Chile

3.1. Thời kỳ Tiền Columbus và định cư sớm

Bằng chứng từ các công cụ đá cho thấy con người đã không thường xuyên lui tới khu vực thung lũng Monte Verde từ 18.500 năm trước. Khoảng 10.000 năm trước, các dân tộc bản địa di cư đã định cư tại các thung lũng màu mỡ và vùng ven biển của Chile ngày nay. Các địa điểm định cư từ thời kỳ con người sinh sống rất sớm bao gồm Monte Verde, Cueva del Milodón và ống dung nham của Miệng núi lửa Pali-Aike. Nền văn hóa Chinchorro, nổi tiếng với kỹ thuật ướp xác nhân tạo cổ xưa nhất thế giới, đã phát triển ở miền bắc Chile từ khoảng năm 5000 đến 1700 TCN.

Đế chế Inca trong một thời gian ngắn đã mở rộng đế chế của họ vào khu vực ngày nay là miền bắc Chile, nhưng người Mapuche (hay người Araucanian theo cách gọi của người Tây Ban Nha) đã thành công chống lại nhiều nỗ lực của Đế chế Inca nhằm chinh phục họ, bất chấp việc họ thiếu tổ chức nhà nước. Họ đã chiến đấu chống lại Sapa Inca Túpac Inca Yupanqui và quân đội của ông. Kết quả của cuộc đối đầu đẫm máu kéo dài ba ngày được gọi là Trận Maule là cuộc chinh phục của Inca đối với các lãnh thổ của Chile đã kết thúc tại sông Maule.

3.2. Thời kỳ thuộc địa Tây Ban Nha

Năm 1520, trong khi cố gắng đi vòng quanh địa cầu, Ferdinand Magellan đã phát hiện ra lối đi phía nam ngày nay được đặt theo tên ông (eo biển Magellan), do đó trở thành người châu Âu đầu tiên đặt chân lên vùng đất ngày nay là Chile. Những người châu Âu tiếp theo đến Chile là Diego de Almagro và nhóm nhà chinh phục Tây Ban Nha của ông, những người đến từ Peru vào năm 1535 để tìm vàng. Người Tây Ban Nha đã chạm trán với nhiều nền văn hóa khác nhau, chủ yếu dựa vào nông nghiệp đốt rừng làm rẫy và săn bắn.
Cuộc chinh phục Chile bắt đầu một cách nghiêm túc vào năm 1540 và được thực hiện bởi Pedro de Valdivia, một trong những trung úy của Francisco Pizarro, người đã thành lập thành phố Santiago vào ngày 12 tháng 2 năm 1541. Mặc dù người Tây Ban Nha không tìm thấy vàng và bạc mà họ tìm kiếm, họ đã nhận ra tiềm năng nông nghiệp của thung lũng trung tâm Chile, và Chile trở thành một phần của Đế quốc Tây Ban Nha.
Cuộc chinh phục diễn ra dần dần, và người châu Âu phải chịu nhiều thất bại. Một cuộc nổi dậy lớn của người Mapuche bắt đầu vào năm 1553 đã dẫn đến cái chết của Valdivia và sự phá hủy nhiều khu định cư chính của thuộc địa. Các cuộc nổi dậy lớn tiếp theo diễn ra vào năm 1598 và 1655. Mỗi khi người Mapuche và các nhóm bản địa khác nổi dậy, biên giới phía nam của thuộc địa lại bị đẩy lùi về phía bắc. Việc chế độ nô lệ bị hoàng gia Tây Ban Nha bãi bỏ vào năm 1683 là một sự thừa nhận rằng việc bắt người Mapuche làm nô lệ đã làm gia tăng sự kháng cự thay vì khuất phục họ. Bất chấp các lệnh cấm của hoàng gia, quan hệ vẫn căng thẳng do sự can thiệp liên tục của chủ nghĩa thực dân.
Bị cắt đứt về phía bắc bởi sa mạc, về phía nam bởi người Mapuche, về phía đông bởi dãy núi Andes, và về phía tây bởi đại dương, Chile trở thành một trong những lãnh thổ tập trung và đồng nhất nhất ở châu Mỹ thuộc Tây Ban Nha. Phục vụ như một loại đồn trú biên giới, thuộc địa này có nhiệm vụ ngăn chặn sự xâm lấn của cả người Mapuche và các kẻ thù châu Âu của Tây Ban Nha, đặc biệt là người Anh và người Hà Lan. Các cướp biển và hải tặc đe dọa thuộc địa cùng với người Mapuche, như được thể hiện qua cuộc đột kích của Ngài Francis Drake vào năm 1578 tại Valparaíso, cảng chính của thuộc địa. Chile là nơi có một trong những đội quân thường trực lớn nhất ở châu Mỹ, khiến nó trở thành một trong những thuộc địa được quân sự hóa nhất của Tây Ban Nha, cũng như là một gánh nặng cho ngân khố của Phó vương quốc Peru.

Cuộc điều tra dân số chung đầu tiên được chính phủ của Agustín de Jáuregui tiến hành từ năm 1777 đến năm 1778; nó cho thấy dân số bao gồm 259.646 người: 73,5% gốc châu Âu, 7,9% người lai, 8,6% người bản địa và 9,8% người da đen. Francisco Hurtado, Thống đốc tỉnh Chiloé, đã tiến hành một cuộc điều tra dân số vào năm 1784 và thấy rằng dân số bao gồm 26.703 người, trong đó 64,4% là người da trắng và 33,5% là người bản địa. Giáo phận Concepción đã tiến hành một cuộc điều tra dân số ở các khu vực phía nam sông Maule vào năm 1812, nhưng không bao gồm dân số bản địa hoặc cư dân của tỉnh Chiloé. Dân số ước tính là 210.567 người, trong đó 86,1% là người Tây Ban Nha hoặc gốc châu Âu, 10% là người bản địa và 3,7% là người lai, người da đen và người mulatto.
Một nghiên cứu năm 2021 của Baten và Llorca-Jaña cho thấy các khu vực có tỷ lệ người di cư Bắc Âu tương đối cao phát triển nhanh hơn về trình độ toán học, ngay cả khi tổng số người di cư là nhỏ. Hiệu ứng này có thể liên quan đến các ảnh hưởng ngoại lai: dân số xung quanh đã áp dụng hành vi tương tự như nhóm người nhập cư nhỏ không phải người châu Âu, và các trường học mới được thành lập. Trớ trêu thay, có thể đã có những hiệu ứng lan tỏa tích cực từ đầu tư giáo dục của người di cư, đồng thời trình độ toán học có thể đã bị giảm sút do sự bất bình đẳng lớn hơn ở các khu vực này. Tuy nhiên, những tác động tích cực của việc nhập cư rõ ràng là mạnh mẽ hơn.

3.3. Độc lập và xây dựng quốc gia

Năm 1808, việc Napoléon đưa em trai Joseph lên làm Vua Tây Ban Nha đã thúc đẩy Chile giành độc lập khỏi Tây Ban Nha. Một junta quốc gia nhân danh Ferdinand - người thừa kế của vị vua bị phế truất - được thành lập vào ngày 18 tháng 9 năm 1810. Chính phủ Junta Chile đã tuyên bố một chính phủ tự trị cho Chile trong khuôn khổ chế độ quân chủ Tây Ban Nha (để tưởng nhớ ngày này, Chile kỷ niệm Ngày Quốc khánh vào ngày 18 tháng 9 hàng năm).
Sau những sự kiện này, một phong trào đòi độc lập hoàn toàn, dưới sự chỉ huy của José Miguel Carrera (một trong những nhà yêu nước nổi tiếng nhất) và hai anh em của ông là Juan José và Luis Carrera, nhanh chóng giành được sự ủng hộ rộng rãi hơn. Những nỗ lực của Tây Ban Nha nhằm tái lập chế độ cai trị độc đoán trong thời kỳ được gọi là Reconquista đã dẫn đến một cuộc đấu tranh kéo dài, bao gồm cả những cuộc đấu đá nội bộ từ Bernardo O'Higgins, người đã thách thức sự lãnh đạo của Carrera.

Chiến tranh không liên tục tiếp diễn cho đến năm 1817. Với Carrera bị giam cầm ở Argentina, O'Higgins và đồng minh chống Carrera là José de San Martín, anh hùng của Chiến tranh giành độc lập Argentina, đã lãnh đạo một đội quân vượt qua dãy Andes vào Chile và đánh bại những người trung thành với hoàng gia. Vào ngày 12 tháng 2 năm 1818, Chile được tuyên bố là một nước cộng hòa độc lập. Tuy nhiên, cuộc nổi dậy chính trị mang lại ít thay đổi xã hội, và xã hội Chile thế kỷ 19 vẫn giữ nguyên bản chất của cấu trúc xã hội thuộc địa phân tầng, chịu ảnh hưởng lớn từ chính trị gia đình và Giáo hội Công giáo La Mã. Một tổng thống mạnh mẽ cuối cùng đã xuất hiện, nhưng các chủ đất giàu có vẫn giữ quyền lực. Bernardo O'Higgins từng lên kế hoạch mở rộng Chile bằng cách giải phóng Philippines khỏi Tây Ban Nha và sáp nhập các hòn đảo này. Về vấn đề này, ông đã giao nhiệm vụ cho sĩ quan hải quân người Scotland, Lord Thomas Cochrane, trong một lá thư ngày 12 tháng 11 năm 1821, bày tỏ kế hoạch chinh phục Guayaquil, Quần đảo Galápagos, và Philippines. Đã có những sự chuẩn bị, nhưng kế hoạch không thành hiện thực vì O'Higgins bị lưu đày.

Chile dần dần bắt đầu mở rộng ảnh hưởng và thiết lập biên giới của mình. Theo Hiệp ước Tantauco, quần đảo Chiloé được sáp nhập vào năm 1826. Nền kinh tế bắt đầu bùng nổ nhờ phát hiện mỏ bạc ở Chañarcillo và sự phát triển thương mại của cảng Valparaíso, dẫn đến xung đột về quyền bá chủ hàng hải ở Thái Bình Dương với Peru. Đồng thời, các nỗ lực nhằm củng cố chủ quyền ở miền nam Chile đã tăng cường việc thâm nhập vào Araucanía và thực dân hóa Llanquihue với những người nhập cư Đức vào năm 1848. Thông qua việc thành lập Pháo đài Bulnes bởi tàu Schooner Ancud dưới sự chỉ huy của John Williams Wilson, Vùng Magallanes bắt đầu được kiểm soát bởi đất nước vào năm 1843, trong khi Vùng Antofagasta, vào thời điểm đó đang trong tranh chấp với Bolivia, bắt đầu có dân cư sinh sống.
Sau Nội chiến Chile 1829-1830 mà phe bảo thủ giành chiến thắng, dưới thời chính quyền Joaquín Prieto, Hiến pháp Chile năm 1833 đã được soạn thảo và có hiệu lực với ảnh hưởng lớn từ bộ ba bộ trưởng Diego Portales. Hai cuộc nội chiến khác đã xảy ra ở Chile vào những năm 1850, một vào năm 1851 và một vào năm 1859.

Đến cuối thế kỷ 19, chính phủ ở Santiago đã củng cố vị thế của mình ở phía nam bằng việc Chiếm đóng Araucanía. Hiệp ước biên giới năm 1881 giữa Chile và Argentina đã xác nhận chủ quyền của Chile đối với Eo biển Magellan nhưng cũng khiến nước này từ bỏ các yêu sách của mình đối với phần còn lại của Đông Patagonia sau một tranh chấp bắt đầu từ năm 1842. Do hậu quả của Chiến tranh Thái Bình Dương với Peru và Bolivia (1879-83), Chile đã mở rộng lãnh thổ của mình về phía bắc gần một phần ba, loại bỏ quyền tiếp cận Thái Bình Dương của Bolivia, và giành được các mỏ nitrat có giá trị, việc khai thác chúng đã dẫn đến một kỷ nguyên thịnh vượng quốc gia. Chile đã gia nhập hàng ngũ các quốc gia có thu nhập cao ở Nam Mỹ vào năm 1870.
Vào ngày 9 tháng 9 năm 1888, Chile chiếm hữu Đảo Phục Sinh bằng việc ký kết một thỏa thuận di chúc chung với vị vua địa phương, nhờ những nỗ lực của Giám mục Tahiti, Đức ông José María Verdier vì hòn đảo này liên tục bị các thương nhân buôn nô lệ tấn công. Sĩ quan hải quân Policarpo Toro đại diện cho Chính phủ Chile và Atamu Tekena là người đứng đầu Hội đồng Rapanui. Các trưởng lão Rapa Nui đã nhượng lại chủ quyền, mà không từ bỏ các danh hiệu tù trưởng, quyền sở hữu đất đai, tính hợp lệ của văn hóa và truyền thống của họ một cách bình đẳng. Người Rapa Nui không bán bất cứ thứ gì, họ được hòa nhập vào Chile một cách bình đẳng.
Nội chiến Chile 1891 đã mang lại sự phân chia lại quyền lực giữa Tổng thống và Quốc hội, và Chile đã thiết lập một nền dân chủ kiểu nghị viện. Tuy nhiên, Nội chiến cũng là một cuộc đấu tranh giữa những người ủng hộ sự phát triển của các ngành công nghiệp địa phương và các lợi ích ngân hàng hùng mạnh của Chile, đặc biệt là Gia tộc Edwards có quan hệ chặt chẽ với các nhà đầu tư nước ngoài. Ngay sau đó, đất nước tham gia vào một cuộc chạy đua vũ trang hải quân tốn kém với Argentina gần như dẫn đến chiến tranh, cũng như do Tranh chấp Puna de Atacama.
Sau Chiến tranh Thái Bình Dương, Chile trở thành một cường quốc hải quân ở châu Mỹ, thậm chí còn cử một tàu tham gia biểu tình trong Khủng hoảng Panama năm 1885 chống lại sự can thiệp của Hoa Kỳ vào lãnh thổ Colombia lúc đó. Hoa Kỳ và Chile đã có Khủng hoảng Baltimore gần như trở thành một cuộc chiến tranh vì Chile là một mối đe dọa tiềm tàng đối với ý định bá chủ của Hoa Kỳ ở Tây bán cầu.

3.4. Thế kỷ 20

Năm 1902, Chile và Argentina nhận được kết quả từ phán quyết trọng tài Andes do Vương miện Anh giải quyết. Năm 1903, tranh chấp Puna de Atacama được giải quyết. Năm 1904, Chile và Bolivia ký Hiệp ước Hòa bình và Hữu nghị làm rõ biên giới giữa hai nước.
Nền kinh tế Chile một phần đã suy thoái thành một hệ thống bảo vệ lợi ích của một giới cầm quyền đầu sỏ. Đến những năm 1920, tầng lớp trung lưu và công nhân mới nổi đã đủ mạnh để bầu ra một tổng thống cải cách, Arturo Alessandri, người có chương trình bị một quốc hội bảo thủ cản trở. Trong những năm 1920, các nhóm Mác-xít với sự ủng hộ mạnh mẽ của quần chúng đã nổi lên.
Một cuộc đảo chính quân sự do Tướng Luis Altamirano lãnh đạo vào năm 1924 đã khởi đầu một thời kỳ bất ổn chính trị kéo dài đến năm 1932. Trong số mười chính phủ nắm quyền trong giai đoạn đó, chính phủ tồn tại lâu nhất là của Tướng Carlos Ibáñez del Campo, người nắm quyền ngắn hạn vào năm 1925 và sau đó một lần nữa từ năm 1927 đến năm 1931 trong một chế độ độc tài de facto (mặc dù không thực sự có thể so sánh về mức độ khắc nghiệt hoặc tham nhũng với loại hình chế độ độc tài quân sự thường gây khó khăn cho phần còn lại của Mỹ Latinh).
Bằng cách từ bỏ quyền lực cho một người kế nhiệm được bầu cử dân chủ, Ibáñez del Campo vẫn giữ được sự tôn trọng của một bộ phận dân chúng đủ lớn để duy trì vị thế chính trị gia trong hơn ba mươi năm, bất chấp bản chất mơ hồ và thay đổi của hệ tư tưởng của ông. Khi chế độ cai trị hợp hiến được khôi phục vào năm 1932, một đảng trung lưu mạnh mẽ, Đảng Cấp tiến, đã nổi lên. Nó trở thành lực lượng chủ chốt trong các chính phủ liên minh trong 20 năm tiếp theo. Trong thời kỳ Đảng Cấp tiến thống trị (1932-1952), nhà nước đã tăng cường vai trò của mình trong nền kinh tế. Năm 1952, cử tri đã đưa Ibáñez del Campo trở lại nắm quyền trong sáu năm nữa. Jorge Alessandri kế nhiệm Ibáñez del Campo vào năm 1958, đưa chủ nghĩa bảo thủ Chile trở lại nắm quyền một cách dân chủ trong một nhiệm kỳ khác.
Cuộc bầu cử tổng thống năm 1964 của Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo Eduardo Frei Montalva với đa số tuyệt đối đã khởi đầu một thời kỳ cải cách lớn. Với khẩu hiệu "Cách mạng trong Tự do", chính quyền Frei đã bắt tay vào các chương trình kinh tế và xã hội sâu rộng, đặc biệt là trong giáo dục, nhà ở và cải cách ruộng đất, bao gồm cả việc thành lập công đoàn nông thôn cho công nhân nông nghiệp. Tuy nhiên, đến năm 1967, Frei ngày càng vấp phải sự phản đối từ những người cánh tả, những người cho rằng cải cách của ông là không đủ, và từ những người bảo thủ, những người thấy chúng quá mức. Vào cuối nhiệm kỳ của mình, Frei đã không hoàn thành đầy đủ các mục tiêu đầy tham vọng của đảng mình.

Trong cuộc bầu cử năm 1970, Thượng nghị sĩ Salvador Allende thuộc Đảng Xã hội Chile (lúc đó là một phần của liên minh "Đoàn kết Nhân dân" bao gồm Đảng Cộng sản, Đảng Cấp tiến, Đảng Dân chủ Xã hội, những người Dân chủ Thiên Chúa giáo bất đồng chính kiến, Phong trào Hành động Đoàn kết Nhân dân, và Hành động Nhân dân Độc lập), đã giành được đa số tương đối trong một cuộc bỏ phiếu đa số tương đối trong cuộc đua ba người, theo sau là các ứng cử viên Radomiro Tomic của Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo và Jorge Alessandri của Đảng Bảo thủ. Allende không được bầu với đa số tuyệt đối, nhận được ít hơn 35% số phiếu bầu.
Quốc hội Chile đã tiến hành một cuộc bỏ phiếu quyết định giữa các ứng cử viên hàng đầu, Allende và cựu tổng thống Jorge Alessandri, và, theo truyền thống, đã chọn Allende với tỷ lệ phiếu 153 trên 35. Frei từ chối thành lập một liên minh với Alessandri để chống lại Allende, với lý do Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo là một đảng của người lao động và không thể hợp tác chung với phe cánh hữu.
Một khủng hoảng kinh tế bắt đầu vào năm 1972 đã trở nên trầm trọng hơn do thoát vốn, đầu tư tư nhân sụt giảm mạnh, và việc rút tiền gửi ngân hàng để đối phó với chương trình xã hội chủ nghĩa của Allende. Sản xuất giảm và thất nghiệp tăng. Allende đã áp dụng các biện pháp bao gồm đóng băng giá cả, tăng lương, và cải cách thuế, để tăng chi tiêu của người tiêu dùng và tái phân phối thu nhập xuống dưới. Các dự án công trình công cộng chung giữa nhà nước và tư nhân đã giúp giảm thất nghiệp. Phần lớn khu vực ngân hàng đã được quốc hữu hóa. Nhiều doanh nghiệp trong các ngành đồng, than đá, sắt, nitrat, và thép đã bị chiếm đoạt, quốc hữu hóa, hoặc chịu sự can thiệp của nhà nước. Sản lượng công nghiệp tăng mạnh và thất nghiệp giảm trong năm đầu tiên của chính quyền Allende.
Chương trình của Allende bao gồm việc thúc đẩy lợi ích của người lao động, thay thế hệ thống tư pháp bằng "tính hợp pháp xã hội chủ nghĩa", quốc hữu hóa các ngân hàng và buộc những ngân hàng khác phá sản, và củng cố các "dân quân nhân dân" được gọi là MIR. Bắt đầu dưới thời cựu Tổng thống Frei, cương lĩnh Đoàn kết Nhân dân cũng kêu gọi quốc hữu hóa các mỏ đồng lớn của Chile dưới hình thức một sửa đổi hiến pháp. Biện pháp này đã được Quốc hội nhất trí thông qua. Kết quả là, chính quyền Richard Nixon đã tổ chức và đưa các điệp viên bí mật vào Chile, nhằm nhanh chóng gây bất ổn cho chính phủ của Allende. Ngoài ra, áp lực tài chính của Mỹ đã hạn chế tín dụng kinh tế quốc tế đối với Chile.
Các vấn đề kinh tế cũng trở nên trầm trọng hơn do chi tiêu công của Allende, chủ yếu được tài trợ bằng cách in tiền, và do xếp hạng tín dụng kém của các ngân hàng thương mại.
Đồng thời, các phương tiện truyền thông đối lập, các chính trị gia, các hiệp hội doanh nghiệp và các tổ chức khác đã giúp đẩy nhanh một chiến dịch gây bất ổn chính trị và kinh tế trong nước, một số trong đó được Hoa Kỳ hậu thuẫn. Đến đầu năm 1973, lạm phát đã vượt khỏi tầm kiểm soát.
Vào ngày 26 tháng 5 năm 1973, Tòa án Tối cao Chile, vốn phản đối chính phủ của Allende, đã nhất trí lên án Allende vì phá vỡ tính hợp pháp của quốc gia. Mặc dù bất hợp pháp theo hiến pháp Chile, tòa án đã ủng hộ và củng cố việc Pinochet sắp nắm quyền.

3.4.1. Chế độ Pinochet (1973-1990)

Một cuộc đảo chính quân sự đã lật đổ Allende vào ngày 11 tháng 9 năm 1973. Khi các lực lượng vũ trang bắn phá cung điện tổng thống, Allende dường như đã tự sát. Sau cuộc đảo chính, Henry Kissinger đã nói với Tổng thống Mỹ Richard Nixon rằng Hoa Kỳ đã "giúp đỡ" cuộc đảo chính một cách gián tiếp. Theo nhà sử học Sebastián Hurtado, không có bằng chứng tài liệu nào cho thấy Chính phủ Hoa Kỳ đã hành động tích cực trong việc phối hợp và thực hiện các hành động đảo chính ngày 11 tháng 9 của Lực lượng Vũ trang Chile, tuy nhiên, mối quan tâm của Richard Nixon ngay từ đầu là chính phủ Allende sẽ không được củng cố và đã hành động tích cực và quyết đoán trong chiến dịch gây bất ổn cho chính phủ của ông. Năm 1970, khi Allende lần đầu tiên được bầu, Henry Kissinger đã tuyên bố "Tôi không hiểu tại sao chúng ta phải đứng nhìn một đất nước trở thành cộng sản do sự vô trách nhiệm của chính người dân nước đó". Không có bằng chứng tài liệu nào cho thấy Chính phủ Hoa Kỳ đã hành động tích cực trong việc phối hợp và thực hiện các hành động đảo chính của Lực lượng Vũ trang Chile, tuy nhiên, mối quan tâm của Richard Nixon ngay từ đầu là chính phủ Allende sẽ không được củng cố.

Một junta quân sự, do Tướng Augusto Pinochet lãnh đạo, đã nắm quyền kiểm soát đất nước. Những năm tháng của chế độ này được đánh dấu bởi vi phạm nhân quyền. Chile đã tích cực tham gia vào Chiến dịch Condor. Vào tháng 10 năm 1973, ít nhất 72 người đã bị Đoàn tử thần sát hại. Theo Báo cáo Rettig và Ủy ban Valech, ít nhất 2.115 người đã bị giết, và ít nhất 27.265 người bị tra tấn (bao gồm 88 trẻ em dưới 12 tuổi). Năm 2011, Chile đã công nhận thêm 9.800 nạn nhân, nâng tổng số người bị giết, tra tấn hoặc bỏ tù vì lý do chính trị lên 40.018 người. Tại sân vận động quốc gia, đầy ắp những người bị giam giữ, một trong những người bị tra tấn và giết hại là nhà thơ-ca sĩ nổi tiếng quốc tế Víctor Jara (xem "Âm nhạc và Khiêu vũ", bên dưới).

Một Hiến pháp mới đã được thông qua bởi một cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi vào ngày 11 tháng 9 năm 1980, và Tướng Pinochet trở thành tổng thống nước cộng hòa với nhiệm kỳ tám năm. Sau khi Pinochet nắm quyền cai trị đất nước, hàng trăm nhà cách mạng Chile đã gia nhập quân đội Sandinista ở Nicaragua, các lực lượng du kích ở Argentina hoặc các trại huấn luyện ở Cuba, Đông Âu và Bắc Phi.
Vào cuối những năm 1980, phần lớn là do các sự kiện như sự sụp đổ kinh tế năm 1982 và kháng cự dân sự hàng loạt vào năm 1983-88, chính phủ dần dần cho phép tự do hội họp, ngôn luận và lập hội nhiều hơn, bao gồm cả hoạt động công đoàn và chính trị. Chính phủ đã khởi xướng các cải cách theo định hướng thị trường với Hernán Büchi làm Bộ trưởng Tài chính. Chile đã chuyển sang một kinh tế thị trường tự do chứng kiến sự gia tăng đầu tư tư nhân trong và ngoài nước, mặc dù ngành công nghiệp đồng và các nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng khác không được mở cửa cho cạnh tranh. Trong một cuộc trưng cầu dân ý vào ngày 5 tháng 10 năm 1988, Pinochet đã bị từ chối nhiệm kỳ tổng thống tám năm thứ hai (56% chống lại 44%). Người Chile đã bầu một tổng thống mới và đa số thành viên của một quốc hội lưỡng viện vào ngày 14 tháng 12 năm 1989. Patricio Aylwin thuộc Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo, ứng cử viên của một liên minh gồm 17 đảng chính trị được gọi là Concertación, đã nhận được đa số tuyệt đối phiếu bầu (55%). Tổng thống Aylwin phục vụ từ năm 1990 đến năm 1994, trong một giai đoạn được coi là chuyển tiếp.

3.5. Thế kỷ 21

Tháng 12 năm 1993, Eduardo Frei Ruiz-Tagle thuộc Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo, con trai của cựu tổng thống Eduardo Frei Montalva, đã lãnh đạo liên minh Concertación giành chiến thắng với đa số tuyệt đối phiếu bầu (58%). Frei Ruiz-Tagle được kế nhiệm vào năm 2000 bởi Ricardo Lagos thuộc Đảng Xã hội, người đã giành chức tổng thống trong một cuộc bầu cử quyết định chưa từng có tiền lệ chống lại Joaquín Lavín thuộc Liên minh vì Chile cánh hữu. Vào tháng 1 năm 2006, người Chile đã bầu nữ tổng thống đầu tiên của họ, Michelle Bachelet Jeria, thuộc Đảng Xã hội, đánh bại Sebastián Piñera, thuộc đảng Đổi mới Quốc gia, kéo dài sự cầm quyền của Concertación thêm bốn năm. Vào tháng 1 năm 2010, người Chile đã bầu Sebastián Piñera làm Tổng thống cánh hữu đầu tiên trong 20 năm, đánh bại cựu Tổng thống Eduardo Frei Ruiz-Tagle của Concertación, với nhiệm kỳ bốn năm kế nhiệm Bachelet. Do giới hạn nhiệm kỳ, Sebastián Piñera đã không tái tranh cử vào năm 2013, và nhiệm kỳ của ông kết thúc vào tháng 3 năm 2014, dẫn đến việc Michelle Bachelet trở lại nắm quyền. Sebastián Piñera lại kế nhiệm Bachelet vào năm 2018 với tư cách là Tổng thống Chile sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 12 năm 2017.

Vào ngày 27 tháng 2 năm 2010, Chile bị một trận động đất 8,8 M_w tấn công, trận động đất lớn thứ năm từng được ghi nhận vào thời điểm đó. Hơn 500 người đã thiệt mạng (hầu hết do sóng thần sau đó) và hơn một triệu người mất nhà cửa. Trận động đất cũng kéo theo nhiều dư chấn. Ước tính thiệt hại ban đầu nằm trong khoảng 15.00 B USD-30.00 B USD, tương đương khoảng 10% đến 15% tổng sản phẩm quốc nội thực của Chile.
Chile đã được công nhận trên toàn cầu vì đã giải cứu thành công 33 thợ mỏ bị mắc kẹt vào năm 2010. Vào ngày 5 tháng 8 năm 2010, đường hầm tiếp cận tại mỏ đồng và vàng San José ở sa mạc Atacama gần Copiapó ở miền bắc Chile đã bị sập, làm mắc kẹt 33 người đàn ông ở độ sâu 700 m. Một nỗ lực giải cứu do chính phủ Chile tổ chức đã tìm thấy các thợ mỏ 17 ngày sau đó. Tất cả 33 người đàn ông đã được đưa lên mặt đất hai tháng sau đó vào ngày 13 tháng 10 năm 2010 trong một khoảng thời gian gần 24 giờ, một nỗ lực được truyền hình trực tiếp trên toàn thế giới.

Các cuộc biểu tình năm 2019-2020 của Chile là một loạt các cuộc biểu tình trên toàn quốc nhằm phản ứng lại việc tăng giá vé tàu điện ngầm Santiago Metro, chi phí sinh hoạt tăng cao, tư nhân hóa và bất bình đẳng kinh tế phổ biến ở nước này. Vào ngày 15 tháng 11, hầu hết các đảng chính trị đại diện trong Quốc hội đã ký một thỏa thuận kêu gọi một cuộc trưng cầu dân ý quốc gia vào tháng 4 năm 2020 về việc thành lập một Hiến pháp mới, sau đó bị hoãn lại đến tháng 10 do đại dịch COVID-19. Vào ngày 25 tháng 10 năm 2020, người Chile đã bỏ phiếu 78,28% ủng hộ một hiến pháp mới, trong khi 21,72% phản đối sự thay đổi. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu là 51%. Một cuộc bầu cử các thành viên của Hội đồng Lập hiến đã được tổ chức tại Chile từ ngày 15 đến ngày 16 tháng 5 năm 2021.
Vào ngày 19 tháng 12 năm 2021, một ứng cử viên cánh tả, nhà lãnh đạo biểu tình sinh viên 35 tuổi Gabriel Boric, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Chile để trở thành nhà lãnh đạo trẻ nhất từ trước đến nay của đất nước. Vào ngày 11 tháng 3 năm 2022, Boric đã tuyên thệ nhậm chức tổng thống để kế nhiệm Tổng thống Sebastian Piñera sắp mãn nhiệm. Trong số 24 thành viên của Nội các đa số nữ của Gabriel Boric, có 14 người là phụ nữ.
Vào ngày 4 tháng 9 năm 2022, cử tri đã bác bỏ đề xuất hiến pháp mới trong cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp, được đưa ra bởi Hội đồng Lập hiến thiên tả. Vào ngày 17 tháng 12 năm 2023, cử tri đã bác bỏ đề xuất hiến pháp mới thứ hai trong một cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp mới, được soạn thảo bởi Hội đồng Hiến pháp do phe bảo thủ lãnh đạo.

4.1. Địa hình và địa chất

Chile nằm dọc theo một vùng địa chấn và núi lửa hoạt động mạnh, là một phần của Vành đai lửa Thái Bình Dương, do sự hút chìm của các mảng Nazca và mảng Nam Cực vào Mảng Nam Mỹ. Vào cuối Đại Cổ sinh, 251 triệu năm trước, Chile thuộc về khối lục địa gọi là Gondwana. Ban đầu chỉ là một vùng trũng tích tụ trầm tích biển, nó bắt đầu nhô lên vào cuối Đại Trung sinh, 66 triệu năm trước, do sự va chạm giữa mảng Nazca và mảng Nam Mỹ, dẫn đến sự hình thành của dãy Andes. Lãnh thổ sẽ được định hình qua hàng triệu năm bởi sự uốn nếp của các lớp đá, tạo nên địa hình hiện tại.

Địa hình Chile bao gồm vùng trũng trung tâm, chạy dọc theo chiều dài đất nước, được bao bọc bởi hai dãy núi chiếm khoảng 80% diện tích lãnh thổ: dãy núi Andes ở phía đông - biên giới tự nhiên với Bolivia và Argentina ở vùng Atacama - và Dãy núi ven biển ở phía tây - có độ cao thấp hơn Andes. Đỉnh núi cao nhất của Chile là Nevado Ojos del Salado, cao 6891,3 m, cũng là ngọn núi lửa cao nhất thế giới. Điểm cao nhất của Dãy núi ven biển là Vicuña Mackenna, cao 3114 mét, nằm ở Sierra Vicuña Mackenna, phía nam vùng Antofagasta. Giữa các dãy núi ven biển và Thái Bình Dương là một loạt các đồng bằng ven biển, có chiều dài thay đổi, cho phép hình thành các thị trấn ven biển và các cảng lớn. Một số khu vực đồng bằng bao gồm lãnh thổ phía đông dãy Andes, và các thảo nguyên Patagonia và Magellan, hoặc là các cao nguyên được bao quanh bởi các dãy núi cao, chẳng hạn như Altiplano hoặc Puna de Atacama.

Cực Bắc là khu vực giữa biên giới phía bắc của đất nước và vĩ tuyến 26° Nam, bao gồm ba vùng đầu tiên. Nó được đặc trưng bởi sự hiện diện của sa mạc Atacama, sa mạc khô cằn nhất thế giới. Sa mạc bị chia cắt bởi các dòng suối bắt nguồn từ khu vực được gọi là pampas Tamarugal. Dãy Andes, bị chia làm hai và nhánh phía đông của nó chạy qua Bolivia, có độ cao lớn và hoạt động núi lửa, điều này đã cho phép hình thành cao nguyên Andes và các cấu trúc muối như Salar de Atacama, do sự tích tụ dần dần của trầm tích theo thời gian.

Về phía nam là Norte Chico, kéo dài đến sông Aconcagua. Dãy Andes bắt đầu giảm độ cao về phía nam và gần bờ biển hơn, chỉ cách bờ biển 90 km tại Illapel, phần hẹp nhất của lãnh thổ Chile. Hai dãy núi giao nhau, gần như loại bỏ vùng trũng trung gian. Sự tồn tại của các con sông chảy qua lãnh thổ cho phép hình thành các thung lũng ngang, nơi nông nghiệp đã phát triển mạnh mẽ trong thời gian gần đây, trong khi các đồng bằng ven biển bắt đầu mở rộng.

Khu vực Trung tâm là vùng đông dân nhất của đất nước. Các đồng bằng ven biển rộng lớn và cho phép thành lập các thành phố và cảng dọc theo Thái Bình Dương. Dãy Andes duy trì độ cao trên 6.00 K m nhưng giảm dần độ cao xuống trung bình 4.00 K m. Vùng trũng trung gian xuất hiện trở lại thành một thung lũng màu mỡ cho phép phát triển nông nghiệp và định cư của con người, do sự tích tụ trầm tích. Về phía nam, Cordillera de la Costa xuất hiện trở lại trong dãy Nahuelbuta trong khi các trầm tích băng hà tạo ra một loạt các hồ ở khu vực La Frontera.

Patagonia kéo dài từ bên trong Reloncavi, ở độ cao vĩ tuyến 41°N, về phía nam. Trong kỷ băng hà cuối cùng, khu vực này bị bao phủ bởi băng đã làm xói mòn mạnh mẽ các cấu trúc địa hình của Chile. Kết quả là, vùng trũng trung gian chìm xuống biển, trong khi các dãy núi ven biển nhô lên thành một loạt các quần đảo, chẳng hạn như Chiloé và Chonos, biến mất ở bán đảo Taitao, ở vĩ tuyến 47°N. Dãy núi Andes mất đi độ cao và sự xói mòn do hoạt động của sông băng đã tạo ra các vịnh hẹp. Phía đông dãy Andes, trên lục địa, hoặc phía bắc của nó, trên đảo Tierra del Fuego là các đồng bằng tương đối bằng phẳng, ở eo biển Magellan bao phủ các khu vực rộng lớn. Dãy Andes, như Cordillera de la Costa trước đó, bắt đầu vỡ ra ở đại dương tạo thành vô số đảo và đảo nhỏ và biến mất vào đó, chìm xuống và xuất hiện trở lại ở vòng cung Nam Antilles và sau đó là Bán đảo Nam Cực, nơi nó được gọi là Antartandes, ở Lãnh thổ Nam Cực của Chile, nằm giữa các kinh tuyến 53°T và 90°T.

Giữa Thái Bình Dương, đất nước này có chủ quyền đối với một số hòn đảo có nguồn gốc núi lửa, được gọi chung là Chile Lục địa. Quần đảo Juan Fernandez và Đảo Phục Sinh nằm trong đới đứt gãy giữa mảng Nazca và mảng Thái Bình Dương được gọi là Sống núi Đông Thái Bình Dương.

4.2. Khí hậu và thủy văn

Khí hậu đa dạng của Chile trải dài từ sa mạc khô cằn nhất thế giới ở phía bắc-sa mạc Atacama-qua khí hậu Địa Trung Hải ở trung tâm, nhiệt đới ở Đảo Phục Sinh, đến khí hậu đại dương, bao gồm lãnh nguyên núi cao và sông băng ở phía đông và nam. Theo hệ thống Köppen, Chile trong biên giới của mình có ít nhất mười tám phân loại khí hậu chính. Hầu hết đất nước có bốn mùa: hè (tháng 12 đến tháng 2), thu (tháng 3 đến tháng 5), đông (tháng 6 đến tháng 8), và xuân (tháng 9 đến tháng 11).

Do đặc điểm lãnh thổ, Chile có nhiều sông ngòi thường ngắn và lưu lượng thấp. Chúng thường chảy từ dãy Andes ra Thái Bình Dương, theo hướng Đông-Tây. Do sa mạc Atacama, ở Norte Grande chỉ có các dòng suối ngắn lưu vực kín, ngoại trừ Sông Loa, con sông dài nhất nước với 440 km. Ở các thung lũng cao, các vùng đất ngập nước tạo nên Hồ Chungará, nằm ở độ cao 4.50 K m so với mực nước biển. Hồ này và Sông Lauca được chia sẻ với Bolivia, cũng như Sông Lluta. Ở khu vực trung-bắc đất nước, số lượng sông tạo thành các thung lũng có giá trị nông nghiệp tăng lên. Đáng chú ý là sông Elqui dài 75 km, sông Aconcagua dài 142 km, sông Maipo dài 250 km và phụ lưu của nó là sông Mapocho dài 110 km, và sông Maule dài 240 km. Nước của chúng chủ yếu chảy từ băng tan Andes vào mùa hè và mưa mùa đông. Các hồ lớn trong khu vực này là hồ nhân tạo Rapel, đầm Colbun Maule và đầm La Laja.

Biến đổi khí hậu được dự đoán sẽ làm thay đổi tần suất và mức độ nghiêm trọng của các hiểm họa tự nhiên khác nhau ở Chile, bao gồm cháy rừng, lũ lụt, lở đất, hạn hán và mực nước biển dâng. Các lĩnh vực chính dễ bị tổn thương bởi tác động của biến đổi khí hậu bao gồm nông nghiệp, thủy sản, nông nghiệp và an ninh nguồn nước.

4.3. Đa dạng sinh học

Hệ động thực vật của Chile có đặc điểm là mức độ đặc hữu cao, do địa lý đặc biệt của nó. Ở Chile lục địa, sa mạc Atacama ở phía bắc và dãy núi Andes ở phía đông là những rào cản đã dẫn đến sự cô lập của hệ động thực vật. Thêm vào đó là chiều dài khổng lồ của Chile (hơn 4.30 K km) và điều này dẫn đến một loạt các vùng khí hậu và môi trường có thể được chia thành ba khu vực chung: các tỉnh sa mạc ở phía bắc, trung tâm Chile và các vùng ẩm ướt ở phía nam.
Hệ thực vật bản địa của Chile bao gồm tương đối ít loài hơn so với hệ thực vật của các nước Nam Mỹ khác. Vùng ven biển cực bắc và miền trung phần lớn cằn cỗi, gần như là sa mạc tuyệt đối nhất trên thế giới.
Trên các sườn núi Andes, ngoài các bụi cây tola sa mạc rải rác, còn có các loại cỏ. Thung lũng trung tâm được đặc trưng bởi một số loài xương rồng, cây espinos cứng cáp, cây thông Chile, các loài sồi phương nam và copihue, một loài hoa hình chuông màu đỏ là quốc hoa của Chile.
Ở miền nam Chile, phía nam sông Biobío, lượng mưa lớn đã tạo ra những khu rừng rậm rạp gồm nguyệt quế, mộc lan, và nhiều loài cây lá kim và sồi khác nhau, chúng trở nên nhỏ hơn và còi cọc hơn về phía nam.
Nhiệt độ lạnh và gió ở cực nam ngăn cản việc hình thành rừng rậm. Đồng cỏ được tìm thấy ở phía Đông Tỉnh Magallanes và phía bắc Tỉnh Tierra del Fuego (ở Patagonia). Phần lớn hệ thực vật Chile khác biệt với hệ thực vật của nước láng giềng Argentina, cho thấy rào cản Andes đã tồn tại trong quá trình hình thành của nó.

Một số hệ thực vật của Chile có nguồn gốc từ Nam Cực do các cầu đất liền hình thành trong các kỷ băng hà Cretaceous, cho phép thực vật di cư từ Nam Cực đến Nam Mỹ. Chile có điểm trung bình Chỉ số Toàn vẹn Cảnh quan Rừng năm 2018 là 7,37/10, xếp thứ 43 trên toàn cầu trong số 172 quốc gia.
Chỉ có hơn 3.000 loài nấm được ghi nhận ở Chile, nhưng con số này còn xa mới hoàn chỉnh. Tổng số thực sự các loài nấm có ở Chile có khả năng cao hơn nhiều, dựa trên ước tính thường được chấp nhận rằng chỉ khoảng 7% tổng số nấm trên toàn thế giới đã được phát hiện cho đến nay. Mặc dù lượng thông tin có sẵn vẫn còn rất ít, một nỗ lực ban đầu đã được thực hiện để ước tính số lượng loài nấm đặc hữu của Chile, và 1995 loài đã được xác định tạm thời là loài đặc hữu có thể có của đất nước này.
Sự cô lập về địa lý của Chile đã hạn chế sự nhập cư của đời sống động vật, do đó chỉ có một vài trong số nhiều loài động vật đặc trưng của Nam Mỹ được tìm thấy. Trong số các loài động vật có vú lớn hơn có báo sư tử, guanaco giống llama và chilla giống cáo. Trong vùng rừng, một số loại thú có túi và một loài hươu nhỏ được gọi là pudu được tìm thấy.
Có nhiều loài chim nhỏ, nhưng hầu hết các loài chim lớn phổ biến ở Mỹ Latinh đều không có. Rất ít cá nước ngọt là loài bản địa, nhưng cá hồi Bắc Mỹ đã được du nhập thành công vào các hồ Andes. Do sự gần gũi của dòng hải lưu Humboldt, các vùng biển đại dương có rất nhiều cá và các dạng sinh vật biển khác, từ đó hỗ trợ một loạt các loài chim nước phong phú, bao gồm một số loài chim cánh cụt. Cá voi rất nhiều, và khoảng sáu loài hải cẩu được tìm thấy trong khu vực này.

5.1. Phân chia hành chính

Năm 1978, Chile được chia thành các vùng, và vào năm 1979 được chia nhỏ thành các tỉnh và các tỉnh này lại được chia thành các xã (comuna). Đất nước có 16 vùng, 56 tỉnh và 348 xã.
Mỗi vùng được đặt tên và một chữ số La Mã được gán từ bắc xuống nam, ngoại trừ Vùng đô thị Santiago, không có số. Việc thành lập hai vùng mới vào năm 2007, Arica và Parinacota (XV) và Los Ríos (XIV), và một vùng thứ ba vào năm 2018, Ñuble (XVI) đã khiến việc đánh số này mất đi ý nghĩa thứ tự ban đầu.

6.1. Cơ cấu và vai trò các lực lượng vũ trang

Lục quân Chile có bề dày lịch sử và là một trong những lực lượng chuyên nghiệp và được trang bị công nghệ tiên tiến nhất ở Mỹ Latinh. Hải quân Chile có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đường bờ biển dài của đất nước và các tuyến đường biển chiến lược. Không quân Chile chịu trách nhiệm bảo vệ không phận quốc gia.

Lực lượng Carabineros de Chile là lực lượng cảnh sát quốc gia, có vai trò duy trì trật tự công cộng, thực thi pháp luật và đảm bảo an ninh nội địa. Trong lịch sử, Carabineros từng được sáp nhập vào Bộ Quốc phòng sau cuộc đảo chính quân sự năm 1973, nhưng sau khi Chile chuyển đổi sang dân chủ, lực lượng này được đặt dưới sự kiểm soát hoạt động của Bộ Nội vụ, mặc dù trên danh nghĩa vẫn thuộc Bộ Quốc phòng. Vai trò của Carabineros trong xã hội đôi khi gây tranh cãi, đặc biệt liên quan đến các vấn đề nhân quyền trong các cuộc biểu tình.

6.2. Chính sách quốc phòng và hợp tác quốc tế

Chính sách quốc phòng của Chile tập trung vào việc duy trì khả năng phòng thủ đáng tin cậy, hiện đại hóa lực lượng vũ trang và tham gia vào các hoạt động gìn giữ hòa bình quốc tế. Chile là một thành viên tích cực của Liên Hợp Quốc và tham gia vào các sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc. Nước này cũng đã ký Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân của Liên Hợp Quốc vào năm 2017.

Chile hợp tác chặt chẽ với các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới về các vấn đề quốc phòng và an ninh. Nước này cũng tham gia vào các hiệp ước và tổ chức quốc tế liên quan đến kiểm soát vũ khí và giải trừ quân bị. Các vấn đề nhân quyền trong quân đội và lực lượng cảnh sát vẫn là một chủ đề được quan tâm và thảo luận, đặc biệt là liên quan đến di sản của chế độ độc tài quân sự và cách xử lý các cuộc biểu tình xã hội. Theo Chỉ số Hòa bình Toàn cầu năm 2024, Chile được xếp hạng là quốc gia hòa bình thứ 64 trên thế giới.

7.1. Hoạt động trong các tổ chức quốc tế lớn

Chile tích cực tham gia vào nhiều tổ chức quốc tế, đóng góp vào các nỗ lực hợp tác đa phương và giải quyết các vấn đề toàn cầu. Trong Liên Hợp Quốc (UN), Chile là một thành viên sáng lập và đã nhiều lần giữ ghế không thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Nước này tham gia vào các hoạt động gìn giữ hòa bình và các cơ quan chuyên môn của UN, thúc đẩy các vấn đề như nhân quyền, phát triển bền vững và giải trừ quân bị.

Tại Tổ chức các quốc gia châu Mỹ (OAS), Chile đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy dân chủ, nhân quyền và hợp tác khu vực. Một công dân Chile, José Miguel Insulza, từng giữ chức Tổng thư ký OAS. Chile cũng là thành viên của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), nơi nước này thúc đẩy tự do hóa thương mại và đầu tư, cũng như hợp tác kinh tế trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Việc gia nhập Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) vào năm 2010 là một cột mốc quan trọng, phản ánh cam kết của Chile đối với các tiêu chuẩn quốc tế về quản trị tốt, chính sách kinh tế và phát triển xã hội. Chile cũng là thành viên của Cộng đồng các quốc gia Mỹ Latinh và Caribe (CELAC) và Liên minh Thái Bình Dương. Trong các diễn đàn này, Chile thường xuyên đưa ra các quan điểm đa dạng, bao gồm cả các vấn đề nhân đạo và nhân quyền.

7.2. Quan hệ với các nước láng giềng và các cường quốc

Chile duy trì mối quan hệ phức tạp nhưng nhìn chung là hòa bình với các nước láng giềng. Với Argentina, sau nhiều thập kỷ căng thẳng về biên giới, đặc biệt là ở Patagonia và Kênh Beagle, hai nước đã giải quyết hầu hết các tranh chấp thông qua đàm phán và hòa giải quốc tế, nổi bật là Hiệp ước Hòa bình và Hữu nghị năm 1984. Hiện nay, hai nước có quan hệ hợp tác kinh tế và văn hóa chặt chẽ.

Quan hệ với Bolivia vẫn căng thẳng do Bolivia tiếp tục yêu sách đòi lại đường ra biển mà họ đã mất vào tay Chile trong Chiến tranh Thái Bình Dương (1879-1883). Mặc dù không có quan hệ ngoại giao chính thức kể từ năm 1978 (ngoại trừ một giai đoạn ngắn), hai nước vẫn duy trì quan hệ lãnh sự và thương mại. Tòa án Công lý Quốc tế đã ra phán quyết rằng Chile không có nghĩa vụ đàm phán về việc trao cho Bolivia quyền tiếp cận có chủ quyền ra Thái Bình Dương.

Quan hệ với Peru cũng bị ảnh hưởng bởi di sản của Chiến tranh Thái Bình Dương, nhưng đã có những cải thiện đáng kể trong những thập kỷ gần đây, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế và thương mại. Một tranh chấp biên giới trên biển giữa hai nước đã được Tòa án Công lý Quốc tế giải quyết vào năm 2014.

Với các cường quốc, Chile duy trì mối quan hệ đa dạng. Hoa Kỳ là một đối tác thương mại và đầu tư quan trọng, và hai nước có hợp tác trong nhiều lĩnh vực, mặc dù lịch sử có những giai đoạn căng thẳng, đặc biệt là liên quan đến sự can thiệp của Hoa Kỳ vào chính trị Chile trong Chiến tranh Lạnh. Liên minh châu Âu (EU) cũng là một đối tác kinh tế và chính trị quan trọng, với một hiệp định liên kết sâu rộng. Chile cũng đã tăng cường quan hệ với các nước lớn ở châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, chủ yếu trong lĩnh vực thương mại và đầu tư. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Chile.

8.1. Tình hình kinh tế và chính sách

Chile được công nhận là một nền kinh tế có thu nhập cao, nổi bật trong khu vực Mỹ Latinh về sự ổn định và thịnh vượng. Mô hình kinh tế tân tự do, được áp dụng từ những năm 1980 dưới chế độ Pinochet và tiếp tục được các chính phủ dân chủ sau này duy trì, đã đóng góp vào tăng trưởng kinh tế ổn định trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, mô hình này cũng đi kèm với những thách thức lớn về bất bình đẳng giàu nghèo, đây là một trong những vấn đề xã hội nhức nhối nhất tại Chile. Quyền của người lao động và công bằng xã hội cũng là những vấn đề được quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh các cuộc biểu tình xã hội gần đây đòi hỏi những thay đổi sâu rộng trong cấu trúc kinh tế và xã hội. Các xu hướng kinh tế gần đây cho thấy Chile đang nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào khai thác tài nguyên và thúc đẩy các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn, đồng thời tìm cách giải quyết các vấn đề bất bình đẳng thông qua các chính sách phúc lợi xã hội và cải cách cơ cấu.

8.2. Các ngành kinh tế chủ yếu

Nền kinh tế Chile được cấu thành từ nhiều ngành kinh tế cốt lõi, trong đó khai thác mỏ, nông-lâm-ngư nghiệp, và du lịch đóng vai trò đặc biệt quan trọng.

8.2.1. Khai thác mỏ

Ngành khai thác mỏ là trụ cột của kinh tế Chile. Chile là nhà sản xuất đồng lớn nhất thế giới và cũng có trữ lượng lithium đáng kể, một khoáng sản ngày càng quan trọng trong kỷ nguyên xe điện và năng lượng tái tạo. Ngoài ra, Chile còn khai thác diêm tiêu (nitrat) và các khoáng sản khác. Mỏ Escondida và Chuquicamata là những mỏ đồng khổng lồ, đóng góp lớn vào sản lượng toàn cầu. Công ty quốc doanh Codelco là một trong những nhà sản xuất đồng hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành khai thác mỏ cũng đối mặt với những thách thức về tác động xã hội và môi trường, bao gồm việc sử dụng nước, ô nhiễm và các vấn đề liên quan đến quyền của cộng đồng địa phương và người lao động.

8.2.2. Nông, lâm, ngư nghiệp

Chile có một ngành nông nghiệp đa dạng nhờ sự khác biệt về khí hậu từ bắc xuống nam. Nước này là một nhà xuất khẩu lớn các loại trái cây (nho, táo, cherry, quả việt quất), rượu vang, các sản phẩm gỗ và cá hồi. Ngành trồng nho và sản xuất rượu vang đặc biệt phát triển ở Thung lũng Trung tâm. Lâm nghiệp, tập trung ở miền nam, cung cấp gỗ và bột giấy. Ngành nuôi trồng và đánh bắt cá hồi, đặc biệt ở các vùng vịnh hẹp phía nam, đã đưa Chile trở thành một trong những nhà sản xuất cá hồi hàng đầu thế giới. Các vấn đề về quyền của người lao động trong nông nghiệp và tính bền vững của ngành khai thác tài nguyên thiên nhiên vẫn là những mối quan tâm cần được giải quyết.

8.2.3. Du lịch

Ngành du lịch Chile phát triển mạnh mẽ nhờ vào sự đa dạng về cảnh quan thiên nhiên và di sản văn hóa. Các điểm du lịch nổi tiếng bao gồm sa mạc Atacama với bầu trời đêm quang đãng lý tưởng cho thiên văn học, các khu trượt tuyết trên dãy Andes, các hồ nước và núi lửa ở miền nam, vùng Patagonia hùng vĩ với các sông băng và Vườn quốc gia Torres del Paine, và Đảo Phục Sinh bí ẩn với các tượng Moai. Thành phố cảng Valparaíso, một Di sản Thế giới với kiến trúc độc đáo, cũng thu hút nhiều du khách. Du lịch đóng góp đáng kể vào nền kinh tế, tạo việc làm và thu hút ngoại tệ. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch bền vững và đảm bảo lợi ích cho cộng đồng địa phương là những thách thức cần được chú trọng.

8.3. Thương mại và đầu tư

Chile là một nền kinh tế mở, phụ thuộc nhiều vào thương mại quốc tế. Nước này đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) với các quốc gia và khối kinh tế lớn trên thế giới, bao gồm Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều nước Mỹ Latinh khác. Các đối tác thương mại chính của Chile bao gồm Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nước EU. Cơ cấu xuất khẩu chủ yếu là các sản phẩm khai thác mỏ (đặc biệt là đồng), nông sản (trái cây, rượu vang, cá hồi) và lâm sản. Hàng nhập khẩu chính bao gồm máy móc, thiết bị, nhiên liệu và hàng tiêu dùng. Chile cũng thu hút một lượng đáng kể đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), chủ yếu vào các ngành khai thác mỏ, năng lượng và dịch vụ.

8.4. Tài nguyên năng lượng

Chile là một quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng, đặc biệt là nhiên liệu hóa thạch như dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, do nguồn tài nguyên trong nước hạn chế. Tuy nhiên, Chile đang ngày càng chú trọng phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời ở sa mạc Atacama (nơi có bức xạ mặt trời cao nhất thế giới) và năng lượng gió ở các vùng ven biển và miền nam. Chính phủ Chile đã đặt ra các mục tiêu đầy tham vọng về tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu năng lượng quốc gia. Các vấn đề môi trường liên quan đến việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch và tác động xã hội của các dự án năng lượng (ví dụ: các đập thủy điện) vẫn là những thách thức cần được cân nhắc trong chính sách năng lượng. Năm 2021, Chile có, về mặt điện tái tạo được lắp đặt, 6807 MW thủy điện (lớn thứ 28 thế giới), 3137 MW điện gió (lớn thứ 28 thế giới), 4468 MW điện mặt trời (lớn thứ 22 thế giới), và 375 MW sinh khối.

9.1. Đường bộ

Mạng lưới đường bộ của Chile khá phát triển, đặc biệt là ở khu vực miền trung nơi tập trung đông dân cư. Xa lộ Liên Mỹ (đoạn Chile là Quốc lộ 5) là trục đường bộ chính chạy dọc đất nước, kết nối các thành phố lớn từ bắc xuống nam. Nhiều đoạn đường cao tốc đã được xây dựng và nâng cấp thông qua các hợp đồng nhượng quyền, cải thiện đáng kể chất lượng và tốc độ di chuyển. Tỷ lệ sở hữu ô tô ở Chile tương đối cao so với các nước trong khu vực. Xe buýt là phương tiện vận tải hành khách đường dài phổ biến nhất, kết nối hầu hết các vùng của đất nước.

9.2. Đường sắt

Hệ thống đường sắt của Chile từng đóng vai trò quan trọng trong lịch sử, nhưng đã suy giảm đáng kể trong những thập kỷ gần đây. Hiện nay, mạng lưới đường sắt chủ yếu tập trung vào vận tải hàng hóa, đặc biệt là vận chuyển khoáng sản từ các mỏ ra cảng. Empresa de los Ferrocarriles del Estado (EFE) là công ty đường sắt nhà nước, vận hành một số tuyến đường sắt chở khách ở khu vực miền trung và nam, bao gồm các dịch vụ tàu ngoại ô (như Metrotren ở Santiago) và tàu liên tỉnh. Tàu điện ngầm Santiago là một hệ thống giao thông công cộng quan trọng tại thủ đô.

9.3. Đường hàng không

Giao thông hàng không đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các vùng xa xôi của Chile, đặc biệt là miền bắc và miền nam, cũng như các đảo ngoài khơi như Đảo Phục Sinh. Sân bay quốc tế chính là Sân bay quốc tế Arturo Merino Benítez (SCL) ở Santiago, là trung tâm hoạt động của hãng hàng không quốc gia LATAM Chile và các hãng hàng không quốc tế khác. Các sân bay quan trọng khác bao gồm sân bay ở Antofagasta, Iquique, Puerto Montt và Punta Arenas.

9.4. Đường biển

Với đường bờ biển dài, giao thông đường biển có vai trò thiết yếu đối với nền kinh tế Chile, đặc biệt là trong lĩnh vực ngoại thương. Các cảng biển chính như Valparaíso, San Antonio, Antofagasta và Iquique đóng vai trò là cửa ngõ xuất nhập khẩu hàng hóa. Vận tải biển cũng quan trọng đối với việc kết nối các vùng ven biển và các đảo ở miền nam Chile, nơi địa hình phức tạp khiến giao thông đường bộ trở nên khó khăn.

10.1. Các lĩnh vực khoa học công nghệ chính

Chile có thế mạnh đặc biệt trong lĩnh vực thiên văn học, nhờ vào điều kiện khí quyển trong trẻo và khô ráo của sa mạc Atacama, nơi đặt nhiều đài thiên văn quốc tế lớn như Đài thiên văn Paranal (với Kính viễn vọng Rất Lớn - VLT), ALMA (Mảng Milimét/Hạ-milimét Lớn Atacama), và Đài thiên văn La Silla. Các dự án thiên văn học này không chỉ đóng góp vào sự phát triển khoa học toàn cầu mà còn thúc đẩy du lịch khoa học và giáo dục tại Chile.
Địa chất học cũng là một lĩnh vực quan trọng do Chile nằm trên Vành đai lửa Thái Bình Dương, với nhiều núi lửa và hoạt động địa chấn. Nghiên cứu về động đất, núi lửa và tài nguyên khoáng sản có ý nghĩa thực tiễn lớn. Ngoài ra, Chile cũng đang thúc đẩy nghiên cứu trong các lĩnh vực như công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo và công nghệ nông nghiệp. Tác động xã hội của khoa học công nghệ bao gồm việc cải thiện chất lượng cuộc sống, tạo ra các ngành kinh tế mới và nâng cao năng lực cạnh tranh của đất nước.

10.2. Công nghệ thông tin và truyền thông

Chile có mức độ phát triển công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) tương đối cao so với khu vực Mỹ Latinh. Tỷ lệ sử dụng internet và điện thoại di động đã tăng trưởng nhanh chóng trong những năm gần đây. Cơ sở hạ tầng viễn thông, bao gồm mạng cáp quang và di động, ngày càng được mở rộng và nâng cấp. Chính phủ Chile đã triển khai các chương trình nhằm thúc đẩy chính phủ điện tử, giáo dục trực tuyến và ứng dụng công nghệ trong các lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại sự chênh lệch về khả năng tiếp cận và kỹ năng số giữa các vùng và các nhóm dân cư khác nhau. Lĩnh vực ICT đóng góp vào việc hiện đại hóa nền kinh tế, cải thiện dịch vụ công và tăng cường kết nối xã hội.

11.1. Dân cư

Theo điều tra dân số năm 2017 của Chile, dân số nước này là 17.574.003 người. Tốc độ tăng dân số đã giảm dần kể từ năm 1990, do tỷ lệ sinh giảm. Đến năm 2050, dân số dự kiến sẽ đạt khoảng 20,2 triệu người. Tuổi thọ trung bình của người Chile thuộc hàng cao nhất ở Nam Mỹ. Cấu trúc tuổi của dân số đang có xu hướng già hóa, đặt ra những thách thức cho hệ thống y tế và an sinh xã hội.

11.2. Thành phần dân tộc

Xã hội Chile đa dạng về thành phần dân tộc. Phần lớn dân số là người gốc Châu Âu và người Mestizo (lai giữa người châu Âu và người bản địa). Các nhóm người bản địa chính bao gồm Mapuche, Aymara và Rapa Nui (cư dân Đảo Phục Sinh), mỗi nhóm có lịch sử, văn hóa và ngôn ngữ riêng. Ngoài ra, Chile cũng là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng người nhập cư từ các quốc gia châu Âu, Trung Đông và các nước Mỹ Latinh khác.
Một nghiên cứu của giáo sư người Mexico Francisco Lizcano từ Đại học Tự trị Quốc gia México ước tính rằng 52,7% người Chile là người da trắng, 39,3% là người mestizo, và 8% là người Amerindian. Theo Encyclopædia Britannica tính đến năm 2002, chỉ có 22% người Chile là người da trắng và 72% là người mestizo.
Năm 1984, một nghiên cứu có tên Khung tham chiếu xã hội di truyền cho các nghiên cứu y tế công cộng ở Chile, từ Tạp chí Nhi khoa Chile đã xác định tổ tiên của người Chile là 67,9% gốc châu Âu và 32,1% gốc Mỹ bản địa. Năm 1994, một nghiên cứu sinh học xác định rằng thành phần của người Chile là 64% gốc châu Âu và 35% gốc Amerindian. Nghiên cứu gần đây trong Dự án Candela cho thấy thành phần di truyền của Chile là 52% gốc châu Âu, với 44% bộ gen đến từ người Mỹ bản địa (Amerindian), và 4% đến từ châu Phi, khiến Chile trở thành một quốc gia chủ yếu là mestizo với dấu vết gốc Phi hiện diện ở một nửa dân số. Một nghiên cứu di truyền khác do Đại học Brasília thực hiện ở một số quốc gia Nam Mỹ cho thấy một thành phần di truyền tương tự cho Chile, với đóng góp của châu Âu là 51,6%, đóng góp của Amerindian là 42,1%, và đóng góp của châu Phi là 6,3%. Năm 2015, một nghiên cứu khác đã xác định thành phần di truyền là 57% châu Âu, 38% Mỹ bản địa, và 2,5% châu Phi.
Một cuốn sách nhỏ về y tế công cộng của Đại học Chile cho biết 35% dân số có nguồn gốc da trắng; người Mestizo "chủ yếu là da trắng" được ước tính chiếm tổng cộng 65%, trong khi người Mỹ bản địa (Amerindian) chiếm 5% còn lại.
Mặc dù có những cân nhắc về di truyền, nhiều người Chile, nếu được hỏi, sẽ tự nhận mình là người da trắng. Cuộc khảo sát Latinobarómetro năm 2011 đã hỏi những người được hỏi ở Chile rằng họ coi mình thuộc chủng tộc nào. Hầu hết trả lời là "Da trắng" (59%), trong khi 25% nói "Mestizo" và 8% tự xếp mình vào nhóm "bản địa". Một cuộc thăm dò quốc gia năm 2002 cho thấy phần lớn người Chile tin rằng họ có một phần (43,4%) hoặc nhiều (8,3%) "máu bản địa", trong khi 40,3% trả lời rằng họ không có.

11.3. Đô thị hóa

Chile là một quốc gia có mức độ đô thị hóa cao. Khoảng 85% dân số cả nước sống ở các khu vực thành thị, trong đó khoảng 40% tập trung tại Vùng đô thị Santiago. Các thành phố lớn khác bao gồm Concepción, Valparaíso, Antofagasta, La Serena, Temuco và Iquique. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng đã tạo ra những cơ hội phát triển kinh tế và xã hội, nhưng cũng gây áp lực lên cơ sở hạ tầng, dịch vụ công và môi trường ở các thành phố lớn. Sự chênh lệch về điều kiện sống và cơ hội phát triển giữa thành thị và nông thôn vẫn là một vấn đề đáng kể.

11.4. Tôn giáo

Trong lịch sử, các dân tộc bản địa ở Chile đã theo nhiều tôn giáo khác nhau trước khi cuộc chinh phục của Tây Ban Nha vào thế kỷ 16. Trong thời kỳ cai trị của Tây Ban Nha và thế kỷ đầu tiên của nền độc lập Chile, Giáo hội Công giáo là một trong những thể chế quyền lực nhất trong nước. Vào cuối thế kỷ 19, các chính sách tự do (còn gọi là Leyes laicas hay "luật thế tục") bắt đầu làm giảm ảnh hưởng của giới tăng lữ và việc ban hành một Hiến pháp mới vào năm 1925 đã thiết lập sự tách biệt giữa nhà thờ và nhà nước.
Tính đến năm 2012, 66,6% dân số Chile trên 15 tuổi tuyên bố theo đạo Công giáo La Mã, giảm so với 70% được báo cáo trong cuộc điều tra dân số năm 2002. Trong cùng cuộc điều tra dân số năm 2012, 17% người Chile cho biết họ theo một nhà thờ Tin Lành ("Tin Lành" trong cuộc điều tra dân số đề cập đến tất cả các giáo phái Kitô giáo khác ngoài Công giáo La Mã và các nhà thờ Chính thống giáo-Hy Lạp, Ba Tư, Serbia, Ukraina và Armenia-Giáo hội các Thánh hữu Ngày sau của Chúa Giêsu Kitô, Giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm, và Nhân Chứng Giê-hô-va: về cơ bản, những giáo phái đó thường vẫn được gọi là "Người phản kháng" ở hầu hết các vùng đất nói tiếng Anh, mặc dù Chủ nghĩa Cơ Đốc Phục Lâm thường cũng được coi là một giáo phái Tin Lành). Khoảng 90% Kitô hữu Tin Lành là Ngũ Tuần. Nhưng các nhà thờ Wesleyan, Luther, Anh giáo, Episcopalian, Trưởng Lão, Cải cách khác, Baptist, và Giám Lý cũng có mặt trong số các nhà thờ Tin Lành Chile. Những người không theo tôn giáo, người vô thần và người theo thuyết bất khả tri chiếm khoảng 12% dân số.
Đến năm 2015, tôn giáo chính ở Chile vẫn là Kitô giáo (68%), với ước tính 55% người Chile thuộc Giáo hội Công giáo La Mã, 13% thuộc các nhà thờ Tin Lành khác nhau, và chỉ 7% theo bất kỳ tôn giáo nào khác. Những người theo thuyết bất khả tri và người vô thần được ước tính chiếm 25% dân số.
Chile có một cộng đồng tôn giáo Baháʼí, và là nơi đặt đền thờ mẹ Baháʼí, hay Đền thờ lục địa, cho Mỹ Latinh. Hoàn thành vào năm 2016, nó phục vụ như một không gian cho mọi người thuộc mọi tôn giáo và nguồn gốc để tụ họp, thiền định, suy ngẫm và thờ phượng. Nó được làm từ kính đúc và đá cẩm thạch mờ và được mô tả là sáng tạo trong phong cách kiến trúc của nó.
Hiến pháp đảm bảo quyền tự do tôn giáo, và các luật và chính sách khác góp phần vào việc thực hành tôn giáo nói chung là tự do. Luật pháp ở mọi cấp độ bảo vệ đầy đủ quyền này chống lại sự lạm dụng của cả các tác nhân chính phủ và tư nhân. Nhà thờ và nhà nước chính thức tách biệt ở Chile. Một đạo luật năm 1999 về tôn giáo cấm phân biệt đối xử tôn giáo.
Tuy nhiên, Giáo hội Công giáo La Mã vì những lý do chủ yếu là lịch sử và xã hội được hưởng một vị thế đặc quyền và đôi khi nhận được sự đối xử ưu đãi. Các quan chức chính phủ tham dự các sự kiện của Công giáo cũng như các nghi lễ lớn của Tin Lành và Do Thái.
Chính phủ Chile coi các ngày lễ tôn giáo Giáng sinh, Thứ Sáu Tuần Thánh, Lễ Đức Mẹ Núi Camêlô, Lễ Thánh Phêrô và Phaolô, Lễ Đức Mẹ Lên Trời, Lễ Các Thánh, và Lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội là ngày lễ quốc gia. Gần đây, chính phủ đã tuyên bố ngày 31 tháng 10, Ngày Cải cách, là một ngày lễ quốc gia bổ sung, để tôn vinh các nhà thờ Tin Lành của đất nước.
Các Thánh bảo trợ của Chile là Đức Mẹ núi Camêlô và Thánh Giacôbê Tiền (Santiago). Năm 2005, Giáo hoàng Biển Đức XVI đã phong thánh cho Alberto Hurtado, người trở thành vị thánh Công giáo La Mã bản địa thứ hai của đất nước sau Teresa de los Andes.

11.5. Ngôn ngữ

Tiếng Tây Ban Nha được nói ở Chile có giọng điệu đặc trưng và khá khác biệt so với các nước láng giềng Nam Mỹ vì các âm tiết cuối thường bị bỏ qua, và một số phụ âm có cách phát âm nhẹ. Giọng điệu chỉ thay đổi rất ít từ bắc xuống nam; đáng chú ý hơn là sự khác biệt về giọng điệu dựa trên tầng lớp xã hội hoặc việc một người sống ở thành phố hay nông thôn. Việc dân số Chile phần lớn được hình thành ở một khu vực nhỏ ở trung tâm đất nước và sau đó di cư với số lượng khiêm tốn về phía bắc và phía nam giúp giải thích sự thiếu khác biệt tương đối này, vốn được duy trì bởi phạm vi phủ sóng toàn quốc của đài phát thanh, và bây giờ là truyền hình, cũng giúp phổ biến và đồng nhất hóa các cách diễn đạt thông tục.
Có một số ngôn ngữ bản địa được nói ở Chile: Mapudungun, Aymara, Rapa Nui, Ngôn ngữ ký hiệu Chile và (hầu như không còn tồn tại) Qawasqar và Yaghan, cùng với các ngôn ngữ không phải bản địa như Đức, Ý, Anh, Hy Lạp và Quechua. Sau cuộc chinh phục của Tây Ban Nha, tiếng Tây Ban Nha đã trở thành lingua franca và các ngôn ngữ bản địa đã trở thành ngôn ngữ thiểu số, một số hiện đã tuyệt chủng hoặc sắp tuyệt chủng.
Tiếng Đức vẫn được nói ở một mức độ nào đó ở miền nam Chile, hoặc trong các cộng đồng nhỏ ở nông thôn hoặc như một ngôn ngữ thứ hai trong các cộng đồng ở các thành phố lớn hơn.
Thông qua các sáng kiến như Chương trình Mở cửa Tiếng Anh, chính phủ đã bắt buộc học sinh từ lớp năm trở lên ở các trường công lập phải học tiếng Anh. Hầu hết các trường tư thục ở Chile bắt đầu dạy tiếng Anh từ mẫu giáo. Các từ tiếng Anh thông dụng đã được hấp thụ và sử dụng trong giao tiếp tiếng Tây Ban Nha hàng ngày.

11.6. Y tế và phúc lợi xã hội

Bộ Y tế (Minsal) là cơ quan hành chính cấp nội các chịu trách nhiệm lập kế hoạch, chỉ đạo, điều phối, thực hiện, kiểm soát và thông báo các chính sách y tế công cộng do Tổng thống Chile xây dựng. Quỹ Y tế Quốc gia (Fonasa), được thành lập năm 1979, là tổ chức tài chính được giao nhiệm vụ thu thập, quản lý và phân phối quỹ nhà nước cho y tế ở Chile. Quỹ này được tài trợ bởi công chúng. Tất cả nhân viên đều đóng góp 7% thu nhập hàng tháng của họ vào quỹ.
Fonasa là một phần của NHSS và có quyền hành pháp thông qua Bộ Y tế (Chile). Trụ sở chính của nó ở Santiago và dịch vụ công phi tập trung được thực hiện bởi các Văn phòng Khu vực khác nhau. Hơn 12 triệu người được hưởng lợi từ Fonasa. Người thụ hưởng cũng có thể lựa chọn bảo hiểm tư nhân đắt tiền hơn thông qua Isapre.
Trong Chỉ số Đói nghèo Toàn cầu năm 2024, Chile là một trong 22 quốc gia có điểm GHI dưới 5.

11.7. Giáo dục

Ở Chile, giáo dục bắt đầu từ mầm non cho đến 5 tuổi. Trường tiểu học dành cho trẻ em từ 6 đến 13 tuổi. Sau đó, học sinh theo học trường trung học cho đến khi tốt nghiệp ở tuổi 17.
Giáo dục trung học được chia thành hai phần: Trong hai năm đầu, học sinh được học chương trình giáo dục phổ thông. Sau đó, họ chọn một nhánh: giáo dục khoa học nhân văn, giáo dục nghệ thuật, hoặc giáo dục kỹ thuật và chuyên nghiệp. Giáo dục trung học kết thúc hai năm sau đó bằng việc đạt được chứng chỉ (licencia de enseñanza media).
Giáo dục Chile bị phân hóa theo tài sản thành một hệ thống ba cấp - chất lượng của các trường học phản ánh nền tảng kinh tế xã hội:

• trường công lập thành phố (colegios municipales) hầu hết miễn phí và có kết quả giáo dục kém nhất, chủ yếu dành cho học sinh nghèo;
• trường bán công nhận được một số tiền từ chính phủ, có thể được bổ sung bằng học phí do gia đình học sinh đóng góp, dành cho học sinh có thu nhập trung bình và thường có kết quả ở mức trung bình; và
• trường tư thục hoàn toàn luôn đạt kết quả tốt nhất. Nhiều trường tư thục thu học phí từ 0,5 đến 1 lần thu nhập hộ gia đình trung bình.

Sau khi tốt nghiệp trung học thành công, học sinh có thể tiếp tục học lên giáo dục đại học. Các trường đại học ở Chile bao gồm Các trường đại học truyền thống Chile và được chia thành trường đại học công lập hoặc trường đại học tư thục. Có các trường y khoa và cả Đại học Chile và Đại học Diego Portales đều cung cấp các trường luật hợp tác với Đại học Yale.

11.8. Các vấn đề xã hội

Chile đối mặt với nhiều vấn đề xã hội phức tạp, phản ánh cả di sản lịch sử và những thách thức của một quốc gia đang phát triển nhanh chóng. Bất bình đẳng thu nhập là một trong những vấn đề nổi cộm nhất, với khoảng cách giàu nghèo lớn mặc dù Chile có mức thu nhập bình quân đầu người tương đối cao trong khu vực. Điều này thường xuyên dẫn đến xung đột xã hội và các cuộc biểu tình quy mô lớn, như đã thấy trong giai đoạn 2019-2022, khi người dân yêu cầu cải cách sâu rộng về giáo dục, y tế, lương hưu và hiến pháp.

Các vấn đề về nhân quyền vẫn là một chủ đề nhạy cảm, đặc biệt là liên quan đến di sản của chế độ độc tài quân sự (1973-1990). Mặc dù đã có những nỗ lực để điều tra và xét xử các vụ vi phạm nhân quyền trong quá khứ, nhiều nạn nhân và gia đình họ vẫn cảm thấy công lý chưa được thực thi đầy đủ. Phân biệt đối xử dựa trên sắc tộc, giới tính, xu hướng tính dục và tầng lớp xã hội vẫn còn tồn tại. Người bản địa, đặc biệt là người Mapuche, tiếp tục đối mặt với sự phân biệt đối xử và đấu tranh cho quyền đất đai và quyền tự quyết văn hóa. Bạo lực giới, bao gồm bạo lực gia đình và tấn công tình dục, cũng là một vấn đề nghiêm trọng.

Nguyên nhân của các cuộc biểu tình gần đây rất đa dạng, bao gồm sự bất mãn với mô hình kinh tế tân tự do, chi phí sinh hoạt cao, chất lượng dịch vụ công không đồng đều và cảm giác bị loại trừ khỏi quá trình ra quyết định. Hậu quả của các cuộc biểu tình này bao gồm những thay đổi chính trị quan trọng, như quá trình soạn thảo hiến pháp mới, nhưng cũng gây ra những thiệt hại về kinh tế và sự phân cực xã hội. Việc giải quyết những vấn đề xã hội này đòi hỏi những cải cách toàn diện và sự tham gia của tất cả các thành phần trong xã hội.

12.1. Âm nhạc và khiêu vũ

Âm nhạc ở Chile đa dạng từ dân gian, đại chúng đến cổ điển. Địa lý rộng lớn của nó tạo ra các phong cách âm nhạc khác nhau ở miền bắc, miền trung và miền nam đất nước, bao gồm cả âm nhạc Đảo Phục Sinh và Mapuche. Điệu nhảy quốc gia là cueca. Một hình thức khác của bài hát truyền thống Chile, mặc dù không phải là một điệu nhảy, là tonada. Bắt nguồn từ âm nhạc do thực dân Tây Ban Nha du nhập, nó khác biệt với cueca bởi một đoạn giai điệu trung gian và một giai điệu nổi bật hơn.
Từ những năm 1950 đến những năm 1970, các hình thức âm nhạc dân gian bản địa đã được hồi sinh với phong trào Nueva canción chilena (Nueva canción chilena_{Nu-ê-va Can-xi-ôn Chi-lê-na}^Spanish) do các nhà soạn nhạc như Violeta Parra, Raúl de Ramón và Pedro Messone lãnh đạo, phong trào này cũng gắn liền với các nhà hoạt động chính trị và nhà cải cách như Víctor Jara, Inti-Illimani, và Quilapayún. Ngoài ra, nhiều ban nhạc rock Chile như Los Jaivas, Los Prisioneros, La Ley, Los Tres và Los Bunkers đã đạt được thành công quốc tế, một số kết hợp ảnh hưởng dân gian mạnh mẽ, chẳng hạn như Los Jaivas. Vào tháng Hai, các lễ hội âm nhạc và hài kịch hàng năm được tổ chức tại Viña del Mar.

12.2. Văn học

Chile là một đất nước của các nhà thơ. Gabriela Mistral là người Mỹ Latinh đầu tiên nhận Giải Nobel Văn học (1945). Nhà thơ nổi tiếng nhất của Chile là Pablo Neruda, người đã nhận Giải Nobel Văn học (1971) và nổi tiếng thế giới với thư viện tác phẩm đồ sộ về lãng mạn, thiên nhiên và chính trị. Ba ngôi nhà được cá nhân hóa cao của ông ở Isla Negra, Santiago và Valparaíso là những điểm du lịch nổi tiếng.
Trong số các nhà thơ Chile khác có Carlos Pezoa Véliz, Vicente Huidobro, Gonzalo Rojas, Pablo de Rokha, Nicanor Parra, Ivonne Coñuecar và Raúl Zurita. Isabel Allende là tiểu thuyết gia Chile bán chạy nhất, với 51 triệu cuốn tiểu thuyết của bà được bán trên toàn thế giới. Tiểu thuyết Chim đêm tục tĩu của tiểu thuyết gia José Donoso được nhà phê bình Harold Bloom coi là một trong những tác phẩm kinh điển của văn học phương Tây thế kỷ 20. Một tiểu thuyết gia và nhà thơ Chile khác được quốc tế công nhận là Roberto Bolaño, người có các bản dịch sang tiếng Anh đã nhận được sự đón nhận xuất sắc từ giới phê bình.

12.3. Ẩm thực

Ẩm thực Chile là sự phản ánh sự đa dạng về địa hình của đất nước, bao gồm nhiều loại hải sản, thịt bò, trái cây và rau quả. Các công thức nấu ăn truyền thống bao gồm asado, cazuela, empanada, humita, pastel de choclo, pastel de papas, curanto, và sopaipillas. Crudos là một ví dụ về sự pha trộn các đóng góp ẩm thực từ các ảnh hưởng dân tộc khác nhau ở Chile. Llama sống băm nhỏ, việc sử dụng nhiều động vật có vỏ, và bánh mì gạo được lấy từ ẩm thực Andes của người Quechua bản địa, (mặc dù thịt bò, do người châu Âu mang đến Chile, cũng được sử dụng thay cho thịt llama), chanh và hành tây được thực dân Tây Ban Nha mang đến, và việc sử dụng sốt mayonnaise và sữa chua được những người nhập cư Đức giới thiệu, cũng như bia.

12.4. Văn hóa dân gian và thần thoại

Văn hóa dân gian của Chile, các đặc điểm văn hóa và nhân khẩu học của đất nước, là kết quả của sự pha trộn các yếu tố Tây Ban Nha và châu Mỹ bản địa xảy ra trong thời kỳ thuộc địa. Do các lý do văn hóa và lịch sử, chúng được phân loại và phân biệt thành bốn khu vực chính trong nước: khu vực phía bắc, trung tâm, phía nam và cực nam. Hầu hết các truyền thống của văn hóa Chile đều có mục đích lễ hội, nhưng một số, chẳng hạn như các điệu nhảy và nghi lễ, có các thành phần tôn giáo.
Thần thoại Chile là thần thoại và tín ngưỡng của Văn hóa dân gian Chile. Điều này bao gồm Thần thoại Chilote, Thần thoại Rapa Nui và Thần thoại Mapuche.

12.5. Thể thao

Môn thể thao phổ biến nhất của Chile là bóng đá. Chile đã xuất hiện trong chín kỳ Giải vô địch bóng đá thế giới bao gồm cả việc đăng cai Giải vô địch bóng đá thế giới năm 1962, nơi đội tuyển bóng đá quốc gia đứng thứ ba. Các kết quả khác mà đội tuyển bóng đá quốc gia đạt được bao gồm hai danh hiệu Copa América (2015 và 2016), hai vị trí á quân, một huy chương bạc và hai huy chương đồng tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ, một huy chương đồng tại Thế vận hội Mùa hè 2000 và hai lần đứng thứ ba tại các giải đấu trẻ FIFA U-17 và U-20. Giải đấu hàng đầu trong hệ thống giải bóng đá Chile là Giải bóng đá hạng nhất Chile, được IFFHS mệnh danh là giải bóng đá quốc gia mạnh thứ chín trên thế giới.
Các câu lạc bộ bóng đá chính là Colo-Colo, Universidad de Chile và Universidad Católica. Colo-Colo là câu lạc bộ bóng đá thành công nhất của đất nước, sở hữu nhiều chức vô địch quốc gia và quốc tế nhất, bao gồm cả giải đấu câu lạc bộ Nam Mỹ được thèm muốn Copa Libertadores. Universidad de Chile là nhà vô địch quốc tế gần đây nhất (Copa Sudamericana 2011).
Quần vợt là môn thể thao thành công nhất của Chile. Đội tuyển quốc gia của họ đã hai lần vô địch giải đấu đất nện World Team Cup (2003 & 2004), và đã chơi trận chung kết Davis Cup với Ý vào năm 1976. Tại Thế vận hội Mùa hè 2004, quốc gia này đã giành được huy chương vàng và đồng ở nội dung đơn nam và huy chương vàng ở nội dung đôi nam (Nicolás Massú giành được hai huy chương vàng). Marcelo Ríos trở thành người đàn ông Mỹ Latinh đầu tiên đạt vị trí số một trong bảng xếp hạng đơn ATP vào năm 1998. Anita Lizana đã vô địch Giải Mỹ Mở rộng năm 1937, trở thành người phụ nữ Mỹ Latinh đầu tiên giành được một giải Grand Slam. Luis Ayala hai lần là á quân tại giải Pháp mở rộng và cả Ríos và Fernando González đều lọt vào chung kết đơn nam giải Úc mở rộng. González cũng giành được huy chương bạc đơn nam tại Thế vận hội Mùa hè 2008 ở Bắc Kinh.
Tại Thế vận hội Mùa hè, Chile tự hào có tổng cộng hai huy chương vàng (quần vợt), bảy huy chương bạc (điền kinh, cưỡi ngựa, quyền Anh, bắn súng và quần vợt) và bốn huy chương đồng (quần vợt, quyền Anh và bóng đá). Năm 2012, Chile đã giành được huy chương Paralympic Games đầu tiên (vàng môn điền kinh).

Rodeo là môn thể thao quốc gia của đất nước và được thực hành ở các vùng nông thôn hơn của quốc gia. Một môn thể thao tương tự như khúc côn cầu được gọi là chueca được người Mapuche chơi trong thời kỳ Tây Ban Nha chinh phục. Trượt tuyết và trượt ván trên tuyết được thực hành tại các trung tâm trượt tuyết nằm ở Trung Andes, và ở các trung tâm trượt tuyết phía nam gần các thành phố như Osorno, Puerto Varas, Temuco và Punta Arenas. Lướt sóng phổ biến ở một số thị trấn ven biển. Polo được chơi chuyên nghiệp ở Chile, với việc đất nước này giành giải cao nhất tại Giải vô địch Polo thế giới năm 2008 và 2015.
Bóng rổ là một môn thể thao phổ biến mà Chile đã giành được huy chương đồng tại Giải vô địch bóng rổ thế giới nam đầu tiên được tổ chức vào năm 1950 và giành được huy chương đồng thứ hai khi Chile đăng cai Giải vô địch bóng rổ thế giới 1959. Chile đã đăng cai Giải vô địch bóng rổ nữ thế giới đầu tiên vào năm 1953 và kết thúc giải đấu với huy chương bạc. San Pedro de Atacama là nơi tổ chức giải chạy bộ "Atacama Crossing" hàng năm, một cuộc đua sáu chặng dài 250 km thu hút khoảng 150 đối thủ từ 35 quốc gia. Cuộc đua ô tô đua xe địa hình Giải đua Dakar đã được tổ chức ở cả Chile và Argentina từ năm 2009.

12.6. Di sản thế giới

Di sản văn hóa của Chile bao gồm, trước hết, di sản phi vật thể của nó, bao gồm các sự kiện và hoạt động văn hóa khác nhau, chẳng hạn như nghệ thuật thị giác, thủ công mỹ nghệ, khiêu vũ, ngày lễ, ẩm thực, trò chơi, âm nhạc và truyền thống. Thứ hai, di sản vật thể của nó bao gồm các tòa nhà, đồ vật và địa điểm có ý nghĩa khảo cổ, kiến trúc, truyền thống, nghệ thuật, dân tộc học, văn hóa dân gian, lịch sử, tôn giáo hoặc công nghệ nằm rải rác trên lãnh thổ Chile. Trong số đó, một số được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới, theo quy định của Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới năm 1972, được Chile phê chuẩn năm 1980. Các địa điểm văn hóa này là Vườn quốc gia Rapa Nui (1995), Nhà thờ Chiloé (2000), khu phố lịch sử của thành phố cảng Valparaíso (2003), Các công trình Salpeter Humberstone và Santa Laura (2005) và Sewell (2006).
Năm 1999, Ngày Di sản Văn hóa được thành lập như một cách để tôn vinh và tưởng nhớ di sản văn hóa của Chile. Đây là một sự kiện quốc gia chính thức được tổ chức vào tháng 5 hàng năm.