1. Thời thơ ấu và bối cảnh
1.1. Thời niên thiếu và sự nghiệp trẻ
Denis Pankratov sinh ngày 4 tháng 7 năm 1974 tại Volgograd, Liên Xô. Ông bắt đầu sự nghiệp bơi lội của mình khi gia nhập đội bơi lội trẻ Volga Volgograd vào năm 1981, nơi ông được huấn luyện dưới sự dẫn dắt của Viktor Avdiyenko. Trong thời gian này, ông là đồng đội của Yevgeny Sadovyi, người sau này cũng trở thành một vận động viên bơi lội nổi tiếng và giành huy chương vàng Olympic.
Năm 1990, ở tuổi 16, Denis Pankratov được triệu tập vào đội tuyển quốc gia trẻ của Liên Xô. Vào tháng 7 cùng năm, ông tham gia Giải vô địch bơi lội trẻ châu Âu 1990 tại Dunkirk, Pháp. Tại đây, ông đã giành huy chương vàng ở nội dung 200m bơi bướm với thời gian 2 phút 1,77 giây, vượt qua đồng đội Roman Shchogolev và vận động viên Anh Christian Robinson. Ông tiếp tục giành thêm một huy chương vàng ở nội dung tiếp sức 4x200m tự do cùng với Shchogolev, Konstantin Dubrovin và Yevgeny Sadovyi, với thành tích 7 phút 32 giây, đánh bại các đội Pháp và Phần Lan.
Năm 1991, Pankratov được gọi vào đội tuyển quốc gia cấp cao của Liên Xô. Vào tháng 3 cùng năm, ông tham dự Cúp bơi lội thế giới FINA 1991 và giành được 2 huy chương vàng cùng 1 huy chương đồng. Đến tháng 8, ông tiếp tục tham gia Giải vô địch bơi lội trẻ châu Âu 1991 tại Antwerp, Bỉ. Tại giải đấu này, ông giành huy chương vàng 100m bơi bướm với thời gian 55,01 giây, vượt qua Uğur Taner của Thổ Nhĩ Kỳ và Sascha Brinkhoff của Đức. Ở nội dung 200m bơi bướm, ông giành huy chương đồng với thời gian 2 phút 1,73 giây, xếp sau Konrad Gauka của Ba Lan và Taner.
2. Quá trình phát triển sự nghiệp quốc tế
Denis Pankratov đã có một sự nghiệp quốc tế rực rỡ, liên tục đạt được những thành tích nổi bật tại các giải đấu lớn, từ lần đầu tiên tham dự Olympic cho đến khi trở thành vận động viên bơi lội hàng đầu thế giới.
2.1. Thế vận hội Barcelona 1992
Năm 1992, ở tuổi 18, Denis Pankratov lần đầu tiên tham dự Thế vận hội Mùa hè tại Barcelona, Tây Ban Nha, với tư cách là thành viên của đội tuyển bơi lội CIS. Ông thi đấu ở nội dung 200m bơi bướm. Trong vòng loại, ông đạt thời gian 1 phút 59 giây, xếp thứ hai trong lượt bơi thứ 7, sau Melvin Stewart của Hoa Kỳ, và giành quyền vào chung kết. Tại chung kết, ông về đích ở vị trí thứ 6 với thời gian 1 phút 58,98 giây.
2.2. Giải vô địch châu Âu 1993
Năm 1993, Pankratov bắt đầu thi đấu cho đội tuyển bơi lội Nga. Vào tháng 2 và 3 cùng năm, ông tham gia Cúp bơi lội thế giới FINA 1993, giành được 1 huy chương vàng và 4 huy chương bạc. Đến tháng 8, ông góp mặt tại Giải vô địch bơi lội châu Âu 1993 ở Sheffield, Anh. Đây là giải đấu quốc tế cấp cao đầu tiên mà ông giành được huy chương. Ông đã giành huy chương vàng ở nội dung 200m bơi bướm, vượt qua Franck Esposito của Pháp (người từng giành huy chương đồng tại Olympic Barcelona ở nội dung này) và Chris-Carol Bremer của Đức. Ở nội dung 100m bơi bướm, ông giành huy chương bạc, xếp sau Rafał Szukała của Ba Lan. Ngoài ra, ông còn giành thêm một huy chương vàng ở nội dung tiếp sức 4x100m hỗn hợp cùng với Vladimir Selkov, Vitaly Kirinchuk và Alexander Popov. Tổng cộng, ông kết thúc giải đấu với 2 huy chương vàng và 1 huy chương bạc.
2.3. Giải vô địch thế giới 1994
Vào tháng 1 đến tháng 3 năm 1994, Denis Pankratov tiếp tục thi đấu ấn tượng tại Cúp bơi lội thế giới FINA 1994, giành được tổng cộng 7 huy chương vàng, 3 huy chương bạc và 1 huy chương đồng. Đến tháng 9 cùng năm, ông tham gia Giải vô địch bơi lội thế giới 1994 tại Rome, Ý. Tại giải đấu này, Pankratov đã khẳng định vị thế là vận động viên bơi bướm hàng đầu thế giới. Ông giành huy chương vàng ở nội dung 200m bơi bướm với thời gian 1 phút 56,54 giây, vượt qua Danyon Loader của New Zealand và Bremer của Đức. Ở nội dung 100m bơi bướm, ông giành huy chương đồng với thời gian 53,68 giây, xếp sau Szukała của Ba Lan và Lars Frölander của Thụy Điển. Ngoài ra, ông còn giành hai huy chương bạc ở các nội dung tiếp sức: một ở 4x200m tự do cùng với Yuri Mukhin, Vladimir Pishnenko và Shchogolev (xếp sau đội Thụy Điển với thời gian 7 phút 18,13 giây), và một ở 4x100m hỗn hợp cùng với Selkov, Vasily Ivanov và Popov (xếp sau đội Hoa Kỳ).
2.4. Giải vô địch châu Âu 1995 và Kỷ lục thế giới
Năm 1995, Denis Pankratov tiếp tục thể hiện phong độ đỉnh cao tại Giải vô địch bơi lội châu Âu 1995 được tổ chức tại Vienna, Áo. Tại đây, ông đã giành cú ăn ba huy chương vàng ở các nội dung 100m bơi bướm, 200m bơi bướm và 4x100m tiếp sức hỗn hợp.
Đáng chú ý hơn, vào ngày 23 tháng 8 năm 1995, ông đã phá kỷ lục thế giới ở nội dung 100m bơi bướm với thời gian 52,32 giây, vượt qua kỷ lục cũ đã tồn tại 9 năm của Pablo Morales. Kỷ lục này của ông đã được giữ trong hơn hai năm, cho đến khi bị Michael Klim phá vỡ vào tháng 10 năm 1997.
2.5. Thế vận hội Atlanta 1996

q=Georgia Tech Aquatic Center|position=left
Tại Thế vận hội Mùa hè 1996 ở Atlanta, Hoa Kỳ, Denis Pankratov đã đạt đến đỉnh cao sự nghiệp của mình. Ông giành được hai huy chương vàng ở cả hai nội dung bơi bướm cá nhân: 100m bơi bướm và 200m bơi bướm. Chiến thắng ở nội dung 100m bơi bướm của ông đặc biệt ấn tượng khi ông đã thiết lập một kỷ lục thế giới mới với thời gian 52,27 giây, phá vỡ kỷ lục của chính mình đã lập vào năm trước.
Điểm độc đáo trong chiến thắng 100m bơi bướm của Pankratov là kỹ thuật bơi dưới nước của ông. Ông đã bơi hơn 25 m ở lượt đi hoàn toàn dưới nước, và sau đó tiếp tục bơi 15 m ở lượt về cũng dưới nước. Kỹ thuật "tàu ngầm" này đã gây ra một cuộc tranh luận lớn và dẫn đến việc thay đổi luật bơi bướm, giới hạn quãng đường bơi dưới nước tối đa là 15 m cho tất cả các kiểu bơi, nhằm đảm bảo sự công bằng và khuyến khích bơi trên mặt nước. Ngoài hai huy chương vàng cá nhân, ông còn giành huy chương bạc ở nội dung tiếp sức 4x100m hỗn hợp cùng các đồng đội Nga.
2.6. Thế vận hội Sydney 2000
Denis Pankratov tham dự Thế vận hội Mùa hè 2000 tại Sydney, Úc, nhưng lúc này ông đã qua thời kỳ đỉnh cao phong độ. Ông thi đấu ở nội dung 200m bơi bướm và về đích ở vị trí thứ 7 trong trận chung kết. Đây là kỳ Thế vận hội cuối cùng trong sự nghiệp của ông.
3. Kỹ thuật bơi và các kỷ lục
Denis Pankratov nổi tiếng với kỹ thuật bơi bướm dưới nước độc đáo của mình, đặc biệt là trong nội dung 100m bơi bướm. Ông có khả năng bơi một quãng đường rất dài dưới nước sau khi xuất phát và sau mỗi lượt quay, sử dụng lực đẩy từ cú đạp chân và lướt đi. Tại Thế vận hội Atlanta 1996, ông đã bơi hơn 25 m ở lượt đi và 15 m ở lượt về hoàn toàn dưới nước. Kỹ thuật này đã mang lại lợi thế đáng kể cho ông, vì tốc độ lướt dưới nước thường nhanh hơn tốc độ bơi trên mặt nước. Tuy nhiên, kỹ thuật này cũng gây ra tranh cãi và dẫn đến việc FINA phải thay đổi luật, giới hạn quãng đường bơi dưới nước tối đa cho bơi bướm (cũng như các kiểu bơi khác) là 15 m sau khi xuất phát và sau mỗi lượt quay.
Trong sự nghiệp của mình, Pankratov đã thiết lập tổng cộng bảy kỷ lục thế giới:
- Đường dài (Long Course):**
- 100m bơi bướm: Ông đã hai lần phá kỷ lục thế giới ở nội dung này. Kỷ lục đầu tiên là 52,32 giây (năm 1995) và sau đó là 52,27 giây (năm 1996). Cả hai kỷ lục này đều được giữ trong khoảng hai năm cho đến năm 1997.
- 200m bơi bướm: Kỷ lục thế giới của ông là 1 phút 55,22 giây, được thiết lập vào ngày 14 tháng 6 năm 1995. Kỷ lục này đã tồn tại trong 5 năm trước khi bị Tom Malchow của Hoa Kỳ phá vỡ vào năm 2000.
- Đường ngắn (Short Course):**
- Ông đã thiết lập bốn kỷ lục thế giới ở đường ngắn vào năm 1997, bao gồm hai kỷ lục ở 100m bơi bướm, và một kỷ lục ở 50m bơi bướm và 200m bơi bướm mỗi nội dung.
4. Giải thưởng và vinh danh
Denis Pankratov đã nhận được nhiều giải thưởng và vinh danh trong suốt sự nghiệp thi đấu lẫy lừng của mình:
- Huy chương Olympic:**
- 2 huy chương vàng tại Thế vận hội Mùa hè 1996 (100m bướm, 200m bướm).
- 1 huy chương bạc tại Thế vận hội Mùa hè 1996 (4x100m tiếp sức hỗn hợp).
- Huy chương Giải vô địch thế giới (Đường dài):**
- 1 huy chương vàng tại Giải vô địch bơi lội thế giới 1994 (200m bướm).
- 2 huy chương bạc tại Giải vô địch bơi lội thế giới 1994 (4x100m tiếp sức hỗn hợp, 4x200m tiếp sức tự do).
- 1 huy chương đồng tại Giải vô địch bơi lội thế giới 1994 (100m bướm).
- Huy chương Giải vô địch thế giới (Đường ngắn):**
- 1 huy chương bạc tại Giải vô địch bơi lội thế giới đường ngắn FINA 1997 (4x100m tiếp sức hỗn hợp).
- Huy chương Giải vô địch châu Âu (Đường dài):**
- 5 huy chương vàng (200m bướm và 4x100m tiếp sức hỗn hợp năm 1993; 100m bướm, 200m bướm và 4x100m tiếp sức hỗn hợp năm 1995).
- 1 huy chương bạc tại Giải vô địch bơi lội châu Âu 1993 (100m bướm).
- Danh hiệu cá nhân:**
- "Vận động viên bơi lội thế giới của năm" do tạp chí Swimming World magazine bình chọn vào các năm 1995 và 1996.
- "Vận động viên bơi lội châu Âu của năm" vào các năm 1995 và 1996.
- Huân chương quốc gia:**

Huân chương Cống hiến Tổ quốc hạng 3 (trao ngày 26 tháng 8 năm 1996).
5. Giải nghệ và di sản
Denis Pankratov chính thức giải nghệ vào năm 2002, khép lại một sự nghiệp thi đấu đầy vinh quang. Di sản lớn nhất mà ông để lại cho môn bơi bướm là sự tiên phong trong kỹ thuật bơi dưới nước. Mặc dù kỹ thuật này sau đó đã bị giới hạn bởi luật mới, nhưng nó đã mở ra một hướng đi mới trong việc tối ưu hóa tốc độ xuất phát và lượt quay, ảnh hưởng đến cách các vận động viên bơi bướm hiện đại tập luyện và thi đấu.
Các kỷ lục thế giới của ông, đặc biệt là ở nội dung 100m và 200m bơi bướm, đã tồn tại trong nhiều năm, chứng tỏ đẳng cấp vượt trội của ông vào thời điểm đó. Kỷ lục 100m bơi bướm đường dài của ông được giữ trong hai năm, trong khi kỷ lục 200m bơi bướm đường dài kéo dài đến năm năm. Denis Pankratov được xem là một trong những vận động viên bơi bướm vĩ đại nhất mọi thời đại, với những đóng góp đáng kể vào sự phát triển và thay đổi luật lệ của môn thể thao này.