Croatia

3.1. Tiền sử và Cổ đại

Khu vực ngày nay được biết đến với tên gọi Croatia đã có người ở trong suốt thời kỳ tiền sử. Các hóa thạch của người Neanderthal có niên đại từ giữa thời đại đồ đá cũ đã được khai quật ở miền bắc Croatia, với địa điểm nổi tiếng nhất là Krapina. Các di tích của các nền văn hóa thời đại đồ đá mới và thời đại đồ đá đồng đã được tìm thấy ở tất cả các vùng của đất nước. Tỷ lệ lớn nhất các địa điểm này nằm ở các thung lũng sông ở miền bắc Croatia, và các nền văn hóa quan trọng nhất được tìm thấy là Starčevo, Vučedol và Baden, cũng như văn hóa Hvar trên đảo cùng tên. Thời đại đồ sắt đã để lại dấu vết của văn hóa Hallstatt (của người Illyria sơ kỳ) và văn hóa La Tène (của người Celt).

Sau đó, khu vực này chủ yếu là nơi sinh sống của người Liburnia và người Illyria, trong khi các thuộc địa Hy Lạp đầu tiên được thành lập trên các đảo Vis (bởi Dionysius I của Syracuse), Hvar, và Korčula. Vào năm 9 sau Công nguyên, lãnh thổ của Croatia ngày nay trở thành một phần của Đế quốc La Mã. Hoàng đế La Mã Diocletianus là người gốc vùng này; ông đã cho xây dựng một cung điện lớn ở Split, nơi ông lui về nghỉ hưu sau khi thoái vị vào năm 305. Trong thế kỷ thứ 5, vị Hoàng đế Tây La Mã cuối cùng trên danh nghĩa, Julius Nepos, đã cai trị một vương quốc nhỏ từ cung điện này sau khi chạy trốn khỏi Ý vào năm 475. Giai đoạn La Mã kết thúc với các cuộc xâm lược của người Avar và người Croat vào cuối thế kỷ thứ 6 và nửa đầu thế kỷ thứ 7, cùng với sự phá hủy của hầu hết các thị trấn La Mã. Những người La Mã sống sót đã rút lui đến các địa điểm thuận lợi hơn trên bờ biển, đảo và núi. Thành phố Dubrovnik ngày nay được thành lập bởi những người sống sót như vậy từ Epidaurum.

3.2. Trung Cổ

Người Croat đến vùng đất ngày nay là Croatia vào khoảng thế kỷ thứ 7. Nguồn gốc dân tộc của người Croat vẫn còn một số tranh luận. Lý thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất, lý thuyết Slav, cho rằng người Croat Trắng đã di cư từ vùng Croatia Trắng trong Thời kỳ Di cư. Ngược lại, lý thuyết Iran cho rằng người Proto-Croat có nguồn gốc từ người Sarmatia-Alan, dựa trên các Bia ký Tanais có khắc tên bằng tiếng Hy Lạp cổ như Χορούαθος, Χοροάθος, và Χορόαθος (Khoroúathos, Khoroáthos, và Khoróathos) và được giải thích là các tên riêng liên quan đến tên dân tộc Croat. Theo tác phẩm De Administrando Imperio do Hoàng đế Byzantine Constantine VII viết vào thế kỷ thứ 10, người Croat đã định cư tại tỉnh La Mã Dalmatia vào nửa đầu thế kỷ thứ 7 sau khi họ đánh bại người Avar. Mặc dù có một số tranh cãi học thuật về tính xác thực và cách giải thích của ghi chép này, dữ liệu khảo cổ học gần đây đã xác định rằng sự di cư và định cư của người Slav/Croat diễn ra vào cuối thế kỷ thứ 6 và đầu thế kỷ thứ 7.

Họ đã tổ chức lãnh thổ thành hai công quốc: Công quốc Dalmatia (hay Littoral Croatia) ở phía nam và Công quốc Pannonia ở phía bắc. Việc Kitô giáo hóa người Croat bắt đầu vào thế kỷ thứ 7 dưới thời αρχон (archon) Porga, ban đầu có lẽ chỉ giới hạn trong giới tinh hoa và những người liên quan, nhưng chủ yếu hoàn thành vào thế kỷ thứ 9. Phần lớn, sự Kitô giáo hóa của người Croat định cư kết thúc vào thế kỷ thứ 9. Hai công quốc này trở thành chư hầu của Frank vào cuối thế kỷ thứ 8, và cuối cùng giành được độc lập vào thế kỷ sau.

Công quốc Croatia do Borna cai trị, được chứng thực bởi các biên niên sử của Einhard bắt đầu từ năm 818. Ghi chép này đại diện cho tài liệu đầu tiên về các vương quốc Croatia, lúc đó là các nhà nước chư hầu của Francia. Láng giềng phía bắc của nó là Công quốc Hạ Pannonia, lúc đó do công tước Ljudevit cai trị, ông kiểm soát các vùng lãnh thổ giữa sông Drava và Sava, với trung tâm là pháo đài tại Sisak. Dân số và lãnh thổ này trong suốt lịch sử có mối quan hệ chặt chẽ với người Croat và Croatia.

Sự thống trị của Frank kết thúc dưới thời Mislav, hoặc người kế vị ông là Trpimir I. Triều đại hoàng gia Croatia bản địa được thành lập bởi công tước Trpimir I vào giữa thế kỷ thứ 9, người đã đánh bại các lực lượng Byzantine và Bulgaria. Nhà cai trị Croatia đầu tiên được Giáo hoàng công nhận là công tước Branimir, người mà Giáo hoàng Gioan VIII gọi là dux Croatorum^Latin ("công tước của người Croat") vào ngày 7 tháng 6 năm 879.

Tomislav là vị vua đầu tiên của Croatia, được ghi nhận như vậy trong một lá thư của Giáo hoàng Gioan X vào năm 925. Tomislav đã đánh bại các cuộc xâm lược của Hungary và Bulgaria. Vương quốc Croatia trung cổ đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ 11 dưới thời các vua Petar Krešimir IV (1058-1074) và Dmitar Zvonimir (1075-1089). Khi Stjepan II qua đời năm 1091, kết thúc triều đại Trpimirović, anh rể của Dmitar Zvonimir là Ladislaus I đã tuyên bố chủ quyền đối với ngai vàng Croatia. Điều này dẫn đến một cuộc chiến tranh và liên minh cá nhân với Hungary vào năm 1102 dưới thời Coloman.

Trong suốt 4 thế kỷ tiếp theo, Vương quốc Croatia được cai trị bởi Sabor (quốc hội) và một Ban (phó vương) do nhà vua bổ nhiệm. Giai đoạn này chứng kiến sự trỗi dậy của các gia đình quý tộc có ảnh hưởng như Frankopan và Šubić, và cuối cùng là nhiều Ban từ hai gia đình này. Mối đe dọa ngày càng tăng từ cuộc chinh phục của Ottoman và cuộc đấu tranh chống lại Cộng hòa Venice để giành quyền kiểm soát các khu vực ven biển đã diễn ra. Người Venice kiểm soát hầu hết Dalmatia vào năm 1428, ngoại trừ thành bang Dubrovnik, nơi đã trở nên độc lập. Các cuộc chinh phục của Ottoman dẫn đến Trận Krbava năm 1493 và Trận Mohács năm 1526, cả hai đều kết thúc bằng những chiến thắng quyết định của Ottoman. Vua Louis II tử trận tại Mohács, và vào năm 1527, Quốc hội Croatia họp tại Cetin và chọn Ferdinand I của Nhà Habsburg làm người cai trị mới của Croatia, với điều kiện ông phải bảo vệ Croatia chống lại Đế quốc Ottoman trong khi tôn trọng các quyền chính trị của nó.

3.3. Liên minh với Hungary và thời kỳ Habsburg

Sau những chiến thắng quyết định của Ottoman, Croatia bị chia thành các lãnh thổ dân sự và quân sự vào năm 1538. Các lãnh thổ quân sự được gọi là Biên giới Quân Sự Croatia và nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp của Habsburg. Sự tiến quân của Ottoman vào Croatia tiếp tục cho đến Trận Sisak năm 1593, thất bại quyết định đầu tiên của Ottoman, khi biên giới ổn định. Trong Đại chiến Thổ Nhĩ Kỳ (1683-1698), Slavonia đã được giành lại, nhưng miền tây Bosnia, vốn là một phần của Croatia trước cuộc chinh phục của Ottoman, vẫn nằm ngoài sự kiểm soát của Croatia. Biên giới hiện tại giữa hai nước là một di tích của kết quả này. Dalmatia, phần phía nam của biên giới, cũng được xác định tương tự bởi các cuộc Chiến tranh Ottoman-Venice lần thứ năm và lần thứ bảy.

Các cuộc chiến tranh Ottoman đã thúc đẩy những thay đổi về nhân khẩu học. Trong thế kỷ 16, người Croat từ miền tây và miền bắc Bosnia, Lika, Krbava, khu vực giữa sông Una và Kupa, và đặc biệt là từ miền tây Slavonia, đã di cư về phía Áo. Người Croat Burgenland ngày nay là hậu duệ trực tiếp của những người định cư này. Để thay thế dân số bỏ trốn, Habsburg khuyến khích người Bosnia cung cấp dịch vụ quân sự tại Biên giới Quân sự.

Quốc hội Croatia ủng hộ Chiếu Chỉ Thực Dụng của Vua Charles III và ký Chiếu Chỉ Thực Dụng của riêng họ vào năm 1712. Sau đó, hoàng đế cam kết tôn trọng mọi đặc quyền và quyền chính trị của Vương quốc Croatia, và Nữ hoàng Maria Theresa đã có những đóng góp đáng kể cho các vấn đề của Croatia, chẳng hạn như giới thiệu giáo dục bắt buộc.

Từ năm 1797 đến năm 1809, Đệ Nhất Đế chế Pháp ngày càng chiếm đóng bờ biển Adriatic phía đông và vùng nội địa của nó, chấm dứt các nước cộng hòa Venice và Ragusa, thành lập Các tỉnh Illyria. Đáp lại, Hải quân Hoàng gia Anh đã phong tỏa Biển Adriatic, dẫn đến Trận Vis năm 1811. Các tỉnh Illyria bị người Áo chiếm giữ vào năm 1813 và bị Đế quốc Áo sáp nhập sau Đại hội Viên năm 1815. Điều này dẫn đến sự hình thành của Vương quốc Dalmatia và sự phục hồi của Bờ biển Croatia cho Vương quốc Croatia dưới một vương miện. Những năm 1830 và 1840 nổi bật với chủ nghĩa dân tộc lãng mạn đã truyền cảm hứng cho Phục hưng Dân tộc Croatia, một chiến dịch chính trị và văn hóa ủng hộ sự thống nhất của người Nam Slav trong đế quốc. Trọng tâm chính của nó là thiết lập một ngôn ngữ tiêu chuẩn như một đối trọng với tiếng Hungary trong khi quảng bá văn học Croatia và văn hóa. Trong Cách mạng Hungary năm 1848, Croatia đứng về phía Áo. Ban Josip Jelačić đã giúp đánh bại người Hungary vào năm 1849 và mở ra một chính sách Đức hóa.

Đến những năm 1860, sự thất bại của chính sách này trở nên rõ ràng, dẫn đến Thỏa hiệp Áo-Hung năm 1867. Việc thành lập một liên minh cá nhân giữa Đế quốc Áo và Vương quốc Hungary theo sau. Hiệp ước này để lại tình trạng của Croatia cho Hungary, được giải quyết bằng Thỏa hiệp Croatia-Hungary năm 1868 khi các vương quốc Croatia và Slavonia được thống nhất. Vương quốc Dalmatia vẫn nằm dưới sự kiểm soát trên thực tế của Áo, trong khi Rijeka vẫn giữ tình trạng corpus separatum được giới thiệu trước đó vào năm 1779.

Sau khi Áo-Hung chiếm đóng Bosnia và Herzegovina sau Hiệp ước Berlin năm 1878, Biên giới Quân sự bị bãi bỏ. Các khu vực Croatia và Slavonia của Biên giới được trả lại cho Croatia vào năm 1881, theo các điều khoản của Thỏa hiệp Croatia-Hungary. Những nỗ lực mới nhằm cải cách Áo-Hung, bao gồm việc liên bang hóa với Croatia là một đơn vị liên bang, đã bị Chiến tranh thế giới thứ nhất chặn đứng.

3.4. Hai cuộc Chiến tranh Thế giới và Nam Tư

Ngày 29 tháng 10 năm 1918, Quốc hội Croatia (Sabor) tuyên bố độc lập và quyết định gia nhập Nhà nước của người Slovene, Croat và Serb mới thành lập, mà sau đó đã liên minh với Vương quốc Serbia vào ngày 4 tháng 12 năm 1918 để thành lập Vương quốc của người Serb, Croat và Slovene. Quốc hội Croatia chưa bao giờ phê chuẩn liên minh với Serbia và Montenegro. Hiến pháp năm 1921 xác định đất nước là một nhà nước đơn nhất và việc bãi bỏ Quốc hội Croatia cũng như các đơn vị hành chính lịch sử đã chấm dứt quyền tự trị của Croatia một cách hiệu quả.

Hiến pháp mới bị phản đối bởi đảng chính trị quốc gia được ủng hộ rộng rãi nhất-Đảng Nông dân Croatia (HSS) do Stjepan Radić lãnh đạo. Tình hình chính trị trở nên tồi tệ hơn khi Radić bị ám sát trong Quốc hội vào năm 1928, đỉnh điểm là việc Vua Alexander I thiết lập Chế độ Độc tài ngày 6 tháng Giêng vào năm 1929. Chế độ độc tài chính thức kết thúc vào năm 1931 khi nhà vua áp đặt một hiến pháp thống nhất hơn. HSS, lúc này do Vladko Maček lãnh đạo, tiếp tục ủng hộ liên bang hóa, dẫn đến Thỏa thuận Cvetković-Maček vào tháng 8 năm 1939 và Banovina của Croatia tự trị. Chính phủ Nam Tư giữ quyền kiểm soát quốc phòng, an ninh nội bộ, đối ngoại, thương mại và giao thông vận tải trong khi các vấn đề khác được giao cho Sabor Croatia và một Ban do hoàng gia bổ nhiệm.

3.4.1. Nhà nước Độc lập Croatia và Thế chiến thứ hai

Vào tháng 4 năm 1941, Nam Tư bị chiếm đóng bởi Đức Quốc xã và Ý Phát xít. Sau cuộc xâm lược, một nhà nước bù nhìn do Đức-Ý thiết lập có tên là Nhà nước Độc lập Croatia (NDH) đã được thành lập. Hầu hết Croatia, Bosnia và Herzegovina, và vùng Syrmia được hợp nhất vào nhà nước này. Các phần của Dalmatia bị Ý sáp nhập, Hungary sáp nhập các vùng phía bắc Croatia là Baranja và Međimurje. Chế độ NDH do Ante Pavelić và những người theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan Ustaše lãnh đạo, một phong trào ngoài lề ở Croatia trước chiến tranh. Với sự hỗ trợ quân sự và chính trị của Đức và Ý, chế độ này đã giới thiệu luật chủng tộc và phát động một chiến dịch diệt chủng chống lại người Serb, người Do Thái, và người Roma. Nhiều người bị giam cầm trong các trại tập trung; lớn nhất là khu phức hợp Jasenovac. Những người Croat chống phát xít cũng bị chế độ này nhắm đến. Một số trại tập trung (đáng chú ý nhất là Rab, Gonars và Molat) được thành lập tại các vùng lãnh thổ do Ý chiếm đóng, chủ yếu dành cho người Slovenia và người Croat. Đồng thời, những người theo chủ nghĩa bảo hoàng Nam Tư và chủ nghĩa dân tộc Serbia Chetnik đã theo đuổi một chiến dịch diệt chủng chống lại người Croat và người Hồi giáo, với sự hỗ trợ của Ý. Lực lượng Đức Quốc xã đã phạm tội ác và trả thù dân thường để đáp trả các hành động của Du kích, chẳng hạn như ở các làng Kamešnica và Lipa vào năm 1944.

Một phong trào kháng chiến đã nổi lên. Vào ngày 22 tháng 6 năm 1941, Đội Du kích Sisak số 1 được thành lập gần Sisak, đây là đơn vị quân sự đầu tiên được thành lập bởi một phong trào kháng chiến ở Châu Âu bị chiếm đóng. Điều này đã châm ngòi cho sự khởi đầu của phong trào Du kích Nam Tư, một nhóm kháng chiến chống phát xít đa sắc tộc, cộng sản do Josip Broz Tito lãnh đạo. Về mặt dân tộc, người Croat là những người đóng góp lớn thứ hai cho phong trào Du kích sau người Serb. Tính theo đầu người, người Croat đóng góp tương xứng với dân số của họ trong Nam Tư. Đến tháng 5 năm 1944 (theo Tito), người Croat chiếm 30% thành phần dân tộc của Du kích, mặc dù chỉ chiếm 22% dân số. Phong trào phát triển nhanh chóng, và tại Hội nghị Tehran vào tháng 12 năm 1943, Du kích đã giành được sự công nhận từ Đồng Minh.

Với sự hỗ trợ của Đồng Minh về hậu cần, trang thiết bị, huấn luyện và không quân, cùng với sự trợ giúp của quân đội Liên Xô tham gia vào Chiến dịch Beograd năm 1944, Du kích đã giành quyền kiểm soát Nam Tư và các vùng biên giới của Ý và Áo vào tháng 5 năm 1945. Các thành viên của lực lượng vũ trang NDH và các đội quân Phe Trục khác, cũng như dân thường, đang rút lui về phía Áo. Sau khi đầu hàng, nhiều người đã bị giết trong cuộc hành quân tử thần của những người cộng tác với Đức Quốc xã ở Nam Tư. Trong những năm tiếp theo, người Đức gốc phải đối mặt với sự ngược đãi ở Nam Tư, và nhiều người bị giam giữ.

Khát vọng chính trị của phong trào Du kích được phản ánh trong Hội đồng Chống Phát xít Nhà nước Giải phóng Dân tộc Croatia, được phát triển vào năm 1943 với tư cách là người mang tư cách nhà nước Croatia và sau đó chuyển thành Quốc hội vào năm 1945, và AVNOJ-đối tác của nó ở cấp độ Nam Tư.

Dựa trên các nghiên cứu về thương vong trong chiến tranh và sau chiến tranh của nhà nhân khẩu học Vladimir Žerjavić và nhà thống kê Bogoljub Kočović, tổng cộng có 295.000 người từ lãnh thổ (không bao gồm các vùng lãnh thổ được nhượng lại từ Ý sau chiến tranh) đã chết, chiếm 7,3% dân số, trong đó có 125-137.000 người Serb, 118-124.000 người Croat, 16-17.000 người Do Thái, và 15.000 người Roma. Ngoài ra, từ các khu vực được sáp nhập vào Croatia sau chiến tranh, tổng cộng có 32.000 người chết, trong đó có 16.000 người Ý và 15.000 người Croat. Khoảng 200.000 người Croat từ toàn bộ Nam Tư (bao gồm Croatia) và ở nước ngoài đã bị giết trong suốt cuộc chiến và hậu quả trực tiếp của nó, chiếm khoảng 5,4% dân số.

3.4.2. Thời kỳ Xã hội chủ nghĩa Nam Tư

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Croatia trở thành một đơn vị liên bang đơn đảng xã hội chủ nghĩa của Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư (SFR Yugoslavia), do những người Cộng sản cai trị, nhưng có một mức độ tự trị nhất định trong liên bang. Năm 1967, các tác giả và nhà ngôn ngữ học Croatia đã công bố một Tuyên ngôn về Địa vị và Tên gọi của Ngôn ngữ Tiêu chuẩn Croatia yêu cầu sự đối xử bình đẳng cho ngôn ngữ của họ.

Tuyên ngôn này đã góp phần vào một phong trào quốc gia tìm kiếm các quyền dân sự lớn hơn và tái phân phối nền kinh tế Nam Tư, кульминацией которого стал Mùa xuân Croatia năm 1971, bị giới lãnh đạo Nam Tư đàn áp. Tuy nhiên, Hiến pháp Nam Tư năm 1974 đã trao quyền tự trị nhiều hơn cho các đơn vị liên bang, về cơ bản đáp ứng mục tiêu của Mùa xuân Croatia và cung cấp cơ sở pháp lý cho sự độc lập của các thành phần liên bang.

Sau cái chết của Tito vào năm 1980, tình hình chính trị ở Nam Tư xấu đi. Căng thẳng quốc gia bị thổi bùng bởi Bản ghi nhớ SANU năm 1986 và các cuộc đảo chính năm 1989 ở Vojvodina, Kosovo và Montenegro. Vào tháng 1 năm 1990, Đảng Cộng sản tan rã theo các đường lối dân tộc, với phe Croatia yêu cầu một liên bang lỏng lẻo hơn. Cùng năm đó, cuộc bầu cử đa đảng đầu tiên được tổ chức ở Croatia, trong khi chiến thắng của Franjo Tuđman đã làm trầm trọng thêm căng thẳng dân tộc chủ nghĩa. Một số người Serb ở Croatia rời Sabor và tuyên bố quyền tự trị của Cộng hòa Krajina Serbia không được công nhận, với ý định giành độc lập khỏi Croatia.

3.5. Độc lập và Đương đại

Khi căng thẳng gia tăng, Croatia tuyên bố độc lập vào ngày 25 tháng 6 năm 1991. Tuy nhiên, việc thực hiện đầy đủ tuyên bố này chỉ có hiệu lực sau một thời gian tạm hoãn ba tháng đối với quyết định vào ngày 8 tháng 10 năm 1991. Trong khi đó, căng thẳng leo thang thành cuộc chiến tranh mở khi Quân đội Nhân dân Nam Tư (JNA) do người Serb kiểm soát và các nhóm bán quân sự Serb khác nhau tấn công Croatia.

3.5.1. Chiến tranh giành độc lập

Đến cuối năm 1991, một cuộc xung đột cường độ cao diễn ra trên một mặt trận rộng lớn đã làm giảm quyền kiểm soát của Croatia xuống còn khoảng hai phần ba lãnh thổ. Các nhóm bán quân sự Serb sau đó đã bắt đầu một chiến dịch giết chóc, khủng bố và trục xuất người Croat ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, giết chết hàng ngàn dân thường Croat và trục xuất hoặc di dời khoảng 400.000-500.000 người Croat và những người không phải Serb khác khỏi nhà của họ. Người Serb sống ở các thị trấn Croatia, đặc biệt là những người ở gần chiến tuyến, phải chịu nhiều hình thức phân biệt đối xử khác nhau. Người Serb Croatia ở Đông và Tây Slavonia và các vùng của Krajina bị buộc phải chạy trốn hoặc bị lực lượng Croatia trục xuất, mặc dù ở quy mô hạn chế và số lượng ít hơn. Chính phủ Croatia đã công khai lên án các hành vi này và tìm cách ngăn chặn chúng, cho thấy rằng chúng không phải là một phần của chính sách của Chính phủ.

Vào ngày 15 tháng 1 năm 1992, Croatia đã giành được sự công nhận ngoại giao từ Cộng đồng Kinh tế châu Âu, sau đó là Liên Hợp Quốc. Cuộc chiến thực sự kết thúc vào tháng 8 năm 1995 với một chiến thắng quyết định của Croatia; sự kiện này được kỷ niệm hàng năm vào ngày 5 tháng 8 với tên gọi Ngày Chiến thắng và Tạ ơn Tổ quốc và Ngày của những người bảo vệ Croatia. Sau chiến thắng của Croatia, khoảng 200.000 người Serb từ Cộng hòa Krajina Serbia tự xưng đã chạy trốn khỏi khu vực và hàng trăm thường dân Serb, chủ yếu là người già, đã bị giết sau chiến dịch quân sự. Khoảng một nửa trong số họ đã trở về kể từ đó. Nhà của họ sau đó được những người tị nạn Croat từ Bosnia và Herzegovina đến ở. Các khu vực bị chiếm đóng còn lại đã được trả lại cho Croatia sau Thỏa thuận Erdut tháng 11 năm 1995, kết thúc bằng phái bộ UNTAES vào tháng 1 năm 1998. Hầu hết các nguồn thống kê số người chết trong chiến tranh vào khoảng 20.000 người.

3.5.2. Phát triển sau chiến tranh và Hội nhập châu Âu

Sau khi chiến tranh kết thúc, Croatia đối mặt với những thách thức của việc tái thiết sau chiến tranh, sự trở về của người tị nạn, thiết lập dân chủ, bảo vệ nhân quyền, và phát triển kinh tế xã hội nói chung.
Những năm 2000 được đặc trưng bởi quá trình dân chủ hóa, tăng trưởng kinh tế, cải cách cơ cấu và xã hội, cùng với các vấn đề như thất nghiệp, tham nhũng và sự kém hiệu quả của hành chính công. Vào tháng 11 năm 2000 và tháng 3 năm 2001, Quốc hội đã sửa đổi Hiến pháp, được thông qua lần đầu vào ngày 22 tháng 12 năm 1990, thay đổi cấu trúc lưỡng viện trở lại hình thức đơn viện lịch sử và giảm bớt quyền lực của tổng thống.

Croatia gia nhập Đối tác vì Hòa bình vào ngày 25 tháng 5 năm 2000 và trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới vào ngày 30 tháng 11 năm 2000. Vào ngày 29 tháng 10 năm 2001, Croatia đã ký Thỏa thuận Ổn định và Liên kết với Liên minh châu Âu, nộp đơn xin gia nhập EU chính thức vào năm 2003, được trao tư cách quốc gia ứng cử viên vào năm 2004, và bắt đầu các cuộc đàm phán gia nhập vào năm 2005. Mặc dù kinh tế Croatia đã có một sự bùng nổ đáng kể vào đầu những năm 2000, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 đã buộc chính phủ phải cắt giảm chi tiêu, gây ra sự phản đối của công chúng.

Croatia phục vụ trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2008-2009 lần đầu tiên, đảm nhận ghế không thường trực vào tháng 12 năm 2008. Vào ngày 1 tháng 4 năm 2009, Croatia gia nhập NATO.

Một làn sóng biểu tình chống chính phủ vào năm 2011 phản ánh sự bất mãn chung với tình hình chính trị và kinh tế hiện tại. Các cuộc biểu tình đã quy tụ nhiều khuynh hướng chính trị khác nhau để phản ứng với các vụ bê bối tham nhũng gần đây của chính phủ và kêu gọi bầu cử sớm. Vào ngày 28 tháng 10 năm 2011, các nghị sĩ đã bỏ phiếu giải tán Quốc hội và các cuộc biểu tình dần lắng xuống. Tổng thống Ivo Josipović đã đồng ý giải tán Sabor vào thứ Hai, ngày 31 tháng 10 và lên lịch bầu cử mới vào Chủ nhật, ngày 4 tháng 12 năm 2011.

Vào ngày 30 tháng 6 năm 2011, Croatia đã hoàn thành thành công các cuộc đàm phán gia nhập EU. Quốc gia này đã ký Hiệp ước Gia nhập vào ngày 9 tháng 12 năm 2011 và tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý vào ngày 22 tháng 1 năm 2012, nơi công dân Croatia đã bỏ phiếu ủng hộ việc gia nhập EU. Croatia gia nhập Liên minh châu Âu vào ngày 1 tháng 7 năm 2013.

Croatia bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng di cư châu Âu năm 2015 khi việc Hungary đóng cửa biên giới với Serbia đã đẩy hơn 700.000 người tị nạn và người di cư đi qua Croatia trên đường đến các nước EU khác.

Vào ngày 19 tháng 10 năm 2016, Andrej Plenković bắt đầu giữ chức Thủ tướng Croatia hiện tại. Cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất, được tổ chức vào ngày 5 tháng 1 năm 2020, đã bầu Zoran Milanović làm tổng thống.

Vào ngày 25 tháng 1 năm 2022, Hội đồng OECD đã quyết định mở các cuộc đàm phán gia nhập với Croatia. Trong suốt quá trình gia nhập, Croatia đã thực hiện nhiều cải cách nhằm thúc đẩy tất cả các lĩnh vực hoạt động - từ dịch vụ công và hệ thống tư pháp đến giáo dục, giao thông, tài chính, y tế và thương mại. Theo Lộ trình Gia nhập OECD từ tháng 6 năm 2022, Croatia sẽ trải qua các đánh giá kỹ thuật của 25 ủy ban OECD và cho đến nay đang tiến triển nhanh hơn dự kiến. Việc trở thành thành viên đầy đủ dự kiến vào năm 2025 và là mục tiêu chính sách đối ngoại lớn cuối cùng mà Croatia vẫn phải đạt được.

Vào ngày 1 tháng 1 năm 2023, Croatia đã chấp nhận euro làm tiền tệ chính thức, thay thế kuna, và trở thành thành viên thứ 20 của Eurozone. Cùng ngày, Croatia trở thành thành viên thứ 27 của Khu vực Schengen không biên giới, đánh dấu sự hội nhập đầy đủ vào EU.

4.1. Khí hậu

Hầu hết Croatia có khí hậu lục địa ôn hòa và mưa nhiều theo định nghĩa của phân loại khí hậu Köppen. Nhiệt độ trung bình hàng tháng dao động từ -3 °C vào tháng Giêng đến 18 °C vào tháng Bảy. Các vùng lạnh nhất của đất nước là Lika và Gorski Kotar với khí hậu rừng có tuyết ở độ cao trên 1.20 K abbr=off. Các khu vực ấm nhất là bờ biển Adriatic và đặc biệt là vùng nội địa ngay sau đó, đặc trưng bởi khí hậu Địa Trung Hải, do biển điều hòa nhiệt độ cao. Do đó, các đỉnh nhiệt độ rõ rệt hơn ở các khu vực lục địa.

Nhiệt độ thấp nhất là -35.5 °C được ghi nhận vào ngày 3 tháng 2 năm 1919 tại Čakovec, và nhiệt độ cao nhất là 42.8 °C được ghi nhận vào ngày 4 tháng 8 năm 1981 tại Ploče.

Lượng mưa trung bình hàng năm dao động từ 600 abbr=off đến 3.50 K abbr=off tùy thuộc vào khu vực địa lý và loại khí hậu. Lượng mưa ít nhất được ghi nhận ở các đảo ngoài khơi (Biševo, Lastovo, Svetac, Vis) và các phần phía đông của Slavonia. Tuy nhiên, ở trường hợp sau, mưa chủ yếu xảy ra trong mùa sinh trưởng. Mức mưa tối đa được quan sát thấy ở Dãy núi Dinaric, tại các đỉnh Risnjak và Snježnik của Gorski Kotar.

Các cơn gió thịnh hành ở nội địa là gió đông bắc hoặc tây nam nhẹ đến vừa phải, và ở khu vực ven biển, các cơn gió thịnh hành được xác định bởi các đặc điểm địa phương. Vận tốc gió cao hơn thường được ghi nhận vào những tháng lạnh hơn dọc theo bờ biển, thường là gió bura đông bắc mát mẻ hoặc ít thường xuyên hơn là gió jugo nam ấm áp. Các vùng nắng nhất là các đảo ngoài khơi, Hvar và Korčula, nơi có hơn 2700 giờ nắng mỗi năm, tiếp theo là khu vực biển Adriatic giữa và nam nói chung, và bờ biển Adriatic phía bắc, tất cả đều có hơn 2000 giờ nắng mỗi năm.

4.2. Môi trường tự nhiên và Đa dạng sinh học

Croatia có thể được chia thành các vùng sinh thái dựa trên khí hậu và địa mạo. Đất nước này là một trong những quốc gia giàu có nhất châu Âu về đa dạng sinh học. Croatia có bốn loại vùng địa lý sinh học-vùng Địa Trung Hải dọc theo bờ biển và vùng nội địa ngay sau đó, vùng Alpine ở hầu hết Lika và Gorski Kotar, vùng Pannonian dọc theo Drava và Danube, và vùng Lục địa ở các khu vực còn lại. Quan trọng nhất là các môi trường sống karst, bao gồm karst ngập nước, chẳng hạn như các hẻm núi Zrmanja và Krka và các rào cản tufa, cũng như các môi trường sống dưới lòng đất. Đất nước này chứa ba vùng sinh thái: rừng hỗn hợp Dãy núi Dinaric, rừng hỗn hợp Pannonian, và rừng rụng lá Illyria.

Địa chất karst chứa khoảng 7.000 hang động và hố sụt, một số trong đó là môi trường sống của loài động vật có xương sống sống trong hang duy nhất được biết đến-olm. Rừng rất phong phú, bao phủ 2.49 M ha hay 44% diện tích đất liền của Croatia. Các loại môi trường sống khác bao gồm đất ngập nước, đồng cỏ, đầm lầy than bùn, đầm lầy, môi trường sống cây bụi, môi trường sống ven biển và biển.

Về mặt địa lý thực vật, Croatia là một phần của Vương quốc Bắc Cực và là một phần của các tỉnh Illyria và Trung Âu thuộc Vùng Circumboreal và tỉnh Adriatic thuộc Vùng Địa Trung Hải. Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) chia Croatia thành ba vùng sinh thái-rừng hỗn hợp Pannonian, rừng hỗn hợp Dãy núi Dinaric và rừng rụng lá Illyria.

Croatia là nơi sinh sống của 37.000 loài thực vật và động vật đã biết, nhưng số lượng thực tế của chúng được ước tính từ 50.000 đến 100.000. Hơn một nghìn loài là loài đặc hữu, đặc biệt là ở các ngọn núi Velebit và Biokovo, các đảo Adriatic và các con sông karst. Pháp luật bảo vệ 1.131 loài. Mối đe dọa nghiêm trọng nhất là mất môi trường sống và suy thoái. Một vấn đề nữa là các loài ngoại lai xâm lấn, đặc biệt là tảo Caulerpa taxifolia.
Tảo xâm lấn được theo dõi và loại bỏ thường xuyên để bảo vệ môi trường sống đáy biển. Các giống cây trồng bản địa và các giống vật nuôi thuần hóa rất nhiều. Chúng bao gồm năm giống ngựa, năm giống gia súc, tám giống cừu, hai giống lợn và một giống gia cầm. Các giống bản địa bao gồm chín giống đang bị đe dọa hoặc cực kỳ nguy cấp. Croatia có 444 khu bảo tồn, chiếm 9% diện tích đất nước. Chúng bao gồm tám vườn quốc gia, hai khu bảo tồn nghiêm ngặt và mười công viên tự nhiên. Khu bảo tồn nổi tiếng nhất và là vườn quốc gia lâu đời nhất ở Croatia là Vườn quốc gia Hồ Plitvice, một Di sản Thế giới UNESCO. Công viên Tự nhiên Velebit là một phần của Chương trình Con người và Sinh quyển của UNESCO. Các khu bảo tồn nghiêm ngặt và đặc biệt, cũng như các vườn quốc gia và công viên tự nhiên, được quản lý và bảo vệ bởi chính phủ trung ương, trong khi các khu bảo tồn khác được quản lý bởi các hạt. Năm 2005, Mạng lưới Sinh thái Quốc gia được thành lập, là bước đầu tiên trong việc chuẩn bị gia nhập EU và tham gia mạng lưới Natura 2000.

5.1. Chính phủ

Tổng thống Cộng hòa (Predsjednik Republike^Croatian) là nguyên thủ quốc gia, được bầu trực tiếp với nhiệm kỳ 5 năm và bị Hiến pháp giới hạn trong hai nhiệm kỳ. Ngoài vai trò là tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang, tổng thống có nhiệm vụ thủ tục bổ nhiệm thủ tướng với sự chấp thuận của quốc hội và có một số ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại. Tổng thống hiện tại là Zoran Milanović, nhậm chức từ tháng 2 năm 2020.

Chính phủ (Nội các) do Thủ tướng đứng đầu, người có bốn phó thủ tướng và 16 bộ trưởng phụ trách các lĩnh vực cụ thể. Với tư cách là nhánh hành pháp, Chính phủ chịu trách nhiệm đề xuất luật pháp và ngân sách, thi hành luật pháp, và định hướng các chính sách đối ngoại và đối nội. Chính phủ đặt trụ sở tại Banski dvori ở Zagreb. Thủ tướng hiện tại là Andrej Plenković, nhậm chức từ tháng 10 năm 2016.

Quốc hội (Sabor^Croatian) là cơ quan quyền lập pháp đơn viện. Số lượng thành viên Sabor có thể thay đổi từ 100 đến 160 người. Họ được bầu bằng phiếu phổ thông với nhiệm kỳ 4 năm. Các kỳ họp lập pháp diễn ra từ ngày 15 tháng 1 đến ngày 15 tháng 7, và từ ngày 15 tháng 9 đến ngày 15 tháng 12 hàng năm. Hai đảng chính trị lớn nhất ở Croatia là Liên minh Dân chủ Croatia (HDZ) và Đảng Dân chủ Xã hội Croatia (SDP).

5.2. Pháp luật và hệ thống tư pháp

Croatia có một hệ thống pháp luật dân luật, trong đó luật pháp chủ yếu phát sinh từ các đạo luật thành văn, với các thẩm phán đóng vai trò là người thực thi chứ không phải người tạo ra luật. Sự phát triển của nó phần lớn bị ảnh hưởng bởi các hệ thống pháp luật của Đức và Áo. Luật pháp Croatia được chia thành hai lĩnh vực chính-luật tư và luật công. Trước khi các cuộc đàm phán gia nhập EU hoàn tất, luật pháp Croatia đã được hài hòa hoàn toàn với acquis communautaire.

Các tòa án quốc gia chính là Tòa án Hiến pháp, giám sát các vi phạm Hiến pháp, và Tòa án Tối cao, là tòa phúc thẩm cao nhất. Các tòa án hành chính, thương mại, hạt, vi phạm hành chính và thành phố xử lý các vụ án trong lĩnh vực tương ứng của họ. Các vụ án thuộc thẩm quyền tư pháp trong phiên sơ thẩm được xét xử bởi một thẩm phán chuyên nghiệp duy nhất, trong khi các kháng cáo được xem xét tại các tòa án hỗn hợp gồm các thẩm phán chuyên nghiệp. Các thẩm phán không chuyên cũng tham gia vào các phiên tòa. Văn phòng Công tố viên Nhà nước là cơ quan tư pháp bao gồm các công tố viên công cộng được trao quyền khởi tố những người phạm tội.

Các cơ quan thực thi pháp luật được tổ chức dưới quyền của Bộ Nội vụ, chủ yếu bao gồm lực lượng cảnh sát quốc gia. Cơ quan an ninh của Croatia là Cơ quan An ninh và Tình báo (SOA).

5.3. Quan hệ đối ngoại

Croatia đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 194 quốc gia, hỗ trợ 57 đại sứ quán, 30 lãnh sự quán và 8 phái đoàn ngoại giao thường trực. Có 56 đại sứ quán nước ngoài và 67 lãnh sự quán hoạt động tại nước này, cùng với các văn phòng của các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD), Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM), Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE), Ngân hàng Thế giới, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tòa án Hình sự Quốc tế về Nam Tư cũ (ICTY), Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR), và UNICEF.

Tính đến năm 2019, Bộ Ngoại giao và Hội nhập châu Âu Croatia có 1.381 nhân viên và chi tiêu 765,295 triệu kuna (€101,17 triệu). Các mục tiêu đã nêu của chính sách đối ngoại Croatia bao gồm tăng cường quan hệ với các nước láng giềng, phát triển hợp tác quốc tế và thúc đẩy kinh tế Croatia cũng như chính Croatia.

Croatia là thành viên của Liên minh châu Âu. Tính đến năm 2021, Croatia vẫn còn các vấn đề biên giới chưa được giải quyết với Bosna và Hercegovina, Montenegro, Serbia và Slovenia. Croatia là thành viên của NATO. Vào ngày 1 tháng 1 năm 2023, Croatia đồng thời gia nhập cả Khu vực Schengen và Eurozone, sau khi đã gia nhập ERM II vào ngày 10 tháng 7 năm 2020.

5.4. Quân đội

Lực lượng Vũ trang Croatia (CAF) bao gồm các nhánh Không quân, Lục quân, và Hải quân cùng với Bộ Tư lệnh Giáo dục và Huấn luyện và Bộ Tư lệnh Hỗ trợ. CAF được chỉ huy bởi Tổng Tham mưu, báo cáo cho Bộ trưởng Quốc phòng, người sau đó báo cáo cho tổng thống. Theo hiến pháp, tổng thống là tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Trong trường hợp có mối đe dọa trực tiếp trong thời chiến, tổng thống sẽ ban hành mệnh lệnh trực tiếp cho Tổng Tham mưu.

Sau cuộc chiến 1991-95, chi tiêu quốc phòng và quy mô CAF bắt đầu giảm dần. Tính đến năm 2019, chi tiêu quân sự ước tính chiếm 1,68% GDP của đất nước, đứng thứ 67 trên toàn cầu. Năm 2005, ngân sách giảm xuống dưới mức 2% GDP theo yêu cầu của NATO, giảm từ mức cao kỷ lục 11,1% vào năm 1994. Theo truyền thống dựa vào lính nghĩa vụ, CAF đã trải qua một giai đoạn cải cách tập trung vào việc thu hẹp quy mô, tái cơ cấu và chuyên nghiệp hóa trong những năm trước khi gia nhập NATO vào tháng 4 năm 2009. Theo một sắc lệnh của tổng thống ban hành năm 2006, CAF có khoảng 18.100 quân nhân tại ngũ, 3.000 dân sự và 2.000 lính nghĩa vụ tự nguyện từ 18 đến 30 tuổi trong thời bình.

Cho đến năm 2008, nghĩa vụ quân sự là bắt buộc đối với nam giới ở tuổi 18 và lính nghĩa vụ phục vụ trong sáu tháng, giảm vào năm 2001 từ kế hoạch chín tháng trước đó. Những người từ chối vì lý do lương tâm có thể chọn phục vụ dân sự trong tám tháng. Nghĩa vụ quân sự bắt buộc đã được bãi bỏ vào tháng 1 năm 2008, nhưng dự kiến sẽ được áp dụng trở lại vào tháng 1 năm 2025 với hai tháng tại ngũ. Quyết định này bị ảnh hưởng bởi căng thẳng gia tăng ở châu Âu và khu vực, sau Cuộc xâm lược Ukraina của Nga.

Tính đến tháng 5 năm 2019, quân đội Croatia có 72 thành viên đóng quân ở nước ngoài như một phần của các lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế do Liên Hợp Quốc lãnh đạo. Tính đến năm 2019, 323 binh sĩ phục vụ trong lực lượng ISAF do NATO lãnh đạo ở Afghanistan. 156 binh sĩ khác phục vụ cùng KFOR ở Kosovo.

Croatia có một ngành công nghiệp-quân sự đã xuất khẩu khoảng 493 triệu kuna (€65,176 triệu) thiết bị quân sự vào năm 2020. Vũ khí và phương tiện do Croatia sản xuất được CAF sử dụng bao gồm súng ngắn tiêu chuẩn HS2000 do HS Produkt sản xuất và xe tăng chiến đấu M-84D do nhà máy Đuro Đaković thiết kế. Đồng phục và mũ bảo hiểm do binh lính CAF mặc được sản xuất tại địa phương và tiếp thị cho các quốc gia khác.

Theo Chỉ số Hòa bình Toàn cầu năm 2024, Croatia là quốc gia hòa bình thứ 15 trên thế giới.

7.1. Các ngành kinh tế chính

Các ngành kinh tế chính của Croatia bao gồm dịch vụ, công nghiệp và nông nghiệp, mỗi ngành đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước với những đặc điểm và tiềm năng riêng.
Ngành dịch vụ là trụ cột của nền kinh tế Croatia, đóng góp phần lớn nhất vào GDP. Du lịch là một thành phần quan trọng trong ngành dịch vụ, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm và mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể. Các dịch vụ khác như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, vận tải và viễn thông cũng đóng vai trò quan trọng.

Ngành công nghiệp của Croatia khá đa dạng. Đóng tàu có một lịch sử lâu đời và vẫn là một ngành quan trọng, mặc dù phải đối mặt với sự cạnh tranh quốc tế. Chế biến thực phẩm là một ngành mạnh khác, tận dụng nguồn nguyên liệu nông nghiệp phong phú của đất nước. Ngành dược phẩm cũng có sự phát triển đáng kể với một số công ty lớn hoạt động trong lĩnh vực này. Công nghiệp hóa chất và công nghiệp gỗ cũng đóng góp vào sản lượng công nghiệp. Gần đây, ngành công nghệ thông tin (CNTT) và công nghệ sinh hóa đang nổi lên như những lĩnh vực có tiềm năng tăng trưởng cao, thu hút đầu tư và tạo ra việc làm chất lượng.

Nông nghiệp, mặc dù đóng góp một phần nhỏ hơn vào GDP so với dịch vụ và công nghiệp, vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực và cung cấp nguyên liệu cho ngành chế biến thực phẩm. Các sản phẩm nông nghiệp chính bao gồm ngũ cốc (ngô, lúa mì, lúa mạch), trái cây (đặc biệt là ô liu và nho để sản xuất rượu vang), rau và chăn nuôi. Ngành thủy sản, đặc biệt là ở vùng ven biển Adriatic, cũng đóng góp vào kinh tế nông nghiệp.

Mỗi ngành kinh tế này đều có những tiềm năng phát triển riêng. Ngành dịch vụ, đặc biệt là du lịch, có thể tiếp tục mở rộng bằng cách đa dạng hóa sản phẩm và thu hút du khách từ các thị trường mới. Ngành công nghiệp có thể hưởng lợi từ việc tăng cường đầu tư vào công nghệ và đổi mới, đặc biệt là trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như CNTT và dược phẩm. Nông nghiệp có thể cải thiện năng suất và khả năng cạnh tranh thông qua hiện đại hóa và tập trung vào các sản phẩm chất lượng cao và đặc sản vùng miền.

7.2. Du lịch

Du lịch chiếm ưu thế trong ngành dịch vụ của Croatia và chiếm tới 20% GDP. Thu nhập từ du lịch năm 2019 ước tính là 10.50 B EUR. Các tác động tích cực của nó được cảm nhận trên toàn bộ nền kinh tế, làm tăng hoạt động bán lẻ và tăng việc làm theo mùa. Ngành này được coi là một ngành kinh doanh xuất khẩu vì chi tiêu của du khách nước ngoài làm giảm đáng kể sự mất cân bằng thương mại của đất nước.

Ngành du lịch đã phát triển nhanh chóng, ghi nhận sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng khách du lịch kể từ khi độc lập, thu hút hơn 17 triệu lượt khách mỗi năm (tính đến năm 2017). Đức, Slovenia, Áo, Ý, Vương quốc Anh, Cộng hòa Séc, Ba Lan, Hungary, Pháp, Hà Lan, Slovakia và chính Croatia là những nước có lượng khách du lịch nhiều nhất. Thời gian lưu trú trung bình của khách du lịch là 4,7 ngày vào năm 2019.

Phần lớn ngành du lịch tập trung dọc theo bờ biển. Opatija là khu nghỉ mát đầu tiên. Nó lần đầu tiên trở nên phổ biến vào giữa thế kỷ 19. Đến những năm 1890, nó đã trở thành một trong những khu nghỉ dưỡng sức khỏe lớn nhất châu Âu. Các khu nghỉ dưỡng mọc lên dọc theo bờ biển và các hòn đảo, cung cấp các dịch vụ phục vụ du lịch đại chúng và các thị trường ngách khác nhau. Quan trọng nhất là du lịch hàng hải, được hỗ trợ bởi các bến du thuyền với hơn 16 nghìn bến đỗ, du lịch văn hóa dựa vào sức hấp dẫn của các thành phố ven biển thời trung cổ và các sự kiện văn hóa diễn ra trong mùa hè. Các khu vực nội địa cung cấp du lịch nông nghiệp, khu nghỉ dưỡng trên núi, và spa. Zagreb là một điểm đến quan trọng, cạnh tranh với các thành phố và khu nghỉ dưỡng ven biển lớn.

Croatia có các khu vực biển không bị ô nhiễm với các khu bảo tồn thiên nhiên và 116 bãi biển Cờ Xanh. Croatia được Cơ quan Môi trường châu Âu xếp hạng đầu tiên ở châu Âu về chất lượng nước tắm vào năm 2022.

Croatia được Tổ chức Du lịch Thế giới xếp hạng là điểm đến du lịch nổi tiếng thứ 23 trên thế giới vào năm 2019. Khoảng 15% trong số những du khách này, hoặc hơn một triệu người mỗi năm, tham gia vào chủ nghĩa khỏa thân, một lĩnh vực mà Croatia nổi tiếng. Đây là quốc gia châu Âu đầu tiên phát triển các khu nghỉ dưỡng khỏa thân thương mại. Năm 2023, công ty lưu trữ hành lý Bounce đã xếp Croatia có chỉ số du lịch một mình cao nhất thế giới (7,58), trong khi một báo cáo chung về xu hướng đám cưới của Pinterest và Zola từ năm 2023 đã xếp Croatia vào danh sách những điểm đến tuần trăng mật phổ biến nhất.

7.3. Cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng của Croatia đã có những bước phát triển đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực giao thông vận tải, năng lượng và viễn thông, nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và hội nhập châu Âu.

7.3.1. Giao thông

Mạng lưới đường cao tốc phần lớn được xây dựng vào cuối những năm 1990 và những năm 2000. Tính đến tháng 12 năm 2020, Croatia đã hoàn thành 1.31 K km đường cao tốc, kết nối Zagreb với các khu vực khác và đi theo nhiều tuyến đường châu Âu và bốn hành lang Liên châu Âu. Các đường cao tốc bận rộn nhất là A1, kết nối Zagreb với Split, và A3, đi qua phía đông sang phía tây qua tây bắc Croatia và Slavonia. Một mạng lưới đường tiểu bang rộng khắp đóng vai trò là các tuyến đường nhánh cho đường cao tốc đồng thời kết nối các khu định cư lớn. Chất lượng cao và mức độ an toàn của mạng lưới đường cao tốc Croatia đã được các chương trình EuroTAP và EuroTest kiểm tra và xác nhận.

Việc xây dựng Cầu Pelješac dài 2.4 km, dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất ở Croatia, kết nối hai nửa của hạt Dubrovnik-Neretva và rút ngắn tuyến đường từ phía Tây đến bán đảo Pelješac và các đảo Korčula và Lastovo hơn 32 km. Việc xây dựng Cầu Pelješac bắt đầu vào tháng 7 năm 2018 sau khi nhà khai thác đường bộ Croatia Hrvatske ceste (HC) ký một thỏa thuận trị giá 2,08 tỷ kuna cho công trình này với một tập đoàn Trung Quốc do Tổng công ty Cầu đường Trung Quốc (CRBC) đứng đầu. Dự án được Liên minh châu Âu đồng tài trợ 357 triệu euro. Công trình được hoàn thành vào tháng 7 năm 2022.

Croatia có một mạng lưới đường sắt rộng lớn kéo dài 2.60 K km, bao gồm 984 km đường sắt điện khí hóa và 254 km đường sắt đôi (tính đến năm 2017). Các tuyến đường sắt quan trọng nhất ở Croatia nằm trong các hành lang vận tải Liên châu Âu Vb và X, kết nối Rijeka với Budapest và Ljubljana với Beograd, cả hai đều qua Zagreb. Đường sắt Croatia vận hành tất cả các dịch vụ đường sắt.

Có các sân bay quốc tế tại Dubrovnik, Osijek, Pula, Rijeka, Split, Zadar, và Zagreb. Lớn nhất và bận rộn nhất là Sân bay Franjo Tuđman ở Zagreb. Tính đến tháng 1 năm 2011, Croatia tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn hàng không của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế và Cục Hàng không Liên bang đã nâng cấp nó lên hạng 1.

Cảng biển hàng hóa bận rộn nhất là Cảng Rijeka. Các cảng hành khách bận rộn nhất là Split và Zadar. Nhiều cảng nhỏ hơn phục vụ các chuyến phà kết nối nhiều hòn đảo và thành phố ven biển với các tuyến phà đến một số thành phố ở Ý. Cảng sông lớn nhất là Vukovar, nằm trên sông Danube, đại diện cho cửa ngõ của quốc gia ra hành lang vận tải Liên châu Âu VII.

7.3.2. Năng lượng

Croatia có 610 km đường ống dẫn dầu thô, kết nối kho cảng dầu Rijeka với các nhà máy lọc dầu ở Rijeka và Sisak, cùng một số kho cảng trung chuyển. Hệ thống này có công suất 20 triệu tấn mỗi năm. Hệ thống vận chuyển khí tự nhiên bao gồm 2.11 K km đường ống chính và khu vực, cùng hơn 300 công trình liên quan, kết nối các giàn khoan sản xuất, cơ sở lưu trữ khí tự nhiên Okoli, 27 người dùng cuối và 37 hệ thống phân phối. Croatia cũng đóng một vai trò quan trọng trong an ninh năng lượng khu vực. Kho cảng nhập khẩu khí thiên nhiên hóa lỏng nổi ngoài khơi đảo Krk, LNG Hrvatska, đã bắt đầu hoạt động vào ngày 1 tháng 1 năm 2021, định vị Croatia là một nhà lãnh đạo năng lượng khu vực và góp phần đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu.

Năm 2010, sản xuất năng lượng của Croatia đáp ứng 85% nhu cầu khí tự nhiên toàn quốc và 19% nhu cầu dầu mỏ. Năm 2016, sản xuất năng lượng sơ cấp của Croatia bao gồm khí tự nhiên (24,8%), thủy điện (28,3%), dầu thô (13,6%), củi (27,6%), và bơm nhiệt cùng các nguồn năng lượng tái tạo khác (5,7%). Năm 2017, tổng sản lượng điện ròng đạt 11.543 GWh, trong khi nhập khẩu 12.157 GWh, tương đương khoảng 40% nhu cầu năng lượng điện.

Nhà máy điện hạt nhân Krško (Slovenia) cung cấp một phần lớn lượng điện nhập khẩu của Croatia. 50% nhà máy này thuộc sở hữu của Hrvatska elektroprivreda, cung cấp 15% lượng điện của Croatia.

8.1. Nhân khẩu

Với dân số ước tính khoảng 3,87 triệu người vào năm 2021, Croatia xếp thứ 127 trên thế giới về dân số. Mật độ dân số năm 2018 là 72,9 người/km², khiến Croatia trở thành một trong những quốc gia châu Âu có dân số thưa thớt. Tuổi thọ trung bình khi sinh ở Croatia là 76,3 tuổi vào năm 2018.

Tỷ suất sinh tổng cộng là 1,41 con/mẹ, một trong những mức thấp nhất thế giới, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ thay thế là 2,1; và vẫn thấp hơn đáng kể so với mức cao 6,18 con/mẹ vào năm 1885. Tỷ lệ tử vong của Croatia liên tục vượt tỷ lệ sinh kể từ năm 1998. Do đó, Croatia có một trong những dân số già nhất thế giới, với độ tuổi trung bình là 43,3 tuổi. Dân số tăng đều đặn từ 2,1 triệu người vào năm 1857 cho đến năm 1991, khi đạt đỉnh 4,7 triệu người, ngoại trừ các cuộc điều tra dân số được thực hiện vào năm 1921 và 1948, tức là sau các cuộc chiến tranh thế giới. Tốc độ tăng trưởng tự nhiên là âm với quá trình chuyển đổi nhân khẩu học hoàn thành vào những năm 1970. Trong những năm gần đây, chính phủ Croatia đã chịu áp lực phải tăng hạn ngạch giấy phép cho lao động nước ngoài, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 68.100 vào năm 2019. Phù hợp với chính sách nhập cư của mình, Croatia đang cố gắng thu hút những người di cư trở về. Từ năm 2008 đến 2018, dân số Croatia giảm 10%.

Sự suy giảm dân số còn lớn hơn do hậu quả của cuộc chiến tranh giành độc lập. Chiến tranh đã khiến một lượng lớn dân số phải di dời và tình trạng di cư gia tăng. Năm 1991, tại các khu vực chủ yếu bị chiếm đóng, hơn 400.000 người Croat hoặc bị lực lượng Serb đuổi khỏi nhà hoặc phải chạy trốn bạo lực. Trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến, khoảng 150.000-200.000 người Serb đã chạy trốn trước sự xuất hiện của lực lượng Croatia trong Chiến dịch Bão táp. Sau chiến tranh, số người phải di dời giảm xuống còn khoảng 250.000 người. Chính phủ Croatia đã chăm sóc những người phải di dời thông qua hệ thống an sinh xã hội và Văn phòng Người di dời và Người tị nạn. Hầu hết các vùng lãnh thổ bị bỏ hoang trong chiến tranh đã được những người tị nạn Croat từ Bosnia và Herzegovina đến định cư, chủ yếu từ tây bắc Bosnia, trong khi một số người phải di dời đã trở về nhà của họ.

Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc năm 2013, 17,6% dân số Croatia là người nhập cư. Theo điều tra dân số năm 2021, phần lớn dân cư là người Croat (91,6%), tiếp theo là người Serb (3,2%), người Bosnia (0,62%), người Roma (0,46%), người Albania (0,36%), người Ý (0,36%), người Hungary (0,27%), người Séc (0,20%), người Slovenia (0,20%), người Slovak (0,10%), người Macedonia (0,09%), người Đức (0,09%), người Montenegro (0,08%), và các dân tộc khác (1,56%). Khoảng 4 triệu người Croat sống ở nước ngoài.

8.2. Ngôn ngữ

Tiếng Croatia là ngôn ngữ chính thức của Cộng hòa Croatia. Các ngôn ngữ thiểu số được sử dụng chính thức tại các đơn vị chính quyền địa phương nơi hơn một phần ba dân số là người dân tộc thiểu số hoặc nơi luật pháp địa phương cho phép áp dụng. Các ngôn ngữ đó là tiếng Séc, tiếng Hungary, tiếng Ý, tiếng Serbia, và tiếng Slovak. Các ngôn ngữ thiểu số sau đây cũng được công nhận: tiếng Albania, tiếng Bosnia, tiếng Bulgaria, tiếng Đức, tiếng Hebrew, tiếng Macedonia, tiếng Montenegro, tiếng Ba Lan, tiếng Romania, tiếng Istro-Romania, tiếng Romani, tiếng Nga, tiếng Rusyn, tiếng Slovenia, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, và tiếng Ukraina. Tiếng Croatia đã thay thế tiếng Latinh làm ngôn ngữ chính thức của chính phủ Croatia vào thế kỷ 19. Sau Thỏa ước Văn học Viên năm 1850, ngôn ngữ và bảng chữ cái Latinh của nó đã trải qua các cuộc cải cách để tạo ra một tiêu chuẩn thống nhất "Croatia hoặc Serbia" hoặc "Serbia-Croatia", mà dưới nhiều tên gọi khác nhau đã trở thành ngôn ngữ chính thức của Nam Tư. Trong Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư, từ năm 1972 đến 1989, ngôn ngữ này được hiến pháp chỉ định là "ngôn ngữ văn học Croatia" và "ngôn ngữ Croatia hoặc Serbia". Đó là kết quả của sự phản kháng và ly khai khỏi "Serbia-Croatia" dưới hình thức Tuyên ngôn về Địa vị và Tên gọi của Ngôn ngữ Văn học Croatia như một phần của Mùa xuân Croatia. Kể từ khi giành độc lập vào đầu những năm 1990, Hiến pháp Cộng hòa Croatia đã chỉ định ngôn ngữ này là "tiếng Croatia" và quy định nó thông qua quy định ngôn ngữ. Khát vọng lâu dài về việc phát triển các biểu đạt riêng và do đó làm phong phú ngôn ngữ, trái ngược với việc chấp nhận các giải pháp ngoại lai dưới dạng từ mượn, đã được các nhà ngôn ngữ học mô tả là chủ nghĩa thuần túy ngôn ngữ Croatia.

Theo Điều tra dân số năm 2011, 95,6% công dân khai tiếng Croatia là tiếng mẹ đẻ, 1,2% khai tiếng Serbia là tiếng mẹ đẻ, trong khi không có ngôn ngữ nào khác đạt hơn 0,5%. Tiếng Croatia là một thành viên của các ngôn ngữ Nam Slav và được viết bằng bảng chữ cái Latinh. Có ba phương ngữ chính được nói trên lãnh thổ Croatia, với tiếng Croatia tiêu chuẩn dựa trên phương ngữ Shtokavian. Các phương ngữ Chakavian và Kajkavian được phân biệt với Shtokavian bởi từ vựng, âm vị học và cú pháp của chúng.

Một cuộc khảo sát năm 2011 cho thấy 78% người Croat tuyên bố biết ít nhất một ngoại ngữ. Theo một cuộc khảo sát của Ủy ban châu Âu năm 2005, 49% người Croat nói tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai, 34% nói tiếng Đức, 14% nói tiếng Ý, 10% nói tiếng Pháp, 4% nói tiếng Nga và 2% nói tiếng Tây Ban Nha. Tuy nhiên, một số đô thị lớn hỗ trợ các ngôn ngữ thiểu số. Phần lớn người Slovenia (59%) có một số kiến thức về tiếng Croatia. Quốc gia này là một phần của các hiệp hội quốc tế dựa trên ngôn ngữ khác nhau, đáng chú ý nhất là Hiệp hội Ngôn ngữ Liên minh châu Âu.

8.3. Tôn giáo

Croatia không có tôn giáo chính thức. Tự do tôn giáo là một quyền hiến định bảo vệ tất cả các cộng đồng tôn giáo như bình đẳng trước pháp luật và coi họ tách biệt khỏi nhà nước.

Theo điều tra dân số năm 2011, 91,36% người Croatia tự nhận là tín đồ Kitô giáo; trong số này, người Công giáo chiếm nhóm lớn nhất, chiếm 86,28% dân số, tiếp theo là Chính thống giáo Đông phương (4,44%), Tin Lành (0,34%), và các Kitô hữu khác (0,30%). Tôn giáo lớn nhất sau Kitô giáo là Hồi giáo (1,47%). 4,57% dân số tự mô tả mình là người không tôn giáo. Trong Cuộc thăm dò Eurobarometer của Eurostat năm 2010, 69% dân số trả lời rằng "họ tin có Chúa". Trong một cuộc thăm dò của Gallup năm 2009, 70% trả lời có cho câu hỏi "Tôn giáo có phải là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của bạn không?". Tuy nhiên, chỉ có 24% dân số thường xuyên tham dự các buổi lễ tôn giáo.

Các trường công cho phép mở các lớp giáo lý tôn giáo trong trường, đây là sự hợp tác giữa các cộng đồng tôn giáo với chính phủ, nhưng việc tham dự là không bắt buộc. Các lớp học được tổ chức rộng rãi trong các trường tiểu học và trung học công lập. Năm 2009, 92% học sinh tiểu học và 87% học sinh trung học tham dự các lớp học giáo lý tôn giáo.

Vị trí pháp lý của các cộng đồng tôn giáo ở Croatia được xác định bởi luật pháp đặc biệt, đặc biệt liên quan đến việc chính phủ tài trợ, ưu đãi về thuế và giáo dục tôn giáo trong các trường công lập. Các vấn đề khác sẽ do mỗi cộng đồng tôn giáo đàm phán riêng với chính phủ. Việc đăng ký của các cộng đồng tôn giáo ở nước này là không bắt buộc, nhưng tôn giáo nào đã đăng ký sẽ được chính phủ công nhận pháp nhân và được hưởng các ưu đãi về thuế và các lợi ích khác. Pháp luật Croatia quy định để đủ điều kiện đăng ký, một nhóm tôn giáo phải có ít nhất 500 tín hữu và được đăng ký như một hiệp hội dân sự trong 5 năm. Các nhóm tôn giáo có trụ sở ở nước ngoài phải gửi văn bản cho phép đăng ký từ nước sở tại của mình.

8.4. Giáo dục

Tỷ lệ biết chữ ở Croatia là 99,2%. Giáo dục tiểu học ở Croatia bắt đầu từ sáu hoặc bảy tuổi và bao gồm tám lớp. Năm 2007, một đạo luật đã được thông qua để tăng cường giáo dục miễn phí, không bắt buộc cho đến 18 tuổi. Giáo dục bắt buộc bao gồm tám lớp tiểu học.

Giáo dục trung học được cung cấp bởi các trường gymnasium và các trường dạy nghề. Tính đến năm 2019, có 2.103 trường tiểu học và 738 trường cung cấp các hình thức giáo dục trung học khác nhau. Giáo dục tiểu học và trung học cũng có sẵn bằng các ngôn ngữ của các dân tộc thiểu số được công nhận ở Croatia, nơi các lớp học được tổ chức bằng tiếng Séc, Hungary, Ý, Serbia, Đức và Slovak.

Có 133 trường âm nhạc và trường nghệ thuật cấp tiểu học và trung học, cũng như 83 trường tiểu học và 44 trường trung học dành cho trẻ em và thanh thiếu niên khuyết tật và 11 trường tiểu học và 52 trường trung học dành cho người lớn. Các kỳ thi tốt nghiệp toàn quốc (državna matura^Croatian) đã được giới thiệu cho học sinh trung học vào năm học 2009-2010. Kỳ thi này bao gồm ba môn bắt buộc (tiếng Croatia, toán học và một ngoại ngữ) và các môn tự chọn và là điều kiện tiên quyết để học đại học.

Croatia có tám trường đại học công lập và hai trường đại học tư thục. Đại học Zadar, trường đại học đầu tiên ở Croatia, được thành lập năm 1396 và hoạt động cho đến năm 1807, khi các cơ sở giáo dục đại học khác tiếp quản cho đến khi thành lập lại Đại học Zadar vào năm 2002. Đại học Zagreb, được thành lập năm 1669, là trường đại học hoạt động liên tục lâu đời nhất ở Đông Nam Âu. Ngoài ra còn có 15 trường bách khoa, trong đó có hai trường tư thục, và 30 cơ sở giáo dục đại học, trong đó có 27 trường tư thục. Tổng cộng, có 131 cơ sở giáo dục đại học ở Croatia, với hơn 160 nghìn sinh viên theo học.

Có 254 công ty, cơ quan chính phủ hoặc hệ thống giáo dục và các tổ chức phi lợi nhuận ở Croatia theo đuổi nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Tổng cộng, họ đã chi khoảng 3 tỷ kuna (€400 triệu) và tuyển dụng 11.801 nhân viên nghiên cứu toàn thời gian vào năm 2016. Trong số các viện khoa học hoạt động ở Croatia, lớn nhất là Viện Ruđer Bošković ở Zagreb. Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Croatia ở Zagreb là một xã hội học thuật thúc đẩy ngôn ngữ, văn hóa, nghệ thuật và khoa học từ khi thành lập vào năm 1866. Croatia được xếp hạng 43 trong Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm 2024.

Ngân hàng Đầu tư châu Âu đã cung cấp cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và thiết bị cho khoảng 150 trường tiểu học và trung học ở Croatia. Hai mươi trong số các trường này đã nhận được sự hỗ trợ chuyên biệt dưới dạng thiết bị, phần mềm và dịch vụ để giúp họ tích hợp các hoạt động giảng dạy và hành chính.

8.5. Y tế

Croatia có một hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn dân, có nguồn gốc từ Đạo luật Quốc hội Hungary-Croatia năm 1891, cung cấp một hình thức bảo hiểm bắt buộc cho tất cả công nhân nhà máy và thợ thủ công. Dân số được bao phủ bởi một chương trình bảo hiểm y tế cơ bản do luật định và bảo hiểm tự nguyện. Năm 2017, chi tiêu hàng năm liên quan đến chăm sóc sức khỏe đạt 22,2 tỷ kuna (khoảng €3,0 tỷ). Chi tiêu chăm sóc sức khỏe chỉ chiếm 0,6% bảo hiểm y tế tư nhân và chi tiêu công. Năm 2017, Croatia đã chi khoảng 6,6% GDP cho chăm sóc sức khỏe.

Năm 2020, Croatia xếp thứ 41 trên thế giới về tuổi thọ với 76,0 tuổi đối với nam và 82,0 tuổi đối với nữ, và có tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh thấp là 3,4 trên 1.000 ca sinh sống.

Có hàng trăm cơ sở chăm sóc sức khỏe ở Croatia, bao gồm 75 bệnh viện và 13 phòng khám với 23.049 giường bệnh. Các bệnh viện và phòng khám chăm sóc hơn 700 nghìn bệnh nhân mỗi năm và tuyển dụng 6.642 bác sĩ y khoa, bao gồm 4.773 chuyên gia. Tổng cộng có 69.841 nhân viên y tế. Có 119 đơn vị cấp cứu tại các trung tâm y tế, đáp ứng hơn một triệu cuộc gọi. Nguyên nhân tử vong chính trong năm 2016 là bệnh tim mạch ở mức 39,7% đối với nam và 50,1% đối với nữ, tiếp theo là các khối u, ở mức 32,5% đối với nam và 23,4% đối với nữ. Năm 2016, ước tính có 37,0% người Croatia hút thuốc. Theo dữ liệu năm 2016, 24,40% dân số trưởng thành của Croatia bị béo phì.

8.6. Quyền con người và các nhóm thiểu số

Tình hình quyền con người tại Croatia đã có những cải thiện đáng kể kể từ khi nước này độc lập, đặc biệt là trong quá trình hội nhập Liên minh châu Âu. Hiến pháp Croatia đảm bảo các quyền tự do cơ bản và bình đẳng cho mọi công dân. Tuy nhiên, một số thách thức vẫn còn tồn tại, đặc biệt liên quan đến quyền của các nhóm thiểu số dân tộc, người tị nạn, cộng đồng LGBT+ và các nhóm dễ bị tổn thương khác.

Các nhóm thiểu số dân tộc, đặc biệt là người Serb, đôi khi vẫn phải đối mặt với sự phân biệt đối xử trong việc làm, nhà ở và tiếp cận các dịch vụ công. Mặc dù đã có những nỗ lực để thúc đẩy hòa giải và hòa nhập sau chiến tranh, căng thẳng sắc tộc đôi khi vẫn nổi lên. Chính phủ Croatia đã thực hiện các biện pháp để bảo vệ quyền của các nhóm thiểu số, bao gồm cả việc đảm bảo đại diện trong các cơ quan chính trị và hỗ trợ các hoạt động văn hóa của họ.

Người tị nạn và người xin tị nạn cũng là một nhóm dễ bị tổn thương. Croatia nằm trên một trong những tuyến đường di cư vào châu Âu, và việc quản lý dòng người tị nạn đặt ra những thách thức về nhân đạo và quyền con người. Các tổ chức quốc tế và phi chính phủ đã nêu lên những lo ngại về điều kiện tiếp nhận và thủ tục xét duyệt tị nạn.

Cộng đồng LGBT+ tại Croatia đã đạt được một số tiến bộ về mặt pháp lý, bao gồm việc công nhận quan hệ đối tác dân sự đồng giới. Tuy nhiên, sự kỳ thị và phân biệt đối xử trong xã hội vẫn còn tồn tại. Các cuộc tuần hành tự hào (Pride parades) đã được tổ chức, nhưng đôi khi gặp phải sự phản đối.

Các nhóm dễ bị tổn thương khác bao gồm người Roma, người khuyết tật và người nghèo. Người Roma thường phải đối mặt với sự phân biệt đối xử và loại trừ xã hội nghiêm trọng. Chính phủ Croatia và các tổ chức xã hội dân sự đang nỗ lực cải thiện tình hình quyền con người thông qua việc tăng cường luật pháp, nâng cao nhận thức và cung cấp hỗ trợ cho các nhóm dễ bị tổn thương. Việc giám sát độc lập từ các tổ chức quốc tế và trong nước đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo trách nhiệm giải trình và thúc đẩy các cải cách hơn nữa.

9.1. Nghệ thuật, văn học và âm nhạc

Ngoài kiến trúc bao gồm các tác phẩm nghệ thuật lâu đời nhất, Croatia còn có một lịch sử nghệ sĩ kéo dài đến Thời Trung Cổ. Trong thời kỳ đó, cổng đá của Nhà thờ Trogir được Radovan thực hiện, đại diện cho tượng đài quan trọng nhất của điêu khắc Romanesque từ Croatia Trung Cổ. Phục hưng có tác động lớn nhất đến bờ biển Adriatic vì phần còn lại bị cuốn vào Chiến tranh Trăm năm Croatia-Ottoman. Khi Đế quốc Ottoman suy yếu, nghệ thuật phát triển mạnh mẽ trong thời Baroque và Rococo. Thế kỷ 19 và 20 mang lại sự khẳng định cho nhiều nghệ nhân Croatia, được sự giúp đỡ của một số nhà bảo trợ nghệ thuật như giám mục Josip Juraj Strossmayer. Các nghệ sĩ Croatia nổi tiếng trong thời kỳ này là Vlaho Bukovac, Ivan Meštrović, và Ivan Generalić.

Bia đá Baška, một phiến đá được khắc bằng bảng chữ cái Glagolitic được tìm thấy trên đảo Krk và có niên đại khoảng năm 1100, được coi là văn xuôi cổ nhất còn sót lại bằng tiếng Croatia. Sự khởi đầu của sự phát triển mạnh mẽ hơn của văn học Croatia được đánh dấu bằng thời kỳ Phục hưng và Marko Marulić. Bên cạnh Marulić, nhà viết kịch Phục hưng Marin Držić, nhà thơ Baroque Ivan Gundulić, nhà thơ Phục hưng dân tộc Croatia Ivan Mažuranić, tiểu thuyết gia, nhà viết kịch và nhà thơ August Šenoa, nhà văn thiếu nhi Ivana Brlić-Mažuranić, nhà văn và nhà báo Marija Jurić Zagorka, nhà thơ và nhà văn Antun Gustav Matoš, nhà thơ Antun Branko Šimić, nhà văn biểu hiện và hiện thực Miroslav Krleža, nhà thơ Tin Ujević và tiểu thuyết gia, nhà văn truyện ngắn Ivo Andrić thường được coi là những nhân vật vĩ đại nhất trong văn học Croatia.

Âm nhạc Croatia rất đa dạng, từ opera cổ điển đến rock hiện đại. Vatroslav Lisinski đã sáng tác vở opera đầu tiên của đất nước, Ljubav i zloba_{Tình yêu và Ác ý}^Croatian, vào năm 1846. Ivan Zajc đã sáng tác hơn một nghìn tác phẩm âm nhạc, bao gồm cả các bài thánh lễ và oratorio. Nghệ sĩ dương cầm Ivo Pogorelić đã biểu diễn trên toàn thế giới. Âm nhạc dân gian Croatia rất đa dạng. Đáng chú ý là các bài hát hợp xướng nam truyền thống gọi là klapa từ vùng Dalmatia, vẫn còn phổ biến và thường được biểu diễn cho khách du lịch.

9.2. Kiến trúc

Kiến trúc ở Croatia phản ánh ảnh hưởng của các quốc gia láng giềng. Ảnh hưởng của Áo và Hungary có thể thấy rõ trong các không gian công cộng và các tòa nhà ở phía bắc và trung tâm, trong khi kiến trúc dọc theo bờ biển Dalmatia và Istria thể hiện ảnh hưởng của Venice. Các quảng trường được đặt theo tên của các anh hùng văn hóa, công viên và các khu vực chỉ dành cho người đi bộ là đặc điểm của các thị trấn và thành phố của Croatia, đặc biệt là ở những nơi quy hoạch đô thị theo phong cách Baroque quy mô lớn đã diễn ra, ví dụ như ở Osijek (Tvrđa), Varaždin và Karlovac. Ảnh hưởng tiếp theo của Art Nouveau đã được phản ánh trong kiến trúc đương đại. Kiến trúc mang phong cách Địa Trung Hải với ảnh hưởng của Venice và Phục hưng tại các khu đô thị ven biển lớn được minh chứng qua các công trình của Giorgio da Sebenico và Nicolas xứ Florence như Nhà thờ chính tòa Thánh James ở Šibenik. Các ví dụ kiến trúc Croatia cổ nhất còn được bảo tồn là các nhà thờ thế kỷ thứ 9, trong đó lớn nhất và tiêu biểu nhất là Nhà thờ Thánh Donatus ở Zadar.

9.3. Truyền thông

Tại Croatia, Hiến pháp đảm bảo tự do báo chí và tự do ngôn luận. Croatia xếp thứ 64 trong báo cáo Chỉ số Tự do Báo chí năm 2019 do Phóng viên Không Biên giới tổng hợp, trong đó lưu ý rằng các nhà báo điều tra tham nhũng, tội phạm có tổ chức hoặc tội phạm chiến tranh phải đối mặt với những thách thức và Chính phủ đang cố gắng gây ảnh hưởng đến các chính sách biên tập của đài truyền hình công cộng HRT. Trong báo cáo Tự do trên Thế giới năm 2019, Freedom House đã phân loại các quyền tự do báo chí và ngôn luận ở Croatia là nói chung không bị can thiệp và thao túng chính trị, lưu ý rằng các nhà báo vẫn phải đối mặt với các mối đe dọa và các cuộc tấn công không thường xuyên. Hãng thông tấn nhà nước HINA điều hành một dịch vụ dây bằng tiếng Croatia và tiếng Anh về chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa.

Tính đến tháng 1 năm 2021, có mười ba kênh truyền hình DVB-T miễn phí toàn quốc, trong đó Đài phát thanh truyền hình Croatia (HRT) vận hành bốn kênh, RTL Televizija ba kênh, và Nova TV vận hành hai kênh, và các công ty Ủy ban Olympic Croatia, Kapital Net d.o.o., và Author d.o.o. vận hành ba kênh còn lại. Ngoài ra, còn có 21 kênh truyền hình DVB-T khu vực hoặc địa phương. HRT cũng phát sóng một kênh truyền hình vệ tinh. Năm 2020, có 147 đài phát thanh và 27 đài truyền hình ở Croatia. Truyền hình cáp và mạng IPTV đang phát triển. Truyền hình cáp đã phục vụ 450 nghìn người, khoảng 10% tổng dân số cả nước.

Năm 2010, 267 tờ báo và 2.676 tạp chí được xuất bản ở Croatia. Thị trường truyền thông in ấn bị chi phối bởi Hanza Media thuộc sở hữu của Croatia và Styria Media Group thuộc sở hữu của Áo, những đơn vị xuất bản các tờ báo hàng ngày hàng đầu của họ là Jutarnji list^Croatian, Večernji list^Croatian và 24sata^Croatian. Các tờ báo có ảnh hưởng khác là Novi list và Slobodna Dalmacija. Năm 2020, 24sata là tờ báo hàng ngày có số lượng phát hành rộng rãi nhất, tiếp theo là Večernji list và Jutarnji list.

Croatia đã tham gia Eurovision Song Contest như một phần của Nam Tư từ năm 1961. Chiến thắng đầu tiên và duy nhất mà Nam Tư đạt được trong cuộc thi là do ban nhạc pop Croatia Riva thực hiện vào năm 1989. Kể từ khi ra mắt tại cuộc thi năm 1993, Croatia đã giành được hai vị trí thứ tư tại các cuộc thi 1996 và 1999, và một vị trí thứ hai tại cuộc thi năm 2024, đánh dấu kết quả tốt nhất của đất nước cho đến nay với tư cách là một quốc gia độc lập.

Ngành công nghiệp điện ảnh của Croatia nhỏ và được chính phủ trợ cấp nặng nề, chủ yếu thông qua các khoản tài trợ được Bộ Văn hóa phê duyệt với các bộ phim thường được HRT đồng sản xuất. Điện ảnh Croatia sản xuất từ năm đến mười bộ phim truyện mỗi năm. Liên hoan phim Pula, sự kiện trao giải điện ảnh quốc gia được tổ chức hàng năm tại Pula, là sự kiện điện ảnh uy tín nhất có các tác phẩm sản xuất trong nước và quốc tế. Animafest Zagreb, được thành lập năm 1972, là liên hoan phim hàng năm uy tín dành riêng cho phim hoạt hình. Thành tựu lớn nhất đầu tiên của các nhà làm phim Croatia là do Dušan Vukotić đạt được khi ông giành Giải Oscar cho Phim hoạt hình ngắn hay nhất năm 1961 cho phim Ersatz (Surogat^Croatian). Nhà sản xuất phim người Croatia Branko Lustig đã giành Giải Oscar cho Phim hay nhất cho Danh sách của Schindler và Gladiator. Ngoài ra, nhà làm phim người Croatia Nebojša Slijepčević đã được đề cử cho Giải Oscar lần thứ 97 ở hạng mục Phim ngắn người đóng hay nhất cho bộ phim năm 2024 của ông Người đàn ông không thể im lặng (Čovjek koji nije mogao šutjeti^Croatian), đánh dấu đề cử đầu tiên của Croatia ở hạng mục đó, và là lần đầu tiên kể từ khi độc lập. Trước và kể từ khi độc lập, Croatia đã trở thành một điểm đến quay phim phổ biến của các nhà sản xuất phim quốc tế, và rất nhiều phim bom tấn và phim truyền hình đã được quay ở Croatia bao gồm: Game of Thrones, Star Wars: Jedi cuối cùng, Robin Hood ở Dubrovnik, Speak No Evil và Mùa của Phù thủy ở Istria, Bể bơi Vô cực ở Šibenik, Canary Black, Vệ sĩ của Vợ Sát thủ, Sự lựa chọn của Sophie và Người kéo đàn trên mái nhà ở Zagreb, Mamma Mia! Yêu lần nữa trên đảo Vis, Hercules, Cuối tuần xa nhà, Bliss ở Split, Người kiến tạo hòa bình và nhiều phim khác. Croatia trở thành địa điểm quay phim quốc tế nhờ sự đa dạng sinh học, cảnh quan có thể đáp ứng mọi yêu cầu về hình ảnh và chi phí quay phim rẻ hơn. Trong 11 năm qua, đã có 122 dự án phim quốc tế ở Croatia, và 263.00 M EUR đã được chi tiêu như một phần của chương trình Quay phim ở Croatia, chương trình này đã tăng lên trong những năm gần đây do nhu cầu cao về địa điểm của nó.

9.4. Ẩm thực

Ẩm thực truyền thống của Croatia khác nhau giữa các vùng. Dalmatia và Istria có ảnh hưởng ẩm thực của Ý và các ẩm thực Địa Trung Hải khác, nổi bật với các loại hải sản, rau củ nấu chín và mì ống, cùng các loại gia vị như dầu ô liu và tỏi. Ẩm thực Áo, Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ, và Balkan đã ảnh hưởng đến ẩm thực lục địa. Ở khu vực đó, các món thịt, cá nước ngọt và rau củ chiếm ưu thế.

Có hai vùng sản xuất rượu vang riêng biệt ở Croatia. Vùng lục địa ở phía đông bắc đất nước, đặc biệt là Slavonia, sản xuất các loại rượu vang cao cấp, đặc biệt là rượu vang trắng. Dọc theo bờ biển phía bắc, rượu vang Istria và Krk tương tự như ở nước Ý láng giềng, trong khi xa hơn về phía nam ở Dalmatia, các loại rượu vang đỏ kiểu Địa Trung Hải là chủ đạo. Sản lượng rượu vang hàng năm vượt quá 72 triệu lít (tính đến năm 2017). Croatia gần như hoàn toàn là một quốc gia tiêu thụ rượu vang cho đến cuối thế kỷ 18 khi việc sản xuất và tiêu thụ bia quy mô lớn hơn bắt đầu.

Có 11 nhà hàng ở Croatia có sao Michelin và 89 nhà hàng mang một số dấu hiệu của Michelin.

9.5. Thể thao

Có hơn 400.000 vận động viên thể thao đang hoạt động ở Croatia. Croatia có truyền thống thể thao mạnh mẽ, và thể thao là một phần thiết yếu của hệ thống giáo dục ở tất cả các cấp. Nhiều người trẻ tham gia thể thao cả trong và ngoài trường học, với nhiều hoạt động này trở thành một phần thường xuyên của cuộc sống hàng ngày như một hình thức giải trí. Để tiếp tục đạt được thành công và tăng cường hơn nữa thể thao, Quốc hội Croatia đã thông qua Chương trình Thể thao Quốc gia đầu tiên cho giai đoạn 2019-2026 vào năm 2019, dựa trên Đạo luật Thể thao, công nhận thể thao là một hoạt động có tầm quan trọng đặc biệt đối với đất nước.

Có khoảng 12.500 hiệp hội thể thao đang hoạt động ở Croatia. Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất, với khoảng 1.500 câu lạc bộ đã đăng ký và khoảng 127.000 cầu thủ đang hoạt động. Giống như ở nhiều quốc gia châu Âu khác, thể thao ở Croatia được tài trợ từ cả nguồn công và tư, bao gồm ngân sách chính phủ và địa phương, tài trợ, tư cách thành viên và đóng góp của các hộ gia đình. Trong những năm gần đây, Liên minh châu Âu cũng đã cung cấp hỗ trợ tài chính ngày càng tăng.

Tổ chức thể thao cao nhất trong nước là Ủy ban Olympic Croatia (HOO), được thành lập vào năm 1991. HOO giám sát 86 liên đoàn thể thao quốc gia, 42 trong số đó đại diện cho các môn thể thao Olympic, trong khi 44 là các môn thể thao phi Olympic. Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất. Liên đoàn bóng đá Croatia (Hrvatski nogometni savez^Croatian), với hơn 118.000 cầu thủ đã đăng ký, là hiệp hội thể thao lớn nhất.

9.6. Di sản thế giới

Croatia có nhiều địa điểm được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới, phản ánh sự phong phú về văn hóa và thiên nhiên của đất nước. Các di sản này bao gồm:

• Khu phức hợp Lịch sử của Split với Cung điện của Diocletianus (công nhận năm 1979): Một trong những di tích La Mã được bảo tồn tốt nhất trên thế giới, là trung tâm của thành phố Split hiện đại.
• Phố Cổ Dubrovnik (công nhận năm 1979): Một thành phố cảng thời trung cổ được bao bọc bởi những bức tường thành hùng vĩ, nổi tiếng với kiến trúc Gothic, Phục hưng và Baroque.
• Vườn quốc gia các hồ Plitvice (công nhận năm 1979): Một hệ thống gồm 16 hồ nước bậc thang được nối với nhau bởi các thác nước, nổi tiếng với màu nước xanh ngọc bích và sự đa dạng sinh học phong phú. Đây là một Di sản Thiên nhiên.
• Khu phức hợp Giám mục của Vương cung thánh đường Euphrasian ở Trung tâm Lịch sử của Poreč (công nhận năm 1997): Một ví dụ nổi bật về kiến trúc Byzantine sơ kỳ ở Địa Trung Hải, nổi tiếng với các bức tranh mosaic thế kỷ thứ 6.
• Thành phố Lịch sử Trogir (công nhận năm 1997): Một thị trấn đảo thời trung cổ được bảo tồn tốt, nổi tiếng với sự pha trộn hài hòa giữa kiến trúc Romanesque, Gothic, Phục hưng và Baroque.
• Nhà thờ chính tòa Thánh James ở Šibenik (công nhận năm 2000): Một kiệt tác kiến trúc Phục hưng, được xây dựng hoàn toàn bằng đá và nổi tiếng với các chi tiết điêu khắc độc đáo.
• Đồng bằng Stari Grad trên đảo Hvar (công nhận năm 2008): Một cảnh quan văn hóa nông nghiệp cổ đại, được người Hy Lạp cổ đại quy hoạch từ thế kỷ thứ 4 TCN và vẫn được duy trì cho đến ngày nay.
• Các nghĩa trang bia mộ thời trung cổ Stećci (công nhận năm 2016, di sản xuyên quốc gia cùng với Bosna và Hercegovina, Montenegro và Serbia): Các bia mộ đá vôi đặc trưng của khu vực Balkan thời trung cổ, thể hiện sự giao thoa văn hóa độc đáo.
• Các công trình phòng thủ của Venice giữa thế kỷ 15 và 17: Stato da Terra - Stato da Mar phía Tây (công nhận năm 2017, di sản xuyên quốc gia cùng với Ý và Montenegro): Bao gồm các pháo đài và công trình phòng thủ do Cộng hòa Venice xây dựng để bảo vệ các tuyến đường thương mại và lãnh thổ của mình.
• Rừng sồi cổ thụ và nguyên sinh trên dãy Karpat và các khu vực khác của châu Âu (công nhận năm 2017, di sản thiên nhiên xuyên quốc gia): Bao gồm các khu rừng sồi nguyên sinh và cổ thụ đại diện cho các hệ sinh thái rừng ôn đới châu Âu.

Những di sản này không chỉ là niềm tự hào của Croatia mà còn là những tài sản quý giá của nhân loại, thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới đến tham quan và tìm hiểu.

9.7. Lễ hội và ngày lễ

Croatia có nhiều ngày lễ quốc gia và các lễ hội truyền thống, phản ánh lịch sử, văn hóa và tôn giáo của đất nước.
Các ngày lễ quốc gia quan trọng bao gồm:

• Ngày 1 tháng 1: Năm Mới (Nova Godina^Croatian)
• Ngày 6 tháng 1: Lễ Hiển Linh (Bogojavljenje, Sveta tri kralja^Croatian)
• Lễ Phục Sinh và Thứ Hai Phục Sinh (Uskrs i Uskrsni ponedjeljak^Croatian): Ngày lễ thay đổi hàng năm.
• Ngày 1 tháng 5: Ngày Quốc tế Lao động (Međunarodni praznik rada^Croatian)
• Lễ Mình Thánh Chúa (Tijelovo^Croatian): Thứ Năm, 60 ngày sau Lễ Phục Sinh, ngày lễ thay đổi hàng năm.
• Ngày 22 tháng 6: Ngày Đấu tranh Chống Phát xít (Dan antifašističke borbe^Croatian)
• Ngày 25 tháng 6: Ngày Quốc khánh (Dan državnosti^Croatian)
• Ngày 5 tháng 8: Ngày Chiến thắng và Tạ ơn Tổ quốc và Ngày của những người bảo vệ Croatia (Dan pobjede i domovinske zahvalnosti i Dan hrvatskih branitelja^Croatian)
• Ngày 15 tháng 8: Lễ Đức Mẹ Lên Trời (Velika Gospa^Croatian)
• Ngày 8 tháng 10: Ngày Độc lập (Dan neovisnosti^Croatian) - Kỷ niệm quyết định của Quốc hội Croatia năm 1991 về việc cắt đứt mọi quan hệ nhà nước-pháp lý với Nam Tư.
• Ngày 1 tháng 11: Lễ Các Thánh (Svi sveti^Croatian)
• Ngày 18 tháng 11: Ngày Tưởng niệm các Nạn nhân Chiến tranh Vệ quốc và Ngày Tưởng niệm Nạn nhân Vukovar và Škabrnja (Dan sjećanja na žrtve Domovinskog rata i Dan sjećanja na žrtvu Vukovara i Škabrnje^Croatian)
• Ngày 25 tháng 12: Lễ Giáng Sinh (Božić^Croatian)
• Ngày 26 tháng 12: Ngày Thánh Stêphanô (Sveti Stjepan^Croatian)

Các lễ hội truyền thống và sự kiện văn hóa đặc sắc:

• Lễ hội Mùa hè Dubrovnik (Dubrovačke ljetne igre^Croatian): Một trong những lễ hội văn hóa lâu đời và nổi tiếng nhất châu Âu, diễn ra hàng năm từ tháng 7 đến tháng 8, với các buổi biểu diễn sân khấu, âm nhạc, khiêu vũ tại các địa điểm lịch sử của Dubrovnik.
• Sinjska Alka: Một giải đấu hiệp sĩ truyền thống được tổ chức tại thị trấn Sinj vào Chủ nhật đầu tiên của tháng 8, kỷ niệm chiến thắng trước quân Ottoman năm 1715. Sự kiện này được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể của Nhân Loại.
• Lễ hội hóa trang Rijeka (Riječki karneval^Croatian): Một trong những lễ hội hóa trang lớn nhất châu Âu, thu hút hàng ngàn người tham gia và du khách với các cuộc diễu hành đầy màu sắc và các sự kiện vui nhộn.
• Lễ hội Špancirfest ở Varaždin: Một lễ hội đường phố diễn ra vào cuối tháng 8, biến thành phố Varaždin thành một sân khấu lớn với các buổi biểu diễn âm nhạc, nghệ thuật đường phố, và các hội thảo.
• Nhiều lễ hội ẩm thực và rượu vang địa phương được tổ chức trên khắp đất nước, giới thiệu các đặc sản vùng miền.

Những ngày lễ và lễ hội này là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa và xã hội của người Croatia, thể hiện sự đa dạng và phong phú của di sản đất nước.