1. Cuộc đời và Bối cảnh
Vanderlei Cordeiro de Lima đã trải qua một tuổi thơ gắn liền với nông nghiệp và sớm bộc lộ niềm đam mê với thể thao, đặc biệt là điền kinh.
1.1. Sinh ra và Thời thơ ấu
Vanderlei Cordeiro de Lima sinh ngày 4 tháng 7 năm 1969 tại Cruzeiro do Oeste, bang Paraná, Brasil. Cha mẹ anh là những người nông dân. Năm 1973, gia đình anh chuyển đến Tapira, cũng thuộc bang Paraná. Ước mơ thời thơ ấu của Lima là trở thành một cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp. Anh đã giúp đỡ gia đình bằng cách làm những công việc nhỏ trên nông trại.
1.2. Sự nghiệp Điền kinh Ban đầu
Năm 14 tuổi, theo lời khuyên của một giáo viên thể dục địa phương, Lima bắt đầu tập luyện điền kinh một cách nghiêm túc và giành chiến thắng đầu tiên tại một sự kiện cấp bang. Năm 1992, anh gặp huấn luyện viên Ricardo D'Angelo và sau đó trở thành học trò của ông, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp điền kinh của mình.
2. Các Hoạt động và Thành tích Chính
Trong sự nghiệp thi đấu của mình, Vanderlei Cordeiro de Lima đã gặt hái nhiều thành công đáng chú ý ở cả nội dung chạy việt dã và marathon, đồng thời để lại dấu ấn tại các kỳ Thế vận hội.
2.1. Sự nghiệp Chạy việt dã
Ban đầu, Lima là một vận động viên chạy chạy việt dã. Anh đã đại diện cho Brasil tham dự Giải Vô địch Chạy việt dã Thế giới vào các năm 1989, 1992 và 1994. Năm 1993, anh giành huy chương đồng tại Giải Vô địch Chạy việt dã Nam Mỹ trước khi xuất sắc giành chức vô địch tại giải đấu này vào năm 1995.
2.2. Sự nghiệp Marathon
Lima bắt đầu chuyển sang thi đấu marathon một cách tình cờ. Năm 1994, anh tham gia giải Reims à Toutes Jambes ở Pháp với vai trò là người dẫn tốc (thỏ) cho một nửa quãng đường. Tuy nhiên, trong quá trình chạy, anh cảm thấy rất thoải mái và quyết định tiếp tục cuộc đua, cuối cùng đã giành chiến thắng với thời gian 2 giờ 11 phút 6 giây.
Năm 1996, Lima giành chiến thắng tại Giải Marathon Quốc tế Tokyo với thời gian 2 giờ 8 phút 38 giây, lập kỷ lục Nam Mỹ vào thời điểm đó và trở thành vận động viên Nam Mỹ đầu tiên vô địch giải đấu này. Năm 1998, anh tiếp tục thi đấu ấn tượng tại Giải Marathon Quốc tế Tokyo, về nhì với thời gian 2 giờ 8 phút 31 giây, cải thiện kỷ lục cá nhân và kỷ lục Nam Mỹ của chính mình. Cùng năm đó, anh về đích ở vị trí thứ 5 tại Giải Marathon Thành phố New York với thời gian 2 giờ 10 phút 42 giây.
Năm 2000, anh đạt vị trí thứ 3 tại Giải Marathon Rotterdam với thời gian 2 giờ 8 phút 34 giây. Năm 2001, anh về nhì tại Giải Marathon Beppu-Oita với thời gian 2 giờ 10 phút 2 giây. Năm 2002, Lima giành chiến thắng tại Giải Marathon Quốc tế São Paulo với thời gian 2 giờ 11 phút 19 giây. Năm 2004, anh tiếp tục giành thêm một chiến thắng nữa tại Giải Marathon Hamburg ở Đức với thời gian 2 giờ 9 phút 39 giây.
Trước Thế vận hội Athens 2004, Lima đã có quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, bao gồm việc tập luyện ở độ cao lớn tại Paipa, Colombia. Tại đây, anh được khuyến khích bởi các vận động viên hàng đầu như Helder Vasquez và Jacinto Lopez, và bắt đầu đặt mục tiêu vượt qua cả nhà vô địch thế giới và kỷ lục gia Paul Tergat.
2.3. Tham dự Thế vận hội
Vanderlei Cordeiro de Lima đã tham dự ba kỳ Thế vận hội Mùa hè, mỗi lần đều mang lại những trải nghiệm và kết quả khác nhau trong sự nghiệp của anh.
2.3.1. Thế vận hội Atlanta 1996
Năm 1996, Lima lần đầu tiên tham dự Thế vận hội Mùa hè tại Atlanta, Hoa Kỳ. Anh đã thi đấu ở nội dung marathon nam và về đích ở vị trí thứ 47 với thời gian 2 giờ 21 phút 1 giây. Anh chia sẻ rằng đó là một trải nghiệm tuyệt vời, mặc dù anh gặp vấn đề với giày trong quá trình chạy.
2.3.2. Thế vận hội Sydney 2000
Lima tiếp tục tham dự Thế vận hội Mùa hè 2000 tại Sydney, Úc. Tuy nhiên, lần này anh gặp nhiều khó khăn do các vấn đề về sức khỏe, đặc biệt là viêm chân. Trong cuộc đua, anh đã phải dừng lại ba lần. Cuối cùng, anh về đích ở vị trí thứ 75 với thời gian 2 giờ 37 phút 8 giây.
2.4. Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ
Lima là một vận động viên thành công tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ, giành hai huy chương vàng liên tiếp ở nội dung marathon.
Năm 1999, anh giành huy chương vàng tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ 1999 ở Winnipeg, Canada, với thời gian 2 giờ 17 phút 20 giây. Đây là danh hiệu lớn đầu tiên của anh tại một giải đấu quốc tế quan trọng.
Năm 2003, Lima tiếp tục giành huy chương vàng thứ hai tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ 2003 ở Santo Domingo, Cộng hòa Dominica, với thời gian 2 giờ 19 phút 8 giây. Cuộc đua này đặc biệt khó khăn do điều kiện nóng ẩm khắc nghiệt. Lima đã chia sẻ rằng anh không biết mình đã hoàn thành cuộc đua như thế nào, và đó là cuộc đua khó khăn nhất trong đời anh, đến mức anh chưa bao giờ nghĩ đến việc bỏ cuộc nhiều như vậy. Anh cảm thấy rằng tất cả những người hoàn thành cuộc đua đều là anh hùng. Anh cũng nói rằng mình đã kiệt sức đến mức mất ý thức vài phút sau khi về đích. Lima đã dành chiến thắng này để tưởng nhớ người cha của mình.
3. Sự cố Marathon tại Thế vận hội Athens 2004
Vào ngày 29 tháng 8 năm 2004, tại Thế vận hội Mùa hè 2004 ở Athens, Hy Lạp, Vanderlei Cordeiro de Lima đang trên đường trở thành vận động viên Brasil đầu tiên giành huy chương vàng Olympic ở nội dung marathon. Ngay sau mốc 35 km, khi đang dẫn đầu với khoảng cách 25-30 giây (tương đương khoảng 150 m), Lima bất ngờ bị một khán giả tên là Neil Horan tấn công và kéo ra khỏi đường chạy. Horan là một cựu linh mục người Ireland đã bị tước chức, người này trước đó cũng từng gây rối bằng cách chạy vào đường đua tại Giải đua ô tô Công thức 1 Anh 2003.
Một khán giả người Hy Lạp tên là Polyvios Kossivas đã nhanh chóng can thiệp, giúp Lima thoát khỏi sự khống chế của Horan và tiếp tục cuộc đua. Horan sau đó giải thích rằng hành động của mình không phải là một trò đùa, mà là để "truyền bá phúc âm và chuẩn bị cho mọi người về Ngày Tái Lâm".
Sự cố này khiến Lima mất khoảng 5-10 giây và làm mất đi sự tập trung. Ngay sau đó, anh đã bị vượt qua bởi Stefano Baldini của Ý (người sau đó giành huy chương vàng với thời gian 2 giờ 10 phút 55 giây) và Meb Keflezighi của Hoa Kỳ (người giành huy chương bạc với thời gian 2 giờ 11 phút 29 giây) tại mốc 38 km. Cuối cùng, Lima về đích ở vị trí thứ ba với thời gian 2 giờ 12 phút 11 giây, giành huy chương đồng.
Sau cuộc đua, Liên đoàn Điền kinh Brasil đã đệ đơn kháng nghị thay mặt Lima, với chủ tịch Roberto Gesta de Melo tuyên bố rằng "ai đó đã loại anh ấy khỏi cuộc đua và chúng tôi yêu cầu một huy chương vàng cho vận động viên của chúng tôi... những giải pháp như vậy đã được thực hiện trong quá khứ cho các sự kiện khác." Tuy nhiên, kháng nghị này đã bị Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) từ chối. Horan đã bị bắt ngay sau sự cố.
Tại cuộc họp báo sau cuộc đua, Lima không hề chỉ trích Horan. Anh nói: "Tôi vui mừng hơn cả khi đã hoàn thành cuộc đua và giành được huy chương Olympic", và "Huy chương đồng này là một thử thách từ Chúa, nói rằng 'tôi chưa nên giành huy chương vàng'."
4. Sự nghiệp Sau Thế vận hội và Giải nghệ

Sau Thế vận hội Athens, Vanderlei Cordeiro de Lima tiếp tục thi đấu marathon, nhưng do đã ngoài 35 tuổi và gặp phải nhiều chấn thương, anh thường xuyên phải bỏ cuộc giữa chừng trong các cuộc đua.
Tại Giải vô địch điền kinh thế giới năm 2005, anh đã không hoàn thành cuộc đua marathon. Cùng năm đó, anh tham gia Giải đua đường trường Saint Silvester 2005 nhưng chỉ về đích ở vị trí thứ 14. Năm 2007, Lima cố gắng bảo vệ danh hiệu của mình tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ 2007 nhưng đã phải bỏ cuộc ở mốc 37 km do gặp vấn đề về cơ bắp.
Cũng trong năm 2007, anh tham dự Giải Marathon Tokyo lần thứ nhất với tư cách là vận động viên khách mời quốc tế và về đích thứ 6 với thời gian 2 giờ 16 phút 8 giây. Anh chính thức giải nghệ khỏi sự nghiệp marathon sau khi tham gia Giải Marathon Paris vào tháng 4 năm 2009.
Cuốn tiểu sử về Lima, có tựa đề Vanderlei de Lima - A Maratona de uma VidaMột cuộc chạy marathon của cuộc đờiPortuguese, được viết bởi Renata Adrião D'Angelo và xuất bản tại Brasil bởi Casa da Palavra vào năm 2007.
Vào tháng 8 năm 2016, Lima đã được vinh dự tham gia Lễ rước đuốc Thế vận hội Mùa hè 2016 tại Brasília. Đặc biệt, anh đã được chọn là người cuối cùng thắp sáng Ngọn lửa Olympic tại Lễ khai mạc Thế vận hội Mùa hè 2016 ở Rio de Janeiro, Brasil.
5. Giải thưởng và Vinh danh
Vanderlei Cordeiro de Lima đã nhận được nhiều giải thưởng và danh hiệu cao quý, không chỉ công nhận thành tích thể thao mà còn vinh danh tinh thần và phẩm chất của anh.
5.1. Huy chương Pierre de Coubertin
Sau sự cố tại Thế vận hội Athens 2004, Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đã trao tặng Lima Huy chương Pierre de Coubertin vì tinh thần thể thao cao thượng và những giá trị Olympic phi thường mà anh đã thể hiện. Lima là vận động viên Nam Mỹ duy nhất nhận được huy chương này tính đến tháng 5 năm 2022. Huy chương chính thức được trao cho Lima vào ngày 7 tháng 12 năm 2004 tại Rio de Janeiro, trong một buổi lễ trang trọng do Ủy ban Olympic Brasil (COB) tổ chức hàng năm trong khuôn khổ Prêmio Brasil Olímpico. Polyvios Kossivas, người đã giúp đỡ Lima trong sự cố, cũng được mời tham dự buổi lễ này.
5.2. Vận động viên Brazil của năm
Năm 2004, Lima được vinh danh là Vận động viên Brazil của năm. Đây là lần đầu tiên giải thưởng này được quyết định thông qua bình chọn trực tuyến của công chúng. Anh đã nhận chiếc cúp này cùng thời điểm với Huy chương Pierre de Coubertin tại buổi lễ do COB tổ chức.
5.3. Thắp lửa đài Olympic
Vào ngày 5 tháng 8 năm 2016, Vanderlei Cordeiro de Lima đã đảm nhận vai trò là người thắp sáng đài lửa tại Lễ khai mạc Thế vận hội Mùa hè 2016 ở Rio de Janeiro. Đây là một vinh dự lớn và mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện sự công nhận của quốc gia và cộng đồng quốc tế đối với sự nghiệp, tinh thần kiên cường và đóng góp của anh cho phong trào Olympic.
6. Đánh giá và Tác động
Sự nghiệp của Vanderlei Cordeiro de Lima không chỉ được đánh giá qua các thành tích mà còn qua tinh thần thể thao cao thượng và mối quan hệ đặc biệt với đất nước Nhật Bản.
6.1. Đánh giá về tinh thần thể thao
Tinh thần thể thao cao thượng mà Lima đã thể hiện, đặc biệt là trong sự cố tại Thế vận hội Athens 2004, đã để lại ấn tượng sâu sắc và có tác động lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng thể thao toàn cầu. Thay vì tức giận hay chỉ trích người đã cản trở mình, Lima đã chấp nhận kết quả với thái độ bình tĩnh và lạc quan, coi đó là "một thử thách từ Chúa". Sự điềm tĩnh và thái độ tích cực của anh đã trở thành biểu tượng cho tinh thần fair play và sự kiên cường, vượt lên trên những thất vọng cá nhân để tôn vinh giá trị của thể thao. Hành động này đã giúp anh nhận được sự ngưỡng mộ rộng rãi và Huy chương Pierre de Coubertin, một giải thưởng danh giá vinh danh những phẩm chất cao quý nhất của Olympic.
6.2. Quan hệ với Nhật Bản
Vanderlei Cordeiro de Lima có một mối quan hệ đặc biệt với Nhật Bản. Anh đã nhiều lần tham gia các giải marathon tại Nhật Bản và đạt được nhiều thành tích tốt, bao gồm chiến thắng tại Giải Marathon Quốc tế Tokyo năm 1996 và vị trí thứ 2 tại giải đấu này năm 1998, cũng như vị trí thứ 3 tại Giải Marathon Quốc tế Fukuoka năm 1999 và vị trí thứ 2 tại Giải Marathon Beppu-Oita năm 2001. Năm 2007, anh cũng tham dự Giải Marathon Tokyo lần đầu tiên.
Ngoài ra, Lima còn xuất hiện trên truyền hình Nhật Bản. Anh đã hai lần tham gia chương trình "All-Star Thanksgiving" của TBS trong phần "Akasaka 5-chome Mini-Marathon" vào mùa Xuân và mùa Thu năm 2005 với tư cách là vận động viên khách mời. Những hoạt động này đã góp phần xây dựng sự kết nối cá nhân và tình cảm giữa anh với đất nước Nhật Bản.
7. Các Kết quả Marathon Chính
Tháng năm | Tên giải đấu | Thời gian | Thứ hạng | Ghi chú |
---|---|---|---|---|
02/1996 | Giải Marathon Quốc tế Tokyo | 2:08:38 | Vô địch | Kỷ lục Nam Mỹ tại thời điểm đó, vận động viên Nam Mỹ đầu tiên vô địch giải đấu |
08/1996 | Thế vận hội Atlanta 1996 | 2:21:01 | 47 | |
08/1997 | Giải vô địch điền kinh thế giới 1997 tại Athens | 2:21:48 | 23 | |
02/1998 | Giải Marathon Quốc tế Tokyo | 2:08:31 | 2 | Cải thiện kỷ lục Nam Mỹ của chính mình |
11/1998 | Giải Marathon Thành phố New York | 2:10:42 | 5 | |
07/1999 | Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ 1999 | 2:17:20 | Vô địch | |
12/1999 | Giải Marathon Quốc tế Fukuoka | 2:08:40 | 3 | |
04/2000 | Giải Marathon Rotterdam | 2:08:34 | 3 | |
08/2000 | Thế vận hội Sydney 2000 | 2:37:08 | 75 | |
02/2001 | Giải Marathon Beppu-Oita | 2:10:02 | 2 | |
07/2002 | Giải Marathon Quốc tế São Paulo | 2:11:19 | Vô địch | |
08/2003 | Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ 2003 | 2:19:08 | Vô địch | |
04/2004 | Giải Marathon Hamburg | 2:09:39 | Vô địch | |
08/2004 | Thế vận hội Athens 2004 | 2:10:25 | 3 | Bị người lạ tấn công trong cuộc đua |