David Rudisha

1.1. Sinh và Gia đình

David Lekuta Rudisha sinh ngày 17 tháng 12 năm 1988 tại Kilgoris, Narok County, Kenya. Ông là con trai của Daniel Rudisha và Naomi. Cha của ông, Daniel Rudisha, là một vận động viên điền kinh nổi tiếng, từng giành huy chương bạc tại Thế vận hội Mùa hè 1968 ở nội dung tiếp sức 4 × 400 mét cho Kenya. Mẹ ông, Naomi, cũng là một cựu vận động viên chạy vượt rào 400 mét.

1.2. Giáo dục và Phát triển Sự nghiệp Thi đấu Sớm

Rudisha theo học tại Trường Trung học St. Francis Kimuron ở Elgeyo-Marakwet County, một ngôi trường nổi tiếng đã đào tạo ra nhiều vận động viên điền kinh hàng đầu thế giới, bao gồm cả cựu kỷ lục gia thế giới 800 mét Wilson Kipketer. Ban đầu, Rudisha là một vận động viên chạy 400 mét. Tuy nhiên, huấn luyện viên người Ireland của ông, Colm O'Connell, đã khuyến khích ông thử sức ở cự ly 800 mét. Dưới sự hướng dẫn của O'Connell, Rudisha nhanh chóng bộc lộ tài năng và trở thành nhà vô địch trẻ thế giới ở cự ly này vào năm 2006. Vào tháng 4 năm 2005, Japheth Kimutai, một học trò khác của Brother Colm, đã giới thiệu Rudisha với James Templeton, và Rudisha gia nhập nhóm vận động viên do Templeton quản lý, bao gồm cả Kimutai, Bernard Lagat và Augustine Choge.

1.3. Nguồn gốc Dân tộc

Rudisha là thành viên của dân tộc Maasai ở Kenya. Nguồn gốc dân tộc này không chỉ là một phần bản sắc cá nhân của ông mà còn được ông coi là một yếu tố quan trọng trong sự nghiệp thi đấu của mình, thể hiện tinh thần và ý chí của cộng đồng Maasai trên đấu trường quốc tế.

2.1. Sự nghiệp Thi đấu Trẻ

Rudisha bắt đầu gây tiếng vang ở cấp độ trẻ. Năm 2006, ông giành huy chương vàng tại Giải vô địch điền kinh trẻ thế giới 2006 ở Bắc Kinh, Trung Quốc, với thời gian 1:47.40 ở nội dung 800 mét. Năm 2007, ông tiếp tục giành huy chương vàng tại Giải vô địch điền kinh trẻ châu Phi 2007 ở Ouagadougou, Burkina Faso, với thành tích 1:46.41.

2.2. Sự nghiệp Thi đấu Chuyên nghiệp Sớm và Đột phá (2009-2010)

Năm 2009, Rudisha tham dự Giải vô địch điền kinh thế giới 2009 và lọt vào bán kết nội dung 800 mét. Vào tháng 9 cùng năm, ông giành chiến thắng tại giải Grand Prix của IAAF ở Rieti, Ý, lập kỷ lục châu Phi mới 1:42.01, vượt qua kỷ lục 25 năm tuổi 1:42.28 của đồng hương Sammy Koskei. Thành tích này đưa ông lên vị trí thứ tư trong danh sách mọi thời đại.

Năm 2010 đánh dấu sự đột phá mạnh mẽ của Rudisha. Tại Bislett Games thuộc Diamond League 2010 vào tháng 6, ông đánh bại kỷ lục giải đấu 31 năm tuổi của Sebastian Coe với thành tích 1:42.04. Vào ngày 10 tháng 7, Rudisha chạy 800 mét với thời gian 1:41.51 tại giải KBC Night of Athletics ở Heusden, Bỉ; kỷ lục cá nhân mới này đưa ông lên vị trí thứ hai mọi thời đại ở nội dung 800 mét.

2.3. Kỷ lục Thế giới Bị Phá Vỡ (2010)

Vào ngày 22 tháng 8 năm 2010, Rudisha đã phá kỷ lục thế giới 800 mét của Wilson Kipketer với thời gian 1:41.09 tại giải ISTAF Berlin ở Đức, chỉ hai ngày trước kỷ niệm ngày thiết lập kỷ lục đó. Chỉ một tuần sau, ông tiếp tục phá kỷ lục này tại giải IAAF World Challenge ở Rieti, giảm thành tích xuống còn 1:41.01. Rudisha đã giành bốn chiến thắng tại các giải đấu Diamond League trong năm đó để lần đầu tiên giành Cúp Kim cương 800 mét. Vào tháng 11, ở tuổi 21, ông trở thành vận động viên trẻ nhất từng giành giải Vận động viên điền kinh thế giới của IAAF. Ông cũng được vinh danh là Vận động viên thể thao Kenya của năm.

2.4. Giải Vô địch Thế giới 2011

Rudisha giành danh hiệu quốc tế cấp cao đầu tiên tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2011 được tổ chức ở Daegu, Hàn Quốc, chiến thắng nội dung 800 mét với thời gian 1:43.91. Ông cũng giành chiến thắng trong ba cuộc đua Diamond League mùa giải đó để bảo vệ thành công danh hiệu vô địch Diamond Race 800 mét chung cuộc lần thứ hai liên tiếp.

2.5. Thế vận hội London 2012

Với thời gian 1:41.74, Rudisha đã lập kỷ lục 800 mét toàn nước Mỹ tại giải adidas Grand Prix 2012 ở Sân vận động Icahn tại Thành phố New York. Ông đảm bảo suất tham dự đội tuyển Olympic Kenya lần đầu tiên với chiến thắng tại vòng loại Kenya, chạy với thời gian 1:42.12 - thành tích nhanh nhất từng được ghi nhận ở độ cao. Trong cuộc đua cuối cùng trước Thế vận hội, ông đã vượt qua Asbel Kiprop để giành chiến thắng tại giải Paris Diamond League, với thành tích dẫn đầu thế giới mới là 1:41.54.

Vào ngày 9 tháng 8 năm 2012 tại Thế vận hội Mùa hè 2012 ở London, Rudisha đã dẫn đầu từ đầu đến cuối để giành huy chương vàng trong một cuộc đua được ca ngợi là "Cuộc đua 800 mét vĩ đại nhất lịch sử". Khi đó, ông trở thành vận động viên đầu tiên và duy nhất cho đến nay phá vỡ rào cản 1:41 ở cự ly 800 mét. Ngay từ đầu cuộc đua chung kết, Rudisha đã dẫn đầu và bỏ xa các đối thủ sau 200 mét, hoàn thành vòng đầu tiên trong 49.28 giây. Đến 600 mét, khoảng cách dẫn đầu của ông đã tăng lên vài mét. Ông tiếp tục bỏ xa cho đến đoạn thẳng cuối cùng, nơi Nijel Amos ở vị trí thứ hai có thể rút ngắn một chút khi Rudisha nỗ lực. Nhưng khoảng cách quá lớn để rút ngắn, và Rudisha đã cán đích với thời gian kỷ lục thế giới 1:40.91.

Các đối thủ của Rudisha đều đạt được những thành tích đặc biệt. David Epstein của Sports Illustrated đã báo cáo rằng cuộc đua "có lẽ được kể tốt nhất bằng 16 chữ cái: WR, NR, PB, PB, PB, NR, SB, PB." (Tức là các vận động viên đã phá kỷ lục thế giới, kỷ lục quốc gia, thành tích cá nhân tốt nhất, kỷ lục quốc gia, thành tích tốt nhất mùa giải, thành tích cá nhân tốt nhất). Người giành huy chương bạc, Amos, phải được đưa ra khỏi đường đua bằng cáng sau khi lập kỷ lục trẻ thế giới, trở thành người thứ năm trong lịch sử chạy dưới 1:42, điều mà Rudisha đã làm được bảy lần. "Với việc Rudisha phá 1:41, hai người dưới 1:42, năm người dưới 1:43 và cả tám người dưới 1:44," IAAF ghi nhận, "đó là cuộc đua 800 mét có chiều sâu nhất trong lịch sử." Mỗi đối thủ đều chạy với thời gian nhanh nhất trong lịch sử cho vị trí của họ. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử 800 mét quốc tế mà mọi đối thủ đều chạy thành tích cá nhân hoặc thành tích tốt nhất mùa giải. Thời gian mà Andrew Osagie, người về thứ tám, đạt được là 1:43.77, một kỷ lục cá nhân tốt nhất, đủ để giành huy chương vàng tại ba kỳ Thế vận hội trước đó ở Bắc Kinh, Athens và Sydney.

Ngoài việc là người đầu tiên chạy dưới 1:41, ông còn phá kỷ lục thế giới của chính mình được thiết lập vào năm 2010. "Các thông số đã gây kinh ngạc: 23.4 giây cho 200 mét đầu tiên, 25.88 giây cho 200 mét thứ hai, 25.02 giây quan trọng cho 200 mét thứ ba và 26.61 giây để hoàn thành cuộc đua." Kỷ lục của Rudisha được coi là đặc biệt đáng chú ý vì không có người dẫn tốc, điều không được phép tại Thế vận hội hoặc các giải vô địch lớn khác. Người trước đây giành chiến thắng chung kết 800 mét Olympic với kỷ lục thế giới là Alberto Juantorena, vào năm 1976. Rudisha cũng trở thành nhà vô địch thế giới 800 mét đương nhiệm đầu tiên giành huy chương vàng Olympic ở cự ly đó. Sebastian Coe, thành viên ban tổ chức Thế vận hội London, người từng giữ kỷ lục thế giới 800 mét trong 17 năm, nói: "Đó là màn trình diễn của Thế vận hội, không chỉ của điền kinh mà của cả Thế vận hội". Ông nói thêm: "Bolt giỏi, Rudisha thì tuyệt vời. Đó là một nhận định khá lớn nhưng đó là màn chạy phi thường nhất mà tôi từng thấy."

Trước cuộc đua, Rudisha đã đùa về huy chương bạc tiếp sức 400 mét năm 1968 của cha mình: "Sẽ thật tốt nếu tôi giành huy chương vàng, để chúng tôi có thể có vàng và bạc trong gia đình mình [...] để tôi có thể nói với ông ấy, 'Con giỏi hơn cha.'" Sau đó, ông thừa nhận rằng đó sẽ là cuộc đua 800 mét vĩ đại nhất đối với cá nhân ông vì ông đã giành chiến thắng trước Sebastian Coe, người đã giữ kỷ lục hơn 17 năm. Cuộc đua này cũng được coi là một cuộc chạy vì cộng đồng và bộ tộc của ông. Rudisha sau đó đã được trao giải thưởng của Hiệp hội các Ủy ban Olympic Quốc gia cho Vận động viên nam xuất sắc nhất tại London 2012, cũng như nhận được danh hiệu Moran of the Order of the Burning Spear (MBS) từ chính phủ Kenya.

2.6. Chấn thương và Trở lại (2013-2015)

Rudisha không thể thi đấu nhiều trong mùa giải 2013, bao gồm cả Giải vô địch điền kinh thế giới 2013, do chấn thương.

Năm 2014, Rudisha giành huy chương bạc tại Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung 2014, về đích sau Nijel Amos, với thời gian 1:45.48. Ông tiếp tục tại giải Birmingham Diamond League vào ngày 5 tháng 6 bằng cách cố gắng phá kỷ lục thế giới 600 mét của Johnny Gray là 1:12.81. Mặc dù không phá được kỷ lục, Rudisha đã lập kỷ lục cá nhân mới là 1:13.10. Ông về thứ ba trong cuộc đua cuối cùng của mùa giải tại giải Weltklasse ở Zurich, một lần nữa bị Nijel Amos đánh bại và chấp nhận vị trí thứ ba với thời gian 1:43.96.

Mặc dù bị chấn thương khi thi đấu 600 mét tại giải Golden Spike ở Ostrava vào ngày 26 tháng 5 năm 2015, Rudisha đã hồi phục để giành chiến thắng tại giải New York City Grand Prix vào ngày 13 tháng 6, Rudisha giành chiến thắng 800 mét với thời gian 1:43.58. Rudisha giành danh hiệu vô địch thế giới 800 mét thứ hai tại Giải vô địch điền kinh thế giới 2015 được tổ chức ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Trong một cuộc đua tương đối chiến thuật, sau vòng đầu tiên chỉ 54.17 giây, ông đã bỏ xa các đối thủ để giành chiến thắng với thời gian 1:45.84.

2.7. Thế vận hội Rio 2016

Vào ngày 5 tháng 6 năm 2016, Rudisha một lần nữa cố gắng phá kỷ lục thế giới 600 mét tại giải Birmingham Diamond League. Ông đã không phá được kỷ lục thế giới nhưng đã lập kỷ lục châu Phi mới là 1:13.10 và là thành tích nhanh thứ hai mọi thời đại. Rudisha đã giành quyền tham dự Thế vận hội Mùa hè 2016 sau khi về thứ ba tại vòng loại Olympic Kenya với thời gian 1:44.23. Tại Thế vận hội, ông đã bảo vệ thành công danh hiệu Olympic của mình, giành huy chương vàng với thời gian 1:42.15. Ông là người đầu tiên kể từ Peter Snell vào năm 1964 giành hai danh hiệu Olympic 800 mét liên tiếp. Cuộc đua chung kết diễn ra rất nhanh với đồng hương người Kenya Alfred Kipketer dẫn đầu qua 200 mét trong 23.2 giây. Rudisha bám sát phía sau qua 400 mét đầu tiên trong 49.3 giây. Khi còn chưa đầy 300 mét, Rudisha đã bứt tốc mạnh mẽ lên dẫn đầu. Một khoảng cách lớn được tạo ra và đã quá lớn để Taoufik Makhloufi của Algeria có thể rút ngắn trong đoạn thẳng cuối cùng. Thời gian về đích của ông là nhanh nhất kể từ trận chung kết Olympic 2012 ở London, cũng như là thời gian nhanh nhất thế giới trong năm 2016.

2.8. Giai đoạn Cuối sự nghiệp, Tai nạn và Giải nghệ

Năm 2017, Rudisha về thứ tư tại giải Shanghai Diamond League vào ngày 13 tháng 5 với thời gian 1:45.36. Kipyegon Bett đã giành chiến thắng với 1:44.70. Ông đã thử sức ở cự ly 1000 mét lần đầu tiên tại giải Golden Spike Ostrava, về thứ tư với kỷ lục cá nhân tốt nhất là 2:19.43. Trong cuộc đua cuối cùng của sự nghiệp, ông đã giành chiến thắng ở cự ly 800 mét tại giải Gyulai István Memorial ở Székesfehérvár vào ngày 4 tháng 7 với thời gian 1:44.90.

Năm 2019, xe của Rudisha va chạm trực diện với một chiếc xe buýt gần Keroka. Vụ va chạm là trực diện, nhưng vận động viên không bị thương nặng. Kế hoạch bảo vệ danh hiệu của Rudisha tại Thế vận hội Mùa hè 2020 ở Tokyo đã bị cản trở bởi chấn thương, ngăn cản ông trở thành người đầu tiên giành ba danh hiệu Olympic liên tiếp. Vào tháng 12 năm 2022, ông là một trong năm người sống sót sau vụ máy bay hạ cánh khẩn cấp ở Kenya. Các chấn thương liên tục đã dẫn đến quyết định giải nghệ của ông.

4.1. Gia đình

Rudisha kết hôn với Lizzy Naanyu và có hai con gái (tính đến năm 2015). Mối quan hệ gia đình của ông được coi là nền tảng vững chắc, giúp ông tập trung vào sự nghiệp thi đấu. Tom Fordyce của BBC đã nhận xét về ông: "Ông ấy là vận động viên chạy 800 mét vĩ đại nhất mọi thời đại và ông ấy cũng có thể là người đàn ông tốt bụng nhất trong môn thể thao của mình."

4.2. Sở thích và Liên kết

Ngoài điền kinh, Rudisha là một người hâm mộ cuồng nhiệt của câu lạc bộ bóng đá Arsenal F.C.. Ông cũng tham gia vào các hoạt động xã hội và cộng đồng, thể hiện sự quan tâm đến quê hương và những người xung quanh.

5.1. Các Giải Đấu Quốc tế Lớn

5.2. Chiến thắng Diamond League và Các Giải Đấu Vòng Tròn

Rudisha là nhà vô địch chung cuộc 800 mét của Diamond League vào các năm 2010 và 2011.
Ông đã giành chiến thắng tại nhiều giải đấu trong hệ thống Diamond League và các giải đấu vòng tròn khác:

• 2010 (4 chiến thắng): Doha Qatar Athletic Super Grand Prix (WL MR), Bislett Games ở Oslo (WL MR), Athletissima ở Lausanne, Memorial Van Damme ở Brussels.
• 2011 (4 chiến thắng): Lausanne, Herculis ở Monaco (WL), London Grand Prix (sự kiện quảng bá), Brussels.
• 2012 (3 chiến thắng): Doha, USATF New York Grand Prix (WL MR), Meeting de Paris.
• 2013 (2 chiến thắng): Doha Qatar Athletic (WL), New York.
• 2014 (3 chiến thắng): New York, Glasgow Grand Prix (=WL), Birmingham British Athletics Grand Prix (600m).
• 2015 (1 chiến thắng): New York (SB).
• 2016 (1 chiến thắng): Birmingham (600m, WL MR AB).

5.3. Thành tích Cá nhân Tốt nhất

Rudisha đã thiết lập nhiều thành tích cá nhân tốt nhất trong sự nghiệp của mình:

• 400 mét: 45.50 (Sydney 2010)
• 500 mét: 57.69 (Newcastle 2016) - Thành tích tốt nhất thế giới (WB), mặc dù là một cuộc đua đường trường và đoạn đường đầu tiên hơi dốc.
• 600 mét: 1:13.10 (Birmingham 2016) - Kỷ lục châu Phi (AB)
• 800 mét: 1:40.91 (London 2012) - Kỷ lục thế giới (WR), Kỷ lục Olympic (OR)
• 1000 mét: 2:19.43 (Ostrava 2017)

5.4. Giải thưởng và Vinh danh

Rudisha đã nhận được nhiều giải thưởng và vinh danh cao quý:

• Vận động viên điền kinh thế giới của IAAF: 2010.
• Vận động viên thể thao Kenya của năm: 2010.
• Vận động viên của năm của Track & Field News (Nam): 2010, 2011, 2012.
• Giải thưởng của Hiệp hội các Ủy ban Olympic Quốc gia (ANOC) cho Vận động viên nam xuất sắc nhất tại London 2012.
• Danh hiệu Moran of the Order of the Burning Spear (MBS) từ chính phủ Kenya.

6.1. Kỷ lục Thế giới và Olympic

Rudisha đã thiết lập ba kỷ lục thế giới ở nội dung 800 mét:

• 1:41.09: Thiết lập tại giải ISTAF Berlin vào ngày 22 tháng 8 năm 2010, phá vỡ kỷ lục trước đó của Wilson Kipketer.
• 1:41.01: Thiết lập tại giải IAAF World Challenge ở Rieti vào ngày 29 tháng 8 năm 2010, chỉ một tuần sau kỷ lục đầu tiên.
• 1:40.91: Thiết lập tại Thế vận hội Mùa hè 2012 ở London vào ngày 9 tháng 8 năm 2012. Đây là kỷ lục thế giới và kỷ lục Olympic hiện tại, đồng thời là lần đầu tiên một vận động viên chạy 800 mét dưới 1 phút 41 giây.

Kỷ lục 1:40.91 tại Thế vận hội London 2012 được coi là một trong những màn trình diễn vĩ đại nhất trong lịch sử điền kinh. Rudisha đã tự mình dẫn đầu toàn bộ cuộc đua mà không cần người dẫn tốc, điều hiếm thấy ở các cuộc đua phá kỷ lục. Thành tích này không chỉ mang lại cho ông huy chương vàng Olympic mà còn khẳng định vị thế của ông là vận động viên 800 mét xuất sắc nhất mọi thời đại.