1. Tổng quan
Vadim Devyatovsky là một vận động viên ném búa nổi bật của Belarus, được biết đến với những thành tích đáng kể trên đấu trường quốc tế, bao gồm huy chương bạc tại Thế vận hội Mùa hè 2008 và huy chương bạc (sau bị tước) tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2005. Tuy nhiên, sự nghiệp của ông cũng gắn liền với những tranh cãi về doping, đặc biệt là vụ việc tại Thế vận hội Bắc Kinh 2008 khi ông bị tước huy chương nhưng sau đó được phục hồi. Sau khi giải nghệ, Devyatovsky chuyển sang sự nghiệp huấn luyện và đặc biệt gây chú ý với những phát ngôn công khai mạnh mẽ chỉ trích chính quyền của Alexander Lukashenko trong các cuộc biểu tình ở Belarus năm 2020. Những phát ngôn này đã thể hiện một sự thay đổi đáng kể trong lập trường chính trị của ông, từ chỗ từng ủng hộ chế độ sang chỉ trích công khai, cho thấy ý thức của ông về các vấn đề dân chủ và xã hội.
2. Cuộc đời ban đầu và khởi đầu sự nghiệp điền kinh
Vadim Anatolyevich Devyatovsky sinh ngày 20 tháng 3 năm 1977 tại Navapolatsk, thuộc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Byelorussia (nay là Belarus), khi đó vẫn là một phần của Liên Xô. Từ những năm đầu của sự nghiệp điền kinh, ông đã thể hiện năng khiếu ở môn ném búa. Ông gia nhập câu lạc bộ thể thao Dynamo Vitebsk, nơi ông được rèn luyện và phát triển kỹ năng của mình. Những bước đi đầu tiên trên đấu trường quốc tế của ông bắt đầu từ giữa những năm 1990, khi ông tham gia các giải đấu dành cho lứa tuổi trẻ.
3. Sự nghiệp điền kinh chính
Vadim Devyatovsky đã có một sự nghiệp điền kinh phong phú, ghi dấu ấn với nhiều thành tích và huy chương tại các giải đấu lớn.
3.1. Ra mắt đấu trường quốc tế và thành tích ban đầu
Devyatovsky bắt đầu sự nghiệp quốc tế của mình từ sớm. Năm 1994, ông xếp thứ 5 tại Giải vô địch điền kinh trẻ thế giới ở Lisbon, Bồ Đào Nha với thành tích 64.7 m. Hai năm sau, vào năm 1996, ông giành huy chương bạc tại Giải vô địch điền kinh trẻ thế giới được tổ chức ở Sydney, Úc, với cú ném đạt 70.88 m. Năm 1999, ông tiếp tục thể hiện phong độ ấn tượng khi đứng thứ 4 tại Giải vô địch điền kinh U23 châu Âu ở Gothenburg, Thụy Điển, với thành tích 73.34 m.
3.2. Huy chương tại Thế vận hội và Giải vô địch thế giới
Vadim Devyatovsky đã đạt được nhiều thành công nổi bật tại các giải đấu lớn nhất hành tinh. Năm 2003, ông xếp thứ 7 tại Giải vô địch điền kinh thế giới ở Paris, Pháp với thành tích 78.13 m. Tại Thế vận hội Mùa hè 2004 ở Athens, Hy Lạp, ông đứng thứ 4 với cú ném 78.82 m.
Năm 2005, ông giành huy chương bạc tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2005 ở Helsinki, Phần Lan với thành tích 82.6 m, sau khi đồng hương Ivan Tsikhan bị tước huy chương vàng. Tuy nhiên, huy chương bạc này của Devyatovsky sau đó cũng bị tước vào tháng 3 năm 2013 do vi phạm doping trong một cuộc tái kiểm tra. Cùng năm, ông cũng giành huy chương bạc tại Giải điền kinh chung kết thế giới ở Szombathely, Hungary với thành tích 78.98 m.
Năm 2006, Devyatovsky giành huy chương bạc tại Giải vô địch điền kinh châu Âu ở Gothenburg, Thụy Điển, với cú ném 80.76 m. Năm 2007, ông xếp thứ 4 tại Giải vô địch điền kinh thế giới ở Osaka, Nhật Bản, với thành tích 81.57 m.
Đỉnh cao sự nghiệp của ông là tại Thế vận hội Mùa hè 2008 ở Bắc Kinh, Trung Quốc, nơi ông ban đầu giành huy chương bạc với thành tích 81.61 m, mặc dù sau đó ông bị tước huy chương vì cáo buộc doping nhưng đã được khôi phục.
3.3. Thành tích cá nhân tốt nhất
Thành tích cá nhân tốt nhất trong sự nghiệp của Vadim Devyatovsky ở môn ném búa là 84.9 m, đạt được vào tháng 7 năm 2005.
| Năm | Giải đấu | Địa điểm | Vị trí | Kết quả |
|---|---|---|---|---|
| Đại diện cho Belarus | ||||
| 1994 | Giải vô địch điền kinh trẻ thế giới 1994 | Lisbon, Bồ Đào Nha | Thứ 5 | 64.7 m |
| 1996 | Giải vô địch điền kinh trẻ thế giới 1996 | Sydney, Úc | Thứ 2 | 70.88 m |
| 1999 | Giải vô địch điền kinh U23 châu Âu 1999 | Gothenburg, Thụy Điển | Thứ 4 | 73.34 m |
| 2003 | Giải vô địch điền kinh thế giới 2003 | Paris, Pháp | Thứ 7 | 78.13 m |
| 2004 | Điền kinh tại Thế vận hội Mùa hè 2004 | Athens, Hy Lạp | Thứ 4 | 78.82 m |
| Giải điền kinh chung kết thế giới 2004 | Szombathely, Hungary | Thứ 5 | 76.54 m | |
| 2005 | Giải vô địch điền kinh thế giới 2005 | Helsinki, Phần Lan | Thứ 2 | 82.6 m |
| Giải điền kinh chung kết thế giới 2005 | Szombathely, Hungary | Thứ 2 | 78.98 m | |
| 2006 | Giải vô địch điền kinh châu Âu 2006 | Gothenburg, Thụy Điển | Thứ 2 | 80.76 m |
| Giải điền kinh chung kết thế giới 2006 | Stuttgart, Đức | Thứ 5 | 78.67 m | |
| 2007 | Giải vô địch điền kinh thế giới 2007 | Osaka, Nhật Bản | Thứ 4 | 81.57 m |
| Giải điền kinh chung kết thế giới 2007 | Stuttgart, Đức | Thứ 5 | 77.81 m | |
| 2008 | Thế vận hội Mùa hè 2008 | Bắc Kinh, Trung Quốc | Thứ 2 | 81.61 m |
4. Cáo buộc doping và kháng cáo
Sự nghiệp của Vadim Devyatovsky đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi các cáo buộc doping, dẫn đến việc bị đình chỉ thi đấu và tước huy chương, mặc dù sau đó ông đã thành công trong việc kháng cáo.
4.1. Án phạt doping ban đầu
Devyatovsky từng bị đình chỉ thi đấu do vi phạm doping từ ngày 18 tháng 9 năm 2000 đến ngày 17 tháng 9 năm 2002. Đây là án phạt đầu tiên cho thấy sự dính líu của ông đến các chất cấm trong thể thao.
4.2. Tranh cãi doping tại Thế vận hội Bắc Kinh 2008 và việc khôi phục huy chương
Vào ngày 4 tháng 9 năm 2008, có thông tin cho rằng Devyatovsky và vận động viên giành huy chương đồng cùng môn ném búa là đồng hương Ivan Tsikhan, đang bị Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) điều tra về các vi phạm doping tại Thế vận hội Bắc Kinh 2008. Đến tháng 12 năm 2008, IOC đã kết luận ông có tội doping và tước huy chương bạc của ông.
Tuy nhiên, Vadim Devyatovsky đã nộp đơn kháng cáo quyết định của IOC lên Tòa án Trọng tài Thể thao (CAS). Vào tháng 6 năm 2010, CAS đã ra phán quyết có lợi cho ông. CAS tuyên bố rằng Phòng thí nghiệm Quốc gia Bắc Kinh, nơi thực hiện các xét nghiệm doping, đã vi phạm "các yêu cầu về tài liệu và báo cáo". Cụ thể, CAS chỉ ra rằng phòng thí nghiệm không đưa ra "giải thích hợp lý" nào về việc gián đoạn quy trình thử nghiệm tự động bằng thiết bị quang phổ khối tỷ lệ đồng vị (IRMS) và đã vi phạm các tiêu chuẩn quốc tế khi cùng một nhà phân tích kiểm tra cả mẫu "A" và mẫu "B". CAS kết luận rằng những sai sót trong quy trình này "biện minh cho việc hủy bỏ kết quả xét nghiệm của cả hai vận động viên". Do đó, CAS đã chấp thuận yêu cầu của Devyatovsky về việc khôi phục kết quả thi đấu ban đầu và trả lại huy chương cho ông. Dù vậy, CAS cũng lưu ý rằng phán quyết này "không nên được hiểu là sự minh oan cho các vận động viên," và tòa án không khẳng định các vận động viên hoàn toàn không có nghi ngờ về doping.
5. Hoạt động sau giải nghệ và các phát ngôn xã hội
Sau khi giã từ sự nghiệp vận động viên, Vadim Devyatovsky đã tiếp tục gắn bó với thể thao trong vai trò huấn luyện viên và trở thành một tiếng nói công khai chỉ trích các vấn đề xã hội tại Belarus.
5.1. Sự nghiệp huấn luyện
Từ năm 2008, Devyatovsky bắt đầu sự nghiệp huấn luyện. Ông đã trở thành huấn luyện viên ném búa cho vận động viên người Estonia là Ellina Anissimova. Vai trò này cho phép ông tiếp tục đóng góp kinh nghiệm và kiến thức của mình cho cộng đồng điền kinh.
5.2. Phát ngôn liên quan đến các cuộc biểu tình ở Belarus
Vào ngày 21 tháng 8 năm 2020, trong bối cảnh các cuộc biểu tình tại Belarus 2020-2021 chống lại chính quyền của Alexander Lukashenko, Vadim Devyatovsky đã đăng một thông điệp gây chấn động trên trang Facebook cá nhân của mình. Trong bài đăng đó, ông công khai tuyên bố rằng "Lukashenko không phải là Tổng thống của tôi!!!!!" và mô tả sự ủng hộ trước đây của ông dành cho chế độ là một "ảo tưởng" và "sự phản bội bản thân". Phát ngôn này của một cựu vận động viên nổi tiếng, từng được xem là biểu tượng quốc gia, đã thu hút sự chú ý rộng rãi và thể hiện sự thay đổi quan điểm chính trị rõ rệt của ông, từ chỗ từng là người ủng hộ chính quyền sang trở thành người chỉ trích công khai. Hành động này được xem là một biểu hiện của sự bất mãn ngày càng tăng trong giới thể thao và công chúng Belarus đối với tình hình chính trị đất nước.
6. Đánh giá và ảnh hưởng
Vadim Devyatovsky là một vận động viên tài năng với thành tích nổi bật trong môn ném búa, nhưng sự nghiệp của ông cũng đầy rẫy những tranh cãi về doping. Việc ông bị tước huy chương rồi được khôi phục tại Thế vận hội Bắc Kinh 2008 đã làm dấy lên những cuộc tranh luận về tính minh bạch của các quy trình kiểm tra doping. Dù vậy, quyết định của Tòa án Trọng tài Thể thao (CAS) không hoàn toàn minh oan cho ông đã để lại một dấu hỏi về sự trong sạch tuyệt đối của Devyatovsky.
Tuy nhiên, sau khi giải nghệ, Devyatovsky đã thể hiện một khía cạnh khác của bản thân. Sự chuyển đổi từ một vận động viên thể thao sang một huấn luyện viên và sau đó là một tiếng nói chỉ trích chính trị công khai là điều đáng chú ý. Đặc biệt, những phát ngôn mạnh mẽ của ông về Alexander Lukashenko trong các cuộc biểu tình năm 2020 đã tạo ra một làn sóng dư luận đáng kể. Hành động này không chỉ thể hiện sự bất mãn cá nhân mà còn góp phần vào tiếng nói chung của những người đòi hỏi dân chủ và nhân quyền tại Belarus, qua đó nâng cao nhận thức về tình hình chính trị xã hội của quốc gia này trong cộng đồng thể thao và rộng hơn. Những phát ngôn này đã củng cố vai trò của ông không chỉ là một cựu vận động viên mà còn là một nhân vật công chúng có ảnh hưởng.