiếng Ả Rập فأس_{Faʾs (nghĩa là "cái cuốc")}^Arabic, vì người sáng lập thành phố là Idris I ibn Abd Allah được cho là đã sử dụng một cái cuốc bằng bạc và vàng để vẽ đường viền của thành phố. Ở các khu vực khác của thế giới Hồi giáo, ví dụ như trong văn học Ai Cập và Trung Đông bằng tiếng Ả Rập trước giữa thế kỷ 20, Maroc thường được gọi là مراكش_Murrakush^Arabic. Thuật ngữ này vẫn được sử dụng để chỉ Maroc ngày nay trong một số ngôn ngữ Ấn-Iran, bao gồm tiếng Ba Tư, tiếng Urdu và tiếng Punjab.

Maroc cũng được gọi bằng nhiều thuật ngữ chính trị khác nhau biểu thị di sản Sharifi của triều đại 'Alawi, chẳng hạn như المملكة الشريفة_{al-Mamlakah ash-Sharīfah}^Arabic, الإيالة الشريفة_{al-Iyālah ash-Sharīfah}^Arabic và الإمبراطورية الشريفة_{al-Imbarāṭūriyyah ash-Sharīfah}^Arabic, được dịch sang tiếng Pháp là l'Empire chérifien_{l'Empire chérifien}^French và tiếng Anh là 'Sharifian Empire'.

3. Lịch sử

Lịch sử cư trú của con người ở Maroc kéo dài từ thời kỳ Đồ đá cũ Hạ, với địa điểm sớm nhất được biết đến là Jebel Irhoud. Sau đó rất lâu, Maroc là một phần của văn hóa Iberomaurusian, bao gồm cả Taforalt. Lịch sử Maroc bắt đầu từ việc thành lập Mauretania và các vương quốc Berber cổ đại khác, cho đến khi nhà nước Maroc được thành lập bởi triều đại Idrisid, tiếp theo là các triều đại Hồi giáo khác, cho đến thời kỳ thuộc địa và độc lập.

3.1. Tiền sử và cổ đại

Khu vực Maroc ngày nay đã có người ở ít nhất từ thời Đồ đá cũ, bắt đầu vào khoảng giữa 190.000 đến 90.000 năm trước Công nguyên. Một công bố gần đây cho thấy có bằng chứng về sự cư trú của con người thậm chí còn sớm hơn trong khu vực: hóa thạch Homo sapiens được phát hiện vào cuối những năm 2000 gần bờ biển Đại Tây Dương ở Jebel Irhoud gần đây đã được xác định niên đại khoảng 315.000 năm trước. Trong thời kỳ Đồ đá cũ Thượng, vùng Maghreb màu mỡ hơn ngày nay, giống như một đồng cỏ, trái ngược với cảnh quan khô cằn hiện tại.

Các nghiên cứu DNA của người Iberomaurusian tại Taforalt, Maroc có niên đại khoảng 15.000 năm trước đã cho thấy họ có tổ tiên Maghrebi đặc biệt được hình thành từ sự pha trộn giữa tổ tiên Cận Đông và châu Phi, vẫn còn được tìm thấy như một phần của bộ gen của người Tây Bắc Phi hiện đại. Sau đó, trong thời kỳ Đồ đá mới, từ khoảng 7.500 năm trước trở đi, đã có một cuộc di cư vào Tây Bắc Phi của những Nông dân châu Âu thời Đồ đá mới từ Bán đảo Iberia (những người có nguồn gốc từ Anatolia vài nghìn năm trước), cũng như những người chăn nuôi từ Levant, cả hai đều đóng góp đáng kể vào tổ tiên của người Tây Bắc Phi hiện đại. Các bộ lạc Proto-Berber đã tiến hóa từ các cộng đồng tiền sử này trong cuối thời đại Đồ đồng và đầu thời đại Đồ sắt.

Vào đầu Cổ đại Cổ điển, Tây Bắc Phi và Maroc dần dần bị cuốn vào thế giới Địa Trung Hải rộng lớn hơn bởi người Phoenicia, những người đã thành lập các thuộc địa thương mại và khu định cư ở đó, trong đó đáng kể nhất là Chellah, Lixus và Mogador. Mogador được thành lập như một thuộc địa của người Phoenicia sớm nhất là vào thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên.

Maroc sau đó trở thành một vương quốc của nền văn minh Tây Bắc Phi thuộc Carthage cổ đại và là một phần của đế quốc Carthage. Nhà nước Maroc độc lập sớm nhất được biết đến là vương quốc Berber Mauretania, dưới sự cai trị của Vua Baga. Vương quốc cổ đại này (không nên nhầm lẫn với nhà nước Mauritanie hiện đại) phát triển mạnh mẽ vào khoảng năm 225 trước Công nguyên hoặc sớm hơn. Mauretania trở thành một vương quốc chư hầu của Đế quốc La Mã vào năm 33 trước Công nguyên. Hoàng đế Claudius đã trực tiếp sáp nhập Mauretania vào năm 44 sau Công nguyên, biến nó thành một tỉnh La Mã do một thống đốc hoàng gia cai trị (hoặc là một procurator Augusti, hoặc là một legatus Augusti pro praetore).

Kitô giáo ở Maroc xuất hiện vào thời La Mã, khi nó được thực hành bởi những Kitô hữu Berber ở vùng Mauretania Tingitana thuộc La Mã. Trong cuộc khủng hoảng của thế kỷ thứ ba, các phần của Mauretania đã bị người Berber tái chiếm. Đến cuối thế kỷ thứ 3, sự cai trị trực tiếp của La Mã chỉ giới hạn ở một vài thành phố ven biển, chẳng hạn như Septum (Ceuta) ở Mauretania Tingitana và Cherchell ở Mauretania Caesariensis. Khi, vào năm 429 sau Công nguyên, khu vực này bị tàn phá bởi người Vandal, Đế quốc La Mã đã mất đi những tài sản còn lại ở Mauretania, và các vua Mauro-La Mã địa phương đã nắm quyền kiểm soát chúng. Vào những năm 530, Đế quốc Đông La Mã, dưới sự kiểm soát của Byzantine, đã tái lập quyền cai trị đế quốc trực tiếp đối với Septum và Tingi, củng cố Tingis và xây dựng một nhà thờ.

3.2. Các triều đại Hồi giáo

Cuộc chinh phục của người Hồi giáo ở Maghreb bắt đầu vào giữa thế kỷ thứ 7 đã được hoàn thành dưới thời Khalip quốc Umayyad vào năm 709. Khalip quốc đã du nhập cả Hồi giáo và tiếng Ả Rập vào khu vực; thời kỳ này cũng chứng kiến sự khởi đầu của một xu hướng di cư của người Ả Rập đến Maghreb kéo dài hàng thế kỷ và gây ra sự thay đổi nhân khẩu học trong khu vực. Mặc dù là một phần của đế chế lớn hơn, Maroc ban đầu được tổ chức như một tỉnh phụ thuộc của Ifriqiya, với các thống đốc địa phương được bổ nhiệm bởi thống đốc Hồi giáo ở Kairouan.

Al-Qarawiyyin, được thành lập tại Fes vào thế kỷ thứ 9, là một trung tâm tinh thần, văn học và trí tuệ lớn.

Các bộ lạc Berber bản địa đã chấp nhận Hồi giáo, nhưng vẫn giữ luật tục của họ. Họ cũng phải nộp thuế và cống nạp cho chính quyền Hồi giáo mới. Nhà nước Hồi giáo độc lập đầu tiên trong khu vực Maroc hiện đại là Vương quốc Nekor, một tiểu vương quốc ở Dãy núi Rif. Nó được thành lập bởi Salih I ibn Mansur vào năm 710, như một nhà nước chư hầu của Khalip quốc Umayyad. Sau khi Cuộc nổi dậy của người Berber bùng nổ vào năm 739, người Berber đã thành lập các nhà nước độc lập khác như Miknasa của Sijilmasa và Barghawata.

Người sáng lập triều đại Idrisid và là chắt của Hasan ibn Ali, Idris ibn Abdallah, đã chạy trốn đến Maroc sau khi gia đình ông bị Abbasid ở Hejaz thảm sát. Ông đã thuyết phục các bộ lạc Berber Awraba phá bỏ lòng trung thành với các khalip Abbasid ở xa và ông thành lập triều đại Idrisid vào năm 788. Người Idrisid đã thành lập Fes làm thủ đô của họ và Maroc trở thành một trung tâm học thuật Hồi giáo và một cường quốc khu vực lớn. Người Idrisid bị lật đổ vào năm 927 bởi Khalip quốc Fatimid và các đồng minh Miknasa của họ. Sau khi Miknasa cắt đứt quan hệ với Fatimid vào năm 932, họ đã bị Maghrawa của Sijilmasa loại bỏ khỏi quyền lực vào năm 980.

Đế chế của triều đại Almohad ở thời kỳ đỉnh cao nhất, khoảng năm 1212

Từ thế kỷ 11 trở đi, một loạt các triều đại Berber nổi lên. Dưới thời triều đại Almoravid của người Sanhaja và triều đại Almohad của người Masmuda, Maroc đã thống trị Maghreb, al-Andalus ở Bán đảo Iberia và khu vực Tây Địa Trung Hải. Từ thế kỷ 13 trở đi, đất nước chứng kiến một cuộc di cư lớn của các bộ lạc Ả Rập Banu Hilal. Vào thế kỷ 13 và 14, người Berber Zenata thuộc triều đại Marinid nắm quyền ở Maroc và cố gắng tái tạo những thành công của người Almohad thông qua các chiến dịch quân sự ở Algérie và Tây Ban Nha. Họ được kế vị bởi triều đại Wattasid. Vào thế kỷ 15, Reconquista đã chấm dứt sự cai trị của người Hồi giáo ở Iberia và nhiều người Hồi giáo và người Do Thái đã chạy trốn đến Maroc. Những nỗ lực của Bồ Đào Nha nhằm kiểm soát thương mại trên biển Đại Tây Dương vào thế kỷ 15 không ảnh hưởng lớn đến nội địa Maroc mặc dù họ đã kiểm soát được một số vùng đất trên bờ biển Maroc nhưng không mạo hiểm tiến sâu hơn vào đất liền.

Đế quốc Bồ Đào Nha được thành lập khi Hoàng tử Henry nhà hàng hải lãnh đạo cuộc chinh phục Ceuta, bắt đầu sự hiện diện của người Bồ Đào Nha tại Maroc, kéo dài từ năm 1415 đến năm 1769.

Năm 1549, khu vực này rơi vào tay các triều đại Ả Rập kế tiếp nhau tự xưng là hậu duệ của nhà tiên tri Hồi giáo Muhammad: đầu tiên là triều đại Saadi cai trị từ năm 1549 đến năm 1659, và sau đó là triều đại Alawi, những người vẫn nắm quyền từ thế kỷ 17. Maroc phải đối mặt với sự xâm lược từ Tây Ban Nha ở phía bắc, và các đồng minh của Đế quốc Ottoman đang tiến về phía tây.

Phần còn lại của Cung điện Badi' thế kỷ 16 của sultan Ahmad al-Mansur nhà Saadi

Dưới thời Saadi, sultan quốc đã chấm dứt triều đại Aviz của Bồ Đào Nha vào năm 1578 tại Trận Alcácer Quibir. Triều đại của Ahmad al-Mansur đã mang lại sự giàu có và uy tín mới cho Sultan quốc, và một cuộc viễn chinh lớn đến Tây Phi đã gây ra một thất bại nặng nề cho Đế quốc Songhai vào năm 1591. Tuy nhiên, việc quản lý các lãnh thổ xuyên Sahara tỏ ra quá khó khăn. Sau cái chết của al-Mansur, đất nước bị chia cắt giữa các con trai của ông.

Sau một thời kỳ phân mảnh chính trị và xung đột trong thời kỳ suy tàn của triều đại Saadi, Maroc cuối cùng đã được thống nhất bởi sultan Alawi al-Rashid vào cuối những năm 1660, người đã chiếm Fez vào năm 1666 và Marrakesh vào năm 1668. Triều đại 'Alawi đã thành công trong việc ổn định vị thế của mình, và mặc dù vương quốc nhỏ hơn các vương quốc trước đó trong khu vực, nó vẫn khá giàu có. Chống lại sự phản đối của các bộ lạc địa phương, Ismail Ibn Sharif (1672-1727) bắt đầu tạo ra một nhà nước thống nhất. Với đội quân Riffian của mình, ông đã chiếm lại Tangier từ tay người Anh, những người đã từ bỏ nó vào năm 1684 và đánh đuổi người Tây Ban Nha khỏi Larache vào năm 1689. Người Bồ Đào Nha đã từ bỏ Mazagão, lãnh thổ cuối cùng của họ ở Maroc, vào năm 1769. Tuy nhiên, cuộc bao vây Melilla chống lại người Tây Ban Nha đã kết thúc bằng thất bại vào năm 1775.

Maroc là quốc gia đầu tiên công nhận Hoa Kỳ non trẻ là một quốc gia độc lập vào năm 1777. Vào đầu Cách mạng Hoa Kỳ, các tàu buôn của Mỹ trên Đại Tây Dương phải chịu các cuộc tấn công của các hạm đội khác. Vào ngày 20 tháng 12 năm 1777, Sultan Mohammed III của Maroc tuyên bố rằng các tàu buôn của Mỹ sẽ được đặt dưới sự bảo vệ của sultan quốc và do đó có thể được đi lại an toàn. Hiệp ước Hữu nghị Maroc-Hoa Kỳ năm 1786 là hiệp ước hữu nghị lâu đời nhất và không bị gián đoạn của Hoa Kỳ.

3.3. Thời kỳ thuộc địa của châu Âu

Hiệp ước Wad Ras sau Chiến tranh Hispano-Maroc (1859-1860) đã làm cạn kiệt ngân khố quốc gia của Maroc, buộc Makhzen phải vay một khoản nợ của Anh

Khi châu Âu công nghiệp hóa, Tây Bắc Phi ngày càng được đánh giá cao về tiềm năng thuộc địa hóa. Pháp đã thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ đến Maroc sớm nhất là vào năm 1830, không chỉ để bảo vệ biên giới lãnh thổ Algérie của mình, mà còn vì vị trí chiến lược của Maroc với bờ biển Địa Trung Hải và Đại Tây Dương rộng mở. Năm 1860, một tranh chấp về vùng đất Ceuta của Tây Ban Nha đã khiến Tây Ban Nha tuyên chiến. Tây Ban Nha chiến thắng đã giành được thêm một vùng đất và một Ceuta được mở rộng trong thỏa thuận. Năm 1884, Tây Ban Nha đã thành lập một xứ bảo hộ ở các khu vực ven biển của Maroc.
[[File:Louis Comfort Tiffany - Market day outside the walls of Tangiers, Morocco.jpg|thumb|left|Dân số Tangier vào năm 1956 bao gồm 40.000 người Hồi giáo, 31.000 người châu Âu và 15.000 người Do Thái.}}
Năm 1904, Pháp và Tây Ban Nha phân chia các vùng ảnh hưởng ở Maroc. Sự công nhận của Vương quốc Anh đối với phạm vi ảnh hưởng của Pháp đã gây ra phản ứng mạnh mẽ từ Đế quốc Đức; và một cuộc khủng hoảng đã cận kề vào năm 1905. Vấn đề đã được giải quyết tại Hội nghị Algeciras năm 1906. Khủng hoảng Agadir năm 1911 đã làm gia tăng căng thẳng giữa các cường quốc châu Âu. Hiệp ước Fez năm 1912 đã biến Maroc thành một xứ bảo hộ của Pháp và gây ra cuộc bạo loạn Fez năm 1912. Tây Ban Nha tiếp tục vận hành xứ bảo hộ ven biển của mình. Theo cùng một hiệp ước, Tây Ban Nha đảm nhận vai trò quyền lực bảo hộ đối với các khu vực ven biển phía bắc và Sahara phía nam.

Bản đồ mô tả cuộc chinh phục Maroc của Pháp từ năm 1907 đến năm 1934

Hàng chục ngàn người thực dân đã vào Maroc. Một số mua lại một lượng lớn đất nông nghiệp màu mỡ, trong khi những người khác tổ chức khai thác và hiện đại hóa các mỏ và bến cảng. Các nhóm lợi ích hình thành giữa các yếu tố này liên tục gây áp lực buộc Pháp phải tăng cường kiểm soát Maroc - một số bộ lạc Maroc đã liên minh với Pháp chống lại các bộ lạc cạnh tranh khác ngay từ đầu cuộc chinh phục. Quản trị viên thuộc địa Pháp, Toàn quyền Hubert Lyautey, chân thành ngưỡng mộ văn hóa Maroc và đã thành công trong việc áp đặt một chính quyền chung Maroc-Pháp, đồng thời tạo ra một hệ thống trường học hiện đại. Một số sư đoàn binh lính Maroc (Goumier hoặc quân đội và sĩ quan chính quy) đã phục vụ trong Quân đội Pháp trong cả Chiến tranh thế giới thứ nhất và Chiến tranh thế giới thứ hai, và trong Quân đội Quốc gia Tây Ban Nha trong Nội chiến Tây Ban Nha và sau đó (Regulares). Chế độ nô lệ đã bị bãi bỏ vào năm 1925.

Từ năm 1921 đến năm 1926, một cuộc nổi dậy ở Dãy núi Rif, do Abd el-Krim lãnh đạo, đã dẫn đến việc thành lập Cộng hòa Rif. Người Tây Ban Nha đã sử dụng các cuộc không kích chống dân thường và khí mù tạt để ngăn Cộng hòa Rif giành độc lập. Họ đã mất hơn 13.000 binh sĩ tại Annual chỉ trong tháng 7-tháng 8 năm 1921. Người Riffi cuối cùng đã bị quân đội Pháp-Tây Ban Nha đàn áp vào năm 1927. Thương vong về phía Pháp-Tây Ban Nha là 52.000 người và 10.000 người Riffi đã chết.

Năm 1943, Đảng Istiqlal (Đảng Độc lập) được thành lập để thúc đẩy độc lập, với sự hỗ trợ kín đáo của Hoa Kỳ. Các nhà dân tộc chủ nghĩa Maroc đã dựa rất nhiều vào các mạng lưới nhà hoạt động xuyên quốc gia Cách mạng của Vua và Nhân dân để vận động hành lang nhằm chấm dứt chế độ thuộc địa, chủ yếu tại Liên Hợp Quốc. Đảng Istiqlal sau đó đã cung cấp phần lớn sự lãnh đạo cho phong trào dân tộc chủ nghĩa.

Vua Mohammed V trong chuyến thăm Hoa Kỳ năm 1957

Việc Pháp lưu đày Sultan Mohammed V vào năm 1953 đến Madagascar và thay thế ông bằng Mohammed Ben Aarafa không được lòng dân đã làm dấy lên sự phản đối tích cực đối với các xứ bảo hộ của Pháp và Tây Ban Nha. Bạo lực đáng chú ý nhất xảy ra ở Oujda, nơi người Maroc tấn công người Pháp và các cư dân châu Âu khác trên đường phố. Pháp cho phép Mohammed V trở về vào năm 1955, và các cuộc đàm phán dẫn đến độc lập của Maroc bắt đầu vào năm sau. Vào tháng 3 năm 1956, Maroc giành lại độc lập từ Pháp với tên gọi Vương quốc Maroc. Một tháng sau, Tây Ban Nha từ bỏ xứ bảo hộ của mình ở Bắc Maroc cho nhà nước mới nhưng vẫn giữ lại hai vùng đất ven biển (Ceuta và Melilla) trên bờ biển Địa Trung Hải có từ các cuộc chinh phục trước đó, nhưng Maroc vẫn tuyên bố chủ quyền đối với chúng cho đến ngày nay.

3.4. Sau độc lập

Sultan Mohammed trở thành Vua vào năm 1957. Sau cái chết của Mohammed V, Hassan II trở thành Vua Maroc vào ngày 3 tháng 3 năm 1961. Maroc tổ chức cuộc tổng tuyển cử đầu tiên vào năm 1963. Tuy nhiên, Hassan tuyên bố tình trạng khẩn cấp và đình chỉ quốc hội vào năm 1965. Năm 1971 và 1972, đã có hai nỗ lực thất bại nhằm lật đổ nhà vua và thành lập một nước cộng hòa. Một ủy ban sự thật được thành lập vào năm 2005 để điều tra các vi phạm nhân quyền trong thời kỳ trị vì của ông đã xác nhận gần 10.000 trường hợp, từ chết trong trại giam đến lưu vong cưỡng bức. Khoảng 592 người được ghi nhận đã bị giết dưới thời Hassan theo ủy ban sự thật.

Năm 1963, Chiến tranh Cát đã nổ ra giữa quân đội Algérie và Maroc về các yêu sách của Maroc đối với một phần lãnh thổ Algérie. Một thỏa thuận hòa bình chính thức đã được ký kết vào tháng 2 năm 1964; tuy nhiên, quan hệ giữa hai nước vẫn căng thẳng sau cuộc xung đột. Vùng đất Ifni của Tây Ban Nha ở phía nam đã được trả lại cho Maroc vào năm 1969.

Phong trào Polisario được thành lập vào năm 1973, với mục đích thành lập một nhà nước độc lập ở Sahara thuộc Tây Ban Nha. Vào ngày 6 tháng 11 năm 1975, Vua Hassan yêu cầu các tình nguyện viên vượt biên vào Sahara thuộc Tây Ban Nha. Khoảng 350.000 dân thường được báo cáo là đã tham gia vào "Hành quân Xanh". Một tháng sau, Tây Ban Nha đồng ý rời khỏi Sahara thuộc Tây Ban Nha, sớm trở thành Tây Sahara, và chuyển giao nó cho sự kiểm soát chung của Maroc-Mauritanie, bất chấp sự phản đối và đe dọa can thiệp quân sự của Algérie. Lực lượng Maroc đã chiếm đóng lãnh thổ.

Quân đội Maroc và Algérie sớm đụng độ ở Tây Sahara. Maroc và Mauritanie chia cắt Tây Sahara. Giao tranh giữa quân đội Maroc và lực lượng Polisario kéo dài nhiều năm. Cuộc chiến kéo dài là một gánh nặng tài chính đáng kể cho Maroc. Năm 1983, Hassan hủy bỏ các cuộc bầu cử đã lên kế hoạch trong bối cảnh bất ổn chính trị và khủng hoảng kinh tế. Năm 1984, Maroc rời Tổ chức Thống nhất châu Phi để phản đối việc SADR được chấp nhận vào tổ chức này. Polisario tuyên bố đã giết hơn 5.000 binh sĩ Maroc từ năm 1982 đến năm 1985. Chính quyền Algérie ước tính số lượng người tị nạn Sahrawi ở Algérie là 165.000 người. Quan hệ ngoại giao với Algérie được khôi phục vào năm 1988. Năm 1991, một lệnh ngừng bắn do Liên Hợp Quốc giám sát bắt đầu ở Tây Sahara, nhưng tình trạng của lãnh thổ vẫn chưa được quyết định và các vụ vi phạm lệnh ngừng bắn vẫn được báo cáo. Thập kỷ tiếp theo chứng kiến nhiều tranh cãi về một cuộc trưng cầu dân ý được đề xuất về tương lai của lãnh thổ nhưng thế bế tắc vẫn không được phá vỡ.

3.4.1. Thời kỳ Hassan II (Những năm tháng Chì)

Bản đồ Chiến tranh Tây Sahara (1975-1991)

Những cải cách chính trị trong những năm 1990 đã dẫn đến việc thành lập một cơ quan lập pháp lưỡng viện với chính phủ do phe đối lập đầu tiên của Maroc lên nắm quyền. Vua Hassan II qua đời năm 1999 và được kế vị bởi con trai ông, Mohammed VI. Ông là một nhà hiện đại hóa thận trọng, người đã giới thiệu một số tự do hóa kinh tế và xã hội. Mohammed VI đã có một chuyến thăm gây tranh cãi đến Tây Sahara vào năm 2002. Maroc đã công bố một kế hoạch tự trị cho Tây Sahara cho Liên Hợp Quốc vào năm 2007. Polisario đã bác bỏ kế hoạch này và đưa ra đề xuất của riêng mình. Maroc và Mặt trận Polisario đã tổ chức các cuộc đàm phán do Liên Hợp Quốc bảo trợ tại Thành phố New York nhưng không đạt được thỏa thuận nào. Năm 2010, lực lượng an ninh đã xông vào một trại biểu tình ở Tây Sahara, gây ra các cuộc biểu tình bạo lực ở thủ phủ khu vực El Aaiún.

Năm 2002, Maroc và Tây Ban Nha đã đồng ý một giải pháp do Hoa Kỳ làm trung gian về hòn đảo tranh chấp Perejil. Quân đội Tây Ban Nha đã chiếm hòn đảo thường không có người ở này sau khi binh lính Maroc đổ bộ lên đó và dựng lều và cắm cờ. Căng thẳng tái diễn vào năm 2005, khi hàng chục người di cư châu Phi xông vào biên giới các vùng đất của Tây Ban Nha là Melilla và Ceuta. Đáp lại, Tây Ban Nha đã trục xuất hàng chục người di cư bất hợp pháp đến Maroc từ Melilla. Năm 2006, Thủ tướng Tây Ban Nha Zapatero đã đến thăm các vùng đất của Tây Ban Nha. Ông là nhà lãnh đạo Tây Ban Nha đầu tiên trong 25 năm thực hiện chuyến thăm chính thức tới các vùng lãnh thổ này. Năm sau, Vua Tây Ban Nha Juan Carlos I đã đến thăm Ceuta và Melilla, càng làm Maroc tức giận hơn, nước này yêu cầu quyền kiểm soát các vùng đất này.

3.4.2. Thời kỳ Mohammed VI và đương đại

Mohammed VI và các nhà lãnh đạo thế giới khác tham dự lễ kỷ niệm Ngày đình chiến trăm năm vào tháng 11 năm 2018.

Trong các cuộc biểu tình ở Maroc năm 2011-2012, hàng ngàn người đã tập trung tại Rabat và các thành phố khác kêu gọi cải cách chính trị và một hiến pháp mới hạn chế quyền lực của nhà vua. Vào tháng 7 năm 2011, Nhà vua đã giành chiến thắng vang dội trong một cuộc trưng cầu dân ý về một hiến pháp cải cách mà ông đã đề xuất để xoa dịu các cuộc biểu tình Mùa xuân Ả Rập. Trong cuộc tổng tuyển cử đầu tiên sau đó, Đảng Công lý và Phát triển Hồi giáo ôn hòa đã giành được đa số ghế, với Abdelilah Benkirane được chỉ định làm người đứng đầu chính phủ theo hiến pháp mới. Bất chấp những cải cách của Mohammed VI, những người biểu tình vẫn tiếp tục kêu gọi những cải cách sâu rộng hơn. Hàng trăm người đã tham gia một cuộc biểu tình của công đoàn ở Casablanca vào tháng 5 năm 2012. Những người tham gia cáo buộc chính phủ đã không thực hiện được những cải cách.

Vào ngày 24 tháng 8 năm 2021, nước láng giềng Algérie đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Maroc, cáo buộc Maroc hỗ trợ một nhóm ly khai và có những hành động thù địch chống lại Algérie. Maroc gọi quyết định này là vô căn cứ. Ngoại trưởng Ramtane Lamamra cáo buộc Maroc sử dụng phần mềm gián điệp Pegasus chống lại các quan chức của mình. Tổ chức Ân xá Quốc tế phát hiện ra rằng hai điện thoại của nhà bảo vệ nhân quyền Sahraoui Aminatou Haidar đã bị nhiễm vào tháng 11 năm 2021.

Vào ngày 8 tháng 9 năm 2023, một trận động đất mạnh 6,8 độ richter đã tấn công Maroc, giết chết hơn 2.800 người và làm hàng ngàn người bị thương. Tâm chấn của trận động đất cách thành phố Marrakech khoảng 70 km về phía tây nam.

Vào ngày 10 tháng 12 năm 2020, Hiệp định bình thường hóa Israel-Maroc đã được công bố, và Maroc tuyên bố ý định nối lại quan hệ ngoại giao với Israel. Tuyên bố chung của Vương quốc Maroc, Hợp chủng quốc Hoa Kỳ và Nhà nước Israel đã được ký kết vào ngày 22 tháng 12 năm 2020. Hiệp định này đã vấp phải sự chỉ trích do Chiến tranh Israel-Hamas tháng 10 năm 2023. Ngoại trưởng Maroc Nasser Bourita cho rằng việc duy trì quan hệ không có nghĩa là tán thành các hành động của chính phủ Israel.

4. Địa lý

Maroc có một bờ biển giáp Đại Tây Dương kéo dài qua eo biển Gibraltar vào Địa Trung Hải. Phía bắc giáp Tây Ban Nha (biên giới trên biển qua eo biển và biên giới trên bộ với ba vùng đất ngoại phận nhỏ do Tây Ban Nha kiểm soát là Ceuta, Melilla và Peñón de Vélez de la Gomera), phía đông giáp Algérie và phía nam giáp Tây Sahara. Vì Maroc kiểm soát hầu hết Tây Sahara, biên giới phía nam de facto của nước này là với Mauritanie. Địa lý Maroc trải dài từ Đại Tây Dương, qua các vùng núi, đến sa mạc Sahara. Maroc là một quốc gia Bắc Phi, giáp Bắc Đại Tây Dương và Địa Trung Hải, giữa Algérie và Tây Sahara bị sáp nhập. Đây là một trong ba quốc gia duy nhất (cùng với Tây Ban Nha và Pháp) có cả đường bờ biển Đại Tây Dương và Địa Trung Hải.

Toubkal, đỉnh núi cao nhất Bắc Phi, cao 4.17 K m

Một cây tuyết tùng Atlas cổ thụ trong dãy Atlas

Một phần lớn Maroc là núi non. Dãy núi Atlas chủ yếu nằm ở trung tâm và phía nam đất nước. Dãy núi Rif nằm ở phía bắc đất nước. Cả hai dãy núi này chủ yếu là nơi sinh sống của người Berber. Tổng diện tích của Maroc là khoảng 446.30 K km². Algérie giáp Maroc ở phía đông và đông nam, mặc dù biên giới giữa hai nước đã bị đóng cửa từ năm 1994. Biên giới được quốc tế công nhận của đất nước nằm giữa vĩ độ 27° và 36°B, và kinh độ 1° và 14°T. Thủ đô của Maroc là Rabat, một thành phố nằm bên Sông Oued Bou Regreg; thành phố lớn nhất của nó là cảng chính, Casablanca. Các thành phố khác ghi nhận dân số trên 500.000 người trong điều tra dân số Maroc năm 2014 là Fes, Marrakesh, Meknes, Salé và Tangier.

Dãy núi Rif trải dài trên khu vực giáp Địa Trung Hải từ tây bắc đến đông bắc. Dãy núi Atlas chạy dọc theo xương sống của đất nước, từ đông bắc đến tây nam. Hầu hết phần đông nam của đất nước nằm trong Sa mạc Sahara và do đó thường dân cư thưa thớt và kinh tế kém hiệu quả. Hầu hết dân số sống ở phía bắc của những ngọn núi này, với các thành phố lớn nhất của Maroc nằm trong Trung Atlas và dãy núi Cao Atlas, trong khi phía nam là Tây Sahara, một thuộc địa cũ của Tây Ban Nha đã bị Maroc sáp nhập vào năm 1975 trong Hành quân Xanh. Maroc tuyên bố rằng Tây Sahara là một phần lãnh thổ của mình và gọi đó là Các tỉnh phía Nam của mình.

Lãnh thổ Tây Ban Nha ở Tây Bắc Phi giáp Maroc bao gồm năm vùng đất trên bờ biển Địa Trung Hải: Ceuta, Melilla, Peñón de Vélez de la Gomera, Peñón de Alhucemas, quần đảo Chafarinas và hòn đảo tranh chấp Perejil. Ngoài khơi Đại Tây Dương, Quần đảo Canary thuộc về Tây Ban Nha, trong khi Madeira ở phía bắc là của Bồ Đào Nha. Về phía bắc, Maroc giáp với Eo biển Gibraltar, nơi vận tải biển quốc tế có quyền quá cảnh không bị cản trở giữa Đại Tây Dương và Địa Trung Hải.

Maroc được đại diện trong tiêu chuẩn mã hóa địa lý ISO 3166-1 alpha-2 bằng ký hiệu MA. Mã này được sử dụng làm cơ sở cho tên miền internet của Maroc, .ma.

4.1. Địa hình

Maroc có một bờ biển giáp Đại Tây Dương kéo dài qua eo biển Gibraltar vào Địa Trung Hải. Địa lý Maroc trải dài từ Đại Tây Dương, qua các vùng núi, đến sa mạc Sahara. Một phần lớn Maroc là núi non. Dãy núi Atlas chủ yếu nằm ở trung tâm và phía nam đất nước. Dãy núi Rif nằm ở phía bắc đất nước. Dãy núi Rif trải dài trên khu vực giáp Địa Trung Hải từ tây bắc đến đông bắc. Dãy núi Atlas chạy dọc theo xương sống của đất nước, từ đông bắc đến tây nam. Hầu hết phần đông nam của đất nước nằm trong Sa mạc Sahara và do đó thường dân cư thưa thớt và kinh tế kém hiệu quả. Hầu hết dân số sống ở phía bắc của những ngọn núi này, với các thành phố lớn nhất của Maroc nằm trong Trung Atlas và dãy núi Cao Atlas.

4.2. Khí hậu

Nhìn chung, khí hậu của Maroc chủ yếu là vùng "khí hậu Địa Trung Hải mùa hè nóng" (Csa) và "khí hậu sa mạc nóng" (BWh).
Các dãy núi trung tâm và ảnh hưởng của dòng hải lưu Canary lạnh ngoài khơi bờ biển Đại Tây Dương là những yếu tố quan trọng tạo nên sự đa dạng tương đối lớn của các vùng thực vật của Maroc, từ những khu rừng tươi tốt ở các ngọn núi phía bắc và trung tâm, nhường chỗ cho các vùng thảo nguyên, bán khô hạn và sa mạc ở các vùng phía đông và phía nam. Các đồng bằng ven biển Maroc có nhiệt độ ôn hòa ngay cả trong mùa hè.

Ở các dãy núi Rif, Trung và Cao Atlas, có một số loại khí hậu khác nhau: Địa Trung Hải dọc theo các vùng đất thấp ven biển, nhường chỗ cho khí hậu ôn đới ẩm ở độ cao lớn hơn với đủ độ ẩm để cho phép sự phát triển của các loài sồi khác nhau, thảm rêu, cây bách xù và linh sam Atlas, một loại cây lá kim hoàng gia đặc hữu của Maroc. Ở các thung lũng, đất đai màu mỡ và lượng mưa cao cho phép sự phát triển của các khu rừng rậm rạp và tươi tốt. Rừng mây có thể được tìm thấy ở phía tây của dãy núi Rif và dãy núi Trung Atlas. Ở độ cao lớn hơn, khí hậu mang đặc điểm núi cao và có thể duy trì các khu nghỉ mát trượt tuyết.

Phía đông nam dãy núi Atlas, gần biên giới Algérie, khí hậu trở nên rất khô, với mùa hè dài và nóng. Nhiệt độ cực cao và độ ẩm thấp đặc biệt rõ rệt ở các vùng đất thấp phía đông dãy Atlas do hiệu ứng chắn mưa của hệ thống núi. Các phần cực đông nam của Maroc rất nóng, và bao gồm các phần của Sa mạc Sahara, nơi các vùng đất cát rộng lớn và các đồng bằng đá được điểm xuyết bởi các ốc đảo tươi tốt.

Trái ngược với vùng Sahara ở phía nam, các đồng bằng ven biển màu mỡ ở các vùng trung tâm và phía bắc của đất nước, và tạo thành xương sống của nền nông nghiệp đất nước, nơi 95% dân số sinh sống. Tiếp xúc trực tiếp với Bắc Đại Tây Dương, gần với lục địa châu Âu và các dãy núi Rif và Atlas trải dài là những yếu tố tạo nên khí hậu khá giống châu Âu ở nửa phía bắc của đất nước. Điều đó làm cho Maroc trở thành một đất nước của sự tương phản. Diện tích rừng bao phủ khoảng 12% đất nước trong khi đất canh tác chiếm 18%. Khoảng 5% đất Maroc được tưới tiêu cho mục đích nông nghiệp.

Nhìn chung, ngoài các vùng đông nam (tiền Sahara và sa mạc), khí hậu và địa lý của Maroc rất giống với bán đảo Iberia. Do đó Maroc có các vùng khí hậu sau:

Địa Trung Hải: Chiếm ưu thế ở các vùng ven biển Địa Trung Hải của đất nước, dọc theo (dải đất dài 500 km), và một số vùng ven biển Đại Tây Dương. Mùa hè nóng đến vừa phải và khô, nhiệt độ cao trung bình từ 29 °C đến 32 °C. Mùa đông thường ôn hòa và ẩm ướt, nhiệt độ trung bình hàng ngày dao động quanh 9 °C đến 11 °C, và nhiệt độ thấp trung bình khoảng 5 °C đến 8 °C, điển hình cho các vùng ven biển phía tây Địa Trung Hải. Lượng mưa hàng năm ở khu vực này thay đổi từ 600 đến 800 mm ở phía tây đến 350-500 mm ở phía đông. Các thành phố đáng chú ý thuộc vùng này là Tangier, Tetouan, Al Hoceima, Nador và Safi.
Cận Địa Trung Hải: Nó ảnh hưởng đến các thành phố có đặc điểm Địa Trung Hải, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng khá nhiều của các khí hậu khác do độ cao tương đối của chúng, hoặc tiếp xúc trực tiếp với Bắc Đại Tây Dương. Do đó có hai khí hậu ảnh hưởng chính:

:* Đại dương: Được xác định bởi mùa hè mát mẻ hơn, nơi nhiệt độ cao khoảng 27 °C và đối với vùng Essaouira, gần như luôn luôn khoảng 21 °C. Nhiệt độ trung bình hàng ngày có thể xuống thấp tới 19 °C, trong khi mùa đông lạnh đến ôn hòa và ẩm ướt. Lượng mưa hàng năm thay đổi từ 400 đến 700 mm. Các thành phố đáng chú ý thuộc vùng này là Rabat, Casablanca, Kénitra, Salé và Essaouira.
:* Lục địa: Được xác định bởi sự chênh lệch lớn hơn giữa nhiệt độ cao và thấp, dẫn đến mùa hè nóng hơn và mùa đông lạnh hơn so với các vùng Địa Trung Hải điển hình. Vào mùa hè, nhiệt độ cao hàng ngày có thể lên tới 40 °C trong các đợt nắng nóng, nhưng thường là từ 32 °C đến 36 °C. Tuy nhiên, nhiệt độ giảm khi mặt trời lặn. Nhiệt độ ban đêm thường giảm xuống dưới 20 °C, và đôi khi xuống thấp tới 10 °C vào giữa mùa hè. Mùa đông lạnh hơn và có thể xuống dưới điểm đóng băng nhiều lần từ tháng 12 đến tháng 2. Ngoài ra, thỉnh thoảng có thể có tuyết rơi. Ví dụ, Fès đã ghi nhận -8 °C vào mùa đông năm 2005. Lượng mưa hàng năm thay đổi từ 500 đến 900 mm. Các thành phố đáng chú ý là Fès, Meknès, Chefchaouen, Beni-Mellal và Taza.

Lục địa: Chiếm ưu thế ở các vùng núi phía bắc và trung tâm của đất nước, nơi mùa hè nóng đến rất nóng, với nhiệt độ cao từ 32 °C đến 36 °C. Ngược lại, mùa đông lạnh và nhiệt độ thấp thường xuống dưới điểm đóng băng. Và khi không khí lạnh ẩm từ tây bắc đến Maroc trong vài ngày, nhiệt độ đôi khi xuống dưới -5 °C. Tuyết thường rơi nhiều ở vùng này của đất nước. Lượng mưa thay đổi từ 400 đến 800 mm. Các thành phố đáng chú ý là Khenifra, Imilchil, Midelt và Azilal.
Núi cao: Tìm thấy ở một số vùng của dãy núi Trung Atlas và phần phía đông của dãy núi Cao Atlas. Mùa hè rất ấm đến vừa phải, và mùa đông dài hơn, lạnh và có tuyết. Lượng mưa thay đổi từ 400 đến 1200 mm. Vào mùa hè, nhiệt độ cao hiếm khi vượt quá 30 °C, và nhiệt độ thấp mát mẻ và trung bình dưới 15 °C. Vào mùa đông, nhiệt độ cao trung bình khoảng 8 °C, và nhiệt độ thấp xuống dưới điểm đóng băng. Ở vùng này của đất nước, có nhiều khu nghỉ mát trượt tuyết, chẳng hạn như Oukaimeden và Mischliefen. Các thành phố đáng chú ý là Ifrane, Azrou và Boulmane.
Bán khô hạn: Loại khí hậu này được tìm thấy ở phía nam của đất nước và một số vùng phía đông của đất nước, nơi lượng mưa thấp hơn và lượng mưa hàng năm từ 200 đến 350 mm. Tuy nhiên, người ta thường tìm thấy các đặc điểm Địa Trung Hải ở những vùng này, chẳng hạn như kiểu mưa và các thuộc tính nhiệt. Các thành phố đáng chú ý là Agadir, Marrakesh và Oujda.

Phía nam Agadir và phía đông Jerada gần biên giới Algérie, khí hậu khô cằn và sa mạc bắt đầu chiếm ưu thế.
Do Maroc gần sa mạc Sahara và Biển Bắc của Đại Tây Dương, hai hiện tượng xảy ra ảnh hưởng đến nhiệt độ theo mùa của khu vực, hoặc là làm tăng nhiệt độ lên 7-8 độ C khi gió sirocco thổi từ phía đông tạo ra các đợt nắng nóng, hoặc là làm giảm nhiệt độ xuống 7-8 độ C khi không khí lạnh ẩm thổi từ phía tây bắc, tạo ra một đợt lạnh hoặc rét đậm. Tuy nhiên, những hiện tượng này trung bình không kéo dài quá hai đến năm ngày.
Biến đổi khí hậu dự kiến sẽ tác động đáng kể đến Maroc trên nhiều phương diện. Là một quốc gia ven biển với khí hậu nóng và khô cằn, các tác động môi trường có khả năng rộng lớn và đa dạng. Theo Chỉ số Hiệu suất Biến đổi Khí hậu năm 2019, Maroc được xếp hạng thứ hai về sự chuẩn bị, sau Thụy Điển.

4.3. Đa dạng sinh học

Một con đực trưởng thành Khỉ Barbary đang mang con của nó, một hành vi hiếm thấy ở các loài linh trưởng khác

Maroc có một sự đa dạng đa dạng sinh học phong phú. Nó là một phần của lưu vực Địa Trung Hải, một khu vực có sự tập trung đặc biệt của các loài đặc hữu đang trải qua tốc độ mất môi trường sống nhanh chóng, và do đó được coi là một điểm nóng cần ưu tiên bảo tồn. Hệ chim đặc biệt đa dạng. Hệ chim của Maroc bao gồm tổng cộng 454 loài, năm trong số đó đã được con người du nhập, và 156 loài hiếm khi hoặc tình cờ được nhìn thấy. Maroc là nơi sinh sống của sáu vùng sinh thái trên cạn: rừng hỗn hợp và rừng lá kim Địa Trung Hải, thảo nguyên bách xù Cao Atlas Địa Trung Hải, rừng khô và bụi cây xương rồng keo-argania Địa Trung Hải, rừng khô và thảo nguyên Địa Trung Hải, rừng và rừng gỗ Địa Trung Hải và thảo nguyên và rừng gỗ Bắc Sahara.

Sư tử Barbary, bị săn bắt đến tuyệt chủng trong tự nhiên, là một phân loài bản địa của Maroc và là một biểu tượng quốc gia. Con sư tử Barbary cuối cùng trong tự nhiên đã bị bắn ở dãy núi Atlas vào năm 1922. Hai loài săn mồi chính khác của Bắc Phi, gấu Atlas và báo Barbary, hiện đã tuyệt chủng và cực kỳ nguy cấp. Các quần thể còn sót lại của cá sấu Tây Phi tồn tại ở sông Draa cho đến thế kỷ 20. Khỉ Barbary, một loài linh長 đặc hữu của Maroc và Algérie, cũng đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do bị bắt để buôn bán, sự gián đoạn của con người, đô thị hóa, khai thác gỗ và mở rộng bất động sản làm suy giảm diện tích rừng - môi trường sống của loài khỉ này.

Việc buôn bán động vật và thực vật để làm thực phẩm, vật nuôi, mục đích y tế, đồ lưu niệm và đạo cụ chụp ảnh là phổ biến trên khắp Maroc, mặc dù luật pháp quy định phần lớn trong số đó là bất hợp pháp. Hoạt động buôn bán này không được kiểm soát và gây ra sự suy giảm không rõ số lượng của các quần thể động vật hoang dã bản địa Maroc. Do sự gần gũi của miền bắc Maroc với châu Âu, các loài như xương rồng, rùa, da động vật có vú và các loài chim có giá trị cao (chim ưng và chim ô tác) được thu hoạch ở nhiều vùng khác nhau của đất nước và xuất khẩu với số lượng đáng kể, với khối lượng đặc biệt lớn lươn được thu hoạch - 60 tấn xuất khẩu sang Viễn Đông trong giai đoạn 2009-2011.

5. Chính trị

Theo Chỉ số Dân chủ của Economist năm 2022, Maroc được cai trị dưới một chế độ hỗn hợp, xếp thứ 3 ở Trung Đông và Bắc Phi, và thứ 95 trên thế giới. Maroc có thứ hạng "khó khăn" trong Chỉ số Tự do Báo chí Thế giới năm 2023.

Sau cuộc bầu cử tháng 3 năm 1998, một chính phủ liên minh do nhà lãnh đạo xã hội chủ nghĩa đối lập Abderrahmane Youssoufi đứng đầu và bao gồm phần lớn các bộ trưởng từ các đảng đối lập đã được thành lập. Chính phủ của Thủ tướng Youssoufi là chính phủ đầu tiên được thành lập chủ yếu từ các đảng đối lập, và cũng là cơ hội đầu tiên để một liên minh các đảng xã hội chủ nghĩa, trung tả và dân tộc chủ nghĩa được đưa vào chính phủ cho đến tháng 10 năm 2002. Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử chính trị hiện đại của thế giới Ả Rập, phe đối lập lên nắm quyền sau một cuộc bầu cử. Chính phủ hiện tại do Aziz Akhannouch đứng đầu.

Hiến pháp Maroc quy định một chế độ quân chủ với một Quốc hội và một tư pháp độc lập. Với những cải cách hiến pháp năm 2011, Vua Maroc giữ ít quyền hành pháp hơn trong khi quyền của thủ tướng đã được mở rộng. Hiến pháp trao cho nhà vua các quyền lực danh dự (trong số các quyền lực khác); ông vừa là nhà lãnh đạo chính trị thế tục vừa là "Chỉ huy của các tín đồ" với tư cách là hậu duệ trực tiếp của Nhà tiên tri Mohammed. Ông chủ trì Hội đồng Bộ trưởng; bổ nhiệm Thủ tướng từ đảng chính trị giành được nhiều ghế nhất trong các cuộc bầu cử quốc hội, và theo đề nghị của Thủ tướng, bổ nhiệm các thành viên của chính phủ.

Hiến pháp năm 1996 về mặt lý thuyết cho phép nhà vua chấm dứt nhiệm kỳ của bất kỳ bộ trưởng nào, và sau khi tham khảo ý kiến của những người đứng đầu Thượng viện và Hạ viện, giải tán Quốc hội, đình chỉ hiến pháp, kêu gọi bầu cử mới hoặc cai trị bằng sắc lệnh. Lần duy nhất điều này xảy ra là vào năm 1965. Nhà vua chính thức là tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang.

5.1. Cơ cấu chính phủ

Chính quyền Maroc theo thể chế quân chủ lập hiến, Quốc vương là người đứng đầu Nhà nước, có quyền lực rất lớn. Quốc vương chỉ định Thủ tướng và các thành viên Chính phủ, có quyền giải tán Quốc hội, tổ chức trưng cầu dân ý, phê chuẩn các đạo luật và là Tổng tư lệnh quân đội. Quốc vương hiện nay là Mohammed VI (lên ngôi năm 1999).

Thủ tướng là người đứng đầu Chính phủ, hiện nay là ông Aziz Akhannouch (từ tháng 9 năm 2021). Chính phủ hiện tại gồm 31 thành viên, trong đó có 6 Bộ trưởng nữ. Chính phủ có quyền hành pháp, ban hành các dự án luật và các sắc lệnh.

Hiến pháp Maroc quy định một chế độ quân chủ với một Quốc hội và một tư pháp độc lập. Với những cải cách hiến pháp năm 2011, Vua Maroc giữ ít quyền hành pháp hơn trong khi quyền của thủ tướng đã được mở rộng. Hiến pháp trao cho nhà vua các quyền lực danh dự (trong số các quyền lực khác); ông vừa là nhà lãnh đạo chính trị thế tục vừa là "Chỉ huy của các tín đồ" với tư cách là hậu duệ trực tiếp của Nhà tiên tri Mohammed. Ông chủ trì Hội đồng Bộ trưởng; bổ nhiệm Thủ tướng từ đảng chính trị giành được nhiều ghế nhất trong các cuộc bầu cử quốc hội, và theo đề nghị của Thủ tướng, bổ nhiệm các thành viên của chính phủ.

5.2. Lập pháp

Kể từ cải cách hiến pháp năm 1996, cơ quan lập pháp lưỡng viện bao gồm hai viện. Hạ viện Maroc (Majlis an-Nuwwâb/Assemblée des Répresentants) có 395 thành viên được bầu với nhiệm kỳ 5 năm, 305 người được bầu ở các khu vực bầu cử nhiều ghế và 90 người trong danh sách quốc gia bao gồm phụ nữ và thanh niên.

Thượng viện Maroc (Majlis al-Mustasharin) có 120 thành viên, được bầu với nhiệm kỳ sáu năm. 72 thành viên được bầu ở cấp khu vực, 20 thành viên được bầu từ các công đoàn, 8 ghế từ các tổ chức nghề nghiệp và 20 ghế từ những người làm công ăn lương.

Quyền hạn của Quốc hội, mặc dù vẫn còn tương đối hạn chế, đã được mở rộng theo các sửa đổi hiến pháp năm 1992 và 1996 và thậm chí còn hơn nữa trong các sửa đổi hiến pháp năm 2011 và bao gồm các vấn đề ngân sách, phê duyệt dự luật, chất vấn các bộ trưởng và thành lập các ủy ban điều tra đặc biệt để điều tra các hành động của chính phủ. Hạ viện của Quốc hội có thể giải tán chính phủ thông qua một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm.

Các cuộc bầu cử quốc hội gần đây nhất được tổ chức vào ngày 8 tháng 9 năm 2021. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử này được ước tính là 50,35% số cử tri đã đăng ký.

5.3. Tư pháp

Hệ thống tư pháp của Maroc dựa trên luật Hồi giáo và luật dân sự của Pháp và Tây Ban Nha. Tòa án tối cao là cơ quan tư pháp cao nhất. Các thành viên của Tòa án tối cao do Quốc vương bổ nhiệm. Hệ thống tư pháp cũng bao gồm các tòa án phúc thẩm, tòa án khu vực và tòa án sơ thẩm.
Quyền tư pháp thuộc về Tòa án Hiến pháp, có thể xem xét tính hợp lệ của luật pháp, các cuộc bầu cử và trưng cầu dân ý.

5.4. Phân chia hành chính

Maroc chính thức được chia thành 12 vùng, các vùng này lại được chia thành 62 tỉnh và 13 quận.

Các vùng
# Tanger-Tetouan-Al Hoceima
# Oriental
# Fès-Meknès
# Rabat-Salé-Kénitra
# Béni Mellal-Khénifra
# Casablanca-Settat
# Marrakesh-Safi
# Drâa-Tafilalet
# Souss-Massa
# Guelmim-Oued Noun
# Laâyoune-Sakia El Hamra
# Dakhla-Oued Ed-Dahab

6. Quan hệ đối ngoại

Maroc là thành viên của Liên Hợp Quốc và thuộc Liên minh châu Phi (AU), Liên đoàn Ả Rập, Liên minh Maghreb Ả Rập (UMA), Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC), Phong trào Không liên kết và Cộng đồng các quốc gia Sahel-Sahara (CEN-SAD). Mối quan hệ của Maroc rất khác nhau giữa các quốc gia châu Phi, Ả Rập và phương Tây. Maroc có mối quan hệ chặt chẽ với phương Tây để đạt được lợi ích kinh tế và chính trị. Pháp và Tây Ban Nha vẫn là đối tác thương mại chính, cũng như là chủ nợ chính và nhà đầu tư nước ngoài ở Maroc. Trong tổng số vốn đầu tư nước ngoài vào Maroc, Liên minh châu Âu đầu tư khoảng 73,5%, trong khi thế giới Ả Rập chỉ đầu tư 19,3%. Nhiều quốc gia từ Vịnh Ba Tư và vùng Maghreb đang tham gia nhiều hơn vào các dự án phát triển quy mô lớn ở Maroc.

Maroc tuyên bố chủ quyền đối với các vùng đất của Tây Ban Nha là Ceuta và Melilla.

Năm 2002, một tranh chấp với Tây Ban Nha năm 2002 về hòn đảo nhỏ Perejil đã nảy sinh, thu hút sự chú ý đến vấn đề chủ quyền của Melilla và Ceuta. Những vùng đất nhỏ này trên bờ biển Địa Trung Hải được bao quanh bởi Maroc và đã nằm dưới sự quản lý của Tây Ban Nha trong nhiều thế kỷ.

Năm 2004, chính quyền George W. Bush đã trao cho Maroc quy chế đồng minh lớn ngoài NATO. Maroc là quốc gia đầu tiên trên thế giới công nhận chủ quyền của Hoa Kỳ, vào năm 1777. Sau khi giành độc lập, Maroc đã thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với Hoa Kỳ, nhận được viện trợ kinh tế và quân sự đáng kể. Mối quan hệ đối tác này phát triển mạnh mẽ trong Chiến tranh Lạnh, với Maroc trở thành một đồng minh quan trọng chống lại sự bành trướng của cộng sản ở Bắc Phi. Đổi lại, Hoa Kỳ ủng hộ các tham vọng lãnh thổ của Maroc và nỗ lực hiện đại hóa nền kinh tế của nước này. Maroc đã nhận được hơn 400 triệu đô la viện trợ của Mỹ từ năm 1957 đến năm 1963, đưa nước này trở thành nước nhận viện trợ nông nghiệp lớn thứ năm của Hoa Kỳ vào năm 1966. Mối quan hệ lâu dài giữa hai quốc gia vẫn tồn tại, với Hoa Kỳ vẫn là một trong những đồng minh hàng đầu của Maroc. Ngoài ra, Maroc còn nằm trong Chính sách Láng giềng châu Âu (ENP) của Liên minh châu Âu, nhằm mục đích đưa EU và các nước láng giềng đến gần nhau hơn.

Tư cách thành viên của Maroc trong Liên minh châu Phi đã được đánh dấu bằng những sự kiện quan trọng. Năm 1984, Maroc rút khỏi tổ chức này sau khi tổ chức này thừa nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Sahrawi vào năm 1982 mà không tiến hành trưng cầu dân ý về quyền tự quyết tại lãnh thổ tranh chấp Tây Sahara. Quyết định này do Maroc đơn phương đưa ra. Tuy nhiên, vào năm 2017, Maroc đã tái gia nhập AU, báo hiệu một sự thay đổi trong lập trường ngoại giao của mình. Vào tháng 11 năm 2020, Brahim Ghali, lãnh đạo Mặt trận Polisario và tổng thống Sahrawi, đã đơn phương chấm dứt thỏa thuận ngừng bắn kéo dài 29 năm với Maroc do Liên Hợp Quốc giám sát. Vào tháng 12 năm 2020, Maroc đã bắt đầu theo đuổi hợp tác quân sự với Israel từ một thỏa thuận bình thường hóa. Algérie ủng hộ Mặt trận Polisario của nhà nước ly khai Maroc, Tây Sahara. Vào tháng 8 năm 2021, Algérie đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Maroc. Chính quyền Algérie đã cáo buộc Rabat hỗ trợ Phong trào Tự quyết Kabylie (MAK), mà họ xếp vào loại tổ chức khủng bố.

6.1. Tranh chấp Tây Sahara

Maroc sáp nhập Tây Sahara năm 1975. Mặt trận Polisario kiểm soát lãnh thổ phía đông berm (bức tường) Maroc. — Maroc sáp nhập Tây Sahara năm 1975. Mặt trận Polisario kiểm soát lãnh thổ phía đông *berm* (bức tường) Maroc.

Tình trạng của các vùng Saguia el-Hamra và Río de Oro đang bị tranh chấp. Chiến tranh Tây Sahara chứng kiến Mặt trận Polisario, phong trào giải phóng dân tộc nổi dậy của người Sahrawi, chiến đấu chống lại cả Maroc và Mauritanie từ năm 1976 cho đến khi có lệnh ngừng bắn vào năm 1991. Chính phủ Maroc đã tuyên bố rằng khu vực Tây Sahara mà họ tuyên bố chủ quyền được gọi là "Các tỉnh phía Nam". Một phái bộ của Liên Hợp Quốc, MINURSO, được giao nhiệm vụ tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về việc liệu lãnh thổ này nên trở thành độc lập hay được công nhận là một phần của Maroc.

Một phần lãnh thổ, Khu tự do, là một khu vực hầu như không có người ở mà Mặt trận Polisario kiểm soát với tên gọi Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Sahrawi. Trụ sở hành chính của nó nằm ở Tindouf, Algérie. Đến năm 2006, không có quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc nào công nhận chủ quyền của Maroc đối với Tây Sahara. Năm 2006, chính phủ Maroc đề xuất quy chế tự trị cho khu vực này thông qua Hội đồng Cố vấn Hoàng gia Maroc về các vấn đề Sahara (CORCAS). Dự án đã được trình lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vào giữa tháng 4 năm 2007. Đề xuất này được các đồng minh của Maroc như Hoa Kỳ, Pháp và Tây Ban Nha khuyến khích. Hội đồng Bảo an đã kêu gọi các bên tham gia đàm phán trực tiếp và vô điều kiện để đạt được một giải pháp chính trị được chấp nhận lẫn nhau.

Năm 2020, Hoa Kỳ dưới chính quyền Trump trở thành quốc gia phương Tây đầu tiên ủng hộ chủ quyền gây tranh cãi của Maroc đối với khu vực Tây Sahara đang tranh chấp, với thỏa thuận rằng Maroc sẽ đồng thời bình thường hóa quan hệ với Israel. Polisario sau đó tuyên bố chấm dứt lệnh ngừng bắn; điều này dẫn đến các cuộc đụng độ không thường xuyên giữa hai bên. Các cuộc đụng độ Guerguerat đã dẫn đến việc Maroc tiến hành một chiến dịch quân sự ở Guerguerat, Tây Sahara. Yêu cầu tham vấn của Đức đã khiến Rabat đình chỉ quan hệ ngoại giao để trả đũa.

6.2. Quan hệ với các quốc gia chủ yếu

Maroc có quan hệ ngoại giao và các vấn đề hợp tác lịch sử cũng như hiện tại với các quốc gia liên quan chính như Pháp, Tây Ban Nha, Hoa Kỳ, Algérie, Israel.

Pháp: Pháp là đối tác thương mại và nhà đầu tư lớn nhất của Maroc. Hai nước có mối quan hệ văn hóa và lịch sử sâu sắc do thời kỳ thuộc địa. Tuy nhiên, đôi khi cũng có những căng thẳng liên quan đến các vấn đề như Tây Sahara và nhân quyền.
Tây Ban Nha: Tây Ban Nha là một đối tác thương mại quan trọng khác và có chung biên giới trên bộ với Maroc thông qua các vùng đất Ceuta và Melilla. Mối quan hệ phức tạp bởi các vấn đề như tranh chấp chủ quyền đối với các vùng đất này, vấn đề di cư và buôn lậu.
Hoa Kỳ: Hoa Kỳ coi Maroc là một đồng minh quan trọng ở Bắc Phi, đặc biệt trong các vấn đề chống khủng bố và an ninh khu vực. Hai nước có một hiệp định thương mại tự do và hợp tác quân sự chặt chẽ.
Algérie: Quan hệ với Algérie căng thẳng do sự ủng hộ của Algérie đối với Mặt trận Polisario và tranh chấp Tây Sahara. Biên giới giữa hai nước đã bị đóng cửa từ năm 1994.
Israel: Maroc và Israel đã bình thường hóa quan hệ vào năm 2020 như một phần của Hiệp định Abraham. Điều này đã dẫn đến sự hợp tác ngày càng tăng trong các lĩnh vực như du lịch, thương mại và công nghệ, nhưng cũng gây ra một số tranh cãi trong nước Maroc do vấn đề Palestine.

7. Quân sự

Mohammed VI, một tàu khinh hạm đa năng FREMM của Hải quân Hoàng gia Maroc — *Mohammed VI*, một tàu khinh hạm đa năng FREMM của Hải quân Hoàng gia Maroc

Quân đội Maroc bao gồm Lực lượng Vũ trang Hoàng gia - bao gồm Lục quân (nhánh lớn nhất), Hải quân, Không quân, Cận vệ Hoàng gia, Hiến binh Hoàng gia và Lực lượng Phụ trợ. An ninh nội bộ nói chung có hiệu quả, và các hành vi bạo lực chính trị rất hiếm (ngoại trừ một trường hợp, vụ đánh bom Casablanca năm 2003 giết chết 45 người).

Liên Hợp Quốc duy trì một lực lượng quan sát viên nhỏ ở Tây Sahara, nơi một số lượng lớn quân đội Maroc đóng quân. Mặt trận Polisario Sahrawi duy trì một lực lượng dân quân tích cực gồm khoảng 5.000 chiến binh ở Tây Sahara và đã tham gia vào các cuộc chiến tranh không liên tục với lực lượng Maroc kể từ những năm 1970.

8. Nhân quyền

Trong những năm đầu 1960 đến cuối những năm 1980, dưới sự lãnh đạo của Hassan II, Maroc có một trong những hồ sơ nhân quyền tồi tệ nhất ở cả châu Phi và thế giới. Sự đàn áp của chính phủ đối với bất đồng chính kiến diễn ra phổ biến dưới thời Hassan II, cho đến khi giảm mạnh vào giữa những năm 1990. Những thập kỷ mà các hành vi lạm dụng được thực hiện được gọi là Những năm tháng Chì (les années de plomb), và bao gồm các vụ biến mất cưỡng bức, ám sát các đối thủ chính phủ và người biểu tình, và các trại giam bí mật như Tazmamart. Để xem xét các hành vi lạm dụng được thực hiện dưới thời trị vì của Vua Hassan II (1961-1999), chính phủ dưới thời Vua Mohammed đã thành lập một Ủy ban Công bằng và Hòa giải (IER).

Theo một báo cáo thường niên của Human Rights Watch năm 2016, chính quyền Maroc đã hạn chế các quyền tự do ngôn luận, lập hội và hội họp ôn hòa thông qua một số luật. Chính quyền tiếp tục truy tố cả các phương tiện truyền thông in ấn và trực tuyến chỉ trích chính phủ hoặc nhà vua (hoặc hoàng gia). Cũng có những cáo buộc dai dẳng về bạo lực đối với cả người Sahrawi ủng hộ độc lập và ủng hộ Polisario người biểu tình ở Tây Sahara; một lãnh thổ tranh chấp bị Maroc chiếm đóng và coi là một phần của Các tỉnh phía Nam của mình. Maroc đã bị cáo buộc giam giữ các nhà hoạt động ủng hộ độc lập Sahrawi như những tù nhân lương tâm.

Các hành vi đồng tính luyến ái cũng như quan hệ tình dục trước hôn nhân là bất hợp pháp ở Maroc, và có thể bị phạt tù từ sáu tháng đến ba năm. Việc cải đạo cho bất kỳ tôn giáo nào khác ngoài Hồi giáo là bất hợp pháp (điều 220 của Bộ luật Hình sự Maroc), và tội đó có thể bị phạt tù tối đa 15 năm. Bạo lực đối với phụ nữ và quấy rối tình dục đã bị hình sự hóa. Hình phạt có thể từ một tháng đến năm năm, với mức phạt từ 200 đến 1.000 đô la. Cũng là một tội hình sự ở Maroc khi làm suy yếu chế độ quân chủ; vào tháng 8 năm 2023, một cư dân Maroc ở Qatar đã bị kết án năm năm tù vì chỉ trích các quyết định chính sách của Nhà vua trên Facebook.

9. Kinh tế

Nền kinh tế Maroc được coi là một nền kinh tế tương đối tự do được điều chỉnh bởi quy luật cung và cầu. Kể từ năm 1993, đất nước này đã theo đuổi chính sách tư nhân hóa một số lĩnh vực kinh tế từng nằm trong tay chính phủ. Maroc đã trở thành một nhân tố chủ chốt trong các vấn đề kinh tế châu Phi, và là nền kinh tế lớn thứ sáu ở châu Phi tính theo GDP (PPP). Maroc được Economist Intelligence Unit xếp hạng là quốc gia châu Phi đầu tiên theo chỉ số chất lượng cuộc sống, trên cả Nam Phi. Tuy nhiên, trong những năm kể từ khi được xếp hạng nhất đó, Maroc đã tụt xuống vị trí thứ tư sau Ai Cập.

Các cải cách của chính phủ và tăng trưởng hàng năm ổn định trong khoảng 4-5% từ năm 2000 đến năm 2007, bao gồm tăng trưởng 4,9% so với cùng kỳ năm trước trong giai đoạn 2003-2007 đã giúp nền kinh tế Maroc trở nên vững mạnh hơn nhiều so với vài năm trước. Đối với năm 2012, Ngân hàng Thế giới dự báo tỷ lệ tăng trưởng 4% cho Maroc và 4,2% cho năm tiếp theo, 2013. Từ năm 2000 đến năm 2019, tỷ lệ lao động Maroc trong nông nghiệp giảm, trong khi tỷ lệ lao động trong công nghiệp tăng.

9.1. Kinh tế vĩ mô

Các chỉ số kinh tế vĩ mô chính của Maroc bao gồm Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tốc độ tăng trưởng kinh tế, lạm phát và tỷ lệ thất nghiệp. Năm 2022, GDP danh nghĩa của Maroc là khoảng 132.70 B USD, với tốc độ tăng trưởng kinh tế ước tính là 1,2%. Tỷ lệ lạm phát dao động quanh mức 1-2% trong những năm gần đây, nhưng đã tăng lên đáng kể vào năm 2022 do các yếu tố toàn cầu. Tỷ lệ thất nghiệp vẫn là một thách thức, đặc biệt đối với thanh niên, với tỷ lệ chung khoảng 12% vào năm 2022. Chính phủ Maroc đã theo đuổi các chính sách nhằm đa dạng hóa nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào nông nghiệp và thúc đẩy các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn như ô tô, hàng không vũ trụ và năng lượng tái tạo. Maroc cũng đang nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, thu hút đầu tư nước ngoài và tăng cường hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu.

9.2. Các ngành kinh tế chính

Nền kinh tế Maroc được cấu thành từ nhiều lĩnh vực công nghiệp cốt lõi, bao gồm nông nghiệp, khai khoáng, công nghiệp chế tạo và du lịch.

9.2.1. Nông nghiệp

Nông nghiệp chiếm một phần đáng kể trong nền kinh tế Maroc, đóng góp khoảng 14% vào GDP và sử dụng khoảng 40-45% lực lượng lao động. Các nông sản chính bao gồm ô liu, cam quýt (như cam, chanh, quýt), ngũ cốc (chủ yếu là lúa mì và lúa mạch), củ cải đường, nho, rau quả và cà chua. Maroc là một trong những nhà sản xuất ô liu và dầu ô liu hàng đầu thế giới, cũng như là một nhà xuất khẩu quan trọng các loại cam quýt và rau quả.

Năng suất nông nghiệp ở Maroc chịu ảnh hưởng lớn bởi lượng mưa, vì phần lớn diện tích đất nông nghiệp phụ thuộc vào nước mưa. Để giảm sự phụ thuộc này và tăng năng suất, chính phủ đã đầu tư vào các hệ thống thủy lợi, xây dựng đập và hồ chứa nước. Các chính sách hỗ trợ của chính phủ cũng bao gồm trợ cấp cho nông dân, cải thiện cơ sở hạ tầng nông thôn và thúc đẩy các kỹ thuật canh tác hiện đại. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp vẫn đối mặt với những thách thức như biến đổi khí hậu, khan hiếm nước và sự cạnh tranh từ các thị trường quốc tế.

9.2.2. Khai khoáng và năng lượng

Maroc là một quốc gia giàu tài nguyên khoáng sản, đặc biệt là phosphat. Nước này sở hữu khoảng 70% trữ lượng phosphat của thế giới và là nhà sản xuất và xuất khẩu phosphat lớn nhất thế giới. Phosphat là một thành phần quan trọng trong sản xuất phân bón, và ngành công nghiệp này đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu của Maroc. Ngoài phosphat, Maroc còn khai thác các khoáng sản khác như chì, kẽm, bạc, coban, đồng và than đá.

Về năng lượng, Maroc phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, chính phủ đang tích cực thúc đẩy phát triển các nguồn năng lượng tái tạo để giảm sự phụ thuộc này và đối phó với biến đổi khí hậu. Maroc có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời và năng lượng gió. Nước này đã xây dựng một số nhà máy điện mặt trời quy mô lớn, bao gồm cả Nhà máy điện mặt trời Ouarzazate, một trong những nhà máy điện mặt trời tập trung lớn nhất thế giới. Các dự án năng lượng gió cũng đang được triển khai dọc theo bờ biển Đại Tây Dương. Mục tiêu của Maroc là tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong tổng sản lượng điện lên hơn 52% vào năm 2030.

9.2.3. Công nghiệp chế tạo

Ngành công nghiệp chế tạo của Maroc đang ngày càng phát triển và đa dạng hóa, đóng góp quan trọng vào nền kinh tế. Các lĩnh vực sản xuất chính bao gồm:

Dệt may và da giày: Đây là một ngành truyền thống và vẫn giữ vai trò quan trọng, với nhiều sản phẩm được xuất khẩu sang châu Âu.
Phụ tùng ô tô: Maroc đã thu hút đầu tư đáng kể từ các nhà sản xuất ô tô lớn trên thế giới (như Renault, Stellantis) để thành lập các nhà máy lắp ráp và sản xuất phụ tùng. Ngành này đang phát triển nhanh chóng và trở thành một trung tâm sản xuất ô tô quan trọng trong khu vực.
Chế biến thực phẩm: Với nguồn nguyên liệu nông sản phong phú, ngành chế biến thực phẩm của Maroc cũng phát triển mạnh, bao gồm chế biến dầu ô liu, trái cây, rau quả, hải sản và các sản phẩm từ sữa.
Hàng không vũ trụ: Maroc đang nổi lên như một trung tâm sản xuất linh kiện hàng không vũ trụ, thu hút đầu tư từ các công ty lớn trong ngành.
Hóa chất: Dựa trên nguồn tài nguyên phosphat dồi dào, ngành công nghiệp hóa chất, đặc biệt là sản xuất phân bón, rất phát triển.
Vật liệu xây dựng: Với sự phát triển của cơ sở hạ tầng và đô thị hóa, ngành sản xuất vật liệu xây dựng như xi măng, gạch ngói cũng đóng góp vào nền kinh tế.

Chính phủ Maroc đang khuyến khích đầu tư vào các khu công nghiệp và khu kinh tế tự do để thúc đẩy tăng trưởng và tạo việc làm trong lĩnh vực chế tạo.

9.2.4. Du lịch

Du lịch là một trong những ngành kinh tế quan trọng nhất ở Maroc, đóng góp đáng kể vào GDP và tạo ra nhiều việc làm. Ngành du lịch Maroc phát triển mạnh mẽ, tập trung vào bờ biển, văn hóa và lịch sử của đất nước. Năm 2022, du lịch ở Maroc đã vượt qua số lượng du khách trung bình của những năm 2010, đồng thời đạt mức cao nhất mọi thời đại vào năm 2023 với 14,5 triệu lượt khách quốc tế và doanh thu 104.70 B MAD. Năm 2010, chính phủ đã khởi động Tầm nhìn 2020, với kế hoạch đưa Maroc trở thành một trong 20 điểm đến du lịch hàng đầu thế giới và tăng gấp đôi số lượt khách quốc tế hàng năm lên 20 triệu người vào năm 2020. Đến tháng 11 năm 2024, Maroc đã đón gần 16 triệu lượt khách du lịch, đóng góp 7% vào GDP của đất nước.

Du lịch ngày càng tập trung vào văn hóa Maroc, chẳng hạn như các thành phố cổ. Ngành du lịch hiện đại tận dụng các di chỉ Hồi giáo và cổ đại của Maroc cũng như cảnh quan và lịch sử văn hóa của đất nước. 60% khách du lịch đến Maroc vì văn hóa và di sản của nó. Agadir là một khu nghỉ mát ven biển lớn và chiếm một phần ba tổng số đêm lưu trú tại Maroc. Đây là một cơ sở cho các chuyến tham quan đến dãy núi Atlas. Các khu nghỉ mát khác ở miền bắc Maroc cũng rất nổi tiếng.

Các chiến dịch tiếp thị quy mô lớn do chính phủ tài trợ nhằm thu hút khách du lịch đã quảng bá Maroc là một địa điểm rẻ tiền, kỳ lạ nhưng an toàn cho khách du lịch. Hầu hết du khách đến Maroc vẫn là người châu Âu, trong đó công dân Pháp chiếm gần 20% tổng số du khách. Hầu hết người châu Âu đến thăm từ tháng 4 đến tháng 8. Casablanca là cảng du thuyền chính ở Maroc và có một thị trường phát triển cho khách du lịch ở Maroc. Vườn thực vật Majorelle ở Marrakech là một điểm thu hút khách du lịch nổi tiếng. Nó được nhà thiết kế thời trang Yves Saint-Laurent và Pierre Bergé mua lại vào năm 1980. Kể từ năm 2006, du lịch hoạt động và mạo hiểm ở dãy núi Atlas và Rif là lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhất trong ngành du lịch Maroc. Những địa điểm này có cơ hội đi bộ đường dài và leo núi từ cuối tháng 3 đến giữa tháng 11. Chính phủ đang đầu tư vào các tuyến đường trekking. Họ cũng đang phát triển du lịch sa mạc để cạnh tranh với Tunisia.

9.3. Thương mại

Cơ cấu thương mại đối ngoại của Maroc phản ánh sự đa dạng hóa kinh tế của đất nước. Các mặt hàng xuất khẩu chính bao gồm phosphat và các sản phẩm hóa chất (chủ yếu là phân bón), phụ tùng ô tô, hàng dệt may, nông sản (như cam quýt, rau quả, dầu ô liu) và hải sản. Các đối tác xuất khẩu chính là các nước Liên minh châu Âu (đặc biệt là Tây Ban Nha và Pháp), Ấn Độ, Brasil và Hoa Kỳ.

Các mặt hàng nhập khẩu chính của Maroc bao gồm dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ, máy móc thiết bị công nghiệp, ô tô, hàng tiêu dùng, lúa mì và các sản phẩm hóa chất. Các đối tác nhập khẩu chính cũng là các nước Liên minh châu Âu (Tây Ban Nha, Pháp), Trung Quốc, Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Maroc đã tích cực tham gia vào các hiệp định thương mại tự do (FTA) để thúc đẩy thương mại và đầu tư. Nước này có FTA với Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Thổ Nhĩ Kỳ và một số quốc gia Ả Rập (trong khuôn khổ GAFTA). Maroc cũng là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Chính phủ Maroc đang nỗ lực cải thiện cơ sở hạ tầng logistics và đơn giản hóa các thủ tục hải quan để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho thương mại quốc tế.

9.4. Kinh tế ma túy

Maroc là một trong những nhà sản xuất cần sa (dưới dạng hashish, hay còn gọi là kif ở Maroc) lớn nhất thế giới. Việc trồng cần sa tập trung chủ yếu ở vùng Rif phía bắc đất nước và là một nguồn thu nhập quan trọng cho nhiều cộng đồng nông thôn trong khu vực này trong nhiều thế kỷ. Mặc dù việc trồng và buôn bán cần sa là bất hợp pháp ở Maroc trong phần lớn lịch sử hiện đại, ngành kinh tế này vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ, tạo ra một nền kinh tế ngầm đáng kể.

Ước tính sản lượng hashish của Maroc rất khác nhau, nhưng nước này được cho là cung cấp một phần lớn thị trường châu Âu. Hoạt động kinh tế liên quan đến cần sa mang lại việc làm cho hàng trăm ngàn người, từ nông dân trồng trọt đến những người tham gia vào quá trình chế biến và vận chuyển. Tuy nhiên, ngành kinh tế này cũng gắn liền với các vấn đề như tội phạm có tổ chức, tham nhũng và bất ổn xã hội.

Chính phủ Maroc đã thực hiện nhiều nỗ lực để kiểm soát việc trồng cần sa, bao gồm các chiến dịch xóa bỏ cây trồng và thúc đẩy các loại cây trồng thay thế. Tuy nhiên, những nỗ lực này gặp nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế xã hội phức tạp ở vùng Rif và lợi nhuận cao từ việc trồng cần sa. Gần đây, vào năm 2021, Maroc đã hợp pháp hóa việc trồng cần sa cho mục đích y tế và công nghiệp, một động thái nhằm điều chỉnh ngành này, tạo ra các cơ hội kinh tế hợp pháp và giảm bớt các hoạt động bất hợp pháp. Tuy nhiên, việc thực thi và tác động của luật mới này vẫn đang trong giai đoạn đầu.

10. Cơ sở hạ tầng

Maroc đã đầu tư đáng kể vào việc phát triển cơ sở hạ tầng xã hội chính như giao thông, truyền thông và mạng lưới cung cấp năng lượng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

10.1. Giao thông

Tàu cao tốc Al Boraq RGV2N2 tại Ga đường sắt Tanger-Ville vào tháng 11 năm 2018

Maroc có một mạng lưới giao thông tương đối phát triển so với các nước châu Phi khác.

Đường bộ: Mạng lưới đường bộ của Maroc bao gồm hơn 57.00 K km đường, trong đó có hơn 1.80 K km đường cao tốc nối liền các thành phố lớn như Casablanca, Rabat, Tangier, Marrakech và Agadir. Chính phủ đang tiếp tục đầu tư mở rộng và nâng cấp mạng lưới đường bộ.
Đường sắt: Maroc có mạng lưới đường sắt do nhà nước quản lý (ONCF) dài khoảng 2.10 K km. Năm 2018, Maroc đã khánh thành tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên ở châu Phi, Al Boraq, nối liền Tangier và Casablanca, rút ngắn đáng kể thời gian di chuyển giữa hai thành phố này. Có kế hoạch mở rộng mạng lưới đường sắt cao tốc đến các thành phố khác.
Cảng biển: Maroc có nhiều cảng biển quan trọng dọc theo bờ biển Đại Tây Dương và Địa Trung Hải. Cảng Tangier-Med, nằm ở eo biển Gibraltar, là một trong những cảng container lớn nhất và hiện đại nhất ở châu Phi và Địa Trung Hải, đóng vai trò là một trung tâm trung chuyển hàng hóa quan trọng. Các cảng lớn khác bao gồm cảng Casablanca và cảng Agadir.
Sân bay: Maroc có nhiều sân bay quốc tế, trong đó lớn nhất là Sân bay Quốc tế Mohammed V ở Casablanca, đóng vai trò là trung tâm hàng không chính của đất nước. Các sân bay quốc tế quan trọng khác bao gồm sân bay ở Marrakech, Agadir, Tangier và Rabat, phục vụ các chuyến bay đến nhiều điểm đến ở châu Âu, châu Phi, Trung Đông và Bắc Mỹ.

10.2. Cung cấp năng lượng

Các tấm pin pin mặt trời ở miền đông Maroc

Năm 2008, khoảng 56% nguồn cung cấp điện của Maroc được cung cấp bởi than đá. Tuy nhiên, do dự báo cho thấy nhu cầu năng lượng ở Maroc sẽ tăng 6% mỗi năm từ năm 2012 đến năm 2050, một luật mới đã được thông qua khuyến khích người Maroc tìm cách đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng, bao gồm nhiều nguồn tài nguyên tái tạo hơn. Chính phủ Maroc đã khởi động một dự án xây dựng một nhà máy điện năng lượng nhiệt mặt trời và cũng đang xem xét việc sử dụng khí đốt tự nhiên như một nguồn doanh thu tiềm năng cho chính phủ Maroc.

Maroc đã bắt tay vào việc xây dựng các trang trại năng lượng mặt trời lớn để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và cuối cùng là xuất khẩu điện sang châu Âu. Vào ngày 17 tháng 4 năm 2022, Cơ quan Năng lượng Mặt trời Rabat-Maroc (Masen) và Bộ Chuyển đổi Năng lượng và Phát triển Bền vững đã công bố khởi động giai đoạn một của dự án siêu nhà máy điện mặt trời Nor II, một dự án năng lượng mặt trời đa địa điểm với tổng công suất dự kiến là 400 megawatt (MN). Maroc cũng đang đầu tư vào năng lượng gió, với nhiều trang trại gió được xây dựng dọc theo bờ biển Đại Tây Dương.

10.3. Cấp nước và vệ sinh

Việc cung cấp nước và vệ sinh ở Maroc được thực hiện bởi nhiều nhà cung cấp dịch vụ khác nhau. Các nhà cung cấp này bao gồm các công ty tư nhân ở các thành phố lớn nhất-Casablanca, Rabat, và hai thành phố khác-đến các công ty cấp nước công cộng ở 13 thành phố khác, cũng như một công ty điện và nước quốc gia. Văn phòng Quốc gia về Nước uống của Maroc (ONEP) chịu trách nhiệm cung cấp nước số lượng lớn cho khoảng 500 thị trấn. Theo một nghiên cứu của Kế hoạch Tổng thể Quốc gia về Vệ sinh Chất lỏng (SNDAL) bắt đầu vào năm 1994, chỉ có 15 trong số 63 nhà máy xử lý của họ hoạt động, và trong số khoảng 500 triệu mét khối nước thải được tạo ra hàng năm, 95% được xả thẳng ra các nguồn nước tự nhiên mà không qua xử lý.

Đã có những cải thiện đáng kể trong việc tiếp cận nguồn nước, và ở mức độ thấp hơn là vệ sinh, trong mười lăm năm qua. Những thách thức còn lại bao gồm mức độ xử lý nước thải thấp (chỉ 13% lượng nước thải thu gom được xử lý), thiếu kết nối hộ gia đình ở các khu dân cư nghèo nhất thành thị và tính bền vững hạn chế của các hệ thống nông thôn (ước tính 20% hệ thống nông thôn không hoạt động). Năm 2005, một Chương trình Vệ sinh Quốc gia đã được phê duyệt nhằm mục tiêu xử lý 60% lượng nước thải thu gom và kết nối 80% hộ gia đình thành thị với hệ thống thoát nước vào năm 2020. Vấn đề thiếu kết nối nước cho một số người nghèo thành thị đang được giải quyết như một phần của Sáng kiến Phát triển Con người Quốc gia, theo đó cư dân các khu định cư không chính thức đã được cấp quyền sử dụng đất và được miễn các khoản phí thường phải trả cho các công ty tiện ích để kết nối với mạng lưới cấp nước và thoát nước. Một chương trình đầu tư khoảng 15 tỷ MAD đã được thực hiện để trang trải cho các trung tâm do ONEP quản lý từ năm 2003-2017. Các nhà hợp tác Nhật Bản và Canada cùng AFESD cũng đã tài trợ một số dự án cho ONEP.

Tuy nhiên, từ năm 1960 đến năm 2020, lượng tài nguyên nước tái tạo bình quân đầu người đã giảm từ 2.560 m³ xuống còn khoảng 620 m³ mỗi người mỗi năm. Ngân hàng Thế giới đã báo cáo rằng họ đã hỗ trợ dự án Năng lượng Mặt trời Noor ở Maroc với khoản tài trợ 700 triệu USD cho dự án "Giải quyết tình trạng khan hiếm nước và tác động của nó đối với nông nghiệp".

11. Khoa học và công nghệ

Chính phủ Maroc đã và đang thực hiện các cải cách nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và làm cho nghiên cứu đáp ứng tốt hơn nhu cầu kinh tế xã hội. Vào tháng 5 năm 2009, Thủ tướng Maroc, Abbas El Fassi, đã thông báo tại một cuộc họp tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Kỹ thuật Quốc gia rằng đầu tư vào khoa học và công nghệ sẽ tăng từ 620.000 USD năm 2008 lên 8,5 triệu USD (69 triệu dirham Maroc) vào năm 2009 để tài trợ cho việc xây dựng phòng thí nghiệm, các khóa đào tạo cho các nhà nghiên cứu và một chương trình học bổng khoa học. Maroc được xếp hạng thứ 66 trong Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm 2024, tăng so với thứ hạng 75 năm 2020.

Chiến lược Đổi mới Maroc đã được Bộ Công nghiệp, Thương mại, Đầu tư và Kinh tế Kỹ thuật số đưa ra tại Hội nghị Thượng đỉnh Đổi mới Quốc gia đầu tiên của đất nước vào tháng 6 năm 2009. Chiến lược Đổi mới Maroc đặt mục tiêu sản xuất 1.000 bằng sáng chế Maroc và tạo ra 200 công ty khởi nghiệp đổi mới vào năm 2014. Năm 2012, các nhà phát minh Maroc đã nộp đơn xin 197 bằng sáng chế, tăng từ 152 hai năm trước đó. Năm 2011, Bộ Công nghiệp, Thương mại và Công nghệ Mới đã thành lập một Câu lạc bộ Đổi mới Maroc, hợp tác với Văn phòng Sở hữu Công nghiệp và Thương mại Maroc. Ý tưởng là tạo ra một mạng lưới các tác nhân trong đổi mới để giúp họ phát triển các dự án đổi mới.

Bộ Giáo dục Đại học và Nghiên cứu Khoa học đang hỗ trợ nghiên cứu trong các công nghệ tiên tiến. Văn phòng Phosphat Maroc (Office chérifien des phosphates) đã đầu tư vào một dự án phát triển một thành phố thông minh, Thành phố Xanh Vua Mohammed VI, xung quanh Đại học Mohammed VI nằm giữa Casablanca và Marrakesh, với chi phí 4,7 tỷ DH (khoảng 479 triệu USD). Năm 2012, Học viện Khoa học và Công nghệ Hassan II đã xác định một số lĩnh vực mà Maroc có lợi thế so sánh và nguồn nhân lực có tay nghề cao, bao gồm khai thác mỏ, thủy sản, hóa học thực phẩm và công nghệ mới. Nó cũng xác định một số lĩnh vực chiến lược, chẳng hạn như năng lượng tái tạo, lĩnh vực y tế, môi trường và khoa học địa chất.

Vào ngày 20 tháng 5 năm 2015, chưa đầy một năm sau khi thành lập, Hội đồng Tối cao về Giáo dục, Đào tạo và Nghiên cứu Khoa học đã trình một báo cáo lên nhà vua đưa ra Tầm nhìn Giáo dục ở Maroc 2015-2030. Báo cáo ủng hộ việc làm cho giáo dục trở nên bình đẳng và do đó, dễ tiếp cận với số đông nhất. Báo cáo cũng khuyến nghị phát triển một hệ thống đổi mới quốc gia tích hợp sẽ được tài trợ bằng cách tăng dần tỷ trọng GDP dành cho nghiên cứu và phát triển (R&D) từ 0,73% GDP năm 2010 lên '1% trong ngắn hạn, 1,5% vào năm 2025 và 2% vào năm 2030'. Tính đến năm 2015, Maroc có ba công viên công nghệ. Kể từ khi công viên công nghệ đầu tiên được thành lập tại Rabat vào năm 2005, công viên thứ hai đã được thành lập tại Casablanca, tiếp theo là công viên thứ ba tại Tangers vào năm 2015. Các công viên công nghệ này là nơi đặt trụ sở của các công ty khởi nghiệp và các doanh nghiệp vừa và nhỏ chuyên về công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), công nghệ 'xanh' (cụ thể là công nghệ thân thiện với môi trường) và các ngành công nghiệp văn hóa. Theo Văn phòng Sở hữu Công nghiệp và Thương mại Maroc, việc nộp đơn xin cấp bằng sáng chế ở Maroc đã tăng 167% trong giai đoạn 2015-2019.

Năm 2024, Maroc nằm trong số bốn quốc gia có dân số kết nối Internet nhiều nhất ở châu Phi tính theo số dân. Năm 2022, số người dùng internet ở Maroc đạt khoảng 31,6 triệu người. Sau đó, tính đến tháng 1 năm 2024, Maroc có khoảng 34,5 triệu người dùng internet; nước này có tỷ lệ thâm nhập khoảng 90,7%. Maroc có một số dự án liên quan đến Internet; một ví dụ điển hình là Chiến lược Phát triển Kỹ thuật số Quốc gia 2030. Năm 2024, trong khuôn khổ một chương trình khác có tên là Khuôn viên Kết nối, nhà cung cấp mạng không dây của Mỹ Cambium Networks đã triển khai 18.000 điểm truy cập Wi-Fi cho các trường đại học công lập ở Maroc.

12. Nhân khẩu

Maroc có dân số khoảng 37 triệu người. Dân số Maroc là 11,6 triệu người vào năm 1960. Năm 2024, 49,7% dân số là nữ, trong khi 50,3% là nam. Theo điều tra dân số Maroc năm 2014, có khoảng 84.000 người nhập cư trong nước. Trong số những cư dân sinh ra ở nước ngoài này, hầu hết là người gốc Pháp, tiếp theo là những người chủ yếu đến từ các quốc gia khác nhau ở Tây Phi và Algérie. Cũng có một số cư dân nước ngoài gốc Tây Ban Nha. Một số người trong số họ là hậu duệ của những người định cư thuộc địa, chủ yếu làm việc cho các công ty đa quốc gia châu Âu, trong khi những người khác kết hôn với người Maroc hoặc đã nghỉ hưu. Trước khi độc lập, Maroc là nơi sinh sống của nửa triệu người châu Âu, hầu hết trong số họ là Kitô hữu. Ngoài ra, trước khi độc lập, Maroc là nơi sinh sống của 250.000 người Tây Ban Nha. Cộng đồng thiểu số Do Thái từng nổi bật của Maroc đã giảm đáng kể kể từ mức đỉnh 265.000 người vào năm 1948, xuống còn khoảng 3.500 người vào năm 2022.

Maroc có một cộng đồng người Maroc hải ngoại lớn, hầu hết trong số đó ở Pháp, nơi được cho là có hơn một triệu người Maroc thuộc thế hệ thứ ba. Cũng có những cộng đồng Maroc lớn ở Tây Ban Nha (khoảng 700.000 người Maroc), Hà Lan (360.000 người) và Bỉ (300.000 người). Các cộng đồng lớn khác có thể được tìm thấy ở Ý, Canada, Hoa Kỳ và Israel, nơi người Do Thái Maroc được cho là chiếm nhóm dân tộc Do Thái lớn thứ hai. Maroc cũng là quốc gia có dân số Berber lớn nhất thế giới, với ước tính thường dao động từ 40-60% dân số.

12.1. Thành phần và phân bố dân cư

Tổng dân số Maroc vào năm 2023 ước tính là 37,8 triệu người. Tốc độ tăng dân số hàng năm khoảng 1,2%. Tỷ lệ đô thị hóa ngày càng tăng, với khoảng 65% dân số sống ở các khu vực thành thị. Tuổi thọ trung bình là khoảng 77 tuổi (75 tuổi đối với nam và 79 tuổi đối với nữ).
Các thành phố chính có dân số đông bao gồm:

Casablanca: Thành phố lớn nhất và là trung tâm kinh tế, với dân số hơn 3,5 triệu người.
Rabat: Thủ đô, với dân số khoảng 1,8 triệu người (bao gồm cả vùng đô thị Salé).
Fes: Thành phố lịch sử và văn hóa quan trọng, với dân số hơn 1,2 triệu người.
Marrakesh: Một trung tâm du lịch lớn, với dân số hơn 1 triệu người.
Tangier: Thành phố cảng quan trọng ở phía bắc, với dân số gần 1 triệu người.
Agadir: Thành phố ven biển phía nam, một điểm du lịch nổi tiếng, với dân số hơn 800.000 người.

Cộng đồng người Maroc ở nước ngoài (diaspora) rất lớn, ước tính có khoảng 4 đến 5 triệu người Maroc sống ở nước ngoài, chủ yếu ở châu Âu (Pháp, Tây Ban Nha, Ý, Bỉ, Hà Lan), Bắc Mỹ (Canada, Hoa Kỳ) và các nước Ả Rập khác. Kiều hối từ cộng đồng này đóng góp một phần quan trọng vào nền kinh tế Maroc.

12.2. Các nhóm dân tộc

Ở Maroc, bản sắc dân tộc gắn bó sâu sắc với ngôn ngữ và văn hóa, với dân số chủ yếu bao gồm hai nhóm chính: người Ả Rập và người Berber. Tuy nhiên, Ủy ban Kế hoạch Cấp cao, cục thống kê nhà nước của đất nước, không thu thập dữ liệu về nhân khẩu học dân tộc, với lý do khó khăn lịch sử trong việc phân biệt giữa người Ả Rập và người Berber, ngay cả trong số những người nói tiếng Berber.

Người Ả Rập tạo thành dân tộc lớn nhất và chiếm đa số, chiếm từ 65% đến 80% dân số Maroc. Ước tính người người Berber bản địa chiếm từ 30% đến 35% dân số. Người Berber, còn được gọi là Amazigh, thường được chia thành ba nhóm chính với các phương ngữ khác nhau sống rải rác ở các vùng núi nông thôn, cụ thể là người Riffian ở Rif, người Zayanes ở Trung Atlas, và người Shilha ở Anti-Atlas. Kể từ thế kỷ thứ 7, dòng người di cư Ả Rập từ Bán đảo Ả Rập đã góp phần định hình cảnh quan nhân khẩu học, văn hóa và di truyền của Maroc. Ngoài ra, một phần đáng kể dân số bao gồm Haratin, Sahrawis, và Gnawa, hậu duệ của người Tây Phi hoặc người lai nô lệ, cũng như Morisco, những người Hồi giáo châu Âu bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha vào thế kỷ 17.

Theo Encyclopædia Britannica, 44% người Maroc là người Ả Rập, 24% là người Berber bị Ả Rập hóa, 21% là người Berber và 10% là người Moor Mauritanie. Ngoài ra, Tổ chức Quốc tế về Quyền của Người thiểu số ước tính có khoảng 90.000 Sahrawis cư trú tại Maroc được quốc tế công nhận, so với khoảng 190.000 người ở Tây Sahara đang tranh chấp.

12.3. Ngôn ngữ

Ngôn ngữ chính thức của Maroc là tiếng Ả Rập và tiếng Berber. Nhóm phương ngữ Ả Rập Maroc đặc trưng của đất nước được gọi là Darija. Khoảng 92,7% toàn bộ dân số có thể nói tiếng Ả Rập. Các ngôn ngữ Berber được 24,8% dân số nói bằng ba phương ngữ (Tarifit được nói bởi 3,2%, Tashelhit được nói bởi 14,2% và tiếng Tamazight Trung Atlas được nói bởi 7,4%). Theo điều tra dân số năm 2024, 99,2%, hay gần như toàn bộ dân số biết chữ của Maroc, có thể đọc và viết bằng tiếng Ả Rập, trong khi 1,5% dân số có thể đọc và viết bằng tiếng Berber. Cuộc điều tra cũng báo cáo rằng 80,6% người Maroc coi tiếng Ả Rập là tiếng mẹ đẻ của họ, trong khi 18,9% coi bất kỳ ngôn ngữ Berber nào là tiếng mẹ đẻ của họ. Sau khi Maroc tuyên bố độc lập vào năm 1956, tiếng Pháp và tiếng Ả Rập trở thành ngôn ngữ chính của hành chính và giáo dục.

Tiếng Pháp được sử dụng rộng rãi trong các cơ quan chính phủ, phương tiện truyền thông, các công ty vừa và lớn, thương mại quốc tế với các nước nói tiếng Pháp và thường trong ngoại giao quốc tế. Tiếng Pháp được dạy như một ngôn ngữ bắt buộc trong tất cả các trường học. Theo điều tra dân số năm 2004, 2,19 triệu người Maroc nói một ngoại ngữ khác ngoài tiếng Pháp. Tiếng Anh, mặc dù kém xa tiếng Pháp về số lượng người nói, là ngoại ngữ được lựa chọn hàng đầu, vì tiếng Pháp là bắt buộc, trong giới trẻ có học thức và các chuyên gia. Năm 2010, có 10.366.000 người nói tiếng Pháp ở Maroc, hay khoảng 32% dân số.

Theo Ethnologue, tính đến năm 2016, có 1.536.590 cá nhân (hoặc khoảng 4,5% dân số) ở Maroc nói tiếng Tây Ban Nha. Tiếng Tây Ban Nha chủ yếu được nói ở miền bắc Maroc và Sahara thuộc Tây Ban Nha cũ vì Tây Ban Nha trước đây đã chiếm đóng những khu vực đó. Trong khi đó, một nghiên cứu năm 2018 của Viện Cervantes cho thấy 1,7 triệu người Maroc ít nhất thành thạo tiếng Tây Ban Nha, đưa Maroc trở thành quốc gia có nhiều người nói tiếng Tây Ban Nha nhất bên ngoài thế giới nói tiếng Tây Ban Nha (trừ khi Hoa Kỳ cũng bị loại khỏi các quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha). Một phần đáng kể của miền bắc Maroc tiếp nhận các phương tiện truyền thông, tín hiệu truyền hình và sóng phát thanh của Tây Ban Nha, được cho là tạo điều kiện thuận lợi cho năng lực ngôn ngữ trong khu vực.

12.4. Tôn giáo

Theo Pew Research năm 2010, thành phần tôn giáo ở Maroc bao gồm 99% Hồi giáo, 0,1% Kitô giáo, 0,02% Do Thái giáo và 0,88% tôn giáo khác.

Trong số những người theo Hồi giáo, hầu như tất cả đều là người Hồi giáo Sunni, với người Hồi giáo Shia chiếm chưa đến 0,1%. Tuy nhiên, gần 15% người Maroc dù sao cũng tự mô tả mình là người không theo tôn giáo nào theo một cuộc khảo sát năm 2018 do mạng lưới nghiên cứu Arab Barometer thực hiện; cùng cuộc khảo sát đó cho thấy gần 100% số người được hỏi tự nhận mình là người Hồi giáo. Một cuộc khảo sát khác của Arab Barometer năm 2021 cho thấy 67,8% người Maroc tự nhận mình là người sùng đạo, 29,1% là người hơi sùng đạo và 3,1% là người không theo tôn giáo nào. Cuộc thăm dò ý kiến của Gallup International năm 2015 báo cáo rằng 93% người Maroc tự coi mình là người sùng đạo.

Nhà thờ Thánh Andrew ở Tangier, một nhà thờ Anh giáo được xây dựng năm 1894

Trước khi Maroc độc lập vào năm 1956, đất nước này là nơi sinh sống của một cộng đồng Kitô giáo đáng kể, lên tới hơn 500.000 người Kitô giáo, chủ yếu là người gốc Tây Ban Nha và Pháp. Những người định cư Công giáo này có một di sản lịch sử và sự hiện diện mạnh mẽ. Tuy nhiên, sau khi Maroc độc lập, nhiều người định cư Kitô giáo này đã rời đến Tây Ban Nha hoặc Pháp. Cộng đồng Kitô giáo nước ngoài chủ yếu là Công giáo và Tin Lành bao gồm khoảng 40.000 thành viên đang hành đạo. Hầu hết các Kitô hữu nước ngoài cư trú tại các khu vực đô thị Casablanca, Tangier, Marrakesh và Rabat. Trong khi đó, Hiệp hội Nhân quyền Maroc ước tính có 25.000 công dân Kitô giáo.

Đền thờ Beth-El ở Casablanca, Do Thái giáo là tôn giáo thiểu số chính ở Maroc

Trước khi thành lập Nhà nước Israel vào năm 1948, có khoảng 265.000 người Do Thái trong nước, điều này mang lại cho Maroc cộng đồng Do Thái lớn nhất trong thế giới Hồi giáo. Các ước tính gần đây nhất cho thấy quy mô của cộng đồng Do Thái Casablanca lịch sử vào khoảng 2.500 người, và các cộng đồng Do Thái Rabat và Marrakesh khoảng 100 thành viên mỗi cộng đồng. Phần còn lại của dân số Do Thái phân bố rải rác khắp đất nước. Dân số này chủ yếu là người già, với số lượng người trẻ ngày càng giảm. Cộng đồng Baháʼí, nằm ở các khu vực đô thị, có số lượng từ 350 đến 400 người.

13. Giáo dục

Theo điều tra dân số năm 2024, tỷ lệ dân số biết chữ của Maroc như sau: Tiếng Ả Rập 99,2%; Tiếng Pháp 57,7%; Tiếng Anh 20,5%; Tiếng Berber 1,5%.
Giáo dục ở Maroc miễn phí và bắt buộc đến hết bậc tiểu học. Tỷ lệ biết chữ ước tính của cả nước năm 2012 là 72%. Vào tháng 9 năm 2006, UNESCO đã trao tặng Maroc, cùng với các quốc gia khác như Cuba, Pakistan, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, "Giải thưởng Xóa mù chữ UNESCO 2006".

Tỷ lệ biết chữ của Viện Thống kê UNESCO dân số Maroc trên 15 tuổi, 1980-2015

Maroc có hơn bốn chục trường đại học, viện giáo dục đại học và trường bách khoa phân bố tại các trung tâm đô thị trên cả nước. Các cơ sở hàng đầu của nó bao gồm Đại học Mohammed V ở Rabat, trường đại học lớn nhất của đất nước, với các chi nhánh ở Casablanca và Fès; Viện Nông nghiệp và Thú y Hassan II ở Rabat, nơi tiến hành nghiên cứu khoa học xã hội hàng đầu bên cạnh các chuyên ngành nông nghiệp của mình; và Đại học Al-Akhawayn ở Ifrane, trường đại học dạy bằng tiếng Anh đầu tiên ở Tây Bắc Phi, được khánh thành vào năm 1995 với sự đóng góp của Ả Rập Xê Út và Hoa Kỳ.

Đại học al-Qarawiyin, được thành lập bởi Fatima al-Fihri tại thành phố Fez vào năm 859 như một madrasa, được một số nguồn, bao gồm cả UNESCO, coi là "trường đại học lâu đời nhất thế giới". Maroc cũng có một số trường sau đại học danh tiếng, bao gồm: Đại học Bách khoa Mohammed VI, Institut national des postes et télécommunications_INPT^French (المعهد الوطني للبريد والمواصلات_{al-Maʿhad al-Waṭanī lil-Barīd wa-l-Muwāṣalāt}^Arabic), École Nationale Supérieure d'Électricité et de Mecanique (ENSEM), EMI, ISCAE, INSEA, Trường Công nghiệp Khoáng sản Quốc gia, École Hassania des Travaux Publics, Les Écoles nationales de commerce et de gestion và École supérieure de technologie de Casablanca.

14. Y tế

Trung tâm Bệnh viện Đại học Mohammed VI ở Tangier

Nhiều nỗ lực được các quốc gia trên thế giới thực hiện để giải quyết các vấn đề sức khỏe và xóa bỏ bệnh tật, Maroc cũng không ngoại lệ. Maroc là một quốc gia đang phát triển đã có nhiều bước tiến để cải thiện các hạng mục này. Theo nghiên cứu được công bố, vào năm 2005, chỉ có 16% công dân Maroc có bảo hiểm y tế hoặc được chi trả. Theo dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới, Maroc có tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh cao ở mức 20 ca tử vong trên 1.000 ca sinh (2017) và tỷ lệ tử vong mẹ cao ở mức 121 ca tử vong trên 100.000 ca sinh (2015).

Chính phủ Maroc thiết lập các hệ thống giám sát trong hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện có để theo dõi và thu thập dữ liệu. Giáo dục đại trà về vệ sinh được thực hiện tại các trường tiểu học miễn phí cho người dân Maroc. Năm 2005, chính phủ Maroc đã phê duyệt hai cải cách để mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế. Cải cách đầu tiên là một kế hoạch bảo hiểm y tế bắt buộc cho nhân viên khu vực công và tư nhân để mở rộng phạm vi bảo hiểm từ 16% dân số lên 30%. Cải cách thứ hai đã tạo ra một quỹ để trang trải các dịch vụ cho người nghèo. Cả hai cải cách đều cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc chất lượng cao. Tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh đã cải thiện đáng kể kể từ năm 1960 khi có 144 ca tử vong trên 1.000 ca sinh sống, năm 2000 là 42 trên 1.000 ca sinh sống và năm 2022 là 15 trên 1.000 ca sinh sống. Tỷ lệ tử vong trẻ em dưới năm tuổi của đất nước đã giảm 60% từ năm 1990 đến năm 2011.

Theo dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ tử vong hiện tại vẫn còn rất cao, cao hơn gấp bảy lần so với nước láng giềng Tây Ban Nha. Năm 2014, Maroc đã thông qua một kế hoạch quốc gia để tăng cường tiến bộ về sức khỏe của mẹ và con. Kế hoạch Maroc được Bộ trưởng Y tế Maroc, El Houssaine Louardi và Ala Alwan, Giám đốc Khu vực WHO Đông Địa Trung Hải, khởi xướng vào ngày 13 tháng 11 năm 2013 tại Rabat. Maroc đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc giảm tử vong ở cả trẻ em và bà mẹ. Dựa trên dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ tử vong mẹ của quốc gia đã giảm 67% từ năm 1990 đến năm 2010.

Năm 2014, chi tiêu cho y tế chiếm 5,9% GDP của đất nước. Kể từ năm 2014, chi tiêu cho y tế như một phần của GDP đã giảm. Tuy nhiên, chi tiêu y tế bình quân đầu người (PPP) đã tăng đều đặn kể từ năm 2000. Năm 2015, chi tiêu y tế của Maroc là 435,29 đô la mỗi người. Năm 2016, tuổi thọ trung bình khi sinh là 74,3, hay 73,3 đối với nam và 75,4 đối với nữ, và có 6,3 bác sĩ và 8,9 y tá và nữ hộ sinh trên 10.000 dân. Năm 2024, theo World Factbook, tuổi thọ trung bình của Maroc là 74,2 tuổi.

15. Văn hóa

Một phòng khách với nội thất Maroc truyền thống

Maroc là một quốc gia có văn hóa và văn minh phong phú. Trong suốt lịch sử Maroc, nó đã đón tiếp nhiều dân tộc. Về mặt văn hóa, Maroc đã kết hợp di sản văn hóa Ả Rập, Berber và Do Thái của mình với những ảnh hưởng bên ngoài như Pháp và Tây Ban Nha, và trong những thập kỷ gần đây, là lối sống Anh-Mỹ. Kể từ khi độc lập, hội họa và điêu khắc, âm nhạc, sân khấu nghiệp dư và điện ảnh đã phát triển. Nhà hát Quốc gia Maroc (thành lập năm 1956) thường xuyên trình diễn các tác phẩm kịch Maroc và Pháp. Các lễ hội nghệ thuật và âm nhạc diễn ra trên khắp đất nước trong những tháng hè, trong đó có Lễ hội Âm nhạc Thiêng liêng Thế giới tại Fès.

15.1. Kiến trúc

Kiến trúc Maroc phản ánh sự đa dạng về địa lý và lịch sử lâu đời của đất nước, được đánh dấu bằng những làn sóng định cư liên tiếp thông qua di cư và chinh phục quân sự. Di sản kiến trúc của nó bao gồm các di tích La Mã cổ đại, kiến trúc Hồi giáo lịch sử, kiến trúc bản địa địa phương, kiến trúc thuộc địa Pháp thế kỷ 20 và kiến trúc hiện đại.
Phần lớn kiến trúc truyền thống của Maroc được định hình bởi kiến trúc Hồi giáo phát triển từ thế kỷ thứ 7. Những kiến trúc này là một phần của một truyền thống rộng lớn hơn của "kiến trúc Moorish", bao gồm cả Maghreb (Maroc, Algérie và Tunisia) và al-Andalus (Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha do Hồi giáo cai trị). Nó pha trộn những ảnh hưởng từ văn hóa Amazigh (Berber) của Bắc Phi, Tây Ban Nha tiền Hồi giáo (La Mã, Byzantine, Visigothic), và các dòng nghệ thuật đương đại trong thế giới Hồi giáo Ả Rập để phát triển các đặc điểm độc đáo như vòm móng ngựa và các khu vườn riad trong nhiều thế kỷ. Các đặc điểm khác của kiến trúc Maroc bao gồm việc sử dụng zellij (gạch men khảm) và các họa tiết hình học và arabesque chạm khắc trên gỗ và vữa.

Kiến trúc Amazigh của Maroc không tách biệt hoàn toàn với phần còn lại của kiến trúc Maroc, nhưng nhiều cấu trúc và phong cách gắn liền rõ rệt với các khu vực do Amazigh thống trị như Dãy núi Atlas và Sahara và các vùng phía nam. Các khu vực nông thôn này được đánh dấu bằng nhiều kasbah (pháo đài) và ksour (làng được củng cố) được tạo hình bởi địa lý địa phương và cấu trúc xã hội, trong đó nổi tiếng nhất là Ait Benhaddou. Chúng thường được xây dựng bằng kỹ thuật đắp đất và được trang trí bằng các họa tiết hình học địa phương. Mặc dù là dân du mục, người Amazigh không bị cô lập khỏi các dòng chảy nghệ thuật lịch sử khác xung quanh họ; họ đã điều chỉnh các hình thức và ý tưởng kiến trúc Hồi giáo cho phù hợp với điều kiện của mình và ngược lại, họ cũng đóng góp đáng kể vào việc hình thành nghệ thuật Hồi giáo phương Tây, đặc biệt là trong thời kỳ các triều đại Amazigh như Almoravids, Almohads và Marinids thống trị khu vực trong nhiều thế kỷ.

Kiến trúc hiện đại ở Maroc bao gồm nhiều ví dụ về Art Deco đầu thế kỷ 20 và kiến trúc Neo-Moorish địa phương, được xây dựng trong thời kỳ Pháp và Tây Ban Nha chiếm đóng đất nước từ năm 1912 đến 1956 (hoặc đến năm 1958 đối với Tây Ban Nha). Vào cuối thế kỷ 20, sau khi Maroc giành lại độc lập, một số công trình kiến trúc mới tiếp tục tôn vinh kiến trúc và họa tiết truyền thống của Maroc (như Lăng Mohammed V, hoàn thành năm 1971), trong khi những công trình khác thể hiện phong cách hiện đại rõ rệt (như Ngân hàng Maroc ở Casablanca). Kiến trúc Hiện đại và Đương đại cũng hiện diện trong các công trình kiến trúc hàng ngày và các dự án kiến trúc lớn.

15.2. Văn học

Văn học Maroc chủ yếu được viết bằng tiếng Ả Rập, Berber, Hebrew và Pháp. Đặc biệt dưới thời các đế chế Almoravid và Almohad, văn học Maroc có mối liên hệ chặt chẽ với văn học al-Andalus, và chia sẻ các hình thức thơ ca và văn học quan trọng như zajal, muwashshah và maqama. Văn học Hồi giáo, chẳng hạn như các bài chú giải Kinh Qur'an và các tác phẩm tôn giáo khác như cuốn Al-Shifa của Qadi Ayyad, có ảnh hưởng lớn. Đại học al-Qarawiyyin ở Fes là một trung tâm văn học quan trọng thu hút các học giả từ nước ngoài, bao gồm Maimonides, Ibn al-Khatib và Ibn Khaldun.

Dưới triều đại Almohad, Maroc đã trải qua một thời kỳ thịnh vượng và huy hoàng của học thuật. Triều đại Almohad đã xây dựng Nhà thờ Hồi giáo Kutubiyya ở Marrakesh, nơi có sức chứa không dưới 25.000 người, nhưng cũng nổi tiếng với sách, bản thảo, thư viện và hiệu sách, điều này đã mang lại cho nó cái tên; chợ sách đầu tiên trong lịch sử. Khalip Almohad Abu Yakub rất yêu thích sưu tầm sách. Ông đã thành lập một thư viện lớn, cuối cùng được chuyển đến Casbah và biến thành một thư viện công cộng.

Văn học Maroc hiện đại bắt đầu vào những năm 1930. Hai yếu tố chính đã tạo động lực cho Maroc chứng kiến sự ra đời của văn học hiện đại. Maroc, với tư cách là một xứ bảo hộ của Pháp và Tây Ban Nha, đã tạo cơ hội cho các trí thức Maroc trao đổi và sản xuất các tác phẩm văn học một cách tự do khi tiếp xúc với các nền văn học Ả Rập và châu Âu khác. Ba thế hệ nhà văn đặc biệt đã định hình văn học Maroc thế kỷ 20. Thế hệ đầu tiên là thế hệ sống và viết trong thời kỳ Bảo hộ (1912-1956), đại diện quan trọng nhất của thế hệ này là Mohammed Ben Brahim (1897-1955). Thế hệ thứ hai đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang độc lập, với các nhà văn như Abdelkrim Ghallab (1919-2006), Allal al-Fassi (1910-1974) và Mohammed al-Mokhtar Soussi (1900-1963). Thế hệ thứ ba là thế hệ các nhà văn của những năm sáu mươi. Văn học Maroc có các nhà văn như Mohamed Choukri, Driss Chraïbi, Mohamed Zafzaf và Driss El Khouri.

Trong những năm 1950 và 1960, Maroc là một nơi ẩn náu và trung tâm nghệ thuật, thu hút các nhà văn như Paul Bowles, Tennessee Williams và William S. Burroughs. Văn học Maroc phát triển mạnh mẽ với các tiểu thuyết gia như Mohamed Zafzaf và Mohamed Choukri, những người viết bằng tiếng Ả Rập, và Driss Chraïbi và Tahar Ben Jelloun, những người viết bằng tiếng Pháp. Các tác giả Maroc quan trọng khác bao gồm: Abdellatif Laabi, Abdelkrim Ghallab, Fouad Laroui, Mohammed Berrada và Leila Abouzeid. Văn học truyền miệng (văn học dân gian) cũng là một phần không thể thiếu của văn hóa Maroc, dù bằng tiếng Ả Rập Maroc hay tiếng Berber.

15.3. Âm nhạc

Âm nhạc Maroc có nguồn gốc từ Ả Rập, Berber và vùng châu Phi cận Sahara. Các ban nhạc chaabi chịu ảnh hưởng của nhạc rock phổ biến rộng rãi, cũng như nhạc trance có nguồn gốc lịch sử từ nhạc Hồi giáo. Người Amazigh cũng chơi nhạc bằng lotar, một loại đàn lute của bộ tộc Rwais ở vùng núi Cao Atlas. Lotar thường được chơi bởi một bộ đôi, có thể bao gồm cả một cây rebab. Âm nhạc Berber thường là đơn âm với hệ thống thang âm ngũ cung. Thơ Malḥūn dưới dạng truyền miệng cũng được đệm bằng các nhạc cụ truyền thống, chẳng hạn như đàn lute, violin, rebab và trống nhỏ.

Aita là một phong cách âm nhạc Bedouin được hát ở vùng nông thôn. Chaabi ("phổ biến") là một thể loại âm nhạc bao gồm nhiều biến thể bắt nguồn từ các hình thức đa dạng của âm nhạc dân gian Maroc. Chaabi ban đầu được biểu diễn ở các khu chợ, nhưng bây giờ được tìm thấy ở bất kỳ lễ kỷ niệm hoặc cuộc họp nào. Maroc cũng là quê hương của âm nhạc cổ điển Andalusia được tìm thấy trên khắp Tây Bắc Phi. Nó có lẽ đã phát triển dưới thời người Moor ở Cordoba, và nhạc sĩ gốc Ba Tư Ziryab thường được ghi nhận là người đã phát minh ra nó. Một thể loại được gọi là âm nhạc Andalusia đương đại là đứa con tinh thần của nghệ sĩ thị giác Morisco, nhà soạn nhạc và nghệ sĩ oud Tarik Banzi, người sáng lập Dàn nhạc Al-Andalus. Các nghệ sĩ như Nass El Ghiwane và Jil Jilala pha trộn phong cách truyền thống với những ảnh hưởng hiện đại. Các hình thức âm nhạc phương Tây phổ biến cũng ngày càng trở nên phổ biến ở Maroc, chẳng hạn như fusion, rock, đồng quê, metal và đặc biệt là hip hop. Các nghệ sĩ nhạc pop Ả Rập như Hatim Ammor và ElGrandeToto rất nổi tiếng.

15.4. Truyền thông đại chúng

Điện ảnh ở Maroc có một lịch sử lâu đời, kéo dài hơn một thế kỷ kể từ khi Le chevrier Marocain ("Người chăn dê Maroc") được Louis Lumière quay vào năm 1897. Từ đó đến năm 1944, nhiều bộ phim nước ngoài đã được quay ở Maroc, đặc biệt là ở khu vực Ouarzazate. Năm 1944, Trung tâm Điện ảnh Maroc (Centre cinématographique marocain_CCM^French), cơ quan quản lý điện ảnh của quốc gia, được thành lập. Các hãng phim cũng được mở ở Rabat.

Năm 1952, bộ phim Othello của Orson Welles đã giành giải Palme d'Or Palme d'Or_{Palme d'Or}^French tại Liên hoan phim Cannes dưới lá cờ Maroc. Tuy nhiên, các nhạc sĩ của Liên hoan phim đã không chơi quốc ca Maroc, vì không ai có mặt biết đó là bài gì. Sáu năm sau, Mohammed Ousfour đã tạo ra bộ phim Maroc đầu tiên, Le fils maudit ("Người con trai bị nguyền rủa"). Năm 1968, Liên hoan phim Địa Trung Hải đầu tiên được tổ chức tại Tangier. Trong hình thức hiện tại, sự kiện này được tổ chức tại Tetouan. Tiếp theo đó là liên hoan phim quốc gia đầu tiên vào năm 1982, được tổ chức tại Rabat. Năm 2001, Liên hoan phim Quốc tế Marrakech (FIFM) đầu tiên được tổ chức tại Marrakech. Một số kênh truyền hình Maroc bao gồm 2M, Al Aoula (Societe Nationale de Radiodiffusion et de Television) và Medi 1 TV.

15.5. Ẩm thực

Ẩm thực Maroc được coi là một trong những nền ẩm thực đa dạng nhất trên thế giới. Đây là kết quả của sự tương tác hàng thế kỷ của Maroc với thế giới bên ngoài. Ẩm thực Maroc chủ yếu là sự kết hợp của ẩm thực Moorish, châu Âu và Địa Trung Hải. Gia vị được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực Maroc. Mặc dù gia vị đã được nhập khẩu vào Maroc hàng ngàn năm, nhiều nguyên liệu như nghệ tây từ Tiliouine, bạc hà và ô liu từ Meknes, và cam và chanh từ Fez, đều được trồng tại địa phương.

Gà là loại thịt được ăn nhiều nhất ở Maroc. Loại thịt đỏ được ăn phổ biến nhất ở Maroc là thịt bò; thịt cừu được ưa chuộng hơn nhưng tương đối đắt. Món ăn chính của Maroc mà hầu hết mọi người đều quen thuộc là couscous, món ăn quốc gia lâu đời. Thịt bò là loại thịt đỏ được ăn phổ biến nhất ở Maroc, thường được ăn trong món tagine với rau hoặc các loại đậu. Thịt gà cũng rất thường được sử dụng trong các món tagine; một trong những món tagine nổi tiếng nhất là tagine gà, khoai tây và ô liu. Thịt cừu cũng được tiêu thụ, nhưng vì các giống cừu Tây Bắc Phi tích trữ hầu hết chất béo ở đuôi, thịt cừu Maroc không có vị hăng như thịt cừu và thịt cừu non phương Tây. Gia cầm cũng rất phổ biến, và việc sử dụng hải sản ngày càng tăng trong ẩm thực Maroc. Ngoài ra, còn có các loại thịt khô muối và thịt muối bảo quản như kliia/khlia và "g'did" được dùng để tạo hương vị cho các món tagine hoặc dùng trong "el ghraif", một loại bánh kếp mặn gấp của Maroc.

Trong số các món ăn Maroc nổi tiếng nhất có Couscous, Pastilla (còn được viết là Bsteeya hoặc Bestilla), Tajine, Tanjia và Harira. Mặc dù món sau là một loại súp, nó được coi là một món ăn riêng và được phục vụ như vậy hoặc với chà là đặc biệt là trong tháng Ramadan. Việc tiêu thụ thịt lợn bị cấm theo Sharia, luật tôn giáo của Hồi giáo.

Một phần lớn trong bữa ăn hàng ngày là bánh mì. Bánh mì ở Maroc chủ yếu làm từ bột lúa mì cứng semolina được gọi là khobz. Các tiệm bánh rất phổ biến trên khắp Maroc và bánh mì tươi là một mặt hàng chủ yếu ở mọi thành phố, thị trấn và làng mạc. Loại phổ biến nhất là bánh mì nguyên cám xay thô hoặc bánh mì bột mì trắng. Ngoài ra còn có một số loại bánh mì dẹt và bánh mì không men kéo chiên trên chảo. Đồ uống phổ biến nhất là "atai", trà xanh với lá bạc hà và các thành phần khác.

15.6. Lễ hội và ngày nghỉ

Các ngày lễ quốc gia chính ở Maroc bao gồm Ngày Độc lập (18 tháng 11), kỷ niệm ngày Maroc giành độc lập từ Pháp và Tây Ban Nha năm 1956, và Ngày Lên ngôi (30 tháng 7), kỷ niệm ngày Vua Mohammed VI lên ngôi.
Các lễ hội tôn giáo Hồi giáo quan trọng được tổ chức theo lịch âm Hồi giáo, bao gồm:

Eid al-Fitr: Đánh dấu sự kết thúc của tháng Ramadan.
Eid al-Adha: Lễ hội Hiến sinh, tưởng nhớ sự sẵn lòng của Ibrahim (Abraham) hiến tế con trai mình.
Mawlid an-Nabi: Kỷ niệm ngày sinh của Nhà tiên tri Muhammad.
Năm mới Hồi giáo: Đánh dấu sự bắt đầu của năm mới Hồi giáo.
Ashura: Một ngày lễ có ý nghĩa khác nhau đối với người Hồi giáo Sunni và Shia.

Ngoài ra, Maroc còn có nhiều lễ hội văn hóa và khu vực, thường được gọi là moussem, kết hợp các yếu tố tôn giáo, văn hóa dân gian và thương mại. Một số moussem nổi tiếng bao gồm Moussem của Moulay Idriss II ở Fes, Moussem của Tan-Tan (được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể), và Lễ hội Hoa hồng ở Kelaat M'Gouna. Năm mới Amazigh (Yennayer), rơi vào ngày 14 tháng 1, cũng ngày càng được công nhận và tổ chức rộng rãi.

16. Thể thao

Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất của đất nước, đặc biệt phổ biến trong giới trẻ thành thị. Năm 1986, Maroc trở thành quốc gia Ả Rập và châu Phi đầu tiên đủ điều kiện tham dự vòng hai của FIFA World Cup. Maroc đã đăng cai Cúp bóng đá châu Phi vào năm 1988 và sẽ đăng cai lại vào năm 2025 sau khi nước chủ nhà ban đầu là Guinea bị tước quyền đăng cai do không đủ điều kiện chuẩn bị. Maroc ban đầu dự kiến đăng cai Cúp bóng đá châu Phi 2015, nhưng đã từ chối đăng cai giải đấu vào những ngày đã định do lo ngại về dịch bệnh Ebola trên lục địa. Maroc đã sáu lần cố gắng đăng cai FIFA World Cup nhưng đã thua năm lần trước Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Nam Phi và một hồ sơ dự thầu chung Canada-Mexico-Hoa Kỳ, tuy nhiên Maroc sẽ đồng đăng cai vào năm 2030 cùng với Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha sau khi cuối cùng đã giành được quyền đăng cai trong lần cố gắng thứ sáu của họ. Tại FIFA World Cup 2022, Maroc trở thành đội tuyển châu Phi và Ả Rập đầu tiên lọt vào bán kết và đứng thứ 4 chung cuộc.

Tại Thế vận hội Mùa hè năm 1984, hai vận động viên Maroc đã giành huy chương vàng môn điền kinh. Nawal El Moutawakel đã giành chiến thắng ở nội dung 400 mét vượt rào; bà là người phụ nữ đầu tiên từ một quốc gia Ả Rập hoặc Hồi giáo giành huy chương vàng Olympic. Saïd Aouita đã giành chiến thắng ở nội dung 5000 mét tại cùng một kỳ Thế vận hội. Hicham El Guerrouj đã giành huy chương vàng cho Maroc tại Thế vận hội Mùa hè 2004 ở nội dung 1500 mét và 5000 mét và giữ một số kỷ lục thế giới ở nội dung chạy một dặm.

Các môn thể thao khán giả ở Maroc theo truyền thống tập trung vào nghệ thuật cưỡi ngựa cho đến khi các môn thể thao châu Âu - bóng đá hiệp hội, polo, bơi lội và quần vợt - được du nhập vào cuối thế kỷ 19. Quần vợt và golf đã trở nên phổ biến. Một số vận động viên chuyên nghiệp Maroc đã thi đấu ở các giải đấu quốc tế, và đất nước này đã lần đầu tiên đưa đội tuyển Davis Cup của mình vào năm 1999. Maroc đã thành lập một trong những giải đấu cạnh tranh đầu tiên của châu Phi ở môn bóng rổ. Bóng bầu dục đến Maroc vào đầu thế kỷ 20, chủ yếu do người Pháp chiếm đóng đất nước. Do đó, bóng bầu dục Maroc gắn liền với vận mệnh của Pháp, trong Chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai, với nhiều vận động viên Maroc ra đi chiến đấu. Giống như nhiều quốc gia Maghreb khác, bóng bầu dục Maroc có xu hướng tìm kiếm nguồn cảm hứng từ châu Âu, thay vì từ phần còn lại của châu Phi. Kickboxing cũng phổ biến ở Maroc. Badr Hari, vận động viên kickboxing hạng nặng và võ sĩ người Maroc-Hà Lan, là cựu vô địch hạng nặng K-1 và là người vào chung kết K-1 World Grand Prix 2008 và 2009.