Tây Sahara | Wiki AI Hôm Nay

1. Tổng quan

الصحراء الغربية_{As-Sahra' al-Gharbiyyah}^Arabic; Sáhara Occidental_{Sáhara Occidental}^Spanish
Tây Sahara là một vùng lãnh thổ tranh chấp ở Bắc Phi, giáp Đại Tây Dương ở phía tây, Maroc ở phía bắc và đông bắc, Algérie ở phía đông bắc và Mauritanie ở phía đông và nam. Với diện tích khoảng 266.00 K km² (một số nguồn ghi 272.00 K km²), đây là một trong những vùng lãnh thổ có mật độ dân số thưa thớt nhất thế giới, chủ yếu bao gồm các vùng đất bằng phẳng sa mạc. Dân số ước tính khoảng hơn 600.000 người, trong đó gần 40% sống ở Laayoune, thành phố lớn nhất Tây Sahara, hiện do Maroc kiểm soát.

Vùng lãnh thổ này có một lịch sử phức tạp, từ thời kỳ là thuộc địa của Tây Ban Nha (gọi là Sahara thuộc Tây Ban Nha) cho đến khi Tây Ban Nha rút lui vào năm 1975. Kể từ đó, Tây Sahara trở thành trung tâm của một cuộc tranh chấp chủ quyền kéo dài giữa Vương quốc Maroc, quốc gia tuyên bố chủ quyền và chiếm đóng phần lớn lãnh thổ (khoảng 70-80%, gọi là "Các tỉnh phía Nam"), và Mặt trận Polisario, một phong trào dân tộc của người Sahrawi đã tuyên bố thành lập Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR) và kiểm soát phần còn lại của lãnh thổ (khoảng 20-30%, chủ yếu là "Vùng Tự do" phía đông Bức tường Maroc). Liên Hợp Quốc coi Tây Sahara là một "lãnh thổ phi tự trị" từ năm 1963 và không công nhận chủ quyền của Maroc. Các nỗ lực của Liên Hợp Quốc nhằm tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về quyền tự quyết cho người Sahrawi đã bị đình trệ trong nhiều thập kỷ do bất đồng về tiêu chuẩn cử tri và các vấn đề khác.

2. Lịch sử

Lịch sử của Tây Sahara kéo dài từ thời cổ đại, qua giai đoạn thuộc địa hóa của Tây Ban Nha, cho đến cuộc tranh chấp chủ quyền phức tạp hiện nay giữa Maroc và Mặt trận Polisario đại diện cho người Sahrawi. Quá trình này ghi dấu ấn của các nền văn hóa bản địa, sự du nhập của Hồi giáo, sự cai trị của ngoại bang và cuộc đấu tranh không ngừng cho quyền tự quyết.

2.1. Lịch sử sơ khởi

Những cư dân được biết đến sớm nhất của Tây Sahara là người Gaetuli. Tùy thuộc vào thế kỷ, các nguồn tài liệu thời La Mã mô tả khu vực này là nơi sinh sống của các bộ lạc Gaetulian Autololes hoặc Gaetulian Daradae. Di sản Berber vẫn còn rõ nét trong các tên địa danh khu vực cũng như tên các bộ lạc.
Các cư dân ban đầu khác của Tây Sahara có thể là người Bafour và sau đó là người Serer. Người Bafour sau đó đã bị thay thế hoặc đồng hóa bởi các tộc người nói tiếng Berber, những người này cuối cùng lại hòa trộn với các bộ lạc Ả Rập Beni Hassan di cư đến.

Sự xuất hiện của Hồi giáo vào thế kỷ thứ 8 đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của vùng Maghreb. Thương mại phát triển hơn nữa, và lãnh thổ này có thể là một trong những tuyến đường cho các đoàn thương đoàn lạc đà, đặc biệt là giữa Marrakesh và Tombouctou ở Mali.
Vào thế kỷ 11, người Ả Rập Maqil (ít hơn 200 cá nhân) định cư ở Maroc (chủ yếu ở thung lũng sông Draa, giữa sông Moulouya, Tafilalt và Taourirt). Đến cuối triều đại Almohad, Beni Hassan, một phân nhánh của Maqil, được người cai trị địa phương của Sous kêu gọi để dẹp một cuộc nổi dậy; họ định cư ở các Ksar của Sous và kiểm soát các thành phố như Taroudant. Dưới thời triều đại Marinid, Beni Hassan nổi dậy nhưng bị Sultan đánh bại và chạy trốn ra ngoài sông cạn Saguia el-Hamra. Sau đó, Beni Hassan liên tục gây chiến với những người Berber du mục Lamtuna của Sahara. Trong khoảng năm thế kỷ, thông qua một quá trình giao thoa văn hóa và pha trộn phức tạp được thấy ở những nơi khác trong Maghreb và Bắc Phi, một số bộ lạc Berber bản địa đã hòa trộn với các bộ lạc Ả Rập Maqil và hình thành một nền văn hóa độc đáo cho Maroc và Mauritanie.

2.2. Thời kỳ thuộc địa Tây Ban Nha

Sự hiện diện của Tây Ban Nha tại khu vực Tây Sahara ngày nay kéo dài từ năm 1884 đến năm 1975. Ban đầu, mối quan tâm của Tây Ban Nha ở Sahara tập trung vào việc sử dụng nó như một cảng cho buôn bán nô lệ, nhưng đến những năm 1700, Tây Ban Nha đã chuyển hoạt động kinh tế trên bờ biển Sahara sang đánh bắt cá thương mại. Vào thế kỷ 19, Tây Ban Nha đã tuyên bố chủ quyền đối với vùng ven biển phía nam và dần dần thâm nhập vào nội địa; sau đó vào năm 1904, khu vực phía bắc cũng bị chiếm đóng. Sau một thỏa thuận giữa các cường quốc thuộc địa châu Âu tại Hội nghị Berlin năm 1884 về việc phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Phi, cùng năm đó, Tây Ban Nha đã giành quyền kiểm soát Tây Sahara và thành lập nó như một thuộc địa của Tây Ban Nha. Mặc dù đã thành lập thuộc địa đầu tiên trong khu vực tại Vịnh Río de Oro vào năm 1884, người Tây Ban Nha không thể bình định được vùng nội địa cho đến những năm 1930. Các cuộc đột kích và nổi dậy của người dân Sahara bản địa đã khiến lực lượng Tây Ban Nha không thể tiếp cận phần lớn lãnh thổ trong một thời gian dài. Lãnh thổ cuối cùng đã bị chinh phục bởi lực lượng chung của Tây Ban Nha và Pháp vào năm 1934, cùng năm người Tây Ban Nha chia lãnh thổ Sahara của họ thành hai vùng được đặt tên theo các con sông: Saguia el-Hamra và Río de Oro. Sau năm 1939 và sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai, khu vực này được quản lý bởi Ma Rốc thuộc Tây Ban Nha.

Các xứ bảo hộ của Tây Ban Nha và Pháp tại Maroc và Sahara thuộc Tây Ban Nha, năm 1912

Năm 1958, Tây Ban Nha hợp nhất quận Saguia el-Hamra (Sông Đỏ) ở phía bắc với Río de Oro (ở phía nam) để thành lập tỉnh Sahara thuộc Tây Ban Nha, sau khi Maroc tuyên bố chủ quyền đối với các vùng này vào năm 1957. Do đó, Ahmed Belbachir Haskouri, Chánh văn phòng, Tổng thư ký Chính phủ Ma Rốc thuộc Tây Ban Nha, đã hợp tác với người Tây Ban Nha để lựa chọn các thống đốc trong khu vực đó. Các lãnh chúa Saharan đã ở những vị trí nổi bật, chẳng hạn như các thành viên của gia đình Ma al-'Aynayn, đã cung cấp một danh sách các ứng cử viên được đề xuất cho các thống đốc mới. Cùng với Cao ủy Tây Ban Nha, Belbachir đã lựa chọn từ danh sách này. Trong lễ kỷ niệm sinh nhật hàng năm của Muhammad, những lãnh chúa này đã bày tỏ lòng tôn kính đối với caliph để thể hiện lòng trung thành với chế độ quân chủ Maroc.

Khi thời gian trôi qua, sự cai trị thuộc địa của Tây Ban Nha bắt đầu lung lay cùng với làn sóng phi thực dân hóa chung sau Chiến tranh thế giới thứ hai; các thuộc địa và xứ bảo hộ cũ ở Bắc Phi và châu Phi cận Sahara đã giành được độc lập từ các cường quốc châu Âu. Quá trình phi thực dân hóa của Tây Ban Nha diễn ra chậm hơn, nhưng áp lực chính trị và xã hội nội bộ ở Tây Ban Nha đại lục đã tăng lên vào cuối thời kỳ cai trị của Francisco Franco. Có một xu hướng toàn cầu hướng tới phi thực dân hóa hoàn toàn. Tây Ban Nha đã từ bỏ hầu hết các lãnh thổ trong vùng lân cận Maroc vào năm 1956, nhưng đã chống lại sự xâm lấn của Quân đội Giải phóng Maroc trong Ifni và Sahara thuộc Tây Ban Nha từ năm 1956 đến 1958.
Năm 1971, các sinh viên Sahrawi (một thuật ngữ tiếng Ả Rập để chỉ những người từ Sahara) tại các trường đại học Maroc bắt đầu tổ chức cái mà sau này được gọi là Phong trào Phôi thai Giải phóng Saguía el Hamra và Río de Oro. Phong trào này đã cố gắng nhưng không thành công trong việc giành được sự ủng hộ từ một số chính phủ Ả Rập, bao gồm Algérie và Maroc. Tây Ban Nha bắt đầu nhanh chóng từ bỏ hầu hết các thuộc địa còn lại của mình. Đến năm 1974-1975, chính phủ đã đưa ra lời hứa về một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập ở Tây Sahara.

Đồng thời, Maroc và Mauritanie, vốn có những tuyên bố chủ quyền lịch sử và cạnh tranh đối với lãnh thổ, cho rằng nó đã bị các cường quốc thuộc địa châu Âu chia cắt một cách giả tạo khỏi lãnh thổ của họ. Algérie, quốc gia cũng có biên giới với lãnh thổ, đã xem xét các yêu sách của họ một cách nghi ngờ, vì Maroc cũng tuyên bố chủ quyền đối với các tỉnh Tindouf và Béchar của Algérie. Sau khi tranh luận về một quá trình phi thực dân hóa do Liên Hợp Quốc hướng dẫn, chính phủ Algérie dưới thời Houari Boumédiènne vào năm 1975 đã cam kết hỗ trợ Mặt trận Polisario, vốn phản đối cả yêu sách của Maroc và Mauritanie và yêu cầu độc lập hoàn toàn cho Tây Sahara.

Liên Hợp Quốc đã cố gắng giải quyết những tranh chấp này thông qua một phái đoàn thị sát vào cuối năm 1975, cũng như một phán quyết từ Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ). Tòa án thừa nhận rằng Tây Sahara có mối liên hệ lịch sử với Maroc và Mauritanie, nhưng không đủ để chứng minh chủ quyền của một trong hai quốc gia đối với lãnh thổ vào thời điểm Tây Ban Nha thuộc địa hóa. Do đó, người dân của lãnh thổ này có quyền quyền tự quyết. Vào ngày 6 tháng 11 năm 1975, Maroc đã khởi xướng Hành quân Xanh vào Tây Sahara; 350.000 người Maroc không vũ trang đã tập trung tại thành phố Tarfaya ở miền nam Maroc và chờ tín hiệu từ Vua Hassan II của Maroc để vượt biên giới trong một cuộc tuần hành hòa bình. Vài ngày trước đó, vào ngày 31 tháng 10, quân đội Maroc đã xâm chiếm Tây Sahara từ phía bắc.

2.3. Khởi đầu tranh chấp chủ quyền và Chiến tranh Tây Sahara

Hệ thống Bức tường Maroc ở Tây Sahara được thiết lập vào những năm 1980

Kỷ niệm 30 năm ngày độc lập khỏi Tây Ban Nha tại các Lãnh thổ Giải phóng (2005)

Vào những ngày cuối cùng của chế độ Franco, và sau Hành quân Xanh, chính phủ Tây Ban Nha đã ký một thỏa thuận ba bên với Maroc và Mauritanie khi họ tiến hành chuyển giao lãnh thổ vào ngày 14 tháng 11 năm 1975. Các thỏa thuận này dựa trên một cơ chế quản lý song phương, và Maroc cùng Mauritanie mỗi bên đã tiến tới sáp nhập các lãnh thổ, với việc Maroc kiểm soát hai phần ba phía bắc của Tây Sahara làm Các tỉnh phía Nam, và Mauritanie kiểm soát một phần ba phía nam với tên gọi Tiris al-Gharbiyya. Tây Ban Nha chấm dứt sự hiện diện của mình tại Sahara thuộc Tây Ban Nha trong vòng ba tháng, hồi hương hài cốt người Tây Ban Nha từ các nghĩa trang của mình.

Việc sáp nhập của Maroc và Mauritanie đã bị Mặt trận Polisario phản đối, lực lượng này đã nhận được sự hậu thuẫn từ Algérie. Polisario đã phát động chiến tranh du kích và vào năm 1979, Mauritanie đã rút lui do áp lực từ Polisario, bao gồm cả việc pháo kích vào thủ đô và các mục tiêu kinh tế khác của Mauritania. Maroc đã mở rộng quyền kiểm soát của mình ra phần còn lại của lãnh thổ. Maroc dần dần kiềm chế các chiến binh du kích bằng cách thiết lập bức tường cát rộng lớn trong sa mạc (được gọi là Bức tường Biên giới hay Bức tường Maroc) để loại trừ các chiến binh du kích. Các hành động thù địch đã chấm dứt trong một thỏa thuận ngừng bắn năm 1991, do phái bộ gìn giữ hòa bình MINURSO giám sát, theo các điều khoản của một Kế hoạch Giải quyết của Liên Hợp Quốc. Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR) được Mặt trận Polisario tuyên bố thành lập vào ngày 27 tháng 2 năm 1976 tại Bir Lehlou, Tây Sahara. Chính phủ lưu vong của SADR đặt tại các trại tị nạn ở Tindouf, Algérie.

2.4. Ngừng bắn và các nỗ lực đàm phán hòa bình

Cuộc trưng cầu dân ý, ban đầu được lên kế hoạch vào năm 1992, dự kiến sẽ cho người dân địa phương lựa chọn giữa độc lập hoặc khẳng định hội nhập với Maroc, nhưng nó nhanh chóng bị đình trệ. Năm 1997, Hiệp định Houston đã cố gắng khôi phục đề xuất trưng cầu dân ý nhưng cho đến nay vẫn chưa thành công. Kể từ năm 2010, các cuộc đàm phán về các điều khoản vẫn chưa mang lại bất kỳ hành động thực chất nào. Trọng tâm của tranh chấp là câu hỏi ai đủ điều kiện để được đăng ký tham gia trưng cầu dân ý, và kể từ khoảng năm 2000, Maroc cho rằng vì không có thỏa thuận về những người được quyền bỏ phiếu, nên không thể tổ chức trưng cầu dân ý. Trong khi đó, Polisario vẫn khăng khăng đòi một cuộc trưng cầu dân ý với độc lập là một lựa chọn rõ ràng, mà không đưa ra giải pháp cho vấn đề ai đủ điều kiện để được đăng ký tham gia.
Cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau về việc trì hoãn cuộc trưng cầu dân ý. Polisario khăng khăng chỉ cho phép những người có tên trong danh sách Điều tra dân số Tây Ban Nha năm 1974 được bỏ phiếu, trong khi Maroc khăng khăng rằng cuộc điều tra dân số đó có sai sót do sự trốn tránh và tìm cách đưa vào các thành viên của các bộ lạc Sahrawi đã trốn thoát khỏi cuộc xâm lược của Tây Ban Nha đến phía bắc Maroc vào thế kỷ 19.

Những nỗ lực của các phái viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc nhằm tìm kiếm một nền tảng chung cho cả hai bên đã không thành công. Đến năm 1999, Liên Hợp Quốc đã xác định được khoảng 85.000 cử tri, với gần một nửa trong số họ ở các vùng do Maroc kiểm soát ở Tây Sahara hoặc Nam Maroc, và những người còn lại rải rác giữa các trại tị nạn Tindouf, Mauritanie và những nơi lưu vong khác. Polisario đã chấp nhận danh sách cử tri này, giống như họ đã làm với danh sách trước đó do Liên Hợp Quốc trình bày (cả hai đều dựa trên cuộc điều tra dân số Tây Ban Nha năm 1974), nhưng Maroc đã từ chối và, khi các ứng cử viên cử tri bị từ chối bắt đầu một thủ tục kháng cáo hàng loạt, đã khăng khăng rằng mỗi đơn xin phải được xem xét kỹ lưỡng riêng lẻ. Điều này một lần nữa khiến quá trình bị đình trệ.
Theo một phái đoàn NATO, các quan sát viên bầu cử của MINURSO đã tuyên bố vào năm 1999, khi tình trạng bế tắc tiếp diễn, rằng "nếu số lượng cử tri không tăng đáng kể thì tỷ lệ nghiêng về phía SADR". Đến năm 2001, quá trình này thực sự đã bị đình trệ và Tổng thư ký Liên Hợp Quốc lần đầu tiên yêu cầu các bên khám phá các giải pháp thứ ba khác. Thực vậy, ngay sau Hiệp định Houston (1997), Maroc đã chính thức tuyên bố rằng "không còn cần thiết" phải đưa lựa chọn độc lập vào lá phiếu, thay vào đó đề nghị quyền tự trị. Erik Jensen, người đóng vai trò hành chính trong MINURSO, đã viết rằng không bên nào đồng ý với việc đăng ký cử tri mà họ chắc chắn sẽ thua.

2.4.1. Kế hoạch Baker

Với tư cách là phái viên cá nhân của Tổng thư ký, James Baker đã đến thăm tất cả các bên và đưa ra tài liệu được gọi là "Kế hoạch Baker". Kế hoạch này đã được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thảo luận vào năm 2000, và dự kiến thành lập một Chính quyền Tây Sahara (WSA) tự trị, sau đó năm năm sẽ là cuộc trưng cầu dân ý. Mọi người có mặt trong lãnh thổ sẽ được phép bỏ phiếu, bất kể nơi sinh và không liên quan đến cuộc điều tra dân số của Tây Ban Nha. Kế hoạch này đã bị cả hai bên bác bỏ, mặc dù ban đầu nó bắt nguồn từ một đề xuất của Maroc. Theo dự thảo của Baker, hàng chục ngàn người nhập cư sau sáp nhập từ Maroc (bị Polisario coi là người định cư nhưng Maroc coi là cư dân hợp pháp của khu vực) sẽ được bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý độc lập của Sahrawi, và lá phiếu sẽ được chia thành ba phần bằng cách bao gồm một quyền "tự trị" không xác định, làm suy yếu thêm phe độc lập. Maroc cũng được phép giữ quân đội của mình trong khu vực và giữ quyền kiểm soát tất cả các vấn đề an ninh trong cả những năm tự trị và cuộc bầu cử. Năm 2002, vua Maroc tuyên bố rằng ý tưởng trưng cầu dân ý đã " lỗi thời" vì nó "không thể thực hiện được"; Polisario phản bác rằng điều đó chỉ vì nhà vua từ chối cho phép nó diễn ra.

Năm 2003, một phiên bản mới của kế hoạch đã được chính thức hóa, với một số bổ sung nêu rõ quyền hạn của WSA, làm cho nó ít phụ thuộc hơn vào sự phân quyền của Maroc. Nó cũng cung cấp thêm chi tiết về quy trình trưng cầu dân ý để làm cho việc trì hoãn hoặc phá hoại trở nên khó khăn hơn. Dự thảo thứ hai này, thường được gọi là Baker II, đã được Polisario chấp nhận như một "cơ sở đàm phán" trước sự ngạc nhiên của nhiều người. Điều này dường như đã từ bỏ lập trường trước đó của Polisario là chỉ đàm phán dựa trên các tiêu chuẩn xác định cử tri từ năm 1991 (tức là cuộc điều tra dân số của Tây Ban Nha). Sau đó, dự thảo nhanh chóng nhận được sự ủng hộ rộng rãi của quốc tế, đỉnh điểm là sự chấp thuận nhất trí của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đối với kế hoạch này vào mùa hè năm 2003.

2.5. Tình hình gần đây (thế kỷ 21)

Baker từ chức tại Liên Hợp Quốc vào năm 2004; nhiệm kỳ của ông không giải quyết được cuộc khủng hoảng. Sự từ chức của ông diễn ra sau nhiều tháng cố gắng không thành công nhằm thuyết phục Maroc tham gia đàm phán chính thức về kế hoạch, nhưng ông đã bị từ chối. Vua Hassan II của Maroc ban đầu ủng hộ ý tưởng trưng cầu dân ý về nguyên tắc vào năm 1982, và đã ký các hợp đồng với Polisario và Liên Hợp Quốc vào năm 1991 và 1997. Tuy nhiên, không có cường quốc lớn nào tỏ ra quan tâm đến việc thúc đẩy vấn đề này, và Maroc cũng ít quan tâm đến một cuộc trưng cầu dân ý thực sự. Con trai và người kế vị của Hassan II, Mohammed VI của Maroc, đã phản đối bất kỳ cuộc trưng cầu dân ý nào về độc lập, và tuyên bố Maroc sẽ không bao giờ đồng ý với điều đó: "Chúng ta sẽ không từ bỏ một tấc đất Sahara yêu quý của chúng ta, không một hạt cát nào của nó." Năm 2006, ông thành lập một cơ quan tư vấn được bổ nhiệm là Hội đồng Tư vấn Hoàng gia về các vấn đề Sahara (CORCAS), đề xuất một Tây Sahara tự trị như một cộng đồng tự trị trong Maroc.

Liên Hợp Quốc đã không đưa ra chiến lược thay thế nào sau sự thất bại của Kế hoạch Baker II, và khả năng tái diễn xung đột đã được nêu ra. Năm 2005, cựu Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Kofi Annan đã báo cáo về hoạt động quân sự gia tăng ở cả hai bên mặt trận và các vi phạm một số điều khoản ngừng bắn chống lại việc tăng cường các công sự quân sự. Maroc đã nhiều lần cố gắng thu hút Algérie vào các cuộc đàm phán song phương, dựa trên quan điểm của mình rằng Polisario là "con tốt thí" của quân đội Algérie. Maroc đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ Pháp và đôi khi (và hiện tại) từ Hoa Kỳ. Các cuộc đàm phán này sẽ xác định giới hạn chính xác của một nền tự trị Tây Sahara dưới sự cai trị của Maroc nhưng chỉ sau khi "quyền bất khả xâm phạm" của Maroc đối với lãnh thổ được công nhận là điều kiện tiên quyết cho các cuộc đàm phán. Chính phủ Algérie đã liên tục từ chối, cho rằng họ không có ý chí cũng như quyền đàm phán thay mặt cho Mặt trận Polisario.

Tháng 5 năm 2005, các cuộc biểu tình và bạo loạn của những người ủng hộ độc lập hoặc trưng cầu dân ý đã nổ ra ở các vùng do Maroc kiểm soát ở Tây Sahara và ở một số vùng phía nam Maroc (đáng chú ý là thị trấn Assa). Họ đã bị cảnh sát đối đầu. Một số tổ chức nhân quyền quốc tế bày tỏ lo ngại về cái mà họ gọi là sự lạm dụng của lực lượng an ninh Maroc, và một số nhà hoạt động Sahrawi đã bị bỏ tù. Các nguồn tin Sahrawi ủng hộ độc lập, bao gồm cả Polisario, đã gọi các cuộc biểu tình này là "Intifada Độc lập", trong khi hầu hết các nguồn tin có xu hướng coi các sự kiện này chỉ có tầm quan trọng hạn chế. Báo chí quốc tế và các phương tiện truyền thông khác đưa tin rất ít, và việc báo cáo trở nên phức tạp do chính sách của chính phủ Maroc kiểm soát chặt chẽ việc đưa tin của các phương tiện truyền thông độc lập trong lãnh thổ.

Một cuộc biểu tình ở Madrid ủng hộ độc lập cho Tây Sahara

Các cuộc biểu tình vẫn tiếp diễn, ngay cả sau khi Maroc tuyên bố vào tháng 2 năm 2006 rằng họ đang xem xét một kế hoạch trao một biến thể hạn chế về quyền tự trị cho lãnh thổ nhưng vẫn từ chối rõ ràng bất kỳ cuộc trưng cầu dân ý nào về độc lập. Tính đến tháng 1 năm 2007, kế hoạch này vẫn chưa được công khai, mặc dù chính phủ Maroc tuyên bố rằng nó đã ít nhiều hoàn tất.
Polisario đã nhiều lần đe dọa sẽ tiếp tục chiến đấu, coi việc Maroc từ chối trưng cầu dân ý là vi phạm các điều khoản ngừng bắn của Kế hoạch Giải quyết, nhưng hầu hết các nhà quan sát dường như cho rằng xung đột vũ trang khó có thể xảy ra nếu không có sự đồng ý của Algérie, quốc gia chứa chấp các trại tị nạn của người Sahrawi và là nhà tài trợ quân sự chính của phong trào.

Tháng 4 năm 2007, chính phủ Maroc đề xuất rằng một thực thể tự trị, thông qua CORCAS, sẽ quản lý lãnh thổ với một mức độ tự trị nhất định cho Tây Sahara. Dự án đã được trình lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vào giữa tháng 4 năm 2007. Sự bế tắc của các lựa chọn đề xuất của Maroc đã khiến Liên Hợp Quốc trong "Báo cáo của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc" gần đây yêu cầu các bên tham gia vào các cuộc đàm phán trực tiếp và vô điều kiện để đạt được một giải pháp chính trị được cả hai bên chấp nhận.

Tháng 10 năm 2010, trại Gadaym Izik được thành lập gần Laayoune như một cuộc biểu tình của những người Sahrawi bị di dời về điều kiện sống của họ. Trại là nơi ở của hơn 12.000 người. Tháng 11 năm 2010, lực lượng an ninh Maroc đã vào trại Gadaym Izik vào sáng sớm, sử dụng trực thăng và vòi rồng để buộc người dân rời đi. Mặt trận Polisario cho biết lực lượng an ninh Maroc đã giết một người biểu tình 26 tuổi tại trại, một tuyên bố bị Maroc bác bỏ. Những người biểu tình ở Laayoune đã ném đá vào cảnh sát và đốt lốp xe và phương tiện. Một số tòa nhà, bao gồm cả một đài truyền hình, cũng bị đốt cháy. Các quan chức Maroc cho biết năm nhân viên an ninh đã thiệt mạng trong vụ bất ổn.
Ngày 15 tháng 11 năm 2010, chính phủ Maroc cáo buộc cơ quan mật vụ Algérie dàn dựng và tài trợ cho trại Gadaym Izik với ý định gây bất ổn khu vực. Báo chí Tây Ban Nha bị cáo buộc đã tiến hành một chiến dịch thông tin sai lệch để hỗ trợ sáng kiến của người Sahrawi, và tất cả các phóng viên nước ngoài đều bị ngăn cản không cho đến hoặc bị trục xuất khỏi khu vực. Cuộc biểu tình trùng với một vòng đàm phán mới tại Liên Hợp Quốc.

Năm 2016, Liên minh châu Âu (EU) tuyên bố rằng "Tây Sahara không phải là một phần của lãnh thổ Maroc." Tháng 3 năm 2016, Maroc "trục xuất hơn 70 nhân viên dân sự của Liên Hợp Quốc thuộc MINURSO" do quan hệ căng thẳng sau khi Ban Ki-moon gọi việc Maroc sáp nhập Tây Sahara là một "sự chiếm đóng".

Tháng 11 năm 2020, thỏa thuận ngừng bắn giữa Mặt trận Polisario và Maroc bị phá vỡ, dẫn đến các cuộc đụng độ vũ trang giữa hai bên.
Ngày 10 tháng 12 năm 2020, Hoa Kỳ tuyên bố sẽ công nhận hoàn toàn chủ quyền của Maroc đối với Tây Sahara để đổi lấy việc Maroc bình thường hóa quan hệ với Israel với mục tiêu thiết lập quan hệ ngoại giao sau đó.
Tháng 2 năm 2021, Maroc đề xuất với Tây Ban Nha về việc thành lập một khu tự trị cho Tây Sahara dưới chủ quyền của Vua Mohammed VI của Maroc.
Tháng 3 năm 2022, Chính phủ Tây Ban Nha đã từ bỏ lập trường trung lập truyền thống của mình trong cuộc xung đột, đứng về phía chính phủ Maroc và công nhận đề xuất tự trị "là cơ sở nghiêm túc, thực tế và đáng tin cậy nhất để giải quyết tranh chấp". Sự thay đổi đột ngột này nhìn chung bị phản đối bởi cả phe đối lập, các đảng trong liên minh chính phủ, Mặt trận Polisario, cũng như các thành viên của đảng cầm quyền, những người ủng hộ một giải pháp "tôn trọng ý chí dân chủ của người dân Sahrawi".
Tháng 7 năm 2023, Israel chính thức công nhận chủ quyền của Maroc đối với Tây Sahara.
Tháng 10 năm 2024, trong một bài phát biểu trước Nghị viện Maroc, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ủng hộ đề xuất tự trị của Maroc. Macron cũng công bố khoản đầu tư 25.00 M EUR (27.00 M USD) vào Guelmim-Oued Noun, một vùng bao gồm một phần của Tây Sahara.

3. Địa lý

Tây Sahara có vị trí tại bờ biển tây bắc của Tây Phi và rìa Bắc Phi, giáp Bắc Đại Tây Dương về phía tây bắc, Maroc về phía bắc-đông bắc, Algérie về phía đông-đông bắc, và Mauritanie về phía đông và nam. Đây là một trong những vùng đất khô cằn và khắc nghiệt nhất hành tinh.

3.1. Địa hình và khí hậu

Vùng đất dọc bờ biển là sa mạc thấp và bằng phẳng, địa hình cao dần lên, đặc biệt ở phía bắc, với những ngọn núi nhỏ có thể đạt tới độ cao 600 m ở phía đông. Mặc dù khu vực này có thể trải qua lũ quét vào mùa xuân, nhưng không có dòng chảy cố định nào. Đôi khi, một dòng hải lưu lạnh ngoài khơi có thể tạo ra sương mù và sương muối dày đặc.
Nội địa trải qua mùa hè cực kỳ nóng bức, với nhiệt độ cao trung bình đạt từ 43 °C đến 45 °C vào tháng Bảy và tháng Tám; trong mùa đông, ban ngày vẫn nóng đến rất nóng, với nhiệt độ cao trung bình từ 25 °C đến 30 °C; tuy nhiên, ở phần phía bắc của lãnh thổ, nhiệt kế có thể giảm xuống dưới 0 °C vào ban đêm và có thể có băng giá vào tháng Mười Hai và tháng Một, mặc dù điều này hiếm khi xảy ra.
Khí hậu chủ yếu là khí hậu sa mạc (BWk theo phân loại Köppen) ở phần lớn lãnh thổ, đặc trưng bởi lượng mưa rất thấp (thường dưới 100 mm mỗi năm), nhiệt độ cao vào ban ngày và chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm. Vùng ven biển có khí hậu ôn hòa hơn một chút do ảnh hưởng của Hải lưu Canary lạnh, thường có sương mù và độ ẩm cao hơn.

3.2. Các vùng sinh thái chính

Tây Sahara bao gồm bốn vùng sinh thái trên cạn chính:

Thực vật chịu mặn Sahara: Phân bố ở các vùng trũng và ven biển nơi đất có hàm lượng muối cao.
Rừng khô Địa Trung Hải với cây keo-argan và cây bụi mọng nước: Một phần nhỏ ở phía bắc, đặc trưng bởi cây argan và các loại cây bụi chịu hạn khác.
Sa mạc ven biển Đại Tây Dương: Dải đất ven biển chịu ảnh hưởng của đại dương, thường có sương mù.
Thảo nguyên và rừng thưa Bắc Sahara: Phần lớn diện tích nội địa, đặc trưng bởi thảm thực vật thưa thớt gồm các loại cỏ, cây bụi và cây gỗ nhỏ chịu hạn.

4. Chính trị

Một trạm kiểm soát của cảnh sát Maroc ở ngoại ô Laayoune

Địa vị pháp lý và chính trị của Tây Sahara cực kỳ phức tạp và là trung tâm của một cuộc tranh chấp kéo dài. Vùng lãnh thổ này được Liên Hợp Quốc coi là "lãnh thổ phi tự trị", và chủ quyền của nó đang bị tranh chấp giữa Maroc và Mặt trận Polisario, đại diện cho Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR). Tình hình quản lý thực tế bị chia cắt, với Maroc kiểm soát phần lớn lãnh thổ phía tây Bức tường Maroc, trong khi SADR kiểm soát một dải đất mỏng ở phía đông. Các vấn đề chính trị cốt lõi xoay quanh quyền tự quyết của người Sahrawi, tính hợp pháp của sự kiểm soát của Maroc, và tình hình nhân quyền đáng báo động.

4.1. Địa vị pháp lý và tranh chấp chủ quyền

Theo luật pháp quốc tế, Tây Sahara là một lãnh thổ phi tự trị kể từ khi được đưa vào danh sách của Liên Hợp Quốc vào năm 1963. Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) vào năm 1975 đã đưa ra một ý kiến tư vấn, công nhận rằng Tây Sahara có mối liên hệ lịch sử với Maroc và Mauritanie, nhưng những mối liên hệ này không đủ để cấu thành chủ quyền của một trong hai quốc gia đối với lãnh thổ vào thời điểm Tây Ban Nha thuộc địa hóa. ICJ khẳng định rằng người dân Tây Sahara có quyền quyền tự quyết.

Maroc tuyên bố chủ quyền dựa trên các mối liên hệ lịch sử, bao gồm cả sự trung thành của một số bộ lạc Sahrawi với các vị vua Maroc trước thời thuộc địa, và coi Tây Sahara là một phần không thể tách rời của "Đại Maroc". Ngược lại, Mặt trận Polisario và SADR khẳng định quyền tự quyết của người Sahrawi, lập luận rằng họ là một dân tộc riêng biệt với quyền thành lập một nhà nước độc lập. Họ coi sự hiện diện của Maroc là một sự chiếm đóng bất hợp pháp. Tranh chấp chủ quyền là cốt lõi của cuộc xung đột, với các nỗ lực của Liên Hợp Quốc nhằm tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về tương lai của lãnh thổ đã bị đình trệ trong nhiều thập kỷ.

4.2. Khu vực do Maroc quản lý

Phần lớn lãnh thổ Tây Sahara, bao gồm các thành phố chính và hầu hết các nguồn tài nguyên thiên nhiên, nằm dưới sự kiểm soát thực tế của Maroc. Maroc gọi khu vực này là "Các tỉnh phía Nam" và đã tích hợp nó vào hệ thống hành chính của mình. Chính phủ Maroc đã đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng và các chương trình phát triển kinh tế xã hội trong khu vực này, đồng thời khuyến khích người Maroc định cư tại đây thông qua các chính sách ưu đãi. Tuy nhiên, các tổ chức nhân quyền và người Sahrawi ủng hộ độc lập cáo buộc Maroc thực hiện các biện pháp kiểm soát xã hội chặt chẽ, đàn áp những người bất đồng chính kiến, hạn chế tự do ngôn luận và hội họp, và vi phạm nhân quyền đối với những người Sahrawi ủng hộ độc lập. Việc tiếp cận khu vực này đối với các nhà báo và quan sát viên nhân quyền độc lập thường bị hạn chế.

4.3. Khu vực do Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR) quản lý

Một chiếc xe của MINURSO (trái) và một đồn của Mặt trận Polisario (phải) vào năm 2017 ở miền nam Tây Sahara

Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR), do Mặt trận Polisario lãnh đạo, kiểm soát một phần lãnh thổ ở phía đông Bức tường Maroc, được gọi là "Vùng Tự do". Khu vực này chủ yếu là sa mạc, dân cư thưa thớt, ước tính khoảng 30.000 người du mục. Chính phủ lưu vong của SADR đặt trụ sở tại các trại tị nạn Sahrawi ở Tindouf, tây nam Algérie, nơi hàng chục ngàn người Sahrawi đã sống tị nạn kể từ năm 1975. Tại Vùng Tự do, SADR duy trì một số cơ cấu hành chính và quân sự hạn chế. Các làng Bir Lehlou và Tifariti được coi là thủ đô tạm thời trên thực tế của SADR trong lãnh thổ. Hoạt động của chính phủ lưu vong tập trung vào việc quản lý các trại tị nạn, vận động ngoại giao quốc tế cho quyền tự quyết của người Sahrawi, và duy trì lực lượng quân sự. Điều kiện sống trong các trại tị nạn rất khó khăn, phụ thuộc nhiều vào viện trợ nhân đạo quốc tế.

4.4. Tình hình nhân quyền

Một sangar (công sự) từ cuộc xung đột Tây Sahara. Công sự được xây bằng đá trên đỉnh một mesa nhìn ra Grart Chwchia, Al Gada, Tây Sahara. Sangar hướng về phía bắc và có lẽ được người Sahrawi xây dựng vào những năm 1980.

Nhà hoạt động nhân quyền người Sahrawi Ali Salem Tamek tại Nhà tù Ait Meloul, Maroc

Tình hình nhân quyền ở Tây Sahara là một mối quan tâm nghiêm trọng và là chủ đề của nhiều báo cáo từ các tổ chức nhân quyền quốc tế như Amnesty International và Human Rights Watch. Các vấn đề vi phạm nhân quyền đã được ghi nhận ở cả khu vực do Maroc kiểm soát và ở mức độ thấp hơn, trong các trại tị nạn Sahrawi do Mặt trận Polisario quản lý.

Tại các khu vực do Maroc kiểm soát, các báo cáo thường xuyên đề cập đến việc hạn chế tự do biểu đạt, tự do hội họp và tự do lập hội, đặc biệt đối với những người ủng hộ độc lập hoặc quyền tự quyết của người Sahrawi. Các nhà hoạt động nhân quyền, nhà báo và người biểu tình Sahrawi thường xuyên phải đối mặt với sự sách nhiễu, bắt giữ tùy tiện, xét xử không công bằng, tra tấn và đối xử tàn tệ trong khi bị giam giữ. Các lực lượng an ninh Maroc bị cáo buộc sử dụng vũ lực quá mức để giải tán các cuộc biểu tình ôn hòa. Các trường hợp mất tích cưỡng bức và giam giữ bí mật cũng đã được ghi nhận trong quá khứ.

Trong các trại tị nạn Sahrawi ở Tindouf, Algérie, do Mặt trận Polisario quản lý, mặc dù các báo cáo về vi phạm nhân quyền ít phổ biến hơn, vẫn có những lo ngại về các hạn chế đối với tự do ngôn luận và bất đồng chính kiến, cũng như điều kiện sống khó khăn của người tị nạn kéo dài hàng thập kỷ. Sự phụ thuộc vào viện trợ nhân đạo và thiếu cơ hội kinh tế cũng là những vấn đề nhân quyền tiềm ẩn.

Cộng đồng quốc tế đã nhiều lần bày tỏ quan ngại về tình hình nhân quyền ở Tây Sahara. Nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về Tây Sahara thường xuyên kêu gọi tôn trọng nhân quyền, nhưng các nỗ lực mở rộng nhiệm vụ của MINURSO để bao gồm việc giám sát nhân quyền một cách chính thức đã không thành công do sự phản đối của Maroc và một số thành viên Hội đồng Bảo an. Nhiều tổ chức phi chính phủ và các nhà hoạt động tiếp tục kêu gọi một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột mà phải tôn trọng đầy đủ các quyền cơ bản của người dân Sahrawi, bao gồm cả quyền tự quyết của họ, và đảm bảo trách nhiệm giải trình cho các vi phạm nhân quyền đã xảy ra.

5. Phân chia hành chính

Hệ thống phân chia hành chính tại Tây Sahara phản ánh tình trạng tranh chấp và chia cắt thực tế của lãnh thổ. Cả Maroc và Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR) đều có những tuyên bố và thiết lập cơ cấu hành chính riêng cho khu vực này.

5.1. Phân chia hành chính của Maroc

Maroc quản lý phần lớn lãnh thổ Tây Sahara và đã tích hợp khu vực này vào hệ thống hành chính quốc gia của mình dưới tên gọi "Các tỉnh phía Nam". Hiện tại, ba vùng (region) của Maroc nằm hoàn toàn hoặc một phần trong lãnh thổ Tây Sahara:

Vùng Guelmim-Oued Noun: Một phần của vùng này, cụ thể là tỉnh Assa-Zag, nằm trong Tây Sahara.
Vùng Laâyoune-Sakia El Hamra: Hoàn toàn nằm trong Tây Sahara, bao gồm các tỉnh:
- Boujdour
- Es Semara
- Laâyoune
- Tarfaya (một phần nhỏ của tỉnh này nằm trong Tây Sahara)
Vùng Dakhla-Oued Ed-Dahab: Hoàn toàn nằm trong Tây Sahara, bao gồm các tỉnh:
- Aousserd
- Oued Eddahab
Maroc kiểm soát lãnh thổ phía tây của Bức tường Maroc, trong khi Cộng hòa Sahrawi kiểm soát lãnh thổ phía đông.

5.2. Phân chia hành chính của Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ

Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR) có một hệ thống phân chia hành chính trên danh nghĩa cho toàn bộ lãnh thổ Tây Sahara. Hệ thống này bao gồm:

4 tỉnh (ولاية_wilāyah^Arabic), được đặt tên theo các thủ phủ danh nghĩa: Aousserd, Dakhla, Laayoune, và Smara.
25 huyện (دائرة_dāʾirah^Arabic).

Trên thực tế, SADR chỉ kiểm soát "Vùng Tự do" ở phía đông Bức tường Maroc. Các hoạt động hành chính của SADR chủ yếu diễn ra tại các trại tị nạn Sahrawi ở Tindouf, Algérie, nơi đặt chính phủ lưu vong. Thành phố Bir Lehlou từng được coi là thủ đô tạm thời trên danh nghĩa của SADR trong lãnh thổ giải phóng, và sau đó là Tifariti.

6. Xung đột và Tiến trình Hòa bình

Phần còn lại của doanh trại Tây Ban Nha cũ ở Tifariti sau các cuộc không kích của Maroc năm 1991

Cuộc xung đột Tây Sahara là một trong những tranh chấp kéo dài nhất và phức tạp nhất ở châu Phi, bắt nguồn từ quá trình phi thực dân hóa và các yêu sách chủ quyền đối nghịch. Liên Hợp Quốc đã tham gia sâu rộng vào việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình, nhưng tiến trình này đã gặp nhiều bế tắc. Các vấn đề nhân đạo, đặc biệt là tình cảnh của người tị nạn Sahrawi, là một khía cạnh đau lòng của cuộc xung đột.

6.1. Bối cảnh và diễn biến xung đột

Xung đột bắt nguồn từ việc Tây Ban Nha rút khỏi thuộc địa Sahara thuộc Tây Ban Nha vào năm 1975. Thay vì trao trả độc lập, Tây Ban Nha đã ký Hiệp định Madrid, chia sẻ quyền quản lý lãnh thổ giữa Maroc và Mauritanie. Điều này đã bị Mặt trận Polisario, một phong trào giải phóng dân tộc của người Sahrawi, phản đối kịch liệt. Polisario tuyên bố thành lập Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR) vào năm 1976 và tiến hành cuộc chiến tranh du kích chống lại cả Maroc và Mauritanie.
Mauritanie, sau những thất bại quân sự và áp lực kinh tế, đã rút khỏi cuộc xung đột vào năm 1979 và công nhận SADR. Maroc ngay lập tức chiếm đóng phần lãnh thổ mà Mauritanie từ bỏ, củng cố quyền kiểm soát của mình trên phần lớn Tây Sahara. Trong những năm 1980, Maroc đã xây dựng một loạt các công sự phòng thủ bằng cát và đá, được gọi là Bức tường Maroc, kéo dài hơn 2.70 K km, chia cắt lãnh thổ và hạn chế sự di chuyển của các chiến binh Polisario. Các cuộc giao tranh tiếp diễn cho đến khi một thỏa thuận ngừng bắn do Liên Hợp Quốc làm trung gian có hiệu lực vào năm 1991. Tuy nhiên, các cuộc đụng độ vũ trang không thường xuyên vẫn xảy ra, đặc biệt là sau khi thỏa thuận ngừng bắn bị phá vỡ vào tháng 11 năm 2020.

6.2. Vai trò của Liên Hợp Quốc và hoạt động gìn giữ hòa bình (MINURSO)

Liên Hợp Quốc đã đóng vai trò trung tâm trong các nỗ lực giải quyết xung đột Tây Sahara. Năm 1991, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã thành lập Phái bộ Liên Hợp Quốc về Trưng cầu Dân ý ở Tây Sahara (MINURSO) với nhiệm vụ chính là giám sát thỏa thuận ngừng bắn và tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý tự do và công bằng để người dân Tây Sahara có thể lựa chọn giữa độc lập hoặc sáp nhập vào Maroc.
Tuy nhiên, việc tổ chức trưng cầu dân ý đã liên tục bị trì hoãn do những bất đồng sâu sắc giữa Maroc và Mặt trận Polisario về các vấn đề như tiêu chuẩn xác định cử tri. MINURSO tiếp tục hoạt động tại Tây Sahara, chủ yếu giám sát việc tuân thủ ngừng bắn, rà phá bom mìn, và hỗ trợ các biện pháp xây dựng lòng tin. Mặc dù vậy, MINURSO đã phải đối mặt với nhiều hạn chế, bao gồm việc không có thẩm quyền giám sát nhân quyền một cách chính thức, điều mà nhiều tổ chức quốc tế và người Sahrawi đã kêu gọi. Vai trò của Liên Hợp Quốc vẫn rất quan trọng, nhưng khả năng đạt được một giải pháp cuối cùng vẫn còn mờ mịt.

6.3. Quá trình đàm phán hòa bình và các đề xuất chính

Nhiều vòng đàm phán hòa bình đã diễn ra dưới sự bảo trợ của Liên Hợp Quốc, nhưng chưa mang lại kết quả đột phá. Các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Maroc và Mặt trận Polisario, thường được gọi là Đàm phán Manhasset (diễn ra tại Manhasset, New York), đã được tổ chức trong những năm 2007-2008 và sau đó là các cuộc hội đàm không chính thức, nhưng các bên vẫn giữ vững lập trường của mình.
Một số kế hoạch giải quyết chính đã được đề xuất:

Kế hoạch Giải quyết (Settlement Plan) (1988, 1991):** Đề xuất ban đầu của Liên Hợp Quốc, bao gồm ngừng bắn và tổ chức trưng cầu dân ý về độc lập hoặc sáp nhập. Kế hoạch này bị đình trệ do bất đồng về cử tri.
Kế hoạch Baker I và Baker II (2000-2003):** Do phái viên đặc biệt của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc, James Baker, đề xuất. Baker I đề xuất quyền tự trị cho Tây Sahara trong Maroc, sau đó là trưng cầu dân ý. Baker II (Kế hoạch Hòa bình cho Quyền tự quyết của Nhân dân Tây Sahara) đề xuất một giai đoạn 5 năm tự trị, sau đó là trưng cầu dân ý với các lựa chọn độc lập, tự trị trong Maroc, hoặc sáp nhập hoàn toàn. Mặt trận Polisario chấp nhận Baker II làm cơ sở đàm phán, nhưng Maroc bác bỏ nó.
Đề xuất Quyền tự trị của Maroc (2007):** Maroc đề xuất trao quyền tự trị đáng kể cho Tây Sahara trong khuôn khổ chủ quyền của Maroc, nhưng loại trừ khả năng độc lập. Đề xuất này được một số quốc gia phương Tây ủng hộ nhưng bị Mặt trận Polisario bác bỏ vì không đảm bảo quyền tự quyết đầy đủ.

Lập trường của các bên liên quan vẫn còn xa cách. Maroc khăng khăng chủ quyền đối với lãnh thổ và chỉ chấp nhận quyền tự trị. Mặt trận Polisario yêu cầu một cuộc trưng cầu dân ý bao gồm lựa chọn độc lập. Algérie, nước láng giềng và là quốc gia ủng hộ chính cho Polisario, nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền tự quyết.

6.4. Các vấn đề nhân đạo

Cuộc xung đột Tây Sahara đã gây ra những hậu quả nhân đạo nghiêm trọng, đặc biệt là đối với người dân Sahrawi.

Người tị nạn:** Hàng chục ngàn (ước tính từ 90.000 đến hơn 170.000) người Sahrawi đã sống trong các trại tị nạn Sahrawi gần Tindouf, tây nam Algérie, kể từ giữa những năm 1970. Điều kiện sống trong các trại rất khắc nghiệt, với khí hậu sa mạc khắc nghiệt, nguồn lực hạn chế, và sự phụ thuộc nặng nề vào viện trợ nhân đạo quốc tế. Nhiều thế hệ đã sinh ra và lớn lên trong các trại tị nạn, đối mặt với tương lai không chắc chắn.
Khó khăn trong đời sống của cư dân:** Những người Sahrawi sống trong các khu vực do Maroc kiểm soát cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, bao gồm hạn chế về quyền chính trị và dân sự, phân biệt đối xử, và khó khăn kinh tế.
Bom mìn còn sót lại:** Cả hai bên trong cuộc xung đột đã sử dụng mìn và các vật liệu chưa nổ khác, khiến nhiều khu vực rộng lớn của Tây Sahara trở nên nguy hiểm. MINURSO và các tổ chức khác đang nỗ lực rà phá bom mìn, nhưng đây là một quá trình lâu dài và tốn kém. Bom mìn gây ra thương vong cho dân thường và gia súc, đồng thời cản trở các hoạt động kinh tế và phát triển.
Nỗ lực cứu trợ:** Nhiều tổ chức quốc tế, bao gồm Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR), Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), và các tổ chức phi chính phủ (NGO), đã cung cấp viện trợ nhân đạo cho người tị nạn Sahrawi. Tuy nhiên, nguồn tài trợ thường không đủ và nhu cầu vẫn rất lớn.

Các vấn đề nhân đạo này nhấn mạnh sự cấp thiết của việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình và công bằng cho cuộc xung đột, một giải pháp có thể cho phép người tị nạn trở về quê hương và đảm bảo quyền lợi cũng như phẩm giá của tất cả người dân Tây Sahara, đặc biệt là các nhóm dân cư dễ bị tổn thương như phụ nữ, trẻ em và người già.

7. Kinh tế

Kinh tế của Tây Sahara chủ yếu dựa vào một số ít các hoạt động khai thác tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là phosphat và ngư nghiệp, cùng với chăn nuôi du mục truyền thống. Tuy nhiên, tiềm năng kinh tế của vùng lãnh thổ này bị hạn chế bởi điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, thiếu nước ngọt, và đặc biệt là tình trạng tranh chấp chủ quyền kéo dài, gây ra nhiều tranh cãi quốc tế liên quan đến việc khai thác tài nguyên.

7.1. Các ngành kinh tế và tài nguyên chính

Các sản phẩm tự nhiên trong một hiệu thuốc

Khai thác phosphat:** Tây Sahara sở hữu một trong những mỏ phosphat lớn nhất thế giới tại Bou Craa. Phosphat là một thành phần quan trọng trong sản xuất phân bón. Hoạt động khai thác tại Bou Craa, do Maroc kiểm soát, là một nguồn thu nhập đáng kể. Tuy nhiên, việc khai thác này gây tranh cãi vì tính hợp pháp của nó trong bối cảnh lãnh thổ đang tranh chấp.
Đánh bắt cá:** Vùng biển ngoài khơi Tây Sahara rất giàu tài nguyên thủy sản, thu hút các đội tàu đánh bắt cá từ nhiều quốc gia. Ngành đánh bắt cá đóng góp một phần quan trọng vào kinh tế địa phương, nhưng cũng là một nguồn tranh cãi liên quan đến các thỏa thuận đánh bắt cá giữa Maroc và Liên minh châu Âu, vốn bị một số bên cho là vi phạm luật pháp quốc tế vì bao gồm cả vùng biển của Tây Sahara.
Chăn nuôi du mục:** Chăn nuôi lạc đà, dê và cừu là một hoạt động kinh tế truyền thống quan trọng của người Sahrawi, đặc biệt là ở các vùng nội địa và khu vực do SADR kiểm soát.
Nông nghiệp:** Nông nghiệp rất hạn chế do điều kiện khô cằn, chủ yếu tập trung ở một số ốc đảo với việc trồng chà là và một số loại rau.
Du lịch:** Du lịch có tiềm năng phát triển, đặc biệt là du lịch mạo hiểm và khám phá sa mạc, nhưng bị cản trở bởi tình hình chính trị không ổn định và các hạn chế đi lại.
Tài nguyên dầu khí tiềm năng:** Có những suy đoán về trữ lượng dầu mỏ và khí thiên nhiên ngoài khơi Tây Sahara, nhưng việc thăm dò và khai thác (nếu có) sẽ rất nhạy cảm về mặt chính trị và pháp lý. Các công ty như TotalEnergies và Kerr-McGee đã từng tham gia thăm dò theo giấy phép của Maroc nhưng sau đó đã rút lui do áp lực từ các nhóm hoạt động.

Nền kinh tế của Tây Sahara phần lớn phụ thuộc vào các hoạt động do Maroc kiểm soát và được chính phủ Maroc trợ cấp đáng kể. Việc làm trong khu vực công và các ngành liên quan đến khai thác tài nguyên là chủ yếu.

7.2. Tranh cãi xung quanh việc khai thác tài nguyên thiên nhiên

q=El Aaiún|position=right
Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên ở Tây Sahara là một trong những khía cạnh gây tranh cãi nhất của cuộc xung đột. Tính hợp pháp của các hoạt động này bị đặt dấu hỏi bởi Mặt trận Polisario, các tổ chức nhân quyền và một số quốc gia, dựa trên lập luận rằng Tây Sahara là một lãnh thổ phi tự trị và người dân Sahrawi chưa được thực hiện quyền tự quyết của mình.

Tính hợp pháp theo luật pháp quốc tế:** Năm 2002, Cố vấn pháp lý của Liên Hợp Quốc, Hans Corell, đã đưa ra một ý kiến pháp lý cho rằng việc thăm dò và khai thác tài nguyên ở Tây Sahara chỉ hợp pháp nếu được thực hiện vì lợi ích và theo nguyện vọng của người dân Tây Sahara. Nhiều nhà phê bình cho rằng các hoạt động hiện tại do Maroc tiến hành không đáp ứng các tiêu chí này.
Phân chia lợi ích công bằng:** Có những cáo buộc rằng lợi ích kinh tế từ việc khai thác tài nguyên không được phân chia công bằng cho người dân Sahrawi bản địa, đặc biệt là những người ủng hộ độc lập hoặc sống trong các trại tị nạn.
Quyền của người dân địa phương:** Các quyết định liên quan đến khai thác tài nguyên thường được đưa ra mà không có sự tham vấn đầy đủ hoặc sự đồng ý của đại diện người Sahrawi.
Tác động tiêu cực đến môi trường:** Một số lo ngại đã được nêu ra về tác động môi trường của các hoạt động khai thác, đặc biệt là khai thác phosphat và đánh bắt cá quy mô lớn.
Thỏa thuận thương mại quốc tế:** Các thỏa thuận thương mại và đầu tư liên quan đến Tây Sahara, chẳng hạn như thỏa thuận nghề cá giữa Maroc và Liên minh châu Âu, thường xuyên bị chỉ trích và thách thức tại các tòa án châu Âu. Tòa án Công lý châu Âu đã nhiều lần ra phán quyết rằng các thỏa thuận như vậy không thể tự động áp dụng cho Tây Sahara mà không có sự đồng ý rõ ràng của người dân lãnh thổ này.

Những tranh cãi này làm nổi bật mối liên hệ chặt chẽ giữa việc khai thác tài nguyên và cuộc xung đột chính trị. Nhiều nhà hoạt động và tổ chức quốc tế kêu gọi các công ty và chính phủ ngừng các hoạt động kinh tế ở Tây Sahara cho đến khi tình trạng pháp lý của lãnh thổ được giải quyết và quyền tự quyết của người Sahrawi được tôn trọng.

8. Dân cư

Maroc đã xây dựng một số thị trấn trống ở Tây Sahara, sẵn sàng cho những người tị nạn trở về từ Tindouf.

Dân số của Tây Sahara ước tính vào khoảng 570.000 đến hơn 600.000 người, tùy thuộc vào nguồn và phương pháp thống kê. Tuy nhiên, các số liệu này thường mang tính chính trị và gây tranh cãi do tình trạng tranh chấp lãnh thổ. Thành phần dân tộc, ngôn ngữ và tôn giáo phản ánh lịch sử đa dạng và phức tạp của khu vực.

8.1. Thành phần dân tộc và người Sahrawi

Cư dân bản địa của Tây Sahara được gọi là người Sahrawi. Họ là một dân tộc nói tiếng Ả Rập Hassaniya, có nguồn gốc từ sự pha trộn giữa các bộ lạc Berber (chủ yếu là Sanhaja) và các bộ lạc Ả Rập Beni Hassan di cư đến khu vực này từ thế kỷ 11. Về mặt di truyền, người Sahrawi có 97% DNA Y thuộc Haplogroup E-M183, phổ biến ở người Berber. Xã hội Sahrawi truyền thống được tổ chức theo cấu trúc bộ lạc, với nhiều bộ lạc và phân nhánh khác nhau, nổi bật là các nhóm bộ lạc như Tekna ở phía bắc, Reguibat ở phía đông và trung tâm, và các nhóm khác ở phía nam có mối liên hệ với người Moor ở Mauritanie.
Cuộc xung đột từ năm 1975 đã dẫn đến sự di dời dân số lớn. Một phần đáng kể người Sahrawi đã phải tị nạn tại các trại tị nạn Sahrawi ở Tindouf, tây nam Algérie, nơi họ sống trong nhiều thập kỷ. Chính phủ Maroc cũng đã khuyến khích công dân Maroc đến định cư tại các khu vực Tây Sahara do họ kiểm soát, dẫn đến sự thay đổi đáng kể trong cơ cấu dân số tại những khu vực này. Hiện nay, nhiều người cho rằng số người Maroc định cư đã vượt quá số người Sahrawi bản địa trong các vùng do Maroc quản lý.
Cuộc điều tra dân số do Tây Ban Nha thực hiện năm 1974, trước khi họ rút lui, ghi nhận khoảng 74.000 người Sahrawi. Con số này thường được Mặt trận Polisario và Liên Hợp Quốc sử dụng làm cơ sở ban đầu để xác định những người đủ điều kiện bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý về quyền tự quyết. Tuy nhiên, việc xác định ai là "người Sahrawi" và ai đủ điều kiện bỏ phiếu vẫn là một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất và là trở ngại chính cho việc tổ chức trưng cầu dân ý. Maroc muốn bao gồm cả những người mà họ cho là hậu duệ của các bộ lạc Sahrawi đã rời khỏi lãnh thổ trước thời thuộc địa Tây Ban Nha và những người định cư Maroc hiện tại.

8.2. Ngôn ngữ

Ngôn ngữ chính thức và được sử dụng rộng rãi nhất ở Tây Sahara là tiếng Ả Rập. Cụ thể:

Tiếng Ả Rập Hassaniya**: Đây là phương ngữ Ả Rập bản địa của người Sahrawi và cũng được nói ở Mauritanie và một phần của Maroc, Algérie và Mali. Nó có nguồn gốc từ tiếng Ả Rập của các bộ lạc Beni Hassan và chịu ảnh hưởng của tiếng Berber.
Tiếng Ả Rập Maroc**: Được sử dụng bởi những người Maroc định cư và trong các cơ quan hành chính ở khu vực do Maroc kiểm soát.
Tiếng Tây Ban Nha**: Do lịch sử thuộc địa, tiếng Tây Ban Nha vẫn được một bộ phận người Sahrawi, đặc biệt là thế hệ lớn tuổi và những người được giáo dục trong hệ thống của SADR (vốn có quan hệ với Cuba và Tây Ban Nha), sử dụng như một ngôn ngữ thứ hai. Nó cũng là ngôn ngữ làm việc thứ hai của SADR.
Tiếng Berber**: Một số bộ lạc Sahrawi, đặc biệt là ở phía bắc, có thể vẫn sử dụng hoặc có kiến thức về các phương ngữ Berber, mặc dù tiếng Hassaniya chiếm ưu thế.

Giáo dục ở các khu vực do Maroc kiểm soát được thực hiện bằng tiếng Ả Rập tiêu chuẩn hiện đại và tiếng Pháp. Trong các trại tị nạn Sahrawi, giáo dục cũng bằng tiếng Ả Rập tiêu chuẩn, với tiếng Tây Ban Nha được dạy như một ngoại ngữ quan trọng.

8.3. Tôn giáo

Đa số áp đảo người dân ở Tây Sahara, cả người Sahrawi và người Maroc, theo Hồi giáo Sunni theo trường phái Maliki. Hồi giáo đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa và xã hội của người Sahrawi. Phong tục tôn giáo địa phương (عرف_'urf^Arabic), giống như các nhóm Sahara khác, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các thực hành Berber và châu Phi tiền Hồi giáo, và khác biệt đáng kể so với các thực hành đô thị. Ví dụ, Hồi giáo Sahrawi truyền thống đã hoạt động mà không cần nhà thờ Hồi giáo, như một sự thích nghi với cuộc sống du mục.
Mặc dù không có số liệu thống kê chính thức, nhưng có thể có một số ít người theo các tôn giáo khác hoặc không theo tôn giáo nào, nhưng họ chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Các tín ngưỡng và thực hành tôn giáo truyền thống, đôi khi mang yếu tố Sufism hoặc tôn kính các vị thánh địa phương, cũng có thể tồn tại song song với Hồi giáo chính thống.

9. Văn hóa

Bảo tàng Quân đội Giải phóng Nhân dân Sahrawi

Văn hóa của Tây Sahara chủ yếu là văn hóa của người Sahrawi, một dân tộc du mục hoặc Bedouin nói phương ngữ Hassaniya của tiếng Ả Rập. Văn hóa này là sự pha trộn độc đáo giữa truyền thống Ả Rập và Berber, được định hình bởi môi trường sa mạc khắc nghiệt và một lịch sử đấu tranh lâu dài.

9.1. Đời sống truyền thống và cấu trúc xã hội

Xã hội Sahrawi truyền thống dựa trên lối sống du mục, với việc chăn nuôi lạc đà, dê và cừu là nguồn sinh kế chính. Họ di chuyển theo mùa để tìm kiếm đồng cỏ và nước cho gia súc. Lều trại (خيمة_khaima^Arabic) là đơn vị cư trú cơ bản, dễ dàng tháo lắp và vận chuyển.
Cấu trúc xã hội dựa trên hệ thống bộ lạc phức tạp, với các mối quan hệ gia tộc và dòng dõi đóng vai trò quan trọng. Mỗi bộ lạc có những truyền thống, lãnh thổ và sự trung thành riêng. Mặc dù Hồi giáo là tôn giáo chính, các phong tục và luật lệ bộ lạc (عرف_'urf^Arabic) cũng có ảnh hưởng lớn. Lòng hiếu khách là một giá trị cốt lõi trong văn hóa Sahrawi.
Tuy nhiên, cuộc xung đột từ năm 1975 đã làm thay đổi sâu sắc đời sống truyền thống. Một phần lớn dân số buộc phải định cư trong các trại tị nạn ở Tindouf, Algérie, nơi họ phải thích nghi với cuộc sống định cư và phụ thuộc vào viện trợ nhân đạo. Những người còn lại ở các vùng do Maroc kiểm soát cũng trải qua quá trình đô thị hóa và những thay đổi xã hội do chính sách của Maroc. Dù vậy, nhiều yếu tố văn hóa truyền thống vẫn được gìn giữ và trân trọng, đặc biệt là trong cộng đồng người tị nạn, như một phần của bản sắc dân tộc và cuộc đấu tranh giành độc lập.

9.2. Nghệ thuật và các hình thức biểu đạt văn hóa

Nghệ thuật và văn hóa Sahrawi rất phong phú và đa dạng, phản ánh lối sống và lịch sử của họ.

Thơ ca:** Thơ ca truyền miệng là một hình thức nghệ thuật rất quan trọng, được sử dụng để kể chuyện, truyền đạt lịch sử, bày tỏ cảm xúc và bình luận xã hội. Các nhà thơ (cả nam và nữ) được đánh giá cao trong xã hội. Ngày nay, internet là một phương tiện quan trọng để truyền bá thơ Sahrawi.
Âm nhạc:** Âm nhạc Sahrawi có giai điệu và nhịp điệu đặc trưng, thường sử dụng các nhạc cụ truyền thống như tidinit (một loại đàn lute) và tbal (trống). Âm nhạc thường đi kèm với các điệu múa và là một phần không thể thiếu trong các lễ hội và cuộc họp mặt.
Thủ công mỹ nghệ:** Người Sahrawi nổi tiếng với các sản phẩm thủ công làm từ da (như túi, giày dép), đồ trang sức bạc và các sản phẩm dệt (như thảm, lều).
Văn học truyền miệng:** Bên cạnh thơ ca, các câu chuyện, truyện ngụ ngôn và tục ngữ cũng là một phần quan trọng của di sản văn hóa truyền miệng.
Các hoạt động văn hóa hiện đại:** Trong bối cảnh hiện đại, đặc biệt là trong các trại tị nạn, các hình thức biểu đạt văn hóa mới đã xuất hiện. Liên hoan phim Quốc tế Sahara (FiSahara) được tổ chức hàng năm tại một trong các trại tị nạn, thu hút các nhà làm phim và nghệ sĩ quốc tế, nhằm nâng cao nhận thức về vấn đề Tây Sahara và cung cấp không gian văn hóa cho người tị nạn. Nghệ thuật graffiti cũng đã trở thành một phương tiện để các nghệ sĩ trẻ Sahrawi thể hiện bản sắc và khát vọng của mình, như trường hợp của nghệ sĩ Mohamed Sayad. ARTifariti, Cuộc gặp gỡ Quốc tế về Nghệ thuật và Nhân quyền ở Tây Sahara, là một hội thảo nghệ thuật thường niên được tổ chức tại Vùng Tự do và các trại tị nạn, quy tụ các nghệ sĩ từ khắp nơi trên thế giới.

Bảo tàng Quân đội Giải phóng Nhân dân Sahrawi, đặt tại trại tị nạn Rabouni, trưng bày vũ khí, phương tiện, quân phục và tài liệu lịch sử liên quan đến cuộc đấu tranh giành độc lập của người Sahrawi.

9.3. Xã hội và vai trò của phụ nữ

Hai người phụ nữ bên ngoài phòng cấp cứu tại một trại tị nạn Sahrawi

Phụ nữ Sahrawi theo truyền thống đóng một vai trò quan trọng và có mức độ tự do tương đối cao so với nhiều xã hội Ả Rập và Hồi giáo khác. Trong xã hội du mục, phụ nữ chịu trách nhiệm quản lý lều trại, chăm sóc con cái và gia súc nhỏ, và thường tham gia vào các quyết định của gia đình và bộ lạc. Họ có thể thừa kế tài sản và duy trì sự độc lập nhất định với nam giới. Văn hóa Sahrawi coi trọng chế độ một vợ một chồng.
Trong cuộc xung đột giành độc lập, phụ nữ Sahrawi đã đóng vai trò trung tâm. Họ tham gia tích cực vào các hoạt động quân sự, chính trị, xã hội và văn hóa. Tại các trại tị nạn, phụ nữ là trụ cột của cộng đồng, quản lý các khía cạnh thiết yếu của cuộc sống hàng ngày, bao gồm giáo dục, y tế và phân phối viện trợ. Liên minh Phụ nữ Sahrawi Quốc gia (NUSW), thành lập năm 1994 như một phần của Mặt trận Polisario, hoạt động tích cực trong việc thúc đẩy quyền của phụ nữ và sự tham gia của họ vào đời sống chính trị và xã hội.
Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong điều kiện tị nạn kéo dài, phụ nữ Sahrawi tiếp tục thể hiện sự kiên cường và đóng góp đáng kể vào việc duy trì bản sắc văn hóa, sự gắn kết xã hội và cuộc đấu tranh cho quyền tự quyết. Tuy nhiên, các vấn đề như bạo lực giới và hạn chế cơ hội vẫn là những thách thức cần được giải quyết.

10. Quan hệ đối ngoại

Quan hệ đối ngoại liên quan đến Tây Sahara chủ yếu xoay quanh cuộc tranh chấp chủ quyền giữa Maroc và Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR). Cả hai bên đều tiến hành các hoạt động ngoại giao tích cực để giành được sự công nhận và ủng hộ quốc tế cho lập trường của mình. Phản ứng của cộng đồng quốc tế rất đa dạng và phức tạp, phản ánh các lợi ích địa chính trị và kinh tế khác nhau.

10.1. Sự công nhận quốc tế và ngoại giao của Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ

Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ (SADR), do Mặt trận Polisario tuyên bố thành lập, đã được một số quốc gia trên thế giới công nhận là một nhà nước có chủ quyền. Tính đến nay, khoảng 46 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đã công nhận SADR, mặc dù con số này có sự biến động do một số nước đã rút lại hoặc đình chỉ sự công nhận. Hầu hết các quốc gia công nhận SADR tập trung ở châu Phi và Mỹ Latinh.
SADR là một thành viên đầy đủ của Liên minh châu Phi (AU) kể từ năm 1982 (khi đó là Tổ chức Thống nhất châu Phi, OAU). Việc SADR gia nhập OAU đã dẫn đến việc Maroc rút khỏi tổ chức này vào năm 1984 để phản đối. Maroc chỉ gia nhập lại AU vào năm 2017. Tư cách thành viên AU mang lại cho SADR một nền tảng quan trọng để vận động ngoại giao và khẳng định tính hợp pháp của mình.
Các mối quan hệ ngoại giao chủ chốt của SADR bao gồm:

Algérie**: Là quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất cho SADR, cung cấp hỗ trợ chính trị, quân sự, tài chính và nhân đạo, bao gồm cả việc cho phép SADR đặt chính phủ lưu vong và các trại tị nạn trên lãnh thổ của mình tại Tindouf.
Nam Phi**: Cũng là một quốc gia ủng hộ quan trọng cho quyền tự quyết của người Sahrawi, dựa trên kinh nghiệm lịch sử của chính Nam Phi trong cuộc đấu tranh chống apartheid.

Nhiều quốc gia châu Phi và Mỹ Latinh khác duy trì quan hệ ngoại giao với SADR và ủng hộ quyền tự quyết của người Sahrawi tại các diễn đàn quốc tế.

Hoạt động ngoại giao của SADR tập trung vào việc tìm kiếm sự công nhận rộng rãi hơn, vận động Liên Hợp Quốc thực hiện cuộc trưng cầu dân ý, và thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế đến tình hình nhân quyền và các vấn đề nhân đạo của người Sahrawi.

10.2. Chính sách đối ngoại và sự ủng hộ quốc tế của Maroc

Maroc coi Tây Sahara là một phần không thể tách rời của lãnh thổ mình ("Các tỉnh phía Nam") và đã đầu tư đáng kể về kinh tế, chính trị và quân sự để củng cố chủ quyền của mình đối với khu vực này. Chính sách đối ngoại của Maroc liên quan đến Tây Sahara tập trung vào việc giành được sự công nhận quốc tế cho yêu sách chủ quyền của mình, hoặc ít nhất là sự ủng hộ cho kế hoạch tự trị của Maroc như một giải pháp cho cuộc xung đột.
Các nỗ lực ngoại giao của Maroc bao gồm:

Vận động các quốc gia chủ chốt, đặc biệt là các cường quốc phương Tây như Pháp và Hoa Kỳ, cũng như các quốc gia trong Thế giới Ả Rập và Thế giới Hồi giáo.
Sử dụng các công cụ kinh tế và hợp tác phát triển để xây dựng quan hệ và giành được sự ủng hộ.
Hoạt động tích cực tại các tổ chức quốc tế để bảo vệ lập trường của mình và phản đối các động thái ủng hộ SADR.

Maroc đã nhận được sự ủng hộ từ một số chính phủ châu Phi và hầu hết Liên đoàn Ả Rập. Lập trường của Maroc thường nhấn mạnh đến sự toàn vẹn lãnh thổ, ổn định khu vực và các khoản đầu tư phát triển mà Maroc đã thực hiện ở Tây Sahara. Năm 2020, Hoa Kỳ dưới thời chính quyền Donald Trump đã công nhận chủ quyền của Maroc đối với Tây Sahara để đổi lấy việc Maroc bình thường hóa quan hệ với Israel, một động thái gây tranh cãi và bị nhiều bên chỉ trích. Năm 2023, Israel cũng chính thức công nhận chủ quyền của Maroc. Gần đây, vào tháng 10 năm 2024, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ sự ủng hộ đối với đề xuất tự trị của Maroc.

10.3. Quan hệ với các quốc gia chủ chốt liên quan

Một số quốc gia có vai trò đặc biệt quan trọng hoặc có ảnh hưởng lớn đến cuộc xung đột Tây Sahara:

Algérie**: Như đã đề cập, Algérie là quốc gia ủng hộ chính cho Mặt trận Polisario và SADR. Mối quan hệ giữa Maroc và Algérie thường xuyên căng thẳng, và vấn đề Tây Sahara là một trong những nguyên nhân chính. Algérie coi cuộc đấu tranh của người Sahrawi là một vấn đề phi thực dân hóa và quyền tự quyết. Năm 2021, Algérie đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Maroc, với một trong những lý do được nêu ra là sự ủng hộ của Maroc đối với các phong trào mà Algérie coi là thù địch.
Tây Ban Nha**: Là cựu cường quốc thuộc địa, Tây Ban Nha có một vai trò lịch sử và trách nhiệm đặc biệt. Lập trường truyền thống của Tây Ban Nha là trung lập và ủng hộ một giải pháp do Liên Hợp Quốc làm trung gian dựa trên quyền tự quyết. Tuy nhiên, vào tháng 3 năm 2022, chính phủ Tây Ban Nha đã có một sự thay đổi lập trường đáng kể khi công khai ủng hộ kế hoạch tự trị của Maroc là "cơ sở nghiêm túc, thực tế và đáng tin cậy nhất" để giải quyết tranh chấp. Động thái này đã gây ra phản ứng mạnh mẽ từ Algérie (dẫn đến căng thẳng ngoại giao và kinh tế) và bị Mặt trận Polisario cũng như nhiều lực lượng chính trị trong nước Tây Ban Nha chỉ trích.
Pháp**: Pháp có mối quan hệ lịch sử và kinh tế chặt chẽ với Maroc và thường được coi là một trong những đồng minh quốc tế quan trọng nhất của Maroc. Pháp thường ủng hộ lập trường của Maroc tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và các diễn đàn quốc tế khác, mặc dù chính thức vẫn ủng hộ một giải pháp chính trị được các bên chấp nhận. Gần đây, Pháp đã bày tỏ sự ủng hộ rõ ràng hơn đối với kế hoạch tự trị của Maroc.
Hoa Kỳ**: Lập trường của Hoa Kỳ đã có sự thay đổi. Trong nhiều năm, Hoa Kỳ duy trì chính sách ủng hộ các nỗ lực của Liên Hợp Quốc và một giải pháp được các bên chấp nhận. Tuy nhiên, vào tháng 12 năm 2020, chính quyền Trump đã công nhận chủ quyền của Maroc đối với Tây Sahara. Chính quyền Joe Biden sau đó đã không đảo ngược quyết định này một cách rõ ràng, nhưng cũng nhấn mạnh sự ủng hộ đối với tiến trình chính trị do Liên Hợp Quốc dẫn dắt. Hoa Kỳ có các lợi ích an ninh và kinh tế trong khu vực, và chính sách của họ chịu ảnh hưởng từ mối quan hệ với cả Maroc và Algérie.

Quan hệ của các quốc gia này với vấn đề Tây Sahara rất năng động và có thể thay đổi tùy thuộc vào các yếu tố chính trị nội bộ và khu vực. Việc cân bằng các quan điểm và lợi ích khác nhau là một thách thức lớn trong việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột.