Colombia

3.1. Thời kỳ tiền Colombo

Do vị trí địa lý của mình, lãnh thổ Colombia ngày nay từng là một hành lang cho các nền văn minh loài người sơ khai từ Trung Bộ châu Mỹ và vùng Caribe đến dãy Andes và lưu vực sông Amazon. Các phát hiện khảo cổ lâu đời nhất là từ các địa điểm Pubenza và El Totumo ở Thung lũng Magdalena, cách Bogotá khoảng 100 km về phía tây nam. Các địa điểm này có niên đại từ thời kỳ Paleoindian (18.000-8000 TCN). Tại Puerto Hormiga và các địa điểm khác, dấu vết từ Thời kỳ Cổ xưa (~8000-2000 TCN) đã được tìm thấy. Các di tích cho thấy cũng có sự chiếm đóng sớm ở các vùng El Abra và Tequendama thuộc Cundinamarca. Đồ gốm cổ nhất được phát hiện ở châu Mỹ, tìm thấy tại San Jacinto, có niên đại từ 5000-4000 TCN.

Người bản địa đã sinh sống trên lãnh thổ Colombia ngày nay từ 12.500 năm TCN. Các bộ lạc săn bắt và hái lượm du mục tại các địa điểm El Abra, Tibitó và Tequendama gần Bogotá ngày nay đã trao đổi buôn bán với nhau và với các nền văn hóa khác từ thung lũng sông Magdalena. Một địa điểm bao gồm 12875 m ^{(8 mile)} chữ tượng hình đang được nghiên cứu tại Serranía de la Lindosa đã được tiết lộ vào tháng 11 năm 2020. Tuổi của chúng được các nhà nhân chủng học làm việc tại địa điểm này cho là 12.500 năm tuổi (khoảng 10.480 TCN), do các loài động vật đã tuyệt chủng được mô tả. Đây là thời kỳ chiếm đóng sớm nhất được biết đến của con người trong khu vực.

Từ năm 5000 đến 1000 TCN, các bộ lạc săn bắt hái lượm đã chuyển sang xã hội nông nghiệp; các khu định cư cố định được thành lập và đồ gốm xuất hiện. Bắt đầu từ thiên niên kỷ thứ nhất TCN, các nhóm người Amerindian bao gồm Muisca, Zenú, Quimbaya và Tairona đã phát triển hệ thống chính trị cacicazgo với cấu trúc quyền lực hình chóp do các cacique (tù trưởng) đứng đầu. Người Muisca chủ yếu sinh sống ở khu vực ngày nay là các tỉnh Boyacá và Cundinamarca trên cao nguyên (Altiplano Cundiboyacense) nơi họ thành lập Liên minh Muisca. Họ trồng ngô, khoai tây, diêm mạch và bông, đồng thời trao đổi vàng, ngọc lục bảo, chăn, đồ gốm thủ công, coca và đặc biệt là muối mỏ với các quốc gia láng giềng. Người Tairona sinh sống ở miền bắc Colombia trong dãy núi biệt lập Sierra Nevada de Santa Marta. Người Quimbaya sinh sống ở các vùng thuộc thung lũng sông Cauca giữa các dãy Cordillera Occidental và Cordillera Central của dãy Andes Colombia. Hầu hết người Amerindian đều làm nông nghiệp và cấu trúc xã hội của mỗi cộng đồng bản địa đều khác nhau. Một số nhóm người bản địa như người Carib sống trong tình trạng chiến tranh liên miên, nhưng những người khác lại có thái độ ít hiếu chiến hơn. Vào những năm 1200, người Malayo-Polynesia và người bản địa châu Mỹ ở Colombia đã tiếp xúc, qua đó lan truyền gen của người bản địa châu Mỹ từ Colombia thời tiền thuộc địa đến một số hòn đảo ở Thái Bình Dương.

Các nền văn minh này có cấu trúc xã hội đa dạng, từ các liên minh bộ lạc tương đối đơn giản đến các liên bang phức tạp hơn như Liên minh Muisca. Họ phát triển nông nghiệp, luyện kim (đặc biệt là vàng), dệt may và gốm sứ. Mối quan hệ của họ với môi trường thường mang tính bền vững, thể hiện qua các kỹ thuật canh tác và sự tôn kính đối với các yếu tố tự nhiên trong tín ngưỡng. Sự sụp đổ dân số của người bản địa do các cuộc chinh phục cũng như các bệnh dịch từ Cựu thế giới như bệnh đậu mùa mà họ không có khả năng miễn dịch.

3.2. Thời kỳ thuộc địa Tây Ban Nha

Alonso de Ojeda (người từng đi thuyền cùng Columbus) đã đến bán đảo Guajira vào năm 1499. Các nhà thám hiểm Tây Ban Nha, do Rodrigo de Bastidas dẫn đầu, đã thực hiện cuộc thám hiểm đầu tiên bờ biển Caribe vào năm 1500. Cristoforo Colombo đã đi thuyền gần vùng Caribe vào năm 1502. Năm 1508, Vasco Núñez de Balboa đã tháp tùng một đoàn thám hiểm đến lãnh thổ qua vùng vịnh Urabá và họ đã thành lập thị trấn Santa María la Antigua del Darién vào năm 1510, khu định cư ổn định đầu tiên trên lục địa. Balboa nổi tiếng nhất với việc là người châu Âu đầu tiên nhìn thấy Thái Bình Dương vào năm 1513, mà ông gọi là Mar del Sur (hay "Biển phía Nam") và điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thám hiểm và định cư của Tây Ban Nha ở Nam Mỹ. Santa Marta được thành lập vào năm 1525, và Cartagena vào năm 1533. Nhà chinh phục người Tây Ban Nha Gonzalo Jiménez de Quesada đã dẫn đầu một đoàn thám hiểm vào nội địa vào tháng 4 năm 1536, và đặt tên cho các quận mà ông đi qua là "Vương quốc Tân Granada". Vào tháng 8 năm 1538, ông đã thành lập thủ đô tạm thời gần cacicazgo Muisca của Muyquytá, và đặt tên là "Santa Fe". Tên này sớm có thêm hậu tố và được gọi là Santa Fe de Bogotá. Hai cuộc hành trình đáng chú ý khác của các nhà chinh phục ban đầu vào nội địa đã diễn ra trong cùng thời kỳ. Sebastián de Belalcázar, người chinh phục Quito, đã đi về phía bắc và thành lập Cali, vào năm 1536, và Popayán, vào năm 1537; từ năm 1536 đến năm 1539, nhà chinh phục người Đức Nikolaus Federmann đã băng qua Llanos Orientales và đi qua Cordillera Oriental để tìm kiếm El Dorado, "thành phố vàng". Truyền thuyết và vàng đóng một vai trò quan trọng trong việc thu hút người Tây Ban Nha và những người châu Âu khác đến Tân Granada trong thế kỷ 16 và 17.

Những người chinh phục thường xuyên liên minh với kẻ thù của các cộng đồng bản địa khác nhau. Các đồng minh bản địa rất quan trọng đối với cuộc chinh phục, cũng như để tạo dựng và duy trì đế chế. Người bản địa ở Colombia bị suy giảm dân số do cuộc chinh phục cũng như các bệnh dịch từ Cựu Thế giới, chẳng hạn như bệnh đậu mùa, mà họ không có khả năng miễn dịch. Coi vùng đất này là hoang vu, Vương thất Tây Ban Nha đã bán tài sản cho tất cả những người quan tâm đến các lãnh thổ thuộc địa, tạo ra các trang trại lớn và sở hữu các mỏ. Vào thế kỷ 16, khoa học hàng hải ở Tây Ban Nha đã đạt được sự phát triển vượt bậc nhờ nhiều nhân vật khoa học của Casa de Contratación và khoa học hàng hải là một trụ cột thiết yếu của việc mở rộng Iberia. Năm 1542, vùng Tân Granada, cùng với tất cả các thuộc địa khác của Tây Ban Nha ở Nam Mỹ, trở thành một phần của Phó vương quốc Peru, với thủ đô ở Lima. Năm 1547, Tân Granada trở thành một tổng trấn riêng biệt trong phó vương quốc, với thủ đô tại Santa Fe de Bogota. Năm 1549, Royal Audiencia được thành lập theo một chiếu chỉ của hoàng gia, và Tân Granada được cai trị bởi Royal Audience of Santa Fe de Bogotá, vào thời điểm đó bao gồm các tỉnh Santa Marta, Rio de San Juan, Popayán, Guayana và Cartagena. Nhưng các quyết định quan trọng được đưa từ thuộc địa đến Tây Ban Nha bởi Hội đồng Ấn Độ.

Vào thế kỷ 16, các thương nhân buôn bán nô lệ châu Âu đã bắt đầu đưa những người châu Phi bị bắt làm nô lệ đến châu Mỹ. Tây Ban Nha là cường quốc châu Âu duy nhất không thành lập các nhà máy ở châu Phi để mua nô lệ; thay vào đó, Đế quốc Tây Ban Nha dựa vào hệ thống asiento, cấp giấy phép cho các thương nhân từ các quốc gia châu Âu khác để buôn bán những người bị bắt làm nô lệ đến các lãnh thổ hải ngoại của họ. Hệ thống này đã đưa người châu Phi đến Colombia, mặc dù nhiều người đã lên tiếng chống lại thể chế này. Một chiếu chỉ hoàng gia năm 1713 đã chấp thuận tính hợp pháp của Palenque de San Basilio được thành lập bởi những nô lệ bỏ trốn làm nơi ẩn náu vào thế kỷ 17. Người dân San Basilio đã chiến đấu chống lại chế độ nô lệ, qua đó tạo ra nơi tự do đầu tiên ở châu Mỹ. Nhà lãnh đạo chính của họ là Benkos Biohó, người sinh ra ở Tây Phi. Peter Claver là một người Tây Ban Nha đã đến Cartagena vào năm 1610 và được thụ phong linh mục Dòng Tên vào năm 1616. Claver đã chăm sóc các nô lệ châu Phi trong ba mươi tám năm, bảo vệ mạng sống và nhân phẩm của họ. Người bản địa không thể bị bắt làm nô lệ vì họ là thần dân hợp pháp của Vương miện Tây Ban Nha. Để bảo vệ người bản địa, một số hình thức sở hữu và quy định về đất đai đã được chính quyền thuộc địa Tây Ban Nha thiết lập: resguardos, encomiendas và haciendas.
Tuy nhiên, sự bất mãn bí mật chống Tây Ban Nha đã âm ỉ trong lòng người Colombia từ khi Tây Ban Nha cấm giao thương trực tiếp giữa Phó vương quốc Peru, bao gồm Colombia, và Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha, bao gồm Philippines, nguồn cung cấp các sản phẩm châu Á như lụa và đồ sứ vốn rất được ưa chuộng ở châu Mỹ. Hoạt động buôn bán bất hợp pháp giữa người Peru, người Philippines và người Mexico vẫn tiếp diễn bí mật, khi các mặt hàng châu Á buôn lậu cuối cùng đã đến Córdoba, Colombia, trung tâm phân phối hàng nhập khẩu châu Á bất hợp pháp, do sự thông đồng giữa những người này chống lại chính quyền ở Tây Ban Nha. Họ định cư và giao thương với nhau trong khi bất tuân sự độc quyền cưỡng bức của Tây Ban Nha.

Phó vương quốc Tân Granada được thành lập năm 1717, sau đó tạm thời bị bãi bỏ, rồi tái lập năm 1739. Thủ đô là Santa Fé de Bogotá. Phó vương quốc này bao gồm một số tỉnh khác ở tây bắc Nam Mỹ trước đây thuộc thẩm quyền của Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha hoặc Peru và chủ yếu tương ứng với Venezuela, Ecuador và Panama ngày nay. Bogotá trở thành một trong những trung tâm hành chính chính của các thuộc địa Tây Ban Nha ở Tân Thế giới, cùng với Lima và Thành phố Mexico, mặc dù nó vẫn kém phát triển hơn so với hai thành phố đó về một số mặt kinh tế và hậu cần.
Anh tuyên chiến với Tây Ban Nha năm 1739, và thành phố Cartagena nhanh chóng trở thành mục tiêu hàng đầu của người Anh. Một lực lượng viễn chinh lớn của Anh đã được cử đến để chiếm thành phố, nhưng sau khi đạt được những bước tiến ban đầu, các đợt bùng phát dịch bệnh tàn khốc đã làm suy giảm số lượng của họ, và người Anh buộc phải rút lui. Trận chiến trở thành một trong những chiến thắng quyết định nhất của Tây Ban Nha trong cuộc xung đột, và đảm bảo sự thống trị của Tây Ban Nha ở Caribe cho đến Chiến tranh Bảy năm. Linh mục, nhà thực vật học và nhà toán học thế kỷ 18 José Celestino Mutis được Phó vương Antonio Caballero y Góngora giao nhiệm vụ tiến hành kiểm kê thiên nhiên của Tân Granada. Bắt đầu vào năm 1783, công việc này được gọi là Cuộc thám hiểm Thực vật Hoàng gia đến Tân Granada. Nó đã phân loại thực vật và động vật hoang dã, và thành lập đài thiên văn đầu tiên ở thành phố Santa Fe de Bogotá. Vào tháng 7 năm 1801, nhà khoa học người Phổ Alexander von Humboldt đã đến Santa Fe de Bogotá nơi ông gặp Mutis. Ngoài ra, các nhân vật lịch sử trong quá trình giành độc lập ở Tân Granada đã xuất hiện từ cuộc thám hiểm như nhà thiên văn học Francisco José de Caldas, nhà khoa học Francisco Antonio Zea, nhà động vật học Jorge Tadeo Lozano và họa sĩ Salvador Rizo.
Tác động của thời kỳ thuộc địa bao gồm việc áp đặt hệ thống kinh tế khai thác, bóc lột tài nguyên và lao động bản địa, sự hình thành một xã hội phân tầng dựa trên chủng tộc và nguồn gốc, và sự suy giảm nghiêm trọng dân số bản địa do bệnh tật và bạo lực. Các phong trào kháng chiến ban đầu, dù nhỏ lẻ, đã thể hiện tinh thần bất khuất của người dân địa phương.

3.3. Độc lập và Gran Colombia

Các cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của Tây Ban Nha đã xảy ra trong đế quốc kể từ khi cuộc chinh phục và thuộc địa hóa bắt đầu, nhưng hầu hết đều bị dẹp tan hoặc vẫn quá yếu để thay đổi tình hình chung. Cuộc nổi dậy cuối cùng tìm cách giành độc lập hoàn toàn khỏi Tây Ban Nha đã nổ ra vào khoảng năm 1810 và đỉnh điểm là Tuyên ngôn Độc lập Colombia, được ban hành vào ngày 20 tháng 7 năm 1810, ngày nay được kỷ niệm là Ngày Độc lập của quốc gia. Phong trào này theo sau sự độc lập của Saint-Domingue (Haiti ngày nay) vào năm 1804, nơi đã cung cấp một số hỗ trợ cho một nhà lãnh đạo cuối cùng của cuộc nổi dậy này: Simón Bolívar. Francisco de Paula Santander cũng đóng một vai trò quyết định.
Một phong trào được khởi xướng bởi Antonio Nariño, người phản đối chủ nghĩa trung ương tập quyền của Tây Ban Nha và lãnh đạo phe đối lập chống lại Phó vương quốc. Cartagena giành độc lập vào tháng 11 năm 1811. Năm 1811, Các tỉnh Liên hiệp Tân Granada được tuyên bố, do Camilo Torres Tenorio đứng đầu. Sự xuất hiện của hai dòng tư tưởng riêng biệt giữa những người yêu nước (chủ nghĩa liên bang và chủ nghĩa trung ương tập quyền) đã làm nảy sinh một thời kỳ bất ổn gọi là Patria Boba. Ngay sau khi Chiến tranh Napoleon kết thúc, Ferdinand VII, mới được phục hồi ngai vàng ở Tây Ban Nha, bất ngờ quyết định cử quân đội để tái chiếm hầu hết miền bắc Nam Mỹ. Phó vương quốc được phục hồi dưới sự chỉ huy của Juan de Sámano, người có chế độ trừng phạt những người tham gia các phong trào yêu nước, phớt lờ những sắc thái chính trị của các junta. Sự trừng phạt này đã thổi bùng lên cuộc nổi dậy mới, kết hợp với một Tây Ban Nha suy yếu, đã tạo điều kiện cho một cuộc nổi dậy thành công do Simón Bolívar người Venezuela lãnh đạo, người cuối cùng đã tuyên bố độc lập vào năm 1819. Lực lượng kháng chiến ủng hộ Tây Ban Nha đã bị đánh bại vào năm 1822 tại lãnh thổ Colombia ngày nay và vào năm 1823 tại Venezuela. Trong Chiến tranh giành độc lập, từ 250.000 đến 400.000 người (12-20% dân số trước chiến tranh) đã thiệt mạng.

Lãnh thổ của Phó vương quốc Tân Granada trở thành Cộng hòa Colombia, được tổ chức như một liên minh của các lãnh thổ hiện tại của Colombia, Panama, Ecuador, Venezuela, một phần của Guyana và Brazil và phía bắc sông Marañón. Quốc hội Cúcuta năm 1821 đã thông qua một hiến pháp cho nước Cộng hòa mới. Simón Bolívar trở thành Tổng thống Colombia đầu tiên, và Francisco de Paula Santander được phong làm Phó Tổng thống. Tuy nhiên, nước cộng hòa mới không ổn định và Đại Colombia cuối cùng đã sụp đổ.
Colombia hiện đại xuất phát từ một trong những quốc gia nổi lên sau sự tan rã của Đại Colombia, hai quốc gia còn lại là Ecuador và Venezuela. Colombia là chính phủ lập hiến đầu tiên ở Nam Mỹ, và các đảng Tự do và Bảo thủ, được thành lập lần lượt vào năm 1848 và 1849, là hai trong số các đảng chính trị lâu đời nhất còn tồn tại ở châu Mỹ. Chế độ nô lệ đã bị bãi bỏ trong nước vào năm 1851.
Quá trình này được thúc đẩy bởi các lý tưởng khai sáng và những xung đột xã hội gay gắt. Vai trò của Simón Bolívar và Francisco de Paula Santander là trung tâm, nhưng cũng có những chia rẽ nội bộ sâu sắc về tầm nhìn cho quốc gia mới. Sự thành lập và sau đó là tan rã của Gran Colombia (bao gồm Colombia, Venezuela, Ecuador và Panama ngày nay) phản ánh những khó khăn trong việc thống nhất một khu vực rộng lớn và đa dạng.

3.4. Thế kỷ 19

Sau khi Gran Colombia tan rã vào năm 1830, cái gọi là "Tỉnh Cundinamarca" đã lấy tên là "Tân Granada", tên này được giữ cho đến năm 1858 khi nó trở thành "Confederación Granadina" (Liên bang Granadine). Sau một cuộc nội chiến kéo dài hai năm vào năm 1863, Hợp chúng quốc Colombia được thành lập, và được gọi là Cộng hòa Colombia vào năm 1886. Các chia rẽ nội bộ vẫn tồn tại giữa các lực lượng chính trị lưỡng đảng, đôi khi gây ra các cuộc nội chiến rất đẫm máu, đáng kể nhất là Chiến tranh Ngàn ngày (1899-1902), trong đó từ 100.000 đến 180.000 người Colombia đã thiệt mạng khi Đảng Tự do, được hỗ trợ bởi Venezuela, Ecuador, Nicaragua và Guatemala nổi dậy chống lại chính phủ Quốc gia và giành quyền kiểm soát Santander, cuối cùng bị đánh bại vào năm 1902 bởi các lực lượng quốc gia.
Thế kỷ 19 của Colombia được đặc trưng bởi sự bất ổn chính trị, sự hình thành hệ thống lưỡng đảng (Tự do và Bảo thủ) và các cuộc xung đột thường xuyên giữa những người theo chủ nghĩa liên bang và chủ nghĩa trung ương tập quyền. Nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào nông nghiệp, và xã hội phân hóa sâu sắc. Việc đổi tên nước thành Cộng hòa Colombia năm 1886 đánh dấu một nỗ lực củng cố nhà nước trung ương, nhưng các căng thẳng xã hội và chính trị vẫn tiếp diễn.

3.5. Thế kỷ 20

Ý định của Hoa Kỳ nhằm gây ảnh hưởng đến khu vực (đặc biệt là việc xây dựng và kiểm soát Kênh đào Panama) đã dẫn đến sự ly khai của Tỉnh Panama vào năm 1903 và nền độc lập chính trị của nó. Hoa Kỳ đã trả cho Colombia 25.000.000 đô la vào năm 1921, bảy năm sau khi hoàn thành kênh đào, để bồi thường cho vai trò của Tổng thống Roosevelt trong việc thành lập Panama, và Colombia đã công nhận Panama theo các điều khoản của Hiệp ước Thomson-Urrutia. Colombia và Peru đã xảy ra chiến tranh vì tranh chấp lãnh thổ sâu trong lưu vực Amazon. Chiến tranh kết thúc bằng một thỏa thuận hòa bình do Hội Quốc Liên làm trung gian. Hội Quốc Liên cuối cùng đã trao khu vực tranh chấp cho Colombia vào tháng 6 năm 1934.
Ngay sau đó, Colombia đạt được một mức độ ổn định chính trị nhất định, nhưng bị gián đoạn bởi một cuộc xung đột đẫm máu diễn ra từ cuối những năm 1940 đến đầu những năm 1950, một thời kỳ được gọi là La Violencia ("Bạo lực"). Nguyên nhân chủ yếu là do căng thẳng gia tăng giữa hai đảng chính trị hàng đầu, sau đó bùng lên sau vụ ám sát ứng cử viên tổng thống của Đảng Tự do Jorge Eliécer Gaitán vào ngày 9 tháng 4 năm 1948. Các cuộc bạo loạn sau đó ở Bogotá, được gọi là El Bogotazo, lan rộng khắp đất nước và cướp đi sinh mạng của ít nhất 180.000 người Colombia.
Colombia tham gia Chiến tranh Triều Tiên khi Laureano Gómez được bầu làm tổng thống. Đây là quốc gia Mỹ Latinh duy nhất tham gia chiến tranh với vai trò quân sự trực tiếp với tư cách là đồng minh của Hoa Kỳ. Đặc biệt quan trọng là sự kháng cự của quân đội Colombia tại Đồi Trọc.
Bạo lực giữa hai đảng chính trị giảm dần đầu tiên khi Gustavo Rojas phế truất Tổng thống Colombia trong một cuộc đảo chính và đàm phán với quân du kích, và sau đó dưới chính quyền quân sự của Tướng Gabriel París.

Sau khi Rojas bị phế truất, Đảng Bảo thủ Colombia và Đảng Tự do Colombia đã đồng ý thành lập Mặt trận Quốc gia, một liên minh sẽ cùng nhau cai trị đất nước. Theo thỏa thuận, chức tổng thống sẽ luân phiên giữa những người bảo thủ và tự do sau mỗi 4 năm trong 16 năm; hai đảng sẽ có sự ngang bằng trong tất cả các văn phòng dân cử khác. Mặt trận Quốc gia đã chấm dứt "La Violencia", và các chính quyền Mặt trận Quốc gia đã cố gắng thiết lập các cải cách kinh tế và xã hội sâu rộng với sự hợp tác của Liên minh vì Tiến bộ. Mặc dù có những tiến bộ trong một số lĩnh vực nhất định, nhiều vấn đề xã hội và chính trị vẫn tiếp diễn, và các nhóm du kích được thành lập chính thức như FARC, ELN và M-19 để chống lại chính phủ và bộ máy chính trị.
Từ những năm 1960, đất nước đã phải chịu đựng một cuộc xung đột vũ trang cường độ thấp bất đối xứng giữa lực lượng chính phủ, các nhóm du kích cánh tả và các nhóm bán quân sự cánh hữu. Cuộc xung đột leo thang vào những năm 1990, chủ yếu ở các vùng nông thôn hẻo lánh. Kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột vũ trang, các nhà bảo vệ nhân quyền đã đấu tranh cho sự tôn trọng nhân quyền, bất chấp sự phản đối đáng kinh ngạc. Héctor Abad là một bác sĩ y khoa, giáo sư đại học và nhà lãnh đạo nhân quyền nổi tiếng có tầm nhìn toàn diện về chăm sóc sức khỏe đã khiến ông thành lập Trường Y tế Công cộng Quốc gia Colombia. Bạo lực ngày càng gia tăng và các vụ vi phạm nhân quyền trong những năm 1970 và 1980 đã khiến ông đấu tranh cho công bằng xã hội trong cộng đồng của mình. Javier de Nicoló là một linh mục Salêdiêng lớn lên ở Ý bị chiến tranh tàn phá và đến Colombia một năm sau Bogotazo. Ông đã phát triển một chương trình đã cung cấp cho hơn 40.000 thanh niên sự giáo dục và hỗ trợ tinh thần mà họ cần để trở thành những công dân hữu ích. Một số tổ chức du kích đã quyết định giải ngũ sau các cuộc đàm phán hòa bình vào năm 1989-1994.
Hoa Kỳ đã tham gia sâu vào cuộc xung đột ngay từ những ngày đầu, khi vào đầu những năm 1960, chính phủ Hoa Kỳ đã khuyến khích quân đội Colombia tấn công các dân quân cánh tả ở vùng nông thôn Colombia. Đây là một phần trong cuộc chiến chống chủ nghĩa cộng sản của Hoa Kỳ. Lính đánh thuê và các tập đoàn đa quốc gia như Chiquita Brands International là một số tác nhân quốc tế đã góp phần vào bạo lực của cuộc xung đột.
Bắt đầu từ giữa những năm 1970, các tổ chức buôn lậu ma túy Colombia đã trở thành nhà sản xuất, chế biến và xuất khẩu chính ma túy bất hợp pháp, chủ yếu là cần sa và cocain.
Vào ngày 4 tháng 7 năm 1991, một Hiến pháp mới đã được ban hành. Những thay đổi do hiến pháp mới tạo ra được xã hội Colombia coi là tích cực.
Thế kỷ 20 mang đến những thay đổi lớn: Chiến tranh Ngàn ngày, sự can thiệp của Hoa Kỳ dẫn đến việc Panama ly khai, sự phát triển của nền kinh tế cà phê. Thời kỳ La Violencia (Bạo lực) giữa hai đảng chính trị lớn đã tàn phá đất nước. Sự ra đời của Mặt trận Quốc gia nhằm ổn định tình hình nhưng lại tạo điều kiện cho sự nổi lên của các nhóm du kích cánh tả như FARC, ELN, M-19 và sự leo thang của nội chiến. Sự bành trướng của các băng đảng ma túy, đặc biệt là cartel Medellín và Cali, đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với dân chủ và nhân quyền.

3.6. Thế kỷ 21

Chính quyền của Tổng thống Álvaro Uribe (2002-2010) đã áp dụng chính sách an ninh dân chủ, bao gồm một chiến dịch chống khủng bố và chống nổi dậy tổng hợp. Kế hoạch kinh tế của chính phủ cũng thúc đẩy niềm tin của các nhà đầu tư. Trong khuôn khổ một tiến trình hòa bình gây tranh cãi, AUC (lực lượng bán quân sự cánh hữu) đã chính thức ngừng hoạt động như một tổ chức. Vào tháng 2 năm 2008, hàng triệu người Colombia đã biểu tình chống lại FARC và các nhóm bất hợp pháp khác.
Sau các cuộc đàm phán hòa bình ở Cuba, chính phủ Colombia của Tổng thống Juan Manuel Santos và quân du kích FARC-EP đã công bố một thỏa thuận cuối cùng để chấm dứt xung đột. Tuy nhiên, một cuộc trưng cầu dân ý để phê chuẩn thỏa thuận đã không thành công. Sau đó, chính phủ Colombia và FARC đã ký một thỏa thuận hòa bình sửa đổi vào tháng 11 năm 2016, mà Quốc hội Colombia đã thông qua. Năm 2016, Tổng thống Santos đã được trao Giải Nobel Hòa bình. Chính phủ đã bắt đầu một quá trình quan tâm và bồi thường toàn diện cho các nạn nhân của xung đột. Colombia cho thấy những tiến bộ khiêm tốn trong cuộc đấu tranh bảo vệ nhân quyền, như HRW đã bày tỏ. Một Cơ quan tài phán đặc biệt vì hòa bình đã được thành lập để điều tra, làm rõ, truy tố và trừng phạt các hành vi vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và các hành vi vi phạm nghiêm trọng luật nhân đạo quốc tế xảy ra trong cuộc xung đột vũ trang và để đáp ứng quyền được công lý của các nạn nhân. Trong chuyến thăm Colombia, Giáo hoàng Phanxicô đã bày tỏ lòng kính trọng đối với các nạn nhân của cuộc xung đột.

Vào tháng 6 năm 2018, Iván Duque, ứng cử viên của đảng Trung tâm Dân chủ cánh hữu, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống. Vào ngày 7 tháng 8 năm 2018, ông đã tuyên thệ nhậm chức Tổng thống Colombia mới để kế nhiệm Juan Manuel Santos. Quan hệ của Colombia với Venezuela đã dao động do sự khác biệt về ý thức hệ giữa hai chính phủ. Colombia đã đề nghị viện trợ nhân đạo bằng lương thực và thuốc men để giảm thiểu tình trạng thiếu hụt nguồn cung ở Venezuela. Bộ Ngoại giao Colombia cho biết mọi nỗ lực giải quyết khủng hoảng Venezuela phải diễn ra hòa bình. Colombia đã đề xuất ý tưởng về các Mục tiêu Phát triển Bền vững và một văn kiện cuối cùng đã được Liên Hợp Quốc thông qua. Vào tháng 2 năm 2019, tổng thống Venezuela Nicolás Maduro đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Colombia sau khi Tổng thống Colombia Ivan Duque giúp các chính trị gia đối lập Venezuela cung cấp viện trợ nhân đạo cho đất nước của họ. Colombia công nhận nhà lãnh đạo phe đối lập Venezuela Juan Guaidó là tổng thống hợp pháp của đất nước. Vào tháng 1 năm 2020, Colombia đã bác bỏ đề xuất của Maduro về việc hai nước khôi phục quan hệ ngoại giao.
Các cuộc biểu tình bắt đầu vào ngày 28 tháng 4 năm 2021 khi chính phủ đề xuất một dự luật thuế sẽ mở rộng đáng kể phạm vi của thuế giá trị gia tăng 19%. Cuộc bỏ phiếu vòng hai bầu cử tổng thống ngày 19 tháng 6 năm 2022 đã kết thúc với chiến thắng của cựu du kích, Gustavo Petro, giành được 50,47% số phiếu so với 47,27% của ứng cử viên độc lập Rodolfo Hernández. Giới hạn một nhiệm kỳ đối với chức tổng thống của đất nước đã ngăn cản Tổng thống Iván Duque tái tranh cử. Vào ngày 7 tháng 8 năm 2022, Petro đã tuyên thệ nhậm chức, trở thành tổng thống cánh tả đầu tiên của đất nước.
Thế kỷ 21 bắt đầu với chính sách "an ninh dân chủ" của chính phủ Álvaro Uribe nhằm chống lại các nhóm du kích. Một bước ngoặt quan trọng là tiến trình đàm phán hòa bình với FARC dưới thời Tổng thống Juan Manuel Santos, dẫn đến một thỏa thuận hòa bình vào năm 2016. Dù vậy, Colombia vẫn đối mặt với nhiều thách thức như sự trỗi dậy của các nhóm vũ trang bất hợp pháp mới, bất bình đẳng xã hội và các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững. Nỗ lực chấm dứt nội chiến và xây dựng một xã hội công bằng hơn vẫn là ưu tiên hàng đầu.

4.1. Địa hình

Colombia được chia thành sáu vùng tự nhiên chính, mỗi vùng có những đặc điểm địa hình riêng biệt:

• Vùng Andes: Là xương sống của đất nước, bao gồm ba dãy núi chính (Cordillera Occidental, Cordillera Central và Cordillera Oriental) chạy song song từ nam lên bắc. Đây là khu vực tập trung dân cư đông đúc nhất và có nhiều thành phố lớn. Địa hình đa dạng từ các thung lũng màu mỡ đến các đỉnh núi cao phủ tuyết trắng, ảnh hưởng lớn đến khí hậu và đời sống của người dân.
• Vùng ven biển Caribe: Nằm ở phía bắc, đặc trưng bởi các đồng bằng ven biển rộng lớn, các bãi biển nhiệt đới và các hệ sinh thái đầm lầy. Dãy núi Sierra Nevada de Santa Marta, một khối núi biệt lập với các đỉnh núi cao nhất Colombia, cũng nằm trong vùng này.
• Vùng ven biển Thái Bình Dương: Nằm ở phía tây, có địa hình hiểm trở hơn với các dãy núi ăn ra sát biển, rừng mưa nhiệt đới dày đặc và lượng mưa lớn. Đây là một trong những khu vực đa dạng sinh học nhất thế giới nhưng dân cư thưa thớt.
• Vùng Orinoquía (Llanos): Nằm ở phía đông dãy Andes, là một vùng đồng bằng rộng lớn thuộc lưu vực sông Orinoco, đặc trưng bởi các thảo nguyên và các con sông lớn. Khu vực này có tiềm năng lớn về nông nghiệp và chăn nuôi.
• Vùng Amazon: Chiếm phần lớn diện tích phía đông nam đất nước, là một phần của rừng mưa Amazon bao la. Đây là một kho tàng đa dạng sinh học với hệ động thực vật phong phú và các cộng đồng bản địa sinh sống.
• Vùng đảo: Bao gồm các đảo và quần đảo ở cả Biển Caribe (như San Andrés, Providencia và Santa Catalina) và Thái Bình Dương (như Malpelo và Gorgona), mỗi nơi có những đặc điểm tự nhiên và văn hóa riêng.

Mối quan hệ giữa địa hình và đời sống con người ở Colombia rất chặt chẽ. Các vùng núi cao Andes là nơi tập trung nông nghiệp truyền thống và các trung tâm đô thị lớn. Các vùng ven biển là cửa ngõ giao thương và du lịch. Các vùng đồng bằng và rừng Amazon là nơi sinh sống của các cộng đồng bản địa và có tiềm năng khai thác tài nguyên, nhưng cũng đối mặt với những thách thức về bảo tồn.

4.2. Khí hậu

Do vị trí gần đường xích đạo, Colombia có khí hậu nhiệt đới chủ đạo. Tuy nhiên, sự đa dạng về địa hình, đặc biệt là độ cao của dãy Andes, tạo ra nhiều đới khí hậu khác nhau:

• Khí hậu nóng ẩm (Tierra Caliente): Dưới 1.00 K m, nhiệt độ trung bình trên 24 °C. Phổ biến ở các vùng đất thấp ven biển, đồng bằng Llanos và rừng Amazon.
• Khí hậu ôn hòa (Tierra Templada): Từ 1.00 K m đến 2.00 K m, nhiệt độ trung bình từ 17 °C đến 24 °C. Đây là vùng trồng cà phê chính của Colombia.
• Khí hậu mát mẻ (Tierra Fría): Từ 2.00 K m đến 3.00 K m, nhiệt độ trung bình từ 12 °C đến 17 °C. Các thành phố lớn như Bogotá nằm trong đới khí hậu này.
• Khí hậu núi cao (Páramo): Từ 3.00 K m đến 4.00 K m, nhiệt độ thấp, thảm thực vật chủ yếu là cỏ và cây bụi.
• Khí hậu băng giá (Tierra Helada): Trên 4.00 K m, có tuyết phủ vĩnh cửu.

Lượng mưa phân bố không đồng đều theo vùng và theo mùa. Vùng ven biển Thái Bình Dương là một trong những nơi mưa nhiều nhất thế giới, trong khi bán đảo Guajira ở phía bắc lại rất khô hạn. Hầu hết các vùng có hai mùa mưa và hai mùa khô rõ rệt. Biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động ngày càng rõ rệt đến các kiểu khí hậu và tài nguyên nước của Colombia, đặt ra những thách thức cho nông nghiệp và đời sống người dân.

4.3. Đa dạng sinh học và bảo tồn

Colombia là một trong những quốc gia siêu đa dạng sinh học trên thế giới, đứng đầu về số loài chim. Quốc gia này có tỷ lệ loài trên một đơn vị diện tích cao nhất hành tinh và số lượng loài đặc hữu (loài không tìm thấy tự nhiên ở bất kỳ nơi nào khác) lớn nhất so với bất kỳ quốc gia nào. Khoảng 10% các loài trên Trái Đất sống ở Colombia, bao gồm hơn 1.900 loài chim, nhiều hơn cả châu Âu và Bắc Mỹ cộng lại. Colombia có 10% các loài động vật có vú trên thế giới, 14% các loài động vật lưỡng cư và 18% các loài chim trên thế giới.

Về thực vật, đất nước này có từ 40.000 đến 45.000 loài thực vật, tương đương 10% đến 20% tổng số loài toàn cầu, điều này càng đáng chú ý hơn khi Colombia được coi là một quốc gia có quy mô trung bình. Colombia là quốc gia đa dạng sinh học thứ hai trên thế giới, chỉ đứng sau Brazil, quốc gia lớn hơn khoảng 7 lần.

Colombia có khoảng 2.000 loài cá biển và là quốc gia đa dạng thứ hai về cá nước ngọt. Đây cũng là quốc gia có nhiều loài bướm đặc hữu nhất, đứng đầu về các loài lan, và có khoảng 7.000 loài bọ cánh cứng. Colombia đứng thứ hai về số lượng loài lưỡng cư và là quốc gia đa dạng thứ ba về bò sát và cau. Có khoảng 1.900 loài động vật thân mềm và theo ước tính, có khoảng 300.000 loài động vật không xương sống trong nước. Ở Colombia có 32 quần xã sinh vật trên cạn và 314 loại hệ sinh thái.

Các khu bảo tồn và "Hệ thống Công viên Quốc gia" bao phủ một diện tích khoảng 14.27 M ha và chiếm 12,77% lãnh thổ Colombia. So với các nước láng giềng, tỷ lệ phá rừng ở Colombia vẫn còn tương đối thấp. Colombia có chỉ số Toàn vẹn Cảnh quan Rừng năm 2018 là 8,26/10, xếp thứ 25 trên toàn cầu trong số 172 quốc gia. Colombia là quốc gia đứng thứ sáu trên thế giới về tổng trữ lượng nước ngọt tái tạo, và vẫn còn nhiều trữ lượng nước ngọt lớn.

Chính phủ Colombia đã thành lập một hệ thống các công viên quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên nhằm bảo vệ di sản này. Các chính sách môi trường ngày càng được chú trọng, tuy nhiên, việc thực thi vẫn còn nhiều thách thức do các hoạt động khai thác tài nguyên, nông nghiệp mở rộng và xung đột vũ trang. Việc đảm bảo quyền của các cộng đồng địa phương và bản địa trong quản lý và bảo tồn tài nguyên cũng là một vấn đề quan trọng.

5.1. Hệ thống chính trị

Hiến pháp năm 1991 của Colombia là nền tảng pháp lý cao nhất của quốc gia, thiết lập một nhà nước pháp quyền xã hội và dân chủ. Hiến pháp này đảm bảo một loạt các quyền cơ bản cho công dân, bao gồm quyền sống, tự do, bình đẳng, và các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa.
Hệ thống chính trị Colombia hoạt động theo nguyên tắc tam quyền phân lập:

• Nhánh Hành pháp: Đứng đầu là Tổng thống, người vừa là nguyên thủ quốc gia vừa là người đứng đầu chính phủ. Tổng thống được bầu trực tiếp bởi người dân với nhiệm kỳ 4 năm và không được tái cử liên tiếp ngay lập tức. Tổng thống bổ nhiệm các bộ trưởng và chịu trách nhiệm điều hành đất nước.
• Nhánh Lập pháp: Do Quốc hội (Congreso) đảm nhiệm, là một cơ quan lưỡng viện bao gồm Thượng viện (Senado) và Hạ viện (Cámara de Representantes). Các thành viên Quốc hội được bầu theo phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ 4 năm. Quốc hội có quyền lập pháp, giám sát chính phủ và phê chuẩn ngân sách.
• Nhánh Tư pháp: Độc lập với hành pháp và lập pháp, bao gồm Tòa án Tối cao, Hội đồng Nhà nước, Tòa án Hiến pháp và Hội đồng Tư pháp Cấp cao. Nhánh tư pháp chịu trách nhiệm giải thích luật, xét xử các vụ án và đảm bảo tính hợp hiến của các đạo luật.

Ngoài ba nhánh quyền lực chính, Colombia còn có các cơ quan kiểm soát nhà nước quan trọng như Văn phòng Tổng Thanh tra (Procuraduría General de la Nación), Văn phòng Tổng Kiểm toán (Contraloría General de la República) và Văn phòng Thanh tra Nhân dân (Defensoría del Pueblo). Các cơ quan này có vai trò giám sát hoạt động của chính phủ, chống tham nhũng và bảo vệ quyền của công dân.
Nền dân chủ Colombia đã trải qua nhiều thách thức, bao gồm xung đột vũ trang kéo dài, bạo lực chính trị, tham nhũng và buôn bán ma túy. Tuy nhiên, các thể chế dân chủ vẫn được duy trì và đã có những nỗ lực cải cách nhằm củng cố nhà nước pháp quyền và tăng cường sự tham gia của người dân.

5.2. Phân chia hành chính

Colombia được chia thành 32 tỉnh (departamentos) và một quận thủ đô (Distrito Capital), có địa vị tương đương một tỉnh. Thủ đô Bogotá cũng là thủ phủ của tỉnh Cundinamarca. Mỗi tỉnh có một chính quyền địa phương do một thống đốc (gobernador) đứng đầu và một hội đồng tỉnh (asamblea departamental), cả hai đều được bầu trực tiếp với nhiệm kỳ 4 năm.
Các tỉnh lại được chia nhỏ thành các khu tự quản (municipios), mỗi khu tự quản có một thị trưởng (alcalde) và một hội đồng khu tự quản (concejo municipal) được bầu cử. Các khu tự quản ở vùng nông thôn lại được chia thành các corregimientos và ở vùng đô thị được chia thành các comunas. Mỗi corregimiento hoặc comuna có một hội đồng hành chính địa phương được bầu cử.
Ngoài thủ đô, bốn thành phố khác đã được chỉ định là quận (thực chất là các khu tự quản đặc biệt), dựa trên các đặc điểm nổi bật. Đó là Barranquilla, Cartagena, Santa Marta và Buenaventura. Một số tỉnh có các phân khu hành chính địa phương, nơi các thị trấn có mật độ dân số lớn và các khu tự quản gần nhau (ví dụ, ở Antioquia và Cundinamarca). Ở những tỉnh có dân số thấp (ví dụ Amazonas, Vaupés và Vichada), các phân khu hành chính đặc biệt được áp dụng, chẳng hạn như "corregimientos cấp tỉnh", là sự kết hợp giữa một khu tự quản và một corregimiento.
Hệ thống phân chia hành chính này nhằm mục đích quản lý hiệu quả lãnh thổ rộng lớn và đa dạng của Colombia, đồng thời thúc đẩy sự phát triển cân bằng giữa các vùng và tăng cường sự tham gia của người dân vào quản trị địa phương.

	Tỉnh	Thủ phủ
1	Amazonas	Leticia
2	Antioquia	Medellín
3	Arauca	Arauca
4	Atlántico	Barranquilla
5	Bolívar	Cartagena
6	Boyacá	Tunja
7	Caldas	Manizales
8	Caquetá	Florencia
9	Casanare	Yopal
10	Cauca	Popayán
11	Cesar	Valledupar
12	Chocó	Quibdó
13	Córdoba	Montería
14	Cundinamarca	Bogotá
15	Guainía	Inírida
16	Guaviare	San José del Guaviare
17	Huila	Neiva
18	La Guajira	Riohacha
19	Magdalena	Santa Marta
20	Meta	Villavicencio
21	Nariño	Pasto
22	Norte de Santander	Cúcuta
23	Putumayo	Mocoa
24	Quindío	Armenia
25	Risaralda	Pereira
26	San Andrés, Providencia và Santa Catalina	San Andrés
27	Santander	Bucaramanga
28	Sucre	Sincelejo
29	Tolima	Ibagué
30	Valle del Cauca	Cali
31	Vaupés	Mitú
32	Vichada	Puerto Carreño
33	Bogotá	Bogotá

5.3. Quan hệ đối ngoại

Chính sách đối ngoại của Colombia do Tổng thống, với tư cách là nguyên thủ quốc gia, đứng đầu và được quản lý bởi Bộ Ngoại giao. Colombia có các phái bộ ngoại giao ở tất cả các châu lục.
Colombia là một trong bốn thành viên sáng lập của Liên minh Thái Bình Dương, một cơ chế hội nhập chính trị, kinh tế và hợp tác nhằm thúc đẩy lưu thông tự do hàng hóa, dịch vụ, vốn và con người giữa các thành viên, cũng như một thị trường chứng khoán chung và các đại sứ quán chung ở một số quốc gia. Colombia cũng là thành viên của Liên Hợp Quốc, WTO, OECD, OAS, Tổ chức các quốc gia Ibero-Mỹ, và Cộng đồng các quốc gia Andean.
Colombia là một đối tác toàn cầu của NATO và là một đồng minh lớn ngoài NATO của Hoa Kỳ.
Quan hệ của Colombia với các quốc gia láng giềng có những thăng trầm. Quan hệ với Venezuela đặc biệt phức tạp do những khác biệt về ý thức hệ và các vấn đề biên giới, bao gồm cả dòng người di cư Venezuela sang Colombia. Quan hệ với Ecuador cũng từng căng thẳng do các vấn đề liên quan đến xung đột vũ trang, nhưng đã được cải thiện. Colombia duy trì quan hệ hợp tác chặt chẽ với Peru và Brasil.
Colombia tích cực tham gia vào các tổ chức khu vực và quốc tế, ủng hộ chủ nghĩa đa phương và giải quyết hòa bình các tranh chấp. Nước này đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực chống buôn bán ma túy và tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia. Chính sách đối ngoại của Colombia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân quyền quốc tế, phát triển bền vững và hợp tác vì sự phát triển.

5.4. Quân sự

Nhánh hành pháp của chính phủ chịu trách nhiệm quản lý quốc phòng của Colombia, với Tổng thống là tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Bộ Quốc phòng thực hiện quyền kiểm soát hàng ngày đối với quân đội và Cảnh sát Quốc gia Colombia. Colombia có 455.461 quân nhân tại ngũ. Năm 2016, 3,4% GDP của đất nước được chi cho quân sự, xếp thứ 24 trên thế giới. Lực lượng vũ trang của Colombia là lớn nhất ở Mỹ Latinh, và là nước chi tiêu quân sự lớn thứ hai sau Brasil. Năm 2018, Colombia đã ký hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân của Liên Hợp Quốc.
Quân đội Colombia được chia thành ba nhánh: Lục quân; Không quân; và Hải quân. Cảnh sát Quốc gia hoạt động như một lực lượng gendarmerie, hoạt động độc lập với quân đội với tư cách là cơ quan thực thi pháp luật cho toàn bộ đất nước. Mỗi lực lượng này hoạt động với bộ máy tình báo riêng biệt với Cục Tình báo Quốc gia (DNI, trong tiếng Tây Ban Nha).
Lục quân Quốc gia được hình thành bởi các sư đoàn, lữ đoàn, lữ đoàn đặc biệt và các đơn vị đặc biệt. Hải quân Colombia bao gồm Thủy quân lục chiến, Lực lượng Hải quân Caribe, Lực lượng Hải quân Thái Bình Dương, Lực lượng Hải quân miền Nam, Lực lượng Hải quân miền Đông, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Colombia, Không quân Hải quân và Bộ Tư lệnh Đặc biệt San Andres y Providencia. Không quân bao gồm 15 đơn vị không quân.
Trong nhiều thập kỷ, quân đội Colombia đã đóng vai trò trung tâm trong việc đối phó với cuộc xung đột vũ trang nội bộ chống lại các nhóm du kích cánh tả và các tổ chức tội phạm ma túy. Sau thỏa thuận hòa bình với FARC, vai trò của quân đội đang dần chuyển hướng sang bảo vệ biên giới, chống tội phạm có tổ chức và tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình quốc tế. Tuy nhiên, các vấn đề liên quan đến nhân quyền và sự kiểm soát dân sự đối với quân đội vẫn là những thách thức cần giải quyết.

5.5. Nhân quyền

Tình hình nhân quyền tại Colombia là một vấn đề phức tạp và đã được cộng đồng quốc tế quan tâm trong nhiều thập kỷ. Cuộc xung đột vũ trang kéo dài giữa chính phủ, các nhóm du kích cánh tả (như FARC, ELN), các nhóm bán quân sự cánh hữu và các băng đảng ma túy đã gây ra những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng đối với dân thường.
Các thách thức chính bao gồm:

• Bạo lực và các vụ giết người ngoài vòng pháp luật: Dân thường, các nhà hoạt động xã hội, nhà báo, người bảo vệ nhân quyền, và các nhà lãnh đạo cộng đồng thường xuyên trở thành mục tiêu của bạo lực từ các bên tham chiến. Các vụ thảm sát, ám sát và mất tích cưỡng bức đã xảy ra.
• Di dời cưỡng bức: Hàng triệu người dân Colombia đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa do xung đột và bạo lực, trở thành một trong những quốc gia có số người di dời nội bộ (IDP) cao nhất thế giới.
• Quyền của các nhóm thiểu số và bản địa: Các cộng đồng người gốc Phi-Colombia và người bản địa thường bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi xung đột, đối mặt với sự phân biệt đối xử, mất đất đai và bạo lực.
• Quyền của phụ nữ và trẻ em: Phụ nữ và trẻ em là những đối tượng dễ bị tổn thương, thường xuyên phải đối mặt với bạo lực tình dục, tuyển mộ cưỡng bức vào các nhóm vũ trang và các hình thức bóc lột khác.
• Quyền của các nhà hoạt động xã hội và người bảo vệ nhân quyền: Những người lên tiếng bảo vệ nhân quyền và công lý thường xuyên bị đe dọa, tấn công và sát hại.
• Sự trừng phạt: Việc đưa thủ phạm của các vụ vi phạm nhân quyền ra trước công lý vẫn còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng miễn trừ hình phạt phổ biến.

Chính phủ Colombia và các tổ chức xã hội dân sự đã có những nỗ lực nhằm cải thiện tình hình nhân quyền, bao gồm việc thành lập các cơ chế bảo vệ, điều tra và xét xử các vụ vi phạm. Thỏa thuận hòa bình với FARC năm 2016 bao gồm các điều khoản quan trọng về công lý chuyển tiếp, bồi thường cho nạn nhân và đảm bảo không tái diễn bạo lực. Tuy nhiên, việc thực thi đầy đủ các cam kết này và giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của xung đột và bạo lực vẫn là một quá trình lâu dài và đầy thách thức.

6.1. Tổng quan kinh tế

Nền kinh tế Colombia là một trong những nền kinh tế lớn và đa dạng nhất ở Mỹ Latinh. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa của Colombia ước tính khoảng 350.00 B USD (năm 2022), với GDP theo sức mua tương đương (PPP) khoảng 1.00 T USD.
Các ngành kinh tế chủ đạo bao gồm:

• Khai khoáng và Năng lượng: Colombia có trữ lượng lớn dầu mỏ, than đá (lớn nhất Mỹ Latinh), khí tự nhiên và ngọc lục bảo (một trong những nhà sản xuất hàng đầu thế giới). Ngành này đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu và thu ngân sách nhà nước.
• Nông nghiệp: Cà phê Colombia nổi tiếng thế giới về chất lượng. Ngoài ra, Colombia còn xuất khẩu hoa (đứng thứ hai thế giới), chuối, đường, dầu cọ và các sản phẩm nông nghiệp khác.
• Công nghiệp: Các ngành công nghiệp chính bao gồm dệt may, thực phẩm chế biến, hóa chất, xi măng và sản xuất ô tô.
• Dịch vụ: Ngành dịch vụ chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong GDP, bao gồm tài chính, ngân hàng, du lịch, viễn thông và công nghệ thông tin.

Chính phủ Colombia đã thực hiện nhiều chính sách kinh tế nhằm thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát và thu hút đầu tư nước ngoài. Các hiệp định thương mại tự do với Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu và các nước khác đã giúp mở rộng thị trường xuất khẩu.
Tuy nhiên, nền kinh tế Colombia vẫn đối mặt với nhiều thách thức:

• Nghèo đói và Bất bình đẳng thu nhập: Mặc dù có những cải thiện, tỷ lệ nghèo đói vẫn còn cao, đặc biệt ở các vùng nông thôn và trong các cộng đồng thiểu số. Chênh lệch giàu nghèo là một vấn đề nghiêm trọng. Chỉ số Gini của Colombia thuộc nhóm cao nhất khu vực.
• Thất nghiệp và Lao động phi chính thức: Tỷ lệ thất nghiệp, đặc biệt ở thanh niên, vẫn là một vấn đề đáng lo ngại. Một bộ phận lớn lực lượng lao động làm việc trong khu vực phi chính thức, thiếu sự bảo đảm về việc làm và phúc lợi xã hội.
• Sự phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên: Nền kinh tế vẫn còn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu tài nguyên thô, dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá cả trên thị trường thế giới.
• Ảnh hưởng của xung đột vũ trang và tội phạm ma túy: Mặc dù tình hình an ninh đã cải thiện, tàn dư của xung đột và hoạt động của các nhóm tội phạm vẫn gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế và môi trường đầu tư ở một số khu vực.

Chính phủ Colombia đang nỗ lực giải quyết các thách thức này thông qua các chính sách cải cách cơ cấu, đầu tư vào giáo dục và cơ sở hạ tầng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.

6.2. Nông nghiệp và tài nguyên thiên nhiên

Nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế và đời sống xã hội Colombia. Đất nước này có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc trồng trọt đa dạng các loại cây trồng.

• Cà phê: Cà phê Colombia nổi tiếng thế giới với chất lượng cao, đặc biệt là giống Arabica. Ngành cà phê tạo việc làm cho hàng trăm nghìn nông hộ và đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu.
• Hoa: Colombia là nước xuất khẩu hoa lớn thứ hai thế giới, sau Hà Lan. Các loại hoa chủ yếu là hoa hồng, cẩm chướng, cúc.
• Chuối và Trái cây khác: Chuối là một mặt hàng xuất khẩu quan trọng. Ngoài ra, Colombia còn trồng nhiều loại trái cây nhiệt đới khác như dứa, xoài, chanh dây, bơ.
• Dầu cọ: Ngành sản xuất dầu cọ đang phát triển nhanh chóng, tuy nhiên cũng gây ra những lo ngại về tác động môi trường và xã hội.
• Các nông sản khác: Mía đường, ca cao, gạo, khoai tây, sắn cũng là những nông sản quan trọng phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Colombia sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú:

• Than đá: Trữ lượng than đá của Colombia thuộc hàng lớn nhất thế giới. Đây là một mặt hàng xuất khẩu chủ lực.
• Dầu mỏ và Khí tự nhiên: Ngành dầu khí đóng góp quan trọng vào ngân sách nhà nước và kim ngạch xuất khẩu.
• Ngọc lục bảo: Colombia là một trong những nhà sản xuất và xuất khẩu ngọc lục bảo hàng đầu thế giới, nổi tiếng với chất lượng và màu sắc độc đáo.
• Vàng và các kim loại quý khác: Colombia cũng có trữ lượng vàng, bạc và bạch kim.
• Tài nguyên rừng và thủy sản: Rừng Amazon và các hệ sinh thái khác cung cấp nguồn tài nguyên gỗ và đa dạng sinh học phong phú. Các vùng ven biển và sông ngòi có tiềm năng khai thác thủy sản.

Việc khai thác nông sản và tài nguyên thiên nhiên mang lại lợi ích kinh tế lớn, nhưng cũng đặt ra những thách thức về môi trường và xã hội. Các vấn đề như phá rừng, ô nhiễm nguồn nước, xung đột đất đai và điều kiện lao động trong một số ngành cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững. Chính phủ và các tổ chức xã hội đang nỗ lực thúc đẩy các phương thức sản xuất bền vững, bảo vệ môi trường và quyền lợi của các cộng đồng địa phương.

6.3. Năng lượng và giao thông

Năng lượng:
Sản xuất điện ở Colombia chủ yếu đến từ các nguồn năng lượng tái tạo. 69,93% được lấy từ thủy điện. Cam kết của Colombia đối với năng lượng tái tạo đã được công nhận trong Chỉ số Kinh tế Xanh Toàn cầu (GGEI) năm 2014, xếp hạng trong số 10 quốc gia hàng đầu thế giới về các lĩnh vực hiệu quả xanh hóa. Colombia cũng có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời và năng lượng gió, đang dần được khai thác. Việc đảm bảo an ninh năng lượng, đa dạng hóa nguồn cung và phát triển năng lượng sạch là những ưu tiên của chính phủ.

Giao thông:
Hệ thống giao thông ở Colombia được điều chỉnh trong các chức năng của Bộ Giao thông vận tải và các cơ quan như Viện Đường bộ Quốc gia (INVÍAS) chịu trách nhiệm về Đường cao tốc, Aerocivil, chịu trách nhiệm về hàng không dân dụng và các sân bay, Cơ quan Hạ tầng Quốc gia, phụ trách nhượng quyền thông qua quan hệ đối tác công tư, cho việc thiết kế, xây dựng, bảo trì, vận hành và quản lý cơ sở hạ tầng giao thông, Tổng cục Hàng hải (Dimar) có trách nhiệm phối hợp kiểm soát giao thông hàng hải cùng với Hải quân Colombia, và dưới sự giám sát của Tổng cục Cảng và Giao thông vận tải.
Năm 2021, Colombia có 204.39 K km đường bộ, trong đó 32.28 K km được trải nhựa. Đến cuối năm 2017, đất nước này có khoảng 2.10 K km đường cao tốc hai chiều. Vận tải đường sắt ở Colombia gần như hoàn toàn dành riêng cho vận chuyển hàng hóa và mạng lưới đường sắt có chiều dài 1.70 K km đường ray có khả năng hoạt động. Colombia có 3.96 K km đường ống dẫn khí đốt, 4.90 K km đường ống dẫn dầu, và 2.99 K km đường ống dẫn các sản phẩm tinh chế.
Chính phủ Colombia đã đặt mục tiêu xây dựng 7.00 K km đường bộ từ năm 2016 đến năm 2020, dự kiến sẽ giảm thời gian di chuyển khoảng 30% và chi phí vận chuyển khoảng 20%. Một chương trình nhượng quyền đường thu phí sẽ bao gồm 40 dự án, và là một phần của mục tiêu chiến lược lớn hơn nhằm đầu tư gần 50.00 B USD vào cơ sở hạ tầng giao thông, bao gồm hệ thống đường sắt, làm cho Sông Magdalena có thể lưu thông trở lại, cải thiện các cơ sở cảng, và mở rộng Sân bay quốc tế El Dorado.
Địa hình núi non hiểm trở là một thách thức lớn đối với việc phát triển hạ tầng giao thông. Chính phủ đang đầu tư mạnh vào việc nâng cấp và mở rộng mạng lưới đường bộ, đường sắt, đường hàng không và cảng biển để cải thiện kết nối giữa các vùng và thúc đẩy thương mại. Hệ thống giao thông công cộng ở các thành phố lớn như Bogotá (TransMilenio) và Medellín (Metro) đang được phát triển để giảm tắc nghẽn giao thông và ô nhiễm môi trường. Việc đảm bảo tính bền vững và khả năng tiếp cận công bằng trong lĩnh vực năng lượng và giao thông là những mục tiêu quan trọng.

6.4. Khoa học và công nghệ

Colombia có hơn 3.950 nhóm nghiên cứu khoa học và công nghệ. iNNpulsa, một cơ quan chính phủ thúc đẩy tinh thần kinh doanh và đổi mới trong nước, cung cấp các khoản tài trợ cho các công ty khởi nghiệp, ngoài các dịch vụ khác mà cơ quan này và các tổ chức cung cấp. Colombia được xếp hạng 61 trong Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm 2024. Các không gian làm việc chung đã xuất hiện để phục vụ như các cộng đồng cho các công ty khởi nghiệp lớn và nhỏ. Các tổ chức như Tổng công ty Nghiên cứu Sinh học (CIB) nhằm hỗ trợ những người trẻ tuổi quan tâm đến công tác khoa học đã được phát triển thành công ở Colombia. Trung tâm Quốc tế Nông nghiệp Nhiệt đới có trụ sở tại Colombia điều tra những thách thức ngày càng tăng của nóng lên toàn cầu và an ninh lương thực.
Các phát minh quan trọng liên quan đến y học đã được thực hiện ở Colombia, chẳng hạn như máy tạo nhịp tim nhân tạo bên ngoài đầu tiên có điện cực bên trong, được phát minh bởi kỹ sư điện Jorge Reynolds Pombo, một phát minh có tầm quan trọng lớn đối với những người bị suy tim. Cũng được phát minh ở Colombia là kỹ thuật microkeratome và keratomileusis, tạo thành nền tảng cơ bản của những gì ngày nay được gọi là LASIK (một trong những kỹ thuật quan trọng nhất để điều chỉnh tật khúc xạ của thị lực) và van Hakim để điều trị não úng thủy. Colombia đã bắt đầu đổi mới công nghệ quân sự cho quân đội của mình và các quân đội khác trên thế giới; đặc biệt là trong thiết kế và tạo ra các sản phẩm bảo vệ đạn đạo cá nhân, phần cứng quân sự, robot quân sự, bom, thiết bị mô phỏng và radar.
Một số nhà khoa học hàng đầu của Colombia là Joseph M. Tohme, nhà nghiên cứu được công nhận vì công trình nghiên cứu về đa dạng di truyền của thực phẩm, Manuel Elkin Patarroyo, người nổi tiếng với công trình đột phá về vắc-xin tổng hợp cho sốt rét, Francisco Lopera, người đã phát hiện ra "Đột biến Paisa" hay một loại bệnh Alzheimer khởi phát sớm, Rodolfo Llinás, người nổi tiếng với nghiên cứu về các đặc tính nội tại của tế bào thần kinh và lý thuyết về một hội chứng đã thay đổi cách hiểu về hoạt động của não bộ, Jairo Quiroga Puello được công nhận vì các nghiên cứu về đặc tính của các chất tổng hợp có thể được sử dụng để chống lại nấm, khối u, bệnh lao và thậm chí một số loại vi-rút, và Ángela Restrepo, người đã thiết lập các chẩn đoán và phương pháp điều trị chính xác để chống lại tác động của một căn bệnh do Paracoccidioides brasiliensis gây ra.
Chính phủ Colombia đang có những chính sách nhằm thúc đẩy nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Các lĩnh vực ưu tiên bao gồm công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo và nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, đầu tư cho khoa học công nghệ vẫn còn hạn chế và cần có những nỗ lực lớn hơn để giải quyết vấn đề phân hóa kỹ thuật số và đảm bảo lợi ích xã hội từ các thành tựu khoa học công nghệ.

6.5. Du lịch

Colombia sở hữu nguồn tài nguyên du lịch đa dạng và phong phú, bao gồm các cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, di sản văn hóa độc đáo và các thành phố sôi động.

• Tài nguyên du lịch tự nhiên:
  • Vùng Andes: Các công viên quốc gia như Los Nevados (với các đỉnh núi lửa phủ tuyết), thung lũng Cocora (với những cây cọ sáp khổng lồ - quốc thụ của Colombia), và các khu bảo tồn thiên nhiên khác thu hút du khách yêu thích trekking, leo núi và khám phá thiên nhiên.
  • Vùng ven biển Caribe: Các bãi biển nổi tiếng như ở Cartagena, Santa Marta, và quần đảo San Andrés, Providencia y Santa Catalina là điểm đến lý tưởng cho du lịch biển và lặn biển. Công viên quốc gia Tayrona với sự kết hợp giữa rừng rậm và biển cả cũng là một điểm hấp dẫn.
  • Vùng Amazon: Khám phá rừng mưa Amazon, tìm hiểu về hệ động thực vật phong phú và văn hóa của các cộng đồng bản địa là một trải nghiệm độc đáo.
  • Vùng cà phê (Eje Cafetero): Cảnh quan văn hóa cà phê của Colombia, một Di sản Thế giới UNESCO, mang đến cho du khách cơ hội tìm hiểu về quy trình trồng và chế biến cà phê, cũng như thưởng thức cà phê hảo hạng.
• Di sản văn hóa:
  • Cartagena: Thành phố cảng lịch sử với các bức tường thành cổ kính, kiến trúc thuộc địa đầy màu sắc và các pháo đài cổ, được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.
  • Bogotá: Thủ đô với nhiều bảo tàng nổi tiếng như Bảo tàng Vàng (Museo del Oro), khu phố cổ La Candelaria với kiến trúc thuộc địa và các nhà thờ cổ.
  • Villa de Leyva: Một thị trấn thuộc địa được bảo tồn tốt với quảng trường chính rộng lớn và các hóa thạch khủng long.
  • San Agustín và Tierradentro: Các công viên khảo cổ với những bức tượng đá bí ẩn và các hầm mộ ngầm của các nền văn minh tiền Colombo, được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.
  • Lễ hội: Colombia có nhiều lễ hội đặc sắc như Lễ hội Carnaval Barranquilla, Lễ hội Hoa Medellín, Lễ hội Đen và Trắng Pasto.

  Ngành du lịch Colombia đã có sự phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, nhờ vào sự cải thiện về an ninh và các chính sách xúc tiến du lịch của chính phủ. Du lịch đóng góp ngày càng quan trọng vào nền kinh tế, tạo việc làm và thu nhập cho người dân địa phương. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch bền vững, bảo vệ môi trường và di sản văn hóa, đồng thời đảm bảo lợi ích cho cộng đồng địa phương vẫn là những thách thức cần được quan tâm.

7.1. Tổng quan nhân khẩu

Với dân số ước tính khoảng 50 triệu người vào năm 2020, Colombia là quốc gia đông dân thứ ba ở Mỹ Latinh, sau Brasil và México. Vào đầu thế kỷ 20, dân số Colombia khoảng 4 triệu người. Kể từ đầu những năm 1970, Colombia đã trải qua sự suy giảm ổn định về tỷ lệ sinh, tỷ lệ tử vong và tốc độ tăng dân số. Tốc độ tăng dân số năm 2016 ước tính là 0,9%. Khoảng 26,8% dân số từ 15 tuổi trở xuống, 65,7% từ 15 đến 64 tuổi và 7,4% trên 65 tuổi. Tỷ lệ người cao tuổi trong tổng dân số đã bắt đầu tăng đáng kể. Colombia được dự đoán sẽ có dân số 55,3 triệu người vào năm 2050.
Ước tính dân số của khu vực hiện nay là Colombia dao động từ 2,5 đến 12 triệu người vào năm 1500; các ước tính giữa các thái cực bao gồm các con số 6 và 7 triệu. Với cuộc chinh phục của Tây Ban Nha, dân số khu vực đã giảm xuống còn khoảng 1,2 triệu người vào năm 1600, ước tính giảm 52-90%. Đến cuối thời kỳ thuộc địa, nó đã giảm hơn nữa xuống còn khoảng 800.000 người; nó bắt đầu tăng vào đầu thế kỷ 19 lên khoảng 1,4 triệu người, nơi nó sẽ giảm trở lại trong Chiến tranh giành độc lập Colombia xuống còn từ 1 đến 1,2 triệu người. Dân số đất nước không phục hồi về mức trước cuộc chinh phục cho đến những năm 1940, gần 450 năm sau đỉnh cao thế kỷ 16.
Dân số tập trung ở cao nguyên Andes và dọc theo bờ biển Caribe, mật độ dân số nói chung cũng cao hơn ở vùng Andes. Chín tỉnh vùng đất thấp phía đông, chiếm khoảng 54% diện tích Colombia, có ít hơn 6% dân số. Theo truyền thống là một xã hội nông thôn, sự di chuyển đến các khu vực đô thị diễn ra rất mạnh mẽ vào giữa thế kỷ 20, và Colombia hiện là một trong những quốc gia đô thị hóa nhất ở Mỹ Latinh. Dân số đô thị tăng từ 31% tổng dân số năm 1938 lên gần 60% năm 1973, và đến năm 2014, con số này là 76%. Dân số Bogotá một mình đã tăng từ hơn 300.000 người vào năm 1938 lên khoảng 8 triệu người ngày nay. Tổng cộng có bảy mươi hai thành phố hiện có dân số từ 100.000 người trở lên (2015). {{Tính đến|2012}}, Colombia có dân số người di dời nội bộ (IDP) lớn nhất thế giới, ước tính lên tới 4,9 triệu người.
Tuổi thọ trung bình là 74,8 tuổi vào năm 2015, và tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh là 13,1 trên một nghìn ca vào năm 2016. Năm 2015, 94,58% người trưởng thành và 98,66% thanh niên biết chữ và chính phủ chi khoảng 4,49% GDP cho giáo dục.
Mật độ dân số trung bình của Colombia là khoảng 45 người/km². Quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng trong thế kỷ 20, hiện nay khoảng 77% dân số sống ở các khu vực thành thị. Các thành phố lớn như Bogotá, Medellín, Cali và Barranquilla là những trung tâm dân cư và kinh tế quan trọng.
Những thách thức về nhân khẩu học bao gồm tình trạng già hóa dân số đang diễn ra, mặc dù chậm hơn so với một số nước phát triển. Vấn đề di cư, cả di cư nội địa do xung đột và kinh tế, và di cư quốc tế (đặc biệt là từ Venezuela trong những năm gần đây) cũng đặt ra những thách thức về xã hội và kinh tế.

7.2. Các nhóm dân tộc

Theo cuộc điều tra dân số năm 2018, thành phần dân tộc của Colombia bao gồm:

• Mestizo và Da trắng: chiếm 87,58% dân số. Người Mestizo là những người có tổ tiên lai giữa người châu Âu và người bản địa châu Mỹ. Người da trắng chủ yếu có nguồn gốc Tây Ban Nha, nhưng cũng có một bộ phận đáng kể người gốc Trung Đông, Đức và Ý.
• Afro-Colombia: chiếm 6,68% dân số, bao gồm cả những người lai giữa người châu Phi và người châu Âu. Họ chủ yếu sinh sống ở các vùng ven biển Thái Bình Dương và Caribe.
• Amerindian (Thổ dân châu Mỹ): chiếm 4,31% dân số, bao gồm hơn 102 nhóm dân tộc bản địa khác nhau với các nền văn hóa và ngôn ngữ riêng. Các nhóm lớn nhất bao gồm Wayuu, Paez, Pastos, Emberá và Zenú.
• Không khai báo: 1,35% dân số không khai báo nhóm dân tộc của mình.
• Raizal: chiếm 0,06% dân số, sinh sống chủ yếu ở quần đảo San Andrés, Providencia và Santa Catalina, có nguồn gốc hỗn hợp châu Phi, châu Âu và bản địa.
• Palenquero: chiếm 0,02% dân số, là hậu duệ của những nô lệ châu Phi bỏ trốn và thành lập các cộng đồng tự do (palenques), nổi tiếng nhất là San Basilio de Palenque.
• Romani (Di-gan): chiếm 0,01% dân số.

Một nghiên cứu của Latinobarómetro vào năm 2023 đưa ra ước tính hơi khác: 50,3% là Mestizo, 26,4% là Da trắng, 9,5% là Bản địa, 9,0% là Da đen, 4,4% là Mulatto, và 0,4% là Châu Á.
Sự đa dạng sắc tộc là một đặc điểm nổi bật của xã hội Colombia. Mặc dù tiếng Tây Ban Nha là ngôn ngữ chính thức, nhiều ngôn ngữ bản địa và Creole vẫn được sử dụng. Chính phủ đã có những nỗ lực nhằm công nhận và bảo vệ quyền của các nhóm bản địa và thiểu số, tuy nhiên, họ vẫn thường xuyên đối mặt với sự phân biệt đối xử và các hình thức bạo lực.

7.3. Ngôn ngữ

Khoảng 99,2% người Colombia nói tiếng Tây Ban Nha, còn được gọi là tiếng Castilian; 65 ngôn ngữ châu Mỹ bản địa, hai ngôn ngữ Creole, tiếng Romani và Ngôn ngữ ký hiệu Colombia cũng được sử dụng trong nước. Tiếng Anh có địa vị chính thức tại quần đảo San Andrés, Providencia và Santa Catalina.
Tổng cộng có 101 ngôn ngữ được liệt kê cho Colombia trong cơ sở dữ liệu Ethnologue. Số lượng cụ thể các ngôn ngữ được nói có sự khác biệt nhỏ vì một số tác giả coi các ngôn ngữ khác nhau là các biến thể hoặc phương ngữ của cùng một ngôn ngữ. Các ước tính tốt nhất ghi nhận 71 ngôn ngữ được nói trong nước ngày nay - hầu hết trong số đó thuộc các họ ngôn ngữ Chibchan, Tucanoan, Bora-Witoto, Guajiboan, Arawakan, Cariban, Barbacoan, và Saliban. Hiện có hơn 850.000 người nói các ngôn ngữ bản địa.
Tiếng Tây Ban Nha là ngôn ngữ chính thức và được sử dụng rộng rãi nhất. Tuy nhiên, Colombia cũng là một quốc gia đa ngôn ngữ với hàng chục ngôn ngữ bản địa vẫn được nói bởi các cộng đồng trên khắp đất nước. Hiến pháp năm 1991 công nhận các ngôn ngữ bản địa là ngôn ngữ chính thức trong lãnh thổ của các cộng đồng đó. Ngoài ra, còn có các ngôn ngữ Creole như Palenquero (được nói ở San Basilio de Palenque, một Di sản Văn hóa Phi vật thể của Nhân loại) và Creole San Andrés-Providencia (một ngôn ngữ Creole dựa trên tiếng Anh).

7.4. Tôn giáo

Cục Thống kê Hành chính Quốc gia (DANE) không thu thập số liệu thống kê tôn giáo, và khó có thể có được các báo cáo chính xác. Tuy nhiên, dựa trên nhiều nghiên cứu và một cuộc khảo sát, khoảng 90% dân số theo đạo Cơ đốc, phần lớn trong số đó (70,9%-79%) là Công giáo La Mã, trong khi một thiểu số đáng kể (16,7%) theo đạo Tin Lành (chủ yếu là Chủ nghĩa Phúc âm). Khoảng 4,7% dân số là vô thần hoặc bất khả tri, trong khi 3,5% tuyên bố tin vào Chúa nhưng không theo một tôn giáo cụ thể nào. 1,8% người Colombia theo Nhân Chứng Giê-hô-va và Cơ Đốc Phục lâm và ít hơn 1% theo các tôn giáo khác, chẳng hạn như Đức tin Baháʼí, Hồi giáo, Do Thái giáo, Phật giáo, Mặc Môn giáo, Ấn Độ giáo, các tôn giáo bản địa, Hare Krishna, phong trào Rastafari, Chính thống giáo Đông phương, và các nghiên cứu tâm linh. Những người còn lại hoặc không trả lời hoặc trả lời rằng họ không biết. Ngoài các số liệu thống kê trên, 35,9% người Colombia cho biết họ không tích cực thực hành đức tin của mình. 1.519.562 người ở Colombia, hay khoảng 3% dân số cho biết theo một tôn giáo bản địa.
Mặc dù Colombia vẫn là một quốc gia chủ yếu là Công giáo La Mã theo số lượng người được rửa tội, hiến pháp Colombia năm 1991 đảm bảo tự do tôn giáo và tất cả các tín ngưỡng và nhà thờ đều được tự do bình đẳng trước pháp luật.
Công giáo La Mã là tôn giáo chiếm đa số tại Colombia, nhưng ảnh hưởng của nó đã giảm dần trong những năm gần đây. Sự phát triển của các nhà thờ Tin Lành, đặc biệt là các nhánh Ngũ Tuần và Tin Lành Hiện đại, là một xu hướng đáng chú ý. Hiến pháp Colombia đảm bảo tự do tôn giáo và tín ngưỡng. Cũng có một số lượng nhỏ tín đồ của các tôn giáo khác như Do Thái giáo, Hồi giáo, Phật giáo và các tín ngưỡng bản địa.

7.5. Y tế

Tuổi thọ trung bình chung ở Colombia khi sinh là 79,3 tuổi (76,7 tuổi đối với nam và 81,9 tuổi đối với nữ). Các cải cách y tế đã dẫn đến những cải thiện lớn trong hệ thống y tế của đất nước, với các tiêu chuẩn y tế ở Colombia được cải thiện rất nhiều kể từ những năm 1980. Hệ thống mới đã mở rộng phạm vi bao phủ dân số của hệ thống an sinh xã hội và y tế từ 21% (trước năm 1993) lên 96% vào năm 2012. Năm 2017, chính phủ đã tuyên bố một trung tâm nghiên cứu và điều trị ung thư là một Dự án Lợi ích Chiến lược Quốc gia.
Một nghiên cứu năm 2016 do tạp chí América Economía thực hiện đã xếp hạng 21 cơ sở y tế của Colombia trong số 44 cơ sở hàng đầu ở Mỹ Latinh, chiếm 48% tổng số. Năm 2022, 26 bệnh viện của Colombia nằm trong số 61 bệnh viện tốt nhất ở Mỹ Latinh (tổng số 42%). Cũng trong năm 2023, hai bệnh viện của Colombia nằm trong top 75 bệnh viện hàng đầu thế giới.
Hệ thống y tế Colombia đã có những cải cách quan trọng nhằm mở rộng phạm vi bao phủ và cải thiện chất lượng dịch vụ. Tuy nhiên, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế vẫn còn chênh lệch giữa các vùng và các nhóm dân cư. Các bệnh truyền nhiễm và các bệnh không lây nhiễm (như bệnh tim mạch, ung thư) đều là những thách thức sức khỏe cộng đồng. Chính phủ đang nỗ lực tăng cường y tế dự phòng, cải thiện cơ sở hạ tầng y tế và đảm bảo công bằng trong việc tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

7.6. Giáo dục

Kinh nghiệm giáo dục của nhiều trẻ em Colombia bắt đầu bằng việc theo học tại một học viện mầm non cho đến năm tuổi (Educación preescolar). Giáo dục cơ bản (Educación básica) là bắt buộc theo luật. Nó có hai giai đoạn: Giáo dục cơ bản tiểu học (Educación básica primaria) kéo dài từ lớp một đến lớp năm - trẻ em từ sáu đến mười tuổi, và Giáo dục cơ bản trung học (Educación básica secundaria), kéo dài từ lớp sáu đến lớp chín. Giáo dục cơ bản được theo sau bởi Giáo dục trung cấp nghề (Educación media vocacional) bao gồm các lớp mười và mười một. Nó có thể có các phương thức hoặc chuyên ngành đào tạo nghề khác nhau (học thuật, kỹ thuật, kinh doanh, v.v.) tùy theo chương trình giảng dạy được mỗi trường áp dụng.
Sau khi hoàn thành tất cả các năm học cơ bản và trung cấp, học sinh sẽ được cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông. Học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông được gọi là bachiller, bởi vì trường trung học cơ sở và trung học phổ thông theo truyền thống được coi là một đơn vị gọi là bachillerato (từ lớp sáu đến lớp mười một). Học sinh năm cuối trung học phổ thông tham gia kỳ thi ICFES (nay đổi tên thành Saber 11) để được xét tuyển vào giáo dục đại học (Educación superior). Giáo dục đại học này bao gồm các nghiên cứu chuyên môn đại học, giáo dục chuyên nghiệp kỹ thuật, công nghệ và trung cấp, và các nghiên cứu sau đại học. Các cơ sở giáo dục đại học chuyên nghiệp kỹ thuật cũng mở cửa cho sinh viên có bằng cấp về Nghệ thuật và Kinh doanh. Bằng cấp này thường được SENA cấp sau một chương trình học kéo dài hai năm.
Bachilleres (học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông) có thể đăng ký vào một chương trình đào tạo chuyên nghiệp đại học do một trường đại học cung cấp; các chương trình này kéo dài đến năm năm (hoặc ít hơn đối với giáo dục chuyên nghiệp kỹ thuật, công nghệ và trung cấp, và các nghiên cứu sau đại học), thậm chí có thể kéo dài từ sáu đến bảy năm đối với một số ngành nghề, chẳng hạn như y học. Ở Colombia, không có một tổ chức nào như cao đẳng; sinh viên trực tiếp vào một chương trình đào tạo tại một trường đại học hoặc một cơ sở giáo dục khác để lấy bằng chuyên nghiệp, kỹ thuật hoặc công nghệ. Sau khi tốt nghiệp đại học, mọi người được cấp bằng (chuyên nghiệp, kỹ thuật hoặc công nghệ) và được cấp phép (nếu được yêu cầu) để hành nghề mà họ đã chọn. Đối với một số chương trình đào tạo chuyên nghiệp, sinh viên được yêu cầu tham gia kỳ thi Saber-Pro, vào năm cuối của chương trình giáo dục đại học.
Chi tiêu công cho giáo dục chiếm tỷ lệ trong tổng sản phẩm quốc nội năm 2015 là 4,49%. Con số này chiếm 15,05% tổng chi tiêu của chính phủ. Tỷ lệ nhập học chung tiểu học và trung học lần lượt là 113,56% và 98,09%. Tuổi đi học dự kiến là 14,42 năm. Tổng cộng 94,58% dân số từ 15 tuổi trở lên được ghi nhận là biết chữ, bao gồm 98,66% những người trong độ tuổi 15-24.
Hệ thống giáo dục Colombia bao gồm các cấp tiểu học, trung học và đại học. Giáo dục tiểu học và trung học cơ sở là bắt buộc. Có nhiều trường đại học công lập và tư thục trên cả nước, trong đó Đại học Quốc gia Colombia và Đại học Andes là những trường hàng đầu. Chính phủ đã có những nỗ lực cải thiện chất lượng giáo dục và tăng cường khả năng tiếp cận giáo dục cho tất cả mọi người, đặc biệt ở các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa. Tuy nhiên, chênh lệch về chất lượng giáo dục giữa các vùng và giữa trường công và trường tư vẫn còn tồn tại.

7.7. Trật tự công cộng và tội phạm

Colombia đã trải qua một thời kỳ dài bất ổn và bạo lực liên quan đến xung đột vũ trang nội bộ và hoạt động của các tổ chức buôn lậu ma túy. Tình hình an ninh từng rất phức tạp với các vụ bắt cóc, giết người và tấn công khủng bố diễn ra thường xuyên. Các thành phố lớn như Medellín và Cali từng là trung tâm hoạt động của các băng đảng ma túy khét tiếng.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tình hình an ninh đã có những cải thiện đáng kể nhờ vào các nỗ lực của chính phủ trong việc chống lại các nhóm vũ trang bất hợp pháp và tội phạm có tổ chức. Thỏa thuận hòa bình với FARC năm 2016 là một bước ngoặt quan trọng, mặc dù việc thực thi đầy đủ vẫn còn nhiều thách thức.
Hiện tại, các vấn đề tội phạm chính bao gồm:

• Hoạt động của các nhóm vũ trang bất hợp pháp còn lại: ELN và các nhóm bất đồng chính kiến FARC vẫn tiếp tục hoạt động ở một số khu vực, gây ra các vụ tấn công, bắt cóc và xung đột với lực lượng chính phủ.
• Tội phạm có tổ chức và buôn bán ma túy: Mặc dù các cartel lớn đã bị triệt phá, các tổ chức tội phạm nhỏ hơn vẫn tiếp tục hoạt động buôn bán ma túy, rửa tiền và các hoạt động phi pháp khác.
• Tội phạm đường phố: Cướp giật, trộm cắp vẫn là vấn đề ở các thành phố lớn, đòi hỏi người dân và du khách phải cảnh giác.
• Khai thác tài nguyên bất hợp pháp: Khai thác vàng và gỗ bất hợp pháp gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và thường liên quan đến các nhóm tội phạm.

Chính phủ Colombia tiếp tục các nỗ lực nhằm cải thiện trật tự công cộng và giảm thiểu tội phạm thông qua việc tăng cường lực lượng an ninh, cải cách tư pháp và các chương trình phòng chống tội phạm. Việc giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của tội phạm, bao gồm nghèo đói, bất bình đẳng và thiếu cơ hội, cũng là một phần quan trọng trong chiến lược dài hạn. Các vấn đề nhân quyền liên quan đến hoạt động của lực lượng an ninh và hệ thống tư pháp cũng cần được giải quyết một cách minh bạch và hiệu quả.

8.1. Văn học

Văn học Colombia có từ thời tiền Colombo; một ví dụ đáng chú ý của thời kỳ này là sử thi được gọi là Truyền thuyết Yurupary. Trong thời thuộc địa Tây Ban Nha, các nhà văn đáng chú ý bao gồm Juan de Castellanos (Elegías de varones ilustres de Indias), Hernando Domínguez Camargo và sử thi của ông về Thánh Ignatius Loyola, Pedro Simón và Juan Rodríguez Freyle.
Văn học sau độc lập gắn liền với Chủ nghĩa Lãng mạn đã làm nổi bật Antonio Nariño, José Fernández Madrid, Camilo Torres Tenorio và Francisco Antonio Zea. Trong nửa sau thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, thể loại văn học được gọi là costumbrismo trở nên phổ biến; các nhà văn vĩ đại của thời kỳ này là Tomás Carrasquilla, Jorge Isaacs và Rafael Pombo (người sau này đã viết những tác phẩm văn học thiếu nhi đáng chú ý). Trong giai đoạn đó, các tác giả như José Asunción Silva, José Eustasio Rivera, León de Greiff, Porfirio Barba-Jacob và José María Vargas Vila đã phát triển phong trào hiện đại. Năm 1872, Colombia thành lập Học viện Ngôn ngữ Colombia, học viện tiếng Tây Ban Nha đầu tiên ở châu Mỹ. Candelario Obeso đã viết tác phẩm đột phá Cantos Populares de mi Tierra (1877), cuốn sách thơ đầu tiên của một tác giả Afro-Colombia.
Từ năm 1939 đến 1940, bảy tập thơ đã được xuất bản dưới tên Đá và Trời tại thành phố Bogotá, có ảnh hưởng đáng kể đến đất nước; chúng được biên tập bởi nhà thơ Jorge Rojas. Trong thập kỷ tiếp theo, Gonzalo Arango đã thành lập phong trào "hư vô" để đáp lại bạo lực thời đó; ông bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa hư vô, chủ nghĩa hiện sinh, và tư tưởng của một nhà văn Colombia vĩ đại khác: Fernando González Ochoa. Trong thời kỳ bùng nổ văn học Mỹ Latinh, các nhà văn thành công đã xuất hiện, dẫn đầu là người đoạt giải Nobel Gabriel García Márquez và tác phẩm kiệt xuất của ông, Trăm năm cô đơn, Eduardo Caballero Calderón, Manuel Mejía Vallejo, và Álvaro Mutis, một nhà văn đã được trao Giải Cervantes và Giải thưởng Hoàng tử Asturias cho Văn học.
Văn học Colombia nổi tiếng thế giới với nhà văn Gabriel García Márquez, người đoạt giải Nobel Văn học năm 1982, với các tác phẩm tiêu biểu như "Trăm năm cô đơn" và "Tình yêu thời thổ tả". Ngoài ra, còn có nhiều nhà văn và nhà thơ xuất sắc khác đã đóng góp vào sự phong phú của văn học Colombia qua các thời kỳ.

8.2. Nghệ thuật thị giác

Nghệ thuật Colombia có lịch sử hơn 3.000 năm. Các nghệ sĩ Colombia đã ghi lại bối cảnh chính trị và văn hóa đang thay đổi của đất nước bằng nhiều phong cách và phương tiện khác nhau. Có bằng chứng khảo cổ cho thấy gốm sứ được sản xuất ở Colombia sớm hơn bất kỳ nơi nào khác ở châu Mỹ, có niên đại sớm nhất là 3.000 năm TCN.
Những ví dụ sớm nhất về nghề thủ công vàng được cho là của người Tumaco ở bờ biển Thái Bình Dương và có niên đại khoảng năm 325 TCN. Khoảng từ năm 200 TCN đến năm 800 SCN, văn hóa San Agustín, những bậc thầy về chạm khắc đá, đã bước vào "thời kỳ cổ điển". Họ đã dựng lên các trung tâm nghi lễ trên cao, quan tài, và các tảng đá nguyên khối lớn mô tả các hình dạng nhân hóa và thú hình từ đá.
Nghệ thuật Colombia đã theo xu hướng của thời đại, vì vậy trong suốt thế kỷ 16 đến 18, Công giáo Tây Ban Nha có ảnh hưởng rất lớn đến nghệ thuật Colombia, và phong cách baroque phổ biến đã được thay thế bằng rococo khi nhà Bourbon lên ngôi vua Tây Ban Nha. Trong thời kỳ này, ở thuộc địa Tây Ban Nha, các họa sĩ Neogranadine (Colombia) quan trọng nhất là Gregorio Vásquez de Arce y Ceballos, Gaspar de Figueroa, Baltasar Vargas de Figueroa, Baltasar de Figueroa (cha), Antonio Acero de la Cruz và Joaquín Gutiérrez, các tác phẩm của họ vẫn còn được lưu giữ. Cũng quan trọng là Alonso de Narváez, mặc dù sinh ra ở tỉnh Seville, nhưng đã dành phần lớn cuộc đời của mình ở thuộc địa Colombia, cũng như người Ý Angelino Medoro, sống ở Colombia và Peru, và để lại các tác phẩm nghệ thuật được lưu giữ trong một số nhà thờ ở thành phố Tunja.
Giữa thế kỷ 19, một trong những họa sĩ đáng chú ý nhất là Ramón Torres Méndez, người đã tạo ra một loạt các bức tranh chất lượng tốt mô tả con người và phong tục của các vùng khác nhau của Colombia. Cũng đáng chú ý trong thế kỷ 19 là Andrés de Santa María, Pedro José Figueroa, Epifanio Garay, Mercedes Delgado Mallarino, José María Espinosa, Ricardo Acevedo Bernal, trong số nhiều người khác.
Gần đây hơn, các nghệ sĩ Colombia Pedro Nel Gómez và Santiago Martínez Delgado đã bắt đầu Phong trào Tranh tường Colombia vào những năm 1940, với các đặc điểm tân cổ điển của Art Deco. Kể từ những năm 1950, nghệ thuật Colombia bắt đầu có một quan điểm đặc biệt, tái tạo các yếu tố truyền thống theo các khái niệm của thế kỷ 20. Ví dụ về điều này là các bức chân dung Greiff của Ignacio Gómez Jaramillo, cho thấy nghệ thuật Colombia có thể làm gì với các kỹ thuật mới được áp dụng cho các chủ đề điển hình của Colombia. Carlos Correa, với tác phẩm mẫu mực "Naturaleza muerta en silencio" (tĩnh vật im lặng), kết hợp trừu tượng hình học và chủ nghĩa lập thể. Alejandro Obregón thường được coi là cha đẻ của hội họa Colombia hiện đại, và là một trong những nghệ sĩ có ảnh hưởng nhất trong giai đoạn này, do sự độc đáo của ông, việc vẽ tranh phong cảnh Colombia với việc sử dụng tượng trưng và biểu hiện các loài động vật, (đặc biệt là kền kền Andes). Fernando Botero, Omar Rayo, Enrique Grau, Édgar Negret, David Manzur, Rodrigo Arenas Betancourt, Oscar Murillo, Doris Salcedo và Oscar Muñoz là một số nghệ sĩ Colombia nổi tiếng trên trường quốc tế.
Điêu khắc Colombia từ thế kỷ 16 đến 18 chủ yếu dành cho các mô tả tôn giáo của nghệ thuật giáo hội, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các trường phái điêu khắc linh thiêng của Tây Ban Nha. Trong thời kỳ đầu của nước cộng hòa Colombia, các nghệ sĩ quốc gia tập trung vào việc sản xuất các bức chân dung điêu khắc của các chính trị gia và nhân vật của công chúng, theo một xu hướng tân cổ điển rõ ràng. Trong thế kỷ 20, điêu khắc Colombia bắt đầu phát triển một công trình táo bạo và sáng tạo với mục đích đạt được sự hiểu biết tốt hơn về sự nhạy cảm quốc gia.
Nhiếp ảnh Colombia được đánh dấu bằng sự xuất hiện của kỹ thuật daguerreotype. Jean-Baptiste Louis Gros là người đã mang quy trình daguerreotype đến Colombia vào năm 1841. Thư viện công cộng Piloto có kho lưu trữ âm bản lớn nhất Mỹ Latinh, chứa 1,7 triệu bức ảnh cổ bao gồm Colombia từ năm 1848 đến năm 2005.
Báo chí Colombia đã quảng bá tác phẩm của các họa sĩ biếm họa. Trong những thập kỷ gần đây, fanzine, internet và các nhà xuất bản độc lập đã đóng vai trò cơ bản cho sự phát triển của truyện tranh ở Colombia.
Nghệ thuật Colombia phong phú với các di vật khảo cổ từ thời tiền Colombo, nghệ thuật tôn giáo thời thuộc địa và các trường phái hội họa, điêu khắc hiện đại. Fernando Botero là một trong những nghệ sĩ Colombia nổi tiếng nhất thế giới với phong cách "Boterismo" độc đáo.

8.3. Kiến trúc

Trong suốt các thời kỳ, đã có nhiều phong cách kiến trúc khác nhau, từ kiến trúc của các dân tộc bản địa đến kiến trúc đương đại, qua các phong cách thuộc địa (quân sự và tôn giáo), Cộng hòa, chuyển tiếp và hiện đại.
Các khu dân cư cổ, nhà dài, ruộng bậc thang, đường sá như hệ thống đường Inca, nghĩa trang, hầm mộ và nghĩa địa đều là một phần của di sản kiến trúc của các dân tộc bản địa. Một số công trình kiến trúc bản địa nổi bật là địa điểm khảo cổ tiền gốm và gốm sứ của Tequendama, Tierradentro (một công viên chứa đựng sự tập trung lớn nhất của các ngôi mộ trục tiền Colombo hoành tráng với các buồng phụ), bộ sưu tập lớn nhất các di tích tôn giáo và các tác phẩm điêu khắc cự thạch ở Nam Mỹ, tọa lạc tại San Agustín, Huila, Thành phố đã mất (một địa điểm khảo cổ với một loạt các bậc thang được chạm khắc vào sườn núi, một mạng lưới các con đường lát gạch và một số quảng trường hình tròn), và các ngôi làng lớn chủ yếu được xây dựng bằng đá, gỗ, mía và bùn.
Kiến trúc trong thời kỳ chinh phục và thuộc địa hóa chủ yếu bắt nguồn từ việc điều chỉnh các phong cách châu Âu cho phù hợp với điều kiện địa phương, và ảnh hưởng của Tây Ban Nha, đặc biệt là Andalucía và Extremadura, có thể dễ dàng nhận thấy. Khi người châu Âu thành lập các thành phố, hai việc được thực hiện đồng thời: đo đạc không gian hình học (quảng trường thị trấn, đường phố), và xác định một điểm định hướng hữu hình. Việc xây dựng pháo đài phổ biến khắp vùng Caribe và ở một số thành phố nội địa, do những nguy hiểm mà các khu định cư thuộc địa của Tây Bananuts phải đối mặt từ cướp biển Anh, Pháp và Hà Lan và các nhóm bản địa thù địch. Các nhà thờ, nhà nguyện, trường học và bệnh viện thuộc các dòng tu tôn giáo có ảnh hưởng đô thị lớn. Kiến trúc Baroque được sử dụng trong các tòa nhà quân sự và không gian công cộng. Marcelino Arroyo, Francisco José de Caldas và Domingo de Petrés là những đại diện lớn của kiến trúc tân cổ điển.
Quốc hội là một đại diện lớn của chủ nghĩa lãng mạn. Gỗ được sử dụng rộng rãi trong cửa ra vào, cửa sổ, lan간 và trần nhà trong quá trình thuộc địa hóa Tỉnh Antioquia. Kiến trúc vùng Caribe mang ảnh hưởng mạnh mẽ của Ả Rập. Nhà hát Colón ở Bogotá là một ví dụ xa hoa về kiến trúc thế kỷ 19. Những ngôi nhà quinta với những đổi mới trong quan niệm thể tích là một số ví dụ điển hình nhất của kiến trúc Cộng hòa; hoạt động của Cộng hòa trong thành phố tập trung vào việc thiết kế ba loại không gian: công viên có rừng, công viên đô thị nhỏ và đại lộ và phong cách Gothic được sử dụng phổ biến nhất để thiết kế các nhà thờ.
Phong cách Deco, chủ nghĩa tân cổ điển hiện đại, chủ nghĩa chiết trung dân gian và các nguồn tài nguyên trang trí art deco đã ảnh hưởng đáng kể đến kiến trúc của Colombia, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển tiếp. Chủ nghĩa Hiện đại đã đóng góp các công nghệ xây dựng mới và các vật liệu mới (thép, bê tông cốt thép, thủy tinh và vật liệu tổng hợp) và kiến trúc cấu trúc liên kết và hệ thống tấm nhẹ cũng có ảnh hưởng lớn. Các kiến trúc sư có ảnh hưởng nhất của phong trào hiện đại là Rogelio Salmona và Fernando Martínez Sanabria.
Kiến trúc đương đại của Colombia được thiết kế để coi trọng hơn các vật liệu, kiến trúc này tính đến các địa lý tự nhiên và nhân tạo cụ thể và cũng là một kiến trúc hấp dẫn các giác quan. Việc bảo tồn di sản kiến trúc và đô thị của Colombia đã được thúc đẩy trong những năm gần đây.
Colombia có sự pha trộn giữa kiến trúc bản địa, kiến trúc thuộc địa Tây Ban Nha (phong cách Baroque và Rococo) và kiến trúc hiện đại. Các thành phố như Cartagena, Bogotá và Villa de Leyva nổi tiếng với các công trình kiến trúc thuộc địa được bảo tồn tốt.

8.4. Âm nhạc

Colombia có một bức tranh tài năng sôi động chạm đến toàn bộ phổ nhịp điệu. Nó được biết đến là vùng đất của một nghìn nhịp điệu, với khoảng 1.024 nhịp điệu dân gian. Các nhạc sĩ, nhà soạn nhạc, nhà sản xuất âm nhạc và ca sĩ từ Colombia được công nhận trên toàn thế giới như Shakira, Juanes, Carlos Vives và những người khác. Âm nhạc Colombia pha trộn cấu trúc guitar và bài hát chịu ảnh hưởng của châu Âu với sáo gaita lớn và các nhạc cụ gõ của dân số bản địa, trong khi cấu trúc bộ gõ và các hình thức khiêu vũ của nó đến từ châu Phi. Colombia có một môi trường âm nhạc đa dạng và năng động.
Guillermo Uribe Holguín, một nhân vật văn hóa quan trọng trong Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Colombia, Luis Antonio Calvo và Blas Emilio Atehortúa là một số trong những người thể hiện xuất sắc nhất của âm nhạc nghệ thuật. Dàn nhạc Giao hưởng Bogotá là một trong những dàn nhạc hoạt động tích cực nhất ở Colombia.

Âm nhạc Caribe có nhiều nhịp điệu sôi động, chẳng hạn như cumbia (nó được chơi bằng maraca, trống, gaita và guacharaca), porro (đó là một nhịp điệu đơn điệu nhưng vui tươi), mapalé (với nhịp điệu nhanh và vỗ tay liên tục) và "vallenato", bắt nguồn từ phía bắc bờ biển Caribe (nhịp điệu chủ yếu được chơi bằng caja, guacharaca và phong cầm).
Âm nhạc từ bờ biển Thái Bình Dương, chẳng hạn như currulao, được đặc trưng bởi việc sử dụng nhiều trống (các nhạc cụ như marimba bản địa, conunos, trống bass, trống lẫy, và cuatro guasas hoặc ống lắc hình ống). Một nhịp điệu quan trọng của vùng phía nam bờ biển Thái Bình Dương là contradanza (nó được sử dụng trong các buổi biểu diễn khiêu vũ do màu sắc nổi bật của trang phục). Âm nhạc Marimba, các bài hát và điệu múa truyền thống từ vùng Nam Thái Bình Dương của Colombia nằm trong Danh sách Di sản Văn hóa Phi vật thể Đại diện của Nhân loại của UNESCO.
Các nhịp điệu âm nhạc quan trọng của Vùng Andes là danza (điệu nhảy dân gian Andes phát sinh từ sự biến đổi của contredance châu Âu), bambuco (nó được chơi bằng guitar, tiple và mandolin, nhịp điệu được các cặp đôi khiêu vũ), pasillo (một nhịp điệu lấy cảm hứng từ valse Áo và "danza" Colombia, lời bài hát được sáng tác bởi các nhà thơ nổi tiếng), guabina (tiple, bandola và requinto là những nhạc cụ cơ bản), sanjuanero (nó bắt nguồn từ các Tỉnh Tolima và Huila, nhịp điệu vui tươi và nhanh). Ngoài những nhịp điệu truyền thống này, nhạc salsa đã lan rộng khắp đất nước, và thành phố Cali được nhiều ca sĩ salsa coi là 'Thủ đô Salsa Mới của Thế giới'.
Các nhạc cụ phân biệt âm nhạc của Đồng bằng phía Đông là hạc cầm, cuatro (một loại guitar bốn dây) và maracas. Các nhịp điệu quan trọng của vùng này là joropo (một nhịp điệu nhanh và cũng có tiếng gõ chân do nguồn gốc flamenco của nó) và galeron (nó được nghe rất nhiều trong khi các cao bồi đang làm việc).
Âm nhạc của vùng Amazon chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các tập tục tôn giáo bản địa. Một số nhạc cụ được sử dụng là manguaré (một nhạc cụ nghi lễ, bao gồm một cặp trống hình trụ lớn), quena (nhạc cụ du dương), rondador, conga, chuông, và các loại sáo khác nhau.
Âm nhạc của Quần đảo San Andrés, Providencia và Santa Catalina thường đi kèm với mandolin, đàn contrabass ống bơ, hàm động vật, guitar và maraca. Một số nhịp điệu phổ biến của quần đảo là Schottische, Calypso, Polka và Mento.
Âm nhạc Colombia rất đa dạng, phản ánh sự pha trộn của các nền văn hóa. Cumbia và Vallenato là những thể loại nhạc truyền thống nổi tiếng. Salsa cũng rất phổ biến, đặc biệt ở Cali. Shakira và Juanes là những nghệ sĩ Colombia đã đạt được thành công quốc tế.

8.5. Văn hóa đại chúng

Sân khấu được du nhập vào Colombia trong thời kỳ thuộc địa hóa của Tây Ban Nha vào năm 1550 thông qua các đoàn zarzuela. Sân khấu Colombia được Bộ Văn hóa và một số tổ chức tư nhân và nhà nước hỗ trợ. Liên hoan Sân khấu Ibero-Mỹ Bogotá là sự kiện văn hóa quan trọng nhất ở Colombia và là một trong những liên hoan sân khấu lớn nhất thế giới. Các sự kiện sân khấu quan trọng khác là: Liên hoan Múa rối Fanfare (Medellín), Liên hoan Sân khấu Manizales, Liên hoan Sân khấu Caribe (Santa Marta) và Liên hoan Nghệ thuật Văn hóa Đại chúng "Xâm lược Văn hóa" (Bogotá).
Mặc dù điện ảnh Colombia còn non trẻ với tư cách là một ngành công nghiệp, gần đây ngành công nghiệp điện ảnh đã phát triển với sự hỗ trợ từ Đạo luật Điện ảnh được thông qua năm 2003. Nhiều liên hoan phim diễn ra ở Colombia, nhưng hai liên hoan quan trọng nhất là Liên hoan phim Cartagena, liên hoan phim lâu đời nhất ở Mỹ Latinh, và Liên hoan phim Bogotá.
Một số tờ báo quốc gia có lượng phát hành lớn là El Tiempo và El Espectador. Truyền hình Colombia có hai mạng truyền hình tư nhân và ba mạng truyền hình nhà nước phủ sóng toàn quốc, cũng như sáu mạng truyền hình khu vực và hàng chục đài truyền hình địa phương. Các kênh tư nhân, RCN và Caracol được đánh giá cao nhất. Các kênh khu vực và báo chí khu vực phủ sóng một tỉnh hoặc nhiều hơn và nội dung của chúng được thực hiện tại các khu vực cụ thể đó.
Colombia có ba mạng phát thanh quốc gia lớn: Radiodifusora Nacional de Colombia, một đài phát thanh quốc gia do nhà nước điều hành; Caracol Radio và RCN Radio, các mạng tư nhân có hàng trăm chi nhánh. Có các mạng quốc gia khác, bao gồm Cadena Super, Todelar, và Colmundo. Hàng trăm đài phát thanh đã được đăng ký với Bộ Công nghệ Thông tin và Truyền thông.
Sân khấu, điện ảnh và truyền hình Colombia đang ngày càng phát triển và thu hút sự chú ý của khán giả trong nước và quốc tế. Các lễ hội văn hóa và nghệ thuật cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá văn hóa Colombia.

8.6. Ẩm thực

Ẩm thực đa dạng của Colombia chịu ảnh hưởng bởi hệ động thực vật đa dạng cũng như truyền thống văn hóa của các nhóm dân tộc. Các món ăn và nguyên liệu của Colombia rất khác nhau tùy theo vùng. Một số nguyên liệu phổ biến nhất là: ngũ cốc như gạo và ngô; củ như khoai tây và sắn; các loại cây họ đậu khác nhau; thịt, bao gồm thịt bò, thịt gà, thịt lợn và thịt dê; cá; và hải sản. Ẩm thực Colombia cũng có nhiều loại trái cây nhiệt đới như tầm bóp, feijoa, arazá, thanh long, măng cụt, granadilla, đu đủ, ổi, mora (mâm xôi), lulo, mãng cầu xiêm và chanh dây. Colombia là một trong những nước tiêu thụ nước ép trái cây lớn nhất thế giới.
Trong số các món khai vị và súp tiêu biểu nhất là patacones (chuối xanh chiên), sancocho de gallina (súp gà với rau củ) và ajiaco (súp khoai tây và ngô). Các món ăn nhẹ và bánh mì tiêu biểu là pandebono, arepa (bánh ngô), aborrajado (chuối ngọt chiên với phô mai), torta de choclo, empanada và almojábana. Các món chính tiêu biểu là bandeja paisa, lechona tolimense, mamona, tamales và các món cá (chẳng hạn như arroz de lisa), đặc biệt là ở các vùng ven biển nơi cũng ăn kibbeh, suero, phô mai costeño và carimañola. Các món ăn kèm tiêu biểu là papas chorreadas (khoai tây với phô mai), remolachas rellenas con huevo duro (củ cải đường nhồi trứng luộc) và arroz con coco (cơm dừa). Thực phẩm hữu cơ là một xu hướng hiện tại ở các thành phố lớn, mặc dù nói chung trên cả nước, trái cây và rau quả rất tự nhiên và tươi ngon.
Các món tráng miệng tiêu biểu là buñuelo, natilla, bánh Maria Luisa, bocadillo làm từ guayaba (mứt ổi), cocadas (kẹo dừa), casquitos de guayaba (vỏ ổi ngào đường), torta de nata, oblea, flan de xoài, roscón, milhoja, manjar blanco, dulce de feijoa, dulce de papayuela, torta de mojicón, và esponjado de curuba. Các loại nước sốt (salsas) đặc trưng là hogao (nước sốt cà chua và hành tây) và ají kiểu Colombia.
Một số đồ uống tiêu biểu là cà phê (Tinto), champús, cholado, lulada, avena colombiana, nước mía, aguapanela, aguardiente, sô cô la nóng và nước ép trái cây tươi (thường được pha với nước hoặc sữa).
Ẩm thực Colombia đa dạng theo vùng, với các món ăn đặc trưng như Ajiaco (súp gà và khoai tây ở Bogotá), Bandeja Paisa (món ăn thịnh soạn của vùng Antioquia), Sancocho (một loại súp hầm) và các món hải sản tươi ngon ở vùng ven biển.

8.7. Thể thao

Tejo là môn thể thao quốc gia của Colombia và là một môn thể thao đồng đội bao gồm việc ném vật phóng để trúng mục tiêu. Nhưng trong tất cả các môn thể thao ở Colombia, bóng đá là phổ biến nhất. Colombia là nhà vô địch Copa América 2001, giải đấu mà họ đã lập kỷ lục mới là bất bại, không thủng lưới bàn nào và thắng mọi trận đấu. Colombia đã hai lần được trao giải "đội tuyển tiến bộ nhất của năm".
Colombia là một trung tâm của các vận động viên trượt patin. Đội tuyển quốc gia là một thế lực lâu năm tại Giải vô địch trượt patin tốc độ thế giới. Colombia có truyền thống rất mạnh về đua xe đạp và một số lượng lớn các vận động viên xe đạp Colombia đã chiến thắng trong các cuộc thi đua xe đạp lớn.
Bóng chày phổ biến ở các thành phố như Cartagena và Barranquilla. Từ những thành phố đó đã có những cầu thủ giỏi như: Orlando Cabrera, Édgar Rentería, người đã vô địch World Series vào các năm 1997 và 2010 và những người khác đã chơi ở Major League Baseball. Colombia là nhà vô địch nghiệp dư thế giới vào các năm 1947 và 1965.
Quyền Anh là một trong những môn thể thao đã sản sinh ra nhiều nhà vô địch thế giới cho Colombia.
Đua xe thể thao cũng chiếm một vị trí quan trọng trong sở thích thể thao của người Colombia; Juan Pablo Montoya là một tay đua xe nổi tiếng với việc giành chiến thắng trong 7 sự kiện Công thức Một. Colombia cũng đã xuất sắc trong các môn thể thao như BMX, nhu đạo, bắn súng, taekwondo, đấu vật, lặn biển từ độ cao và điền kinh, cũng có truyền thống lâu đời về cử tạ và bowling.
Bóng đá là môn thể thao vua ở Colombia. Đội tuyển quốc gia Colombia đã có những thành tích đáng chú ý tại các giải đấu quốc tế. Đua xe đạp cũng rất phổ biến, và Colombia đã sản sinh ra nhiều vận động viên xe đạp tài năng. Tejo là một môn thể thao truyền thống độc đáo của Colombia.

8.8. Di sản thế giới

Colombia có nhiều di sản thế giới được UNESCO công nhận, bao gồm:

• Cảng, các Pháo đài và Nhóm Di tích tại Cartagena: Một thành phố cảng lịch sử với kiến trúc thuộc địa và hệ thống công sự quân sự ấn tượng.
• Công viên Quốc gia Los Katíos: Một khu vực có đa dạng sinh học đặc biệt cao, bao gồm rừng mưa nhiệt đới và các vùng đất ngập nước.
• Trung tâm Lịch sử Santa Cruz de Mompox: Một thị trấn thuộc địa được bảo tồn tốt bên bờ sông Magdalena, nổi tiếng với kiến trúc và các truyền thống tôn giáo.
• Công viên Khảo cổ Quốc gia Tierradentro: Nơi có các hầm mộ ngầm độc đáo của một nền văn hóa tiền Colombo.
• Công viên Khảo cổ San Agustín: Nơi có bộ sưu tập tượng đá cự thạch lớn nhất Nam Mỹ, thuộc về một nền văn minh bí ẩn.
• Khu bảo tồn Động thực vật Malpelo: Một hòn đảo núi lửa ở Thái Bình Dương với hệ sinh thái biển độc đáo, là điểm đến quan trọng cho các loài cá mập và sinh vật biển khác.
• Cảnh quan Văn hóa Cà phê của Colombia: Một khu vực sản xuất cà phê truyền thống với cảnh quan đặc trưng và các giá trị văn hóa độc đáo.
• Hệ thống đường Inca Qhapaq Ñan: Một phần của mạng lưới đường bộ cổ đại của Đế chế Inca, đi qua nhiều quốc gia Nam Mỹ bao gồm cả Colombia.
• Công viên Quốc gia Chiribiquete - "Maloca của Báo đốm": Công viên quốc gia lớn nhất Colombia, nổi tiếng với các bức tranh đá cổ và đa dạng sinh học phong phú.

Những di sản này không chỉ có giá trị về mặt lịch sử và văn hóa mà còn đóng góp vào sự phát triển du lịch và bảo tồn thiên nhiên của Colombia.

8.9. Các ngày lễ

Colombia có nhiều ngày lễ quốc gia và tôn giáo quan trọng, phản ánh sự đa dạng văn hóa và lịch sử của đất nước. Một số ngày lễ chính bao gồm:

• Ngày 1 tháng 1: Năm mới (Año Nuevo)
• Ngày 6 tháng 1: Lễ Hiển Linh (Día de los Reyes Magos) - thường được chuyển sang thứ Hai kế tiếp.
• Tháng 3/Tháng 4 (thay đổi): Tuần Thánh (Semana Santa), bao gồm Thứ Năm Tuần Thánh (Jueves Santo) và Thứ Sáu Tuần Thánh (Viernes Santo). Đây là những ngày lễ tôn giáo quan trọng nhất.
• Ngày 1 tháng 5: Ngày Quốc tế Lao động (Día del Trabajo)
• Ngày 20 tháng 7: Ngày Độc lập (Día de la Independencia) - kỷ niệm ngày tuyên bố độc lập khỏi Tây Ban Nha năm 1810.
• Ngày 7 tháng 8: Trận Boyacá (Batalla de Boyacá) - kỷ niệm chiến thắng quyết định trong cuộc chiến giành độc lập.
• Ngày 15 tháng 8: Lễ Đức Mẹ Lên Trời (Asunción de la Virgen) - thường được chuyển sang thứ Hai kế tiếp.
• Ngày 12 tháng 10: Ngày Columbus (Día de la Raza) - kỷ niệm ngày Cristoforo Colombo khám phá ra châu Mỹ, cũng là ngày tôn vinh sự đa dạng chủng tộc.
• Ngày 1 tháng 11: Lễ Các Thánh (Todos los Santos) - thường được chuyển sang thứ Hai kế tiếp.
• Ngày 11 tháng 11: Ngày Độc lập Cartagena (Independencia de Cartagena) - thường được chuyển sang thứ Hai kế tiếp.
• Ngày 8 tháng 12: Lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội (Inmaculada Concepción)
• Ngày 25 tháng 12: Lễ Giáng Sinh (Navidad)

Ngoài ra, còn có nhiều ngày lễ địa phương và các lễ hội văn hóa khác diễn ra trên khắp đất nước trong suốt cả năm.