1. Tổng quan
Suriname, tên chính thức là Cộng hòa Suriname, là một quốc gia nằm ở phía bắc Nam Mỹ, đôi khi được xem là một phần của vùng Caribe và Tây Ấn. Đây là một quốc gia đang phát triển với Chỉ số Phát triển Con người ở mức trung bình; nền kinh tế của nước này phụ thuộc nhiều vào các tài nguyên thiên nhiên phong phú, cụ thể là bôxít, vàng, dầu mỏ và các sản phẩm nông nghiệp. Suriname là thành viên của Cộng đồng Caribe (CARICOM), Liên Hợp Quốc, Tổ chức Hợp tác Hồi giáo và Tổ chức các quốc gia châu Mỹ. Nằm hơi lệch về phía bắc của đường xích đạo, hơn 90% lãnh thổ được bao phủ bởi rừng mưa nhiệt đới, tỷ lệ che phủ rừng cao nhất thế giới. Suriname giáp với Đại Tây Dương ở phía bắc, Guyane thuộc Pháp ở phía đông, Guyana ở phía tây và Brasil ở phía nam. Đây là quốc gia nhỏ nhất ở Nam Mỹ cả về dân số và lãnh thổ, với khoảng 612.985 người (năm 2021) trên diện tích khoảng 163.82 K km2. Thủ đô và thành phố lớn nhất là Paramaribo, nơi sinh sống của khoảng một nửa dân số.
Lịch sử Suriname được định hình bởi các cộng đồng bản địa từ thiên niên kỷ thứ tư trước Công nguyên, sự thuộc địa hóa của châu Âu bắt đầu từ thế kỷ 17 với sự thống trị của Hà Lan, nền kinh tế đồn điền dựa trên lao động nô lệ châu Phi và sau đó là lao động hợp đồng từ Ấn Độ, Java và Trung Quốc. Suriname giành độc lập từ Hà Lan vào năm 1975 nhưng sau đó trải qua nhiều bất ổn chính trị, bao gồm các cuộc đảo chính quân sự và nội chiến, gây ảnh hưởng sâu sắc đến quyền con người và sự phát triển dân chủ. Thế kỷ 21 chứng kiến những nỗ lực phục hồi dân chủ và đối mặt với các thách thức kinh tế xã hội.
Suriname là một quốc gia đa dạng về sắc tộc, văn hóa và tôn giáo, không có nhóm dân tộc nào chiếm đa số. Xã hội Suriname phản ánh mạnh mẽ di sản của chế độ thuộc địa Hà Lan, với tiếng Hà Lan là ngôn ngữ chính thức. Đất nước này nỗ lực cân bằng giữa khai thác tài nguyên thiên nhiên để phát triển kinh tế và bảo tồn đa dạng sinh học phong phú, đặc biệt là các khu rừng mưa nhiệt đới rộng lớn, đồng thời giải quyết các vấn đề về công bằng xã hội và quyền của các dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế.
2. Nguồn gốc tên gọi
Tên gọi "Suriname" có thể bắt nguồn từ một tộc người bản địa tên là SurinenSurinenUndetermined, những người đã sinh sống trong khu vực vào thời điểm người châu Âu tiếp xúc. Hậu tố -ame, phổ biến trong tên các con sông và địa danh ở Suriname (ví dụ như sông Coppename), có thể xuất phát từ aimacửa sôngArawak hoặc eimacửa lạchArawak, trong tiếng Lokono, một ngôn ngữ Arawak được nói ở nước này.
Các nguồn tài liệu châu Âu sớm nhất ghi lại các biến thể của "Suriname" là tên của con sông Suriname, nơi các thuộc địa cuối cùng được thành lập. Lawrence Kemys đã viết trong tác phẩm Relation of the Second Voyage to Guiana về việc đi qua một con sông tên là ShurinamaShurinamaUndetermined khi ông đi dọc theo bờ biển. Năm 1598, một hạm đội gồm ba tàu Hà Lan đến thăm Bờ biển Hoang dã (Wild Coast) có đề cập đến việc đi qua sông SurinamoSurinamoUndetermined. Năm 1617, một công chứng viên Hà Lan đã đánh vần tên con sông nơi một trạm giao dịch của Hà Lan đã tồn tại ba năm trước đó là SurrenantSurrenantDutch.
Những người định cư Anh, vào năm 1630 đã thành lập thuộc địa châu Âu đầu tiên tại Marshall's Creek dọc theo sông Suriname, đã đánh vần tên này là "Surinam"; đây từ lâu đã trở thành cách viết tiêu chuẩn trong tiếng Anh. Nhà hàng hải Hà Lan David Pietersz. de Vries đã viết về việc đi ngược dòng sông SernameSernameDutch vào năm 1634 cho đến khi ông gặp thuộc địa của Anh ở đó; nguyên âm cuối cùng vẫn được giữ lại trong các cách viết và phát âm tiếng Hà Lan sau này. Con sông được gọi là SoronamaSoronamaSpanish trong một bản thảo tiếng Tây Ban Nha năm 1640 có tựa đề "Mô tả chung về tất cả các lãnh địa của Bệ hạ ở châu Mỹ". Năm 1653, các chỉ thị được đưa ra cho một hạm đội Anh khởi hành đến gặp Lord Willoughby ở Barbados, nơi vào thời điểm đó là trụ sở của chính quyền thuộc địa Anh trong khu vực, một lần nữa đánh vần tên của thuộc địa là Surinam. Một hiến chương hoàng gia năm 1663 cho biết khu vực xung quanh con sông được "gọi là SerrinamSerrinamEnglish cũng như Surrinam".
Do cách viết Surrinam, các nguồn tài liệu của Anh vào thế kỷ 19 đã đưa ra một từ nguyên dân gian là SurryhamSurryhamEnglish, nói rằng đó là tên được Lord Willoughby đặt cho sông Suriname vào những năm 1660 để vinh danh Công tước Norfolk và Bá tước Surrey khi một thuộc địa Anh được thành lập theo một khoản tài trợ từ Vua Charles II. Từ nguyên dân gian này có thể được tìm thấy lặp đi lặp lại trong các nguồn tài liệu tiếng Anh sau này.
Khi lãnh thổ này bị người Hà Lan chiếm đóng, nó trở thành một phần của một nhóm thuộc địa được gọi là Guyana thuộc Hà Lan. Cách viết chính thức tên tiếng Anh của đất nước đã được đổi từ "Surinam" thành "Suriname" vào tháng 1 năm 1978, nhưng "Surinam" vẫn có thể được tìm thấy trong tiếng Anh, ví dụ như Surinam Airways và cóc Surinam. Tên tiếng Anh cũ hơn được phản ánh trong cách phát âm tiếng Anh. Trong tiếng Hà Lan, ngôn ngữ chính thức của Suriname, cách phát âm có nguyên âm cuối là schwa và trọng âm chính rơi vào âm tiết thứ ba.
3. Lịch sử
Lịch sử của Suriname trải dài từ những khu định cư bản địa sớm nhất, qua thời kỳ thuộc địa hóa của châu Âu với nền kinh tế đồn điền và chế độ nô lệ, đến cuộc đấu tranh giành độc lập và những thách thức chính trị, xã hội trong thời kỳ hậu độc lập. Quá trình này đã định hình một quốc gia đa dạng về sắc tộc và văn hóa, đồng thời phải đối mặt với các vấn đề về quyền con người, phát triển dân chủ và ổn định kinh tế.
3.1. Giai đoạn tiền thuộc địa
Các khu định cư bản địa ở Suriname có niên đại từ năm 3.000 trước Công nguyên. Các bộ lạc lớn nhất là người Arawak, một bộ lạc du mục ven biển sống bằng nghề săn bắn và đánh cá. Họ là những cư dân đầu tiên trong khu vực. Người Carib cũng định cư trong khu vực và chinh phục người Arawak bằng cách sử dụng những chiếc thuyền buồm vượt trội của họ. Họ định cư ở Galibi (Kupali Yumïcây của tổ tiênGalibi Carib) ở cửa sông Marowijne. Trong khi các bộ lạc Arawak và Carib lớn hơn sống dọc theo bờ biển và xavan, các nhóm người bản địa nhỏ hơn sống trong rừng mưa nội địa, chẳng hạn như người Akurio, Trió, Warao và người Wayana. Đời sống xã hội của các dân tộc bản địa này chủ yếu dựa trên cấu trúc bộ lạc, với các hoạt động kinh tế truyền thống như săn bắn, hái lượm, và nông nghiệp quy mô nhỏ. Họ có nền văn hóa phong phú với các tín ngưỡng và nghi lễ riêng.
3.2. Thời kỳ thuộc địa
Bắt đầu từ thế kỷ 16, các nhà thám hiểm Pháp, Tây Ban Nha và Anh đã đến thăm khu vực này. Một thế kỷ sau, những người định cư Hà Lan và Anh đã thành lập các đồn điền thuộc địa dọc theo nhiều con sông ở vùng đồng bằng Guiana màu mỡ. Thuộc địa được ghi nhận sớm nhất ở Guiana là một khu định cư của người Anh tên là Marshall's Creek dọc theo sông Suriname. Sau đó, có một thuộc địa Anh tồn tại trong thời gian ngắn khác gọi là Surinam, kéo dài từ năm 1650 đến năm 1667.
Tranh chấp nảy sinh giữa người Hà Lan và người Anh để giành quyền kiểm soát lãnh thổ này. Năm 1667, trong các cuộc đàm phán dẫn đến Hiệp ước Breda sau Chiến tranh Anh-Hà Lan lần thứ hai, người Hà Lan quyết định giữ lại thuộc địa đồn điền non trẻ Surinam mà họ đã giành được từ tay người Anh. Đổi lại, người Anh giữ lại Tân Amsterdam, thành phố chính của thuộc địa cũ Tân Hà Lan ở Bắc Mỹ trên bờ biển Đại Tây Dương. Người Anh đổi tên thành New York, theo tên Công tước xứ York, người sau này trở thành Vua James II của Anh.
Năm 1683, Hiệp hội Suriname được thành lập bởi thành phố Amsterdam, gia đình Van Aerssen van Sommelsdijck và Công ty Tây Ấn Hà Lan. Hiệp hội được cấp phép để quản lý và bảo vệ thuộc địa. Các chủ đồn điền của thuộc địa phụ thuộc rất nhiều vào nô lệ châu Phi để trồng trọt, thu hoạch và chế biến các loại cây trồng hàng hóa như cà phê, ca cao, mía đường và bông dọc theo các con sông. Sự đối xử của các chủ đồn điền đối với nô lệ nổi tiếng là tàn bạo ngay cả theo tiêu chuẩn thời đó - nhà sử học C. R. Boxer đã viết rằng "sự vô nhân đạo của con người đối với con người gần như đã đạt đến giới hạn của nó ở Surinam" - và nhiều nô lệ đã trốn thoát khỏi các đồn điền. Vào tháng 11 năm 1795, Hiệp hội bị Cộng hòa Batavia quốc hữu hóa và từ đó trở đi, Cộng hòa Batavia và những người kế nhiệm hợp pháp của nó (Vương quốc Holland và Vương quốc Hà Lan) cai quản lãnh thổ này như một thuộc địa quốc gia - trừ hai giai đoạn bị Anh chiếm đóng, từ năm 1799 đến 1802, và từ năm 1804 đến 1816.
Với sự giúp đỡ của những người Nam Mỹ bản địa sống trong các khu rừng mưa lân cận, những nô lệ bỏ trốn đã thành lập một nền văn hóa mới và độc đáo ở vùng nội địa, rất thành công theo cách riêng của họ. Họ được gọi chung bằng tiếng Anh là Maroons, tiếng Pháp là Nèg'MarronsNgười da đen nâuFrench (nghĩa đen là "người da đen nâu", tức là "người da đen da nhạt"), và tiếng Hà Lan là MarronsMarronsDutch. Người Maroon dần dần phát triển một số bộ lạc độc lập thông qua quá trình hình thành dân tộc, vì họ bao gồm những nô lệ từ các dân tộc châu Phi khác nhau. Các bộ lạc này bao gồm Saramaka, Paramaka, Ndyuka hay Aukan, Kwinti, Aluku hay Boni, và Matawai.
Người Maroon thường đột kích các đồn điền để tuyển mộ thành viên mới từ những người nô lệ và bắt phụ nữ, cũng như để lấy vũ khí, thực phẩm và vật tư. Đôi khi họ giết chết các chủ đồn điền và gia đình của họ trong các cuộc đột kích. Những người thực dân đã xây dựng các công sự phòng thủ, đủ kiên cố để chúng được thể hiện trên các bản đồ thế kỷ 18.
Những người thực dân cũng tổ chức các chiến dịch vũ trang chống lại người Maroon, những người thường trốn thoát qua rừng mưa, nơi họ biết rõ hơn nhiều so với những người thực dân. Để chấm dứt sự thù địch, vào thế kỷ 18, chính quyền thuộc địa châu Âu đã ký một số hiệp ước hòa bình với các bộ lạc khác nhau. Họ đã trao cho người Maroon quy chế chủ quyền và quyền thương mại trong các vùng lãnh thổ nội địa của họ, trao cho họ quyền tự trị. Chế độ thuộc địa đã có những tác động xã hội sâu sắc đối với các nhóm dân cư. Người bản địa bị mất đất đai và suy giảm dân số do bệnh tật và xung đột. Nô lệ châu Phi phải chịu đựng điều kiện sống và lao động vô cùng khắc nghiệt, bị tước đoạt quyền con người và văn hóa. Ngay cả sau khi chế độ nô lệ bị bãi bỏ, sự phân biệt đối xử và bất bình đẳng vẫn tiếp diễn, ảnh hưởng đến cấu trúc xã hội và quan hệ giữa các nhóm dân tộc.
3.3. Bãi bỏ chế độ nô lệ và di cư lao động
Từ năm 1861 đến 1863, khi Nội chiến Hoa Kỳ đang diễn ra, và những người nô lệ đang trốn thoát đến lãnh thổ phía Bắc do Liên bang kiểm soát, Tổng thống Hoa Kỳ Abraham Lincoln và chính quyền của ông đã tìm kiếm các địa điểm ở nước ngoài để tái định cư những người được giải phóng khỏi chế độ nô lệ và muốn rời khỏi Hoa Kỳ. Chính phủ đã mở các cuộc đàm phán với chính phủ Hà Lan về việc người Mỹ gốc Phi di cư đến và thuộc địa hóa thuộc địa Suriname của Hà Lan. Ý tưởng này không thành hiện thực và bị loại bỏ sau năm 1864.
Hà Lan bãi bỏ chế độ nô lệ ở Suriname vào năm 1863, theo một quy trình dần dần yêu cầu nô lệ làm việc tại các đồn điền trong 10 năm chuyển tiếp với mức lương tối thiểu, được coi là một phần bồi thường cho chủ của họ. Sau khi giai đoạn chuyển tiếp đó hết hạn vào năm 1873, hầu hết những người tự do đã từ bỏ phần lớn các đồn điền nơi họ đã làm việc trong nhiều thế hệ để đến thủ đô Paramaribo. Một số người trong số họ đã có thể mua lại các đồn điền mà họ đã làm việc, đặc biệt là ở quận Para và Coronie. Con cháu của họ vẫn sống trên những vùng đất đó cho đến ngày nay. Một số chủ đồn điền đã không trả cho những người lao động từng là nô lệ của họ số tiền lương mà họ nợ trong mười năm sau năm 1863. Họ đã trả cho người lao động bằng quyền sở hữu đất đai của đồn điền để thoát khỏi món nợ với người lao động.
Là một thuộc địa đồn điền, Suriname có một nền kinh tế phụ thuộc vào các loại cây trồng hàng hóa thâm dụng lao động. Để bù đắp cho tình trạng thiếu lao động, người Hà Lan đã tuyển mộ và vận chuyển lao động hợp đồng từ Đông Ấn Hà Lan (Indonesia hiện đại) và Ấn Độ (Ấn Độ thông qua một thỏa thuận với người Anh, những người cai trị khu vực vào thời điểm đó). Ngoài ra, trong cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, một số lượng nhỏ lao động, chủ yếu là nam giới, đã được tuyển mộ từ Trung Quốc và Trung Đông. Những người lao động hợp đồng này thường phải đối mặt với điều kiện sống và làm việc khắc nghiệt, bị hạn chế về quyền lợi và thường bị ngược đãi. Tác động xã hội của việc di cư lao động này là sự hình thành một xã hội đa sắc tộc phức tạp, nhưng cũng kèm theo những căng thẳng và xung đột giữa các nhóm dân tộc khác nhau do sự cạnh tranh về tài nguyên và cơ hội. Quyền của các nhóm lao động này thường không được đảm bảo, và họ phải đấu tranh để cải thiện điều kiện sống và đòi hỏi sự công bằng.
Mặc dù dân số Suriname vẫn còn tương đối nhỏ, nhưng do quá trình thuộc địa hóa và khai thác phức tạp này, Suriname là một trong những quốc gia đa dạng về sắc tộc và văn hóa nhất trên thế giới.
3.4. Đấu tranh giành quyền tự trị và độc lập
Trong Thế chiến II, vào ngày 23 tháng 11 năm 1941, theo một thỏa thuận với chính phủ Hà Lan lưu vong, Hoa Kỳ đã gửi 2.000 binh sĩ đến Suriname để bảo vệ các mỏ bôxít nhằm hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Đồng Minh. Năm 1942, chính phủ Hà Lan lưu vong bắt đầu xem xét lại mối quan hệ giữa Hà Lan và các thuộc địa của mình trong thời kỳ hậu chiến.
Năm 1954, Suriname trở thành một trong những quốc gia cấu thành của Vương quốc Hà Lan, cùng với Antille thuộc Hà Lan và Hà Lan. Trong cấu trúc này, Hà Lan vẫn giữ quyền kiểm soát quốc phòng và đối ngoại của Suriname. Năm 1974, chính quyền địa phương, do Đảng Quốc gia Suriname (NPS) (với thành viên chủ yếu là người Creole, nghĩa là người gốc Phi hoặc người lai Phi-Âu) lãnh đạo, bắt đầu các cuộc đàm phán với chính phủ Hà Lan dẫn đến độc lập hoàn toàn; trái ngược với cuộc chiến tranh giành độc lập trước đó của Indonesia khỏi Hà Lan, con đường dẫn đến độc lập của Suriname là một sáng kiến của chính phủ Hà Lan cánh tả lúc bấy giờ.
Nền độc lập được trao vào ngày 25 tháng 11 năm 1975. Tổng thống đầu tiên của đất nước là Johan Ferrier, cựu thống đốc, với Henck Arron (lãnh đạo NPS lúc bấy giờ) là Thủ tướng. Trong những năm trước khi giành độc lập, gần một phần ba dân số Suriname đã di cư sang Hà Lan, trong bối cảnh lo ngại rằng đất nước mới sẽ có tình hình tồi tệ hơn dưới chế độ độc lập so với khi còn là một quốc gia cấu thành của Vương quốc Hà Lan. Chính trị Suriname đã suy thoái thành sự phân cực sắc tộc và tham nhũng ngay sau khi độc lập, với việc NPS sử dụng tiền viện trợ của Hà Lan cho các mục đích đảng phái. Các nhà lãnh đạo của đảng này bị cáo buộc gian lận trong cuộc bầu cử năm 1977, trong đó Arron giành được một nhiệm kỳ nữa, và sự bất mãn lớn đến mức một bộ phận lớn dân chúng đã trốn sang Hà Lan, gia nhập cộng đồng người Suriname vốn đã đông đảo ở đó. Một phần lớn nền kinh tế của Suriname trong thập kỷ đầu tiên sau độc lập được thúc đẩy bởi viện trợ nước ngoài do chính phủ Hà Lan cung cấp. Suriname tiếp tục duy trì mối quan hệ ngoại giao, kinh tế và văn hóa chặt chẽ với Hà Lan.
3.5. Thời kỳ quân quản và nội chiến
Vào ngày 25 tháng 2 năm 1980, một cuộc đảo chính quân sự đã lật đổ chính phủ của Arron. Cuộc đảo chính này do một nhóm 16 trung sĩ, đứng đầu là Dési Bouterse, khởi xướng. Các đối thủ của chế độ quân sự đã cố gắng thực hiện các cuộc phản đảo chính vào tháng 4 năm 1980, tháng 8 năm 1980, ngày 15 tháng 3 năm 1981 và một lần nữa vào ngày 12 tháng 3 năm 1982. Nỗ lực phản đảo chính đầu tiên do Fred Ormskerk lãnh đạo, lần thứ hai do những người theo chủ nghĩa Marx-Lenin, lần thứ ba do Wilfred Hawker và lần thứ tư do Surendre Rambocus. Hawker đã trốn thoát khỏi nhà tù trong nỗ lực phản đảo chính lần thứ tư, nhưng ông đã bị bắt và bị hành quyết ngay sau đó. Từ 2 giờ sáng đến 5 giờ sáng ngày 7 tháng 12 năm 1982, quân đội, dưới sự lãnh đạo của Bouterse, đã bắt giữ 13 công dân nổi tiếng đã chỉ trích chế độ độc tài quân sự và giam giữ họ tại Pháo đài Zeelandia ở Paramaribo. Chế độ độc tài đã hành quyết tất cả những người này trong ba ngày tiếp theo, cùng với Rambocus và Jiwansingh Sheombar (người cũng tham gia vào nỗ lực phản đảo chính lần thứ tư). Các vụ giết người này, được gọi là "Thảm sát tháng Mười Hai", đã gây ra sự lên án rộng rãi trong nước và quốc tế, đồng thời dẫn đến việc Hà Lan và Hoa Kỳ đình chỉ viện trợ.
Cuộc nội chiến tàn khốc giữa quân đội Suriname và người Maroon trung thành với thủ lĩnh phiến quân Ronnie Brunswijk, bắt đầu vào năm 1986, vẫn tiếp diễn và ảnh hưởng của nó càng làm suy yếu vị thế của Bouterse trong những năm 1990. Do nội chiến, hơn 10.000 người Suriname, chủ yếu là người Maroon, đã trốn sang Guyane thuộc Pháp vào cuối những năm 1980. Cuộc nội chiến này gây ra những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng, bao gồm các vụ thảm sát dân thường và sự di dời của hàng ngàn người. Các nhóm dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Maroon và các cộng đồng bản địa, chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Sự phát triển dân chủ bị đình trệ, và tình hình bất ổn chính trị kéo dài.
Các cuộc bầu cử quốc gia được tổ chức vào năm 1987. Quốc hội đã thông qua một hiến pháp mới cho phép Bouterse tiếp tục nắm quyền chỉ huy quân đội. Không hài lòng với chính phủ, Bouterse đã cách chức các bộ trưởng vào năm 1990 qua điện thoại. Sự kiện này được biết đến với tên gọi "Đảo chính Điện thoại". Quyền lực của ông bắt đầu suy yếu sau cuộc bầu cử năm 1991.
Tại Thế vận hội Mùa hè 1988 ở Seoul, Suriname trở thành quốc gia Nam Mỹ độc lập nhỏ nhất giành được huy chương Olympic đầu tiên khi Anthony Nesty giành huy chương vàng ở nội dung 100 mét bướm.
Nửa đầu năm 1999 được đánh dấu bằng các cuộc biểu tình ôn hòa trên toàn quốc chống lại các điều kiện kinh tế và xã hội tồi tệ nói chung. Đến giữa năm, Hà Lan đã xét xử Bouterse vắng mặt với tội danh buôn lậu ma túy. Ông bị kết tội và bị kết án tù nhưng vẫn ở lại Suriname.
3.6. Thế kỷ 21
Vào ngày 19 tháng 7 năm 2010, Dési Bouterse trở lại nắm quyền khi ông được bầu làm tổng thống Suriname. Trước khi được bầu vào năm 2010, ông cùng 24 người khác đã bị buộc tội giết 15 nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng trong Thảm sát tháng Mười Hai. Tuy nhiên, vào năm 2012, hai tháng trước khi có phán quyết trong phiên tòa, Quốc hội đã mở rộng luật ân xá và cung cấp cho Bouterse và những người khác quyền ân xá đối với các cáo buộc này. Ông được tái đắc cử vào ngày 14 tháng 7 năm 2015. Tuy nhiên, Bouterse đã bị một tòa án Suriname kết tội vào ngày 29 tháng 11 năm 2019 và bị kết án 20 năm tù vì vai trò của ông trong các vụ giết người năm 1982. Cái chết của Bouterse vào tháng 12 năm 2024, khi đang là một kẻ đào tẩu, đã khép lại một chương đầy biến động trong lịch sử chính trị Suriname.
Sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2020, Chan Santokhi là ứng cử viên duy nhất cho chức tổng thống Suriname. Vào ngày 13 tháng 7, Santokhi được bầu làm tổng thống bằng cách tung hô trong một cuộc bầu cử không có đối thủ. Ông nhậm chức vào ngày 16 tháng 7 trong một buổi lễ không có sự tham dự của công chúng do đại dịch COVID-19.
Tháng 2 năm 2023, đã có những cuộc biểu tình dữ dội chống lại chi phí sinh hoạt gia tăng ở thủ đô Paramaribo. Những người biểu tình cáo buộc chính phủ của Tổng thống Chan Santokhi tham nhũng. Họ đã xông vào Quốc hội, yêu cầu chính phủ từ chức. Tuy nhiên, chính phủ đã lên án các cuộc biểu tình. Những sự kiện này cho thấy những thách thức liên tục đối với sự ổn định chính trị và phục hồi dân chủ ở Suriname. Quốc gia này vẫn đang phải vật lộn với di sản của các chế độ quân sự, tham nhũng và khó khăn kinh tế, đồng thời cố gắng củng cố các thể chế dân chủ và cải thiện điều kiện sống cho người dân.
4. Địa lý
Suriname là quốc gia độc lập nhỏ nhất ở Nam Mỹ, nằm trên Khiên Guiana. Phần lớn diện tích đất nước được bao phủ bởi rừng mưa nhiệt đới và có địa hình đa dạng từ đồng bằng ven biển đến các dãy núi nội địa.
4.1. Địa hình và biên giới
Suriname chủ yếu nằm giữa vĩ độ 1° và 6°B, và kinh độ 54° và 58°T. Quốc gia này có thể được chia thành hai vùng địa lý chính. Vùng ven biển đất thấp phía bắc (khoảng phía trên đường Albina-Paranam-Wageningen) đã được canh tác, và phần lớn dân số sống ở đây. Phần phía nam bao gồm rừng mưa nhiệt đới và xavan dân cư thưa thớt dọc theo biên giới với Brasil, chiếm khoảng 80% diện tích đất liền của Suriname.
Hai dãy núi chính là Dãy núi Bakhuys và Dãy núi Van Asch Van Wijck. Julianatop là ngọn núi cao nhất nước với độ cao 1.29 K m so với mực nước biển. Các ngọn núi khác bao gồm Tafelberg ở độ cao 1.03 K m, Núi Kasikasima ở độ cao 718 m, Goliathberg ở độ cao 358 m và Voltzberg ở độ cao 240 m.
Suriname nằm giữa Guyane thuộc Pháp ở phía đông và Guyana ở phía tây. Biên giới phía nam chung với Brasil và biên giới phía bắc là bờ biển Đại Tây Dương. Biên giới cực nam với Guyane thuộc Pháp và Guyana đang bị các quốcCIA này tranh chấp dọc theo các sông Marowijne và Corantijn. Suriname thực thi quyền kiểm soát trên thực tế đối với các vùng lãnh thổ tranh chấp này, nhưng các yêu sách vẫn tồn tại. Một phần của ranh giới hàng hải đang tranh chấp với Guyana đã được Tòa án Trọng tài Thường trực phân xử theo các quy tắc được quy định trong Phụ lục VII của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển vào ngày 20 tháng 9 năm 2007.
Hồ chứa nước ngọt nhân tạo lớn nhất thế giới, Hồ chứa Brokopondo, nằm ở Suriname. Nó được tạo ra bởi việc xây dựng Đập Afobaka trên sông Suriname vào những năm 1960, chủ yếu để cung cấp năng lượng thủy điện cho ngành công nghiệp bôxít.
4.2. Khí hậu
Nằm cách xích đạo từ hai đến năm độ về phía bắc, Suriname có khí hậu nhiệt đới rất nóng và ẩm ướt, và nhiệt độ không thay đổi nhiều trong suốt cả năm. Độ ẩm tương đối trung bình từ 80% đến 90%. Nhiệt độ trung bình dao động từ 29 °C đến 34 °C. Do độ ẩm cao, nhiệt độ thực tế bị sai lệch và do đó có thể cảm thấy nóng hơn tới 6 °C so với nhiệt độ được ghi nhận.
Một năm có hai mùa mưa, từ tháng Tư đến tháng Tám và từ tháng Mười Một đến tháng Hai. Nước này cũng có hai mùa khô, từ tháng Tám đến tháng Mười Một và từ tháng Hai đến tháng Tư.
Biến đổi khí hậu ở Suriname đang dẫn đến nhiệt độ ấm hơn và các sự kiện thời tiết khắc nghiệt hơn. Là một quốc gia tương đối nghèo, những đóng góp của Suriname vào biến đổi khí hậu toàn cầu còn hạn chế. Do diện tích rừng che phủ lớn, quốc gia này đã vận hành một nền kinh tế âm carbon kể từ năm 2014. Tuy nhiên, Suriname dễ bị tổn thương trước các tác động của biến đổi khí hậu, bao gồm mực nước biển dâng cao đe dọa các vùng ven biển đông dân cư và những thay đổi về lượng mưa ảnh hưởng đến nông nghiệp và nguồn nước ngọt.
4.3. Đa dạng sinh học và bảo tồn
Do sự đa dạng của các môi trường sống và nhiệt độ, đa dạng sinh học ở Suriname được coi là cao. Vào tháng 10 năm 2013, 16 nhà khoa học quốc tế nghiên cứu các hệ sinh thái trong một chuyến thám hiểm kéo dài ba tuần ở Lưu vực sông Palumeu Thượng của Suriname đã lập danh mục 1.378 loài và tìm thấy 60 loài - bao gồm sáu loài ếch, một loài rắn và 11 loài cá - có thể là những loài chưa từng được biết đến trước đây. Theo tổ chức phi lợi nhuận về môi trường Conservation International, đơn vị tài trợ cho chuyến thám hiểm, nguồn cung cấp nước ngọt dồi dào của Suriname rất quan trọng đối với đa dạng sinh học và các hệ sinh thái lành mạnh của khu vực.
Cây Brosimum guianenseBrosimum guianenseLatin (snakewood), là loài bản địa của vùng nhiệt đới châu Mỹ này. Hải quan ở Suriname báo cáo rằng snakewood thường bị xuất khẩu trái phép sang Guyane thuộc Pháp, được cho là để phục vụ ngành thủ công mỹ nghệ.
Vào ngày 21 tháng 3 năm 2013, Đề xuất Chuẩn bị Sẵn sàng REDD+ của Suriname (R-PP 2013) đã được các quốc gia thành viên của Ủy ban Tham gia của Quỹ Đối tác Carbon Lâm nghiệp (FCPF) phê duyệt.
Như ở các khu vực khác của Trung và Nam Mỹ, các cộng đồng bản địa đã tăng cường hoạt động của họ để bảo vệ đất đai và bảo tồn môi trường sống. Vào tháng 3 năm 2015, các cộng đồng "Trio và Wayana đã trình bày một tuyên bố hợp tác trước Quốc hội Suriname công bố một hành lang bảo tồn bản địa rộng 72.00 K km2 ở miền nam Suriname. Tuyên bố này, do các cộng đồng bản địa này dẫn đầu và với sự hỗ trợ của Conservation International (CI) và WWF Guianas, bao gồm gần một nửa tổng diện tích của Suriname. Khu vực này bao gồm các khu rừng lớn và được coi là "thiết yếu cho khả năng phục hồi khí hậu, an ninh nước ngọt và chiến lược phát triển xanh của đất nước." Việc bảo tồn này có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển bền vững và đảm bảo quyền lợi của các cộng đồng bản địa, những người có mối liên hệ mật thiết với rừng và phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên để sinh sống.
Khu bảo tồn Thiên nhiên Trung Suriname đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vì những khu rừng nguyên sơ và đa dạng sinh học của nó. Có nhiều công viên quốc gia trong nước, bao gồm Khu bảo tồn Quốc gia Galibi dọc theo bờ biển; Công viên Tự nhiên Brownsberg và Công viên Tự nhiên Eilerts de Haan ở trung tâm Suriname; và Khu bảo tồn Thiên nhiên Sipaliwani ở biên giới Brasil. Tổng cộng, 16% diện tích đất liền của đất nước là công viên quốc gia và hồ, theo Trung tâm Giám sát Bảo tồn Thế giới của UNEP.
Diện tích rừng cây rộng lớn của Suriname rất quan trọng đối với những nỗ lực của đất nước nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu và duy trì tính âm carbon.
5. Chính trị
Suriname là một nước cộng hòa dân chủ đại diện, dựa trên Hiến pháp năm 1987. Hệ thống chính trị của nước này bao gồm các nhánh lập pháp, hành pháp và tư pháp, và hoạt động theo một hệ thống đa đảng. Tuy nhiên, lịch sử chính trị Suriname đã trải qua nhiều giai đoạn bất ổn, bao gồm các cuộc đảo chính quân sự và xung đột nội bộ, ảnh hưởng đến sự phát triển dân chủ và quyền con người.
5.1. Cơ cấu chính phủ
Cộng hòa Suriname là một nước cộng hòa dân chủ đại diện, dựa trên Hiến pháp năm 1987. Nhánh lập pháp của chính phủ bao gồm một Quốc hội đơn viện gồm 51 thành viên, được bầu đồng thời và phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ 5 năm.
Tổng thống Suriname được bầu với nhiệm kỳ 5 năm bởi đa số hai phần ba của Quốc hội. Nếu ít nhất hai phần ba Quốc hội không thể đồng ý bỏ phiếu cho một ứng cử viên tổng thống, một Hội đồng Nhân dân được thành lập từ tất cả các đại biểu Quốc hội và các đại diện khu vực và thành phố được bầu bằng phiếu phổ thông trong cuộc bầu cử quốc gia gần đây nhất. Tổng thống có thể được bầu bởi đa số của Hội đồng Nhân dân được triệu tập cho cuộc bầu cử đặc biệt.
Với tư cách là người đứng đầu chính phủ, tổng thống bổ nhiệm một nội các gồm mười sáu bộ trưởng. Một phó tổng thống thường được bầu với nhiệm kỳ 5 năm cùng lúc với tổng thống, bởi đa số đơn giản trong Quốc hội hoặc Hội đồng Nhân dân. Không có quy định hiến pháp nào về việc bãi nhiệm hoặc thay thế tổng thống, ngoại trừ trường hợp từ chức.
Nhánh tư pháp do Tòa án Công lý Tối cao (Tòa án Tối cao) đứng đầu. Tòa án này giám sát các tòa án sơ thẩm. Các thành viên được tổng thống bổ nhiệm trọn đời sau khi tham khảo ý kiến của Quốc hội, Hội đồng Cố vấn Nhà nước và Đoàn Luật sư Tư nhân Quốc gia.
5.2. Phân chia hành chính
Quốc gia này được chia thành mười quận hành chính, mỗi quận do một ủy viên quận do tổng thống bổ nhiệm đứng đầu, người cũng có quyền cách chức. Suriname được chia nhỏ hơn thành 62 khu nghỉ dưỡng (ressorten).
| # | Quận | Thủ phủ | Diện tích (km2) | Diện tích (%) | Dân số (điều tra dân số 2012) | Dân số (%) | Mật độ dân số (người/km2) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Nickerie | Nieuw Nickerie | 5,353 | 3.3 | 34,233 | 6.3 | 6.4 | |
| 2 | Coronie | Totness | 3,902 | 2.4 | 3,391 | 0.6 | 0.9 | |
| 3 | Saramacca | Groningen | 3,636 | 2.2 | 17,480 | 3.2 | 4.8 | |
| 4 | Wanica | Lelydorp | 443 | 0.3 | 118,222 | 21.8 | 266.9 | |
| 5 | Paramaribo | Paramaribo | 182 | 0.1 | 240,924 | 44.5 | 1323.8 | |
| 6 | Commewijne | Nieuw-Amsterdam | 2,353 | 1.4 | 31,420 | 5.8 | 13.4 | |
| 7 | Marowijne | Albina | 4,627 | 2.8 | 18,294 | 3.4 | 4.0 | |
| 8 | Para | Onverwacht | 5,393 | 3.3 | 24,700 | 4.6 | 4.6 | |
| 9 | Sipaliwini | không có | 130,567 | 79.7 | 37,065 | 6.8 | 0.3 | |
| 10 | Brokopondo | Brokopondo | 7,364 | 4.5 | 15,909 | 2.9 | 2.2 | |
| SURINAME | Paramaribo | 163,820 | 100.0 | 541,638 | 100.0 | 3.3 |
5.3. Quan hệ đối ngoại
Do lịch sử thuộc địa Hà Lan của Suriname, Suriname có mối quan hệ đặc biệt lâu dài với Hà Lan. Mối quan hệ này đã bị căng thẳng bởi các vấn đề liên quan đến Dési Bouterse, người đã bị kết án và tuyên án vắng mặt tại Hà Lan vào năm 1999 vì tội buôn bán ma túy và là nghi phạm chính trong vụ án liên quan đến Thảm sát tháng Mười Hai, vụ ám sát các đối thủ của chế độ quân sự năm 1982. Ông giữ chức tổng thống từ năm 2010 đến 2020. Chính phủ Hà Lan tuyên bố trong thời gian đó rằng họ sẽ duy trì liên lạc hạn chế với tổng thống. Hà Lan đã loại Suriname khỏi chương trình phát triển của mình vào tháng 7 năm 2014. Tuy nhiên, sau khi Chan Santokhi nhậm chức tổng thống vào năm 2020, quan hệ giữa hai nước đã được cải thiện, với các chuyến thăm chính thức và việc bổ nhiệm lại đại sứ.
Từ năm 1991, Hoa Kỳ đã duy trì mối quan hệ tích cực với Suriname. Hai nước hợp tác thông qua Sáng kiến An ninh Lưu vực Caribe (CBSI) và Kế hoạch Khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về Cứu trợ AIDS (PEPFAR). Suriname cũng nhận được tài trợ quân sự từ Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ.
Suriname là thành viên của Diễn đàn các Quốc gia Nhỏ (FOSS) kể từ khi nhóm này được thành lập vào năm 1992. Quan hệ và hợp tác của Liên minh châu Âu với Suriname được thực hiện trên cơ sở song phương và khu vực. Có các cuộc đối thoại đang diễn ra giữa EU-Cộng đồng các quốc gia Mỹ Latinh và Caribe (CELAC) và EU-CARIFORUM. Suriname là một bên tham gia Hiệp định Cotonou, hiệp định đối tác giữa các thành viên của Nhóm các quốc gia châu Phi, Caribe và Thái Bình Dương và Liên minh châu Âu.
Suriname cũng tăng cường hợp tác phát triển với các quốc gia đang phát triển khác. Hợp tác Nam-Nam của Trung Quốc với Suriname bao gồm một số dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn, bao gồm phục hồi cảng và xây dựng đường bộ. Brasil đã ký các thỏa thuận hợp tác với Suriname trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, nông nghiệp và sản xuất năng lượng.
Với Indonesia, Suriname đã thiết lập quan hệ ngoại giao từ năm 1975, mặc dù đã có Lãnh sự quán Indonesia tại Paramaribo từ năm 1964. Hai nước có mối quan hệ đặc biệt dựa trên lịch sử chung là thuộc địa cũ của Hà Lan, cũng như số lượng lớn người Java được gửi đến đó làm lao động vào thế kỷ 19. Sự tương đồng văn hóa Java giữa người Java ở Indonesia và người Java ở Suriname là cầu nối văn hóa và lịch sử chung giữa hai nước. Yogyakarta và Commewijne của Suriname đã ký kết thỏa thuận thành phố kết nghĩa vào ngày 4 tháng 4 năm 2011.
Suriname cũng là thành viên của các tổ chức quốc tế khác như Phong trào không liên kết, Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (do có cộng đồng Hồi giáo đáng kể), và Hiệp ước Hợp tác Amazon. Chính sách đối ngoại của Suriname nhìn chung hướng tới việc duy trì quan hệ tốt đẹp với các nước láng giềng, các đối tác truyền thống và các tổ chức quốc tế, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và đảm bảo an ninh quốc gia.
5.4. Quân sự
Lực lượng Vũ trang Suriname (tiếng Hà Lan: Nationaal Leger, NL) có ba nhánh: Lục quân, Không quân và Hải quân. Tổng thống Cộng hòa là Tổng Tư lệnh Tối cao Lực lượng Vũ trang (Opperbevelhebber van de Strijdkrachten). Tổng thống được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hỗ trợ. Dưới Tổng thống và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng là Tư lệnh Lực lượng Vũ trang (Bevelhebber van de Strijdkrachten). Các nhánh quân sự và các bộ chỉ huy quân sự khu vực báo cáo cho Tư lệnh.
Sau khi Quy chế Vương quốc Hà Lan được thành lập, Quân đội Hoàng gia Hà Lan được giao nhiệm vụ bảo vệ Suriname, trong khi việc bảo vệ Antille thuộc Hà Lan là trách nhiệm của Hải quân Hoàng gia Hà Lan. Quân đội đã thành lập một đơn vị riêng biệt là Troepenmacht in Suriname (Lực lượng tại Suriname, TRIS). Sau khi độc lập vào năm 1975, lực lượng này được chuyển thành Surinaamse Krijgsmacht (SKM): Lực lượng Vũ trang Suriname. Sau cuộc lật đổ chính phủ năm 1980, SKM được đổi tên thành Nationaal Leger (NL), Quân đội Quốc gia.
Lịch sử quân đội Suriname gắn liền với những biến động chính trị của đất nước, bao gồm cuộc đảo chính năm 1980 do Thượng sĩ Dési Bouterse lãnh đạo và cuộc nội chiến từ năm 1986 đến 1992 chống lại các chiến binh nổi dậy do Ronnie Brunswijk cầm đầu. Quân đội Quốc gia cũng đã tham gia vào Lực lượng Đa quốc gia tại Haiti vào những năm 1990 và được tái triển khai vào năm 2010. Hiện nay, quân đội Suriname tập trung vào các nhiệm vụ bảo vệ biên giới, chống tội phạm xuyên quốc gia và hỗ trợ các hoạt động dân sự. Quy mô quân đội tương đối nhỏ, và nước này không có kẻ thù bên ngoài rõ ràng, mặc dù vẫn tồn tại các tranh chấp biên giới chưa được giải quyết với các nước láng giềng.
Năm 1965, người Hà Lan và người Mỹ đã sử dụng địa điểm Coronie của Suriname để phóng nhiều tên lửa thăm dò Nike Apache.
6. Kinh tế
Nền kinh tế Suriname phụ thuộc nhiều vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là bôxít, vàng và dầu mỏ. Nông nghiệp và du lịch cũng đóng góp vào nền kinh tế, nhưng nước này phải đối mặt với nhiều thách thức như lạm phát, nợ công và sự cần thiết phải đa dạng hóa kinh tế để đảm bảo phát triển bền vững và công bằng xã hội.
6.1. Các ngành kinh tế chính
Nền kinh tế Suriname từng bị chi phối bởi ngành công nghiệp bôxít, chiếm hơn 15% GDP và 70% thu nhập xuất khẩu cho đến năm 2015. Hiện tại, xuất khẩu vàng chiếm 60-80% tổng thu nhập xuất khẩu. Năm 2021, ngành công nghiệp vàng chiếm 8,5% GDP. Tỷ trọng khai thác quy mô lớn trong tổng sản lượng vàng là 58% so với 42% của khai thác quy mô nhỏ. Với giá trị xuất khẩu là 1.83 B USD vào năm 2023, ngành vàng đóng góp quan trọng vào nền kinh tế. Sản lượng vàng của Suriname năm 2015 là 30 tấn.
Việc thăm dò và khai thác dầu mỏ đóng góp đáng kể vào nền kinh tế Suriname, chiếm khoảng 10% GDP. Công ty dầu khí quốc gia, STAATSOLIE, là động lực thúc đẩy ngành công nghiệp dầu khí của Suriname. Hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ là khai thác và lọc dầu. Năm 2022, họ đạt doanh thu 840.00 M USD. Trong năm đó, đóng góp của họ vào ngân sách nhà nước là 320.00 M USD. Năm 2023, họ đạt doanh thu 722.00 M USD. Sự sụt giảm doanh thu là do giá dầu mỗi thùng thấp hơn trong năm đó. Đóng góp của họ vào ngân sách nhà nước Suriname là 335.00 M USD.
Các sản phẩm xuất khẩu chính khác bao gồm gạo, chuối và tôm. Khoảng một phần tư dân số làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp.
Ngành du lịch, đặc biệt là du lịch sinh thái, đang cung cấp những cơ hội kinh tế mới. Hơn 93% diện tích đất liền của Suriname bao gồm rừng mưa nhiệt đới nguyên sơ. Với việc thành lập Khu bảo tồn Thiên nhiên Trung Suriname vào năm 1998, Suriname đã thể hiện cam kết bảo tồn nguồn tài nguyên quý giá này. Khu bảo tồn Thiên nhiên Trung Suriname đã trở thành Di sản Thế giới vào năm 2000.
Tuy nhiên, các ngành khai thác tài nguyên cũng đặt ra những thách thức về môi trường và xã hội. Điều kiện lao động trong một số lĩnh vực, đặc biệt là khai thác vàng quy mô nhỏ, thường rất khắc nghiệt và thiếu an toàn. Tác động môi trường của việc khai thác bôxít và vàng, bao gồm phá rừng, ô nhiễm nguồn nước và suy thoái đất, là những vấn đề đáng lo ngại. Việc phân phối lợi ích từ khai thác tài nguyên không phải lúc nào cũng công bằng, và các cộng đồng địa phương, đặc biệt là người bản địa và người Maroon, thường không được hưởng lợi đầy đủ hoặc phải chịu những tác động tiêu cực. Chính phủ Suriname đang nỗ lực để quản lý tốt hơn các ngành này, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và công bằng hơn.
6.2. Thương mại và đầu tư
Nền kinh tế Suriname phụ thuộc rất nhiều vào thương mại. Các đối tác thương mại chính của Suriname bao gồm Thụy Sĩ, Trung Quốc, Hà Lan, Hoa Kỳ, Canada và các quốc gia Caribe, chủ yếu là Trinidad và Tobago và các đảo thuộc Antille thuộc Hà Lan cũ.
- Xuất khẩu (2012): 2.56 B USD. Các mặt hàng xuất khẩu chính là alumin, vàng, dầu thô, gỗ, tôm và cá, gạo, chuối. Các thị trường tiêu thụ chính: Hoa Kỳ 26,1%, Bỉ 17,6%, UAE 12,1%, Canada 10,4%, Guyana 6,5%, Pháp 5,6%, Barbados 4,7%.
- Nhập khẩu (2012): 1.78 B USD. Các mặt hàng nhập khẩu chính là thiết bị vốn, dầu mỏ, thực phẩm, bông, hàng tiêu dùng. Các nhà cung cấp chính: Hoa Kỳ 25,8%, Hà Lan 15,8%, Trung Quốc 9,8%, UAE 7,9%, Antigua và Barbuda 7,3%, Antille thuộc Hà Lan 5,4%, Nhật Bản 4,2%.
Môi trường đầu tư ở Suriname còn nhiều thách thức. Mặc dù có tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên, nhưng các vấn đề như bộ máy hành chính quan liêu, tham nhũng và sự thiếu ổn định chính sách có thể cản trở đầu tư nước ngoài. Theo một số báo cáo, việc đăng ký một doanh nghiệp mới ở Suriname mất nhiều thời gian hơn so với hầu hết các quốc gia khác trên thế giới. Chính phủ đang nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh để thu hút thêm đầu tư.
6.3. Các vấn đề kinh tế và triển vọng
Sau khi nắm quyền vào mùa thu năm 1996, chính phủ Wijdenbosch đã chấm dứt chương trình điều chỉnh cơ cấu của chính phủ tiền nhiệm, cho rằng chương trình này không công bằng với các thành phần nghèo hơn trong xã hội. Doanh thu thuế giảm do các loại thuế cũ hết hiệu lực và chính phủ không thực hiện được các giải pháp thuế mới. Đến cuối năm 1997, việc phân bổ các quỹ phát triển mới của Hà Lan bị đóng băng do quan hệ của Chính phủ Suriname với Hà Lan xấu đi. Tăng trưởng kinh tế chậm lại vào năm 1998, với sự sụt giảm trong các lĩnh vực khai thác mỏ, xây dựng và tiện ích. Chi tiêu chính phủ tràn lan, thu thuế kém, bộ máy công chức cồng kềnh và viện trợ nước ngoài giảm sút vào năm 1999 đã góp phần vào thâm hụt tài chính, ước tính khoảng 11% GDP. Chính phủ đã tìm cách trang trải thâm hụt này thông qua mở rộng tiền tệ, dẫn đến lạm phát tăng đột biến.
Suriname đã phải đối mặt với những khó khăn kinh tế đáng kể trong những năm gần đây, bao gồm lạm phát cao, nợ công gia tăng và suy thoái kinh tế, đặc biệt sau sự sụt giảm giá cả hàng hóa và tác động của đại dịch COVID-19. Việc phụ thuộc vào một số ít mặt hàng xuất khẩu khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước biến động giá cả thế giới.
- GDP (ước tính 2010): 4.79 B USD.
- Tốc độ tăng trưởng GDP thực tế hàng năm (ước tính 2010): 3,5%.
- GDP bình quân đầu người (ước tính 2010): 9.90 K USD.
- Lạm phát (2007): 6,4%.
Triển vọng tăng trưởng kinh tế trong tương lai phụ thuộc vào khả năng đa dạng hóa nền kinh tế, quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên, thu hút đầu tư và thực hiện các cải cách cơ cấu. Các chính sách nhằm đảm bảo công bằng xã hội, giảm nghèo và cải thiện điều kiện sống cho người dân là rất quan trọng. Điều này bao gồm việc tăng cường mạng lưới an sinh xã hội, đầu tư vào giáo dục và y tế, và tạo cơ hội việc làm. Chính phủ cũng đang tìm cách ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và quản lý nợ công một cách hiệu quả hơn. Sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới cũng đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực cải cách kinh tế của Suriname.
7. Nhân khẩu học
Suriname có dân số tương đối nhỏ và mật độ dân số thấp, với phần lớn người dân tập trung ở khu vực ven biển phía bắc, đặc biệt là xung quanh thủ đô Paramaribo. Quốc gia này nổi bật với sự đa dạng sắc tộc và văn hóa, là kết quả của nhiều làn sóng di cư trong lịch sử.
7.1. Các nhóm dân tộc
Dưới đây là cơ cấu các nhóm dân tộc ở Suriname dựa trên dữ liệu điều tra dân số:
- Ấn Độ: 27,4%
- Maroon: 21,7%
- Creole: 15,7%
- Java: 13,7%
- Đa chủng tộc: 13,4%
- Bản địa: 3,8%
- Hoa: 1,5%
- Da trắng: 0,3%
- Khác: 2,5%
Năm 2022, Suriname có dân số khoảng 618.040 người theo ước tính của Liên Hợp Quốc. Dân số Suriname có đặc điểm là mức độ đa dạng cao, trong đó không có nhóm nhân khẩu học cụ thể nào chiếm đa số. Đây là một di sản của nhiều thế kỷ cai trị của Hà Lan, kéo theo các giai đoạn di cư cưỡng bức, theo hợp đồng hoặc tự nguyện của nhiều quốc tịch và nhóm dân tộc từ khắp nơi trên thế giới.
Nhóm dân tộc lớn nhất là người Suriname gốc Á (khoảng 43% dân số, tính chung người Ấn Độ-Suriname, người Java và người Hoa), với nhóm nhỏ lớn nhất là người Ấn Độ-Suriname, chiếm hơn một phần tư dân số (27,4%). Đại đa số họ là con cháu của những công nhân giao kèo thế kỷ 19 đến từ Ấn Độ, chủ yếu từ các khu vực trong Vành đai Hindi của Bihar, Jharkhand và đông bắc Uttar Pradesh, Haryana và Bengal hiện đại. Nếu được tính là một nhóm dân tộc, người Afro-Suriname là cộng đồng lớn thứ hai, khoảng 37,4%; tuy nhiên, họ thường được chia thành hai nhóm văn hóa/dân tộc: người Creole và người Maroon. Người Maroon Suriname, có tổ tiên chủ yếu là nô lệ bỏ trốn vào nội địa, chiếm 21,7% dân số. Họ được chia thành sáu bộ lạc: Ndyuka (Aucans), Saramaccans, Paramaccans, Kwinti, Aluku (Boni) và Matawai. Người Creole Suriname, những người lai giữa nô lệ châu Phi và người châu Âu (chủ yếu là người Hà Lan), chiếm 15,7% dân số. Người Java chiếm 13,7% dân số (con số 14% trong một số thống kê cũ hơn), và giống như người Đông Ấn, phần lớn là con cháu của những công nhân được ký hợp đồng từ đảo Java thuộc Đông Ấn Hà Lan cũ (Indonesia hiện đại). 13,4% dân số tự nhận là người lai nhiều dân tộc. Người Hoa, có nguồn gốc từ những công nhân giao kèo thế kỷ 19 và một số cuộc di cư gần đây, chiếm 1,5% dân số (con số 7,3% trước đó có thể bao gồm cả những người có một phần gốc Hoa hoặc là ước tính rộng hơn).
Các nhóm khác bao gồm người Liban, chủ yếu là người Maronite, và người Do Thái gốc Sephardi và Ashkenazi, với trung tâm dân số là Jodensavanne. Nhiều dân tộc bản địa chiếm 3,8% dân số, với các nhóm chính là Akurio, Arawak, Kalina (Caribs), Tiriyó và Wayana. Họ sống chủ yếu ở các quận Paramaribo, Wanica, Para, Marowijne và Sipaliwini. Một số lượng nhỏ nhưng có ảnh hưởng của người châu Âu vẫn còn ở nước này, chiếm khoảng 0,3% dân số. Họ chủ yếu là con cháu của những nông dân nhập cư Hà Lan thế kỷ 19, được gọi là "Boeroesnông dânDutch" (bắt nguồn từ boer, từ tiếng Hà Lan có nghĩa là "nông dân"), và ở một mức độ thấp hơn là các nhóm châu Âu khác, chẳng hạn như người Bồ Đào Nha. Nhiều người Boeroes đã rời đi sau khi độc lập vào năm 1975.
Gần đây, Suriname đã chứng kiến một làn sóng người nhập cư mới, cụ thể là người Brasil, người Haiti và người Hoa (nhiều người trong số họ là công nhân khai thác vàng). Hầu hết không có giấy tờ hợp pháp.
Sự đa dạng sắc tộc này là một đặc điểm nổi bật của Suriname, nhưng cũng đặt ra những thách thức liên quan đến quyền của các nhóm thiểu số và sự hòa hợp xã hội. Các vấn đề như phân biệt đối xử, bất bình đẳng trong tiếp cận tài nguyên và cơ hội, và việc bảo tồn văn hóa của các nhóm thiểu số vẫn là những mối quan tâm quan trọng.
7.2. Ngôn ngữ
Suriname có khoảng 14 ngôn ngữ địa phương, nhưng tiếng Hà Lan (Nederlands) là ngôn ngữ chính thức duy nhất và là ngôn ngữ được sử dụng trong giáo dục, chính phủ, kinh doanh và truyền thông. Hơn 60% dân số là người bản ngữ tiếng Hà Lan và khoảng 20%-30% nói tiếng Hà Lan như một ngôn ngữ thứ hai. Năm 2004, Suriname trở thành thành viên liên kết của Liên minh ngôn ngữ Hà Lan.
Suriname là một trong ba quốc gia có chủ quyền nói tiếng Hà Lan trên thế giới (hai quốc gia còn lại là Hà Lan và Bỉ). Đây cũng là khu vực duy nhất ở châu Mỹ nơi tiếng Hà Lan được đa số dân chúng sử dụng (vì các lãnh thổ ở Caribe thuộc Hà Lan đều có các ngôn ngữ đa số khác). Cuối cùng, Suriname và Guyana nói tiếng Anh là những quốc gia duy nhất ở Nam Mỹ cùng với lãnh thổ phụ thuộc của Anh là Quần đảo Falkland nói tiếng Anh, nơi một ngôn ngữ Rôman không chiếm ưu thế.
Ở Paramaribo, tiếng Hà Lan là ngôn ngữ chính được sử dụng tại nhà ở hai phần ba số hộ gia đình. Sự công nhận "Surinaams-Nederlands" ("Tiếng Hà Lan Suriname") là một phương ngữ quốc gia tương đương với "Nederlands-Nederlands" ("Tiếng Hà Lan Hà Lan") và "Vlaams-Nederlands" ("Tiếng Hà Lan Flemish") đã được thể hiện vào năm 2009 bằng việc xuất bản cuốn Woordenboek Surinaams Nederlands (Từ điển Suriname-Hà Lan). Đây là ngôn ngữ được nói phổ biến nhất ở các khu vực đô thị. Các ngôn ngữ địa phương chỉ chiếm ưu thế hơn tiếng Hà Lan ở vùng nội địa của Suriname (cụ thể là các phần của Sipaliwini và Brokopondo).
Tiếng Sranan Tongo, một ngôn ngữ Creole địa phương dựa trên tiếng Anh, là ngôn ngữ bản địa được sử dụng rộng rãi nhất trong cuộc sống hàng ngày và kinh doanh của người Suriname. Cùng với tiếng Hà Lan, nó được coi là một trong hai ngôn ngữ chính của tình trạng song ngữ ở Suriname. Cả hai đều bị ảnh hưởng bởi các ngôn ngữ nói khác được sử dụng chủ yếu trong các cộng đồng dân tộc. Tiếng Sranan Tongo thường được sử dụng thay thế cho tiếng Hà Lan tùy thuộc vào tính trang trọng của bối cảnh; tiếng Hà Lan được coi là một phương ngữ uy tín và tiếng Sranan Tongo là ngôn ngữ bản địa phổ biến.
Sarnami Hindustani, một ngôn ngữ Ấn-Arya koiné và là biến thể Suriname của Tiếng Hindustan Caribe, là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ ba. Nó chủ yếu được nói bởi những người gốc Ấn Độ là hậu duệ của những người lao động giao kèo từ Ấn Độ thuộc Anh cũ.
Sáu ngôn ngữ Maroon của Suriname cũng được coi là ngôn ngữ creole dựa trên tiếng Anh, bao gồm tiếng Saramaccan, tiếng Aukan, tiếng Aluku, tiếng Paramaccan, tiếng Matawai và tiếng Kwinti. Tiếng Aluku, Paramaccan và Kwinti có thể hiểu lẫn nhau với tiếng Aukan đến mức chúng có thể được coi là phương ngữ của tiếng Aukan. Điều tương tự cũng có thể nói về tiếng Matawai, có thể hiểu lẫn nhau với tiếng Saramaccan.
Tiếng Java Suriname được sử dụng bởi cư dân Suriname là hậu duệ của những người lao động giao kèo Java từng được gửi từ Đông Ấn Hà Lan (nay là Indonesia).
Các ngôn ngữ bản địa châu Mỹ bao gồm tiếng Akurio, tiếng Arawak-Lokono, tiếng Carib-Kari'nja, tiếng Sikiana-Kashuyana, tiếng Tiro-Tiriyó, tiếng Waiwai, tiếng Warao và tiếng Wayana.
Tiếng Khách Gia, tiếng Quảng Đông và tiếng Phúc Kiến được nói bởi con cháu của những người lao động giao kèo Trung Quốc. Tiếng Quan thoại được nói bởi làn sóng người nhập cư Trung Quốc gần đây.
Tiếng Anh, tiếng Creole Anh Guyana, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Pháp và tiếng Creole Guyane thuộc Pháp được nói ở các khu vực gần biên giới quốc gia, nơi có nhiều người di cư từ các nước láng giềng nói ngôn ngữ tương ứng của họ.
7.3. Tôn giáo
Thành phần tôn giáo của Suriname rất đa dạng và phản ánh tính chất đa văn hóa của đất nước. Theo nghiên cứu của Pew từ năm 2012, Kitô hữu là cộng đồng tôn giáo lớn nhất, chiếm hơn một nửa dân số (51,6%), tiếp theo là người theo Ấn Độ giáo (19,8%) và người Hồi giáo (15,2%); các tôn giáo thiểu số khác bao gồm những người theo các truyền thống dân gian khác nhau (5,3%), người theo Phật giáo (<1%), người Do Thái (<1%), những người theo các tín ngưỡng khác (1,8%) và những người không liên kết tôn giáo (5,4%).
Theo điều tra dân số năm 2020, 52,3% người Suriname là Kitô hữu; 26,7% là Tin lành (11,18% Ngũ Tuần, 11,16% Moravian, 0,7% Cải cách (bao gồm Remonstrants), và 4,4% các giáo phái Tin lành khác), trong khi 21,6% là Công giáo. Người theo Ấn Độ giáo là nhóm tôn giáo lớn thứ hai ở Suriname, chiếm gần một phần năm dân số (18,8% vào năm 2020), tỷ lệ lớn thứ ba trong số các quốc gia ở Tây Bán cầu, sau Guyana và Trinidad và Tobago, cả hai quốc gia này cũng có tỷ lệ lớn người Ấn Độ. Tương tự, hầu hết tất cả những người theo Ấn Độ giáo đều thuộc nhóm dân số Ấn Độ-Suriname. Người Hồi giáo chiếm 14,3% dân số, tỷ lệ người Hồi giáo cao nhất ở châu Mỹ. Họ chủ yếu là người gốc Java hoặc Ấn Độ. Các tôn giáo dân gian được 5,6% dân số thực hành và bao gồm Winti, một tôn giáo Afro-America chủ yếu được thực hành bởi những người gốc Maroon, Javanism (0,8%), một tín ngưỡng hỗn hợp được tìm thấy ở một số người Java Suriname, và các truyền thống dân gian bản địa khác nhau thường được kết hợp vào một trong những tôn giáo lớn hơn (thường là Kitô giáo). Trong cuộc điều tra dân số năm 2020, 6,2% dân số tuyên bố họ "không có tôn giáo", trong khi 1,9% khác theo "các tôn giáo khác".
Sự đa dạng tôn giáo này được coi là một đặc điểm quan trọng của xã hội Suriname, với sự khoan dung và chung sống hòa bình giữa các nhóm tôn giáo khác nhau. Các ngày lễ tôn giáo lớn của Kitô giáo, Ấn Độ giáo và Hồi giáo đều được công nhận là ngày lễ quốc gia.
7.4. Các thành phố lớn
Thủ đô quốc gia, Paramaribo, cho đến nay là khu vực đô thị chiếm ưu thế, chiếm gần một nửa dân số Suriname và hầu hết cư dân đô thị của nước này. Thật vậy, dân số của nó lớn hơn chín thành phố lớn nhất tiếp theo cộng lại. Hầu hết các đô thị nằm trong khu vực đô thị của thủ đô, hoặc dọc theo bờ biển đông dân cư; khoảng 90% dân số sống ở Paramaribo hoặc trên bờ biển.
| # | Thành phố | Quận | Dân số (ước tính) | Hình ảnh |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Paramaribo | Quận Paramaribo | 223.757 |  |
| 2 | Lelydorp | Wanica | 18.223 |  |
| 3 | Nieuw Nickerie | Quận Nickerie | 13.143 |  |
| 4 | Moengo | Quận Marowijne | 7.074 |  |
| 5 | Nieuw Amsterdam | Quận Commewijne | 4.935 | |
| 6 | Mariënburg | Quận Commewijne | 4.427 | |
| 7 | Wageningen | Quận Nickerie | 4.145 | |
| 8 | Albina | Quận Marowijne | 3.985 | |
| 9 | Groningen | Quận Saramacca | 3.216 | |
| 10 | Brownsweg | Quận Brokopondo | 2.696 |
7.5. Di cư và cộng đồng người Suriname ở nước ngoài
Lựa chọn giữa quốc tịch Suriname hoặc Hà Lan trong những năm trước khi Suriname độc lập vào năm 1975 đã dẫn đến một cuộc di cư hàng loạt sang Hà Lan. Cuộc di cư này tiếp tục trong giai đoạn ngay sau khi độc lập và trong thời kỳ cai trị quân sự vào những năm 1980 và vì lý do kinh tế phần lớn kéo dài suốt những năm 1990. Cộng đồng người Suriname ở Hà Lan có 350.300 người (tính đến năm 2013, bao gồm cả con cháu của những người di cư Suriname sinh ra ở Hà Lan), so với khoảng 566.000 người Suriname ở chính Suriname.
Theo Tổ chức Di cư Quốc tế, khoảng 272.600 người từ Suriname sống ở các quốc gia khác vào cuối những năm 2010, đặc biệt là ở Hà Lan (khoảng 192.000), Pháp (khoảng 25.000, hầu hết trong số họ ở Guyane thuộc Pháp), Hoa Kỳ (khoảng 15.000), Guyana (khoảng 5.000), Aruba (khoảng 1.500) và Canada (khoảng 1.000). Cộng đồng người Suriname ở nước ngoài, đặc biệt là ở Hà Lan, vẫn duy trì mối liên hệ chặt chẽ với quê hương và đóng góp vào sự phát triển kinh tế và xã hội của Suriname thông qua kiều hối và các hình thức hỗ trợ khác.
8. Văn hóa
Văn hóa Suriname là sự pha trộn độc đáo của các ảnh hưởng từ châu Phi, châu Á, châu Âu và châu Mỹ bản địa, phản ánh lịch sử di cư và thuộc địa hóa đa dạng của đất nước. Sự đa dạng này thể hiện rõ trong các lễ hội, ẩm thực, âm nhạc và các khía cạnh khác của đời sống xã hội.
8.1. Ngày lễ quốc gia và lễ hội
Do di sản đa văn hóa của đất nước, Suriname kỷ niệm nhiều lễ hội dân tộc và tôn giáo khác biệt.
- 1 tháng 1 - Tết Dương lịch
- Tháng 1/tháng 2 - Tết Nguyên Đán
- Tháng 3 (thay đổi) - Phagwah
- Tháng 3/tháng 4 - Thứ Sáu Tuần Thánh
- Tháng 3/tháng 4 - Lễ Phục sinh
- Tháng 3/tháng 4 - Thứ Hai Phục Sinh
- 1 tháng 5 - Ngày Quốc tế Lao động
- 1 tháng 7 - Ketikoti (Ngày Giải phóng - kết thúc chế độ nô lệ)
- 9 tháng 8 - Ngày của Người bản địa
- 10 tháng 10 - Ngày của Người Maroon
- Tháng 10/tháng 11 - Diwali
- 25 tháng 11 - Ngày Độc lập
- 25 tháng 12 - Giáng sinh
- 26 tháng 12 - Ngày Tặng quà
- Thay đổi - Eid al-Adha
- Thay đổi - Eid al-Fitr
- Thay đổi - Satu Suro/Năm mới Hồi giáo
Có một số ngày lễ quốc gia của Ấn Độ giáo và Hồi giáo như Diwali, Phagwa và Eid al-Adha. Những ngày lễ này không có ngày cố định trên lịch Gregorius, vì chúng dựa trên lịch Hindu và lịch Hồi giáo. Kể từ năm 2020, Eid al-Adha là một ngày lễ quốc gia, và tương đương với một ngày Chủ nhật.
Có một số ngày lễ độc đáo của Suriname. Chúng bao gồm Prawas Din (Ngày đến của người Ấn Độ), ngày đến của người Java và người Trung Quốc. Họ kỷ niệm sự xuất hiện của những con tàu đầu tiên chở những người nhập cư tương ứng của họ.
8.1.1. Đêm Giao thừa
Đêm Giao thừa ở Suriname được gọi là Oud jaarNăm cũDutch, Owru YariNăm cũSranan Tongo, hoặc "năm cũ". Pháo gọi là pagaraspagarasSranan Tongo với những dải băng dài gắn liền được đốt vào lúc nửa đêm.
8.2. Ẩm thực
Ẩm thực Suriname rất phong phú, vì người dân Suriname đến từ nhiều quốc gia. Ẩm thực Suriname là sự kết hợp của nhiều nền ẩm thực quốc tế bao gồm ẩm thực Ấn Độ/Nam Á, Tây Phi, Creole, Indonesia (Java), Trung Quốc, Hà Lan, Anh, Pháp, Do Thái, Bồ Đào Nha và ẩm thực bản địa. Mỗi nhóm đã tạo ra nhiều món ăn mang đặc trưng riêng của mình. Ẩm thực Suriname bao gồm bánh mì, cơm chiên, bami, pompomSranan Tongo, snesi foroesnesi foroeSranan Tongo, moksi metimoksi metiSranan Tongo, và losi foroelosi foroeSranan Tongo. Thực phẩm chính bao gồm gạo, các loại cây như khoai môn và sắn, và bánh mì. Thông thường, thực đơn có thịt gà với nhiều biến thể như snesi foroe của Trung Quốc, cà ri gà Ấn Độ, và pom, một món ăn lễ hội có nguồn gốc Creole rất phổ biến. Ngoài ra, thịt muối và cá muối (bakkeljauwbakkeljauwDutch) được sử dụng rộng rãi. Đậu đũa, okra, và cà tím là những ví dụ về các loại rau trong bếp Suriname. Để tạo vị cay, người ta sử dụng ớt Madame Jeanette.
Đặc điểm của ẩm thực Suriname là việc sử dụng các loại gia vị và thảo mộc tươi, cũng như hương vị đậm đà và phức tạp. Và có nhiều loại đồ ăn đường phố phổ biến ở Suriname, chẳng hạn như thịt nướng, đồ ăn nhẹ chiên, và nước ép trái cây tươi.
8.3. Âm nhạc và nghệ thuật biểu diễn
Suriname nổi tiếng với âm nhạc kasekokasekoUndetermined (có thể bắt nguồn từ tiếng Pháp casser le corpsphá vỡ cơ thểFrench) và Baithak GanaBaithak GanaHindi cũng như các truyền thống âm nhạc Ấn Độ-Caribe khác. Thuật ngữ kaseko được sử dụng trong thời kỳ nô lệ để chỉ một điệu nhảy rất nhanh. Kaseko là sự kết hợp của nhiều phong cách phổ biến và dân gian có nguồn gốc từ châu Phi, châu Âu và châu Mỹ. Nhịp điệu phức tạp, với các nhạc cụ gõ bao gồm skratji (trống bass rất lớn) và trống snare, cũng như saxophone, kèn trumpet và đôi khi là trombone. Hát có thể là đơn ca và hợp xướng. Các bài hát thường theo kiểu gọi và đáp, cũng như các phong cách dân gian Creole của khu vực, chẳng hạn như kawina. Lễ hội âm nhạc hai năm một lần SuriPop là sự kiện âm nhạc lớn nhất trong nước.
Nghệ thuật biểu diễn ở Suriname cũng rất đa dạng, bao gồm các điệu nhảy truyền thống của người Maroon và người bản địa, các hình thức sân khấu chịu ảnh hưởng của châu Âu và các buổi biểu diễn đương đại kết hợp nhiều yếu tố văn hóa khác nhau.
8.4. Thể thao
Các môn thể thao chính ở Suriname là bóng đá, bóng rổ và bóng chuyền. Ủy ban Olympic Suriname là cơ quan quản lý quốc gia về thể thao ở Suriname. Các môn thể thao trí tuệ chính là cờ vua, cờ đam, bridge và troefcall.
Nhiều cầu thủ bóng đá sinh ra ở Suriname và cầu thủ bóng đá gốc Suriname sinh ra ở Hà Lan đã chơi cho đội tuyển quốc gia Hà Lan, bao gồm Gerald Vanenburg, Ruud Gullit, Frank Rijkaard, Edgar Davids, Clarence Seedorf, Patrick Kluivert, Aron Winter, Georginio Wijnaldum, Virgil van Dijk và Jimmy Floyd Hasselbaink. Năm 1999, Humphrey Mijnals, người đã chơi cho cả Suriname và Hà Lan, được bầu chọn là cầu thủ bóng đá Suriname của thế kỷ. Một cầu thủ nổi tiếng khác là André Kamperveen, người đã là đội trưởng Suriname trong những năm 1940 và là người Suriname đầu tiên chơi chuyên nghiệp ở Hà Lan.
Năm 2021, Suriname đã tham gia Cúp Vàng CONCACAF đầu tiên của họ, nơi họ thi đấu với Costa Rica, Jamaica và Guadeloupe ở Bảng C. Suriname đã thua hai trận đầu tiên trước Jamaica và Costa Rica, nhưng đứng thứ ba trong bảng sau chiến thắng 2-1 trước Guadeloupe.
Vận động viên bơi lội Anthony Nesty là vận động viên Olympic duy nhất của Suriname. Ông đã giành huy chương vàng ở nội dung 100 mét bướm tại Thế vận hội Mùa hè 1988 ở Seoul và ông đã giành huy chương đồng ở cùng nội dung tại Thế vận hội Mùa hè 1992 ở Barcelona.
Vận động viên điền kinh quốc tế nổi tiếng nhất từ Suriname là Letitia Vriesde, người đã giành huy chương bạc tại Giải vô địch thế giới năm 1995 sau Ana Quirot ở nội dung 800 mét, huy chương đầu tiên do một vận động viên nữ Nam Mỹ giành được trong cuộc thi Giải vô địch thế giới. Ngoài ra, cô còn giành huy chương đồng tại Giải vô địch thế giới năm 2001 và giành nhiều huy chương ở nội dung 800 và 1500 mét tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ và Đại hội Thể thao Trung Mỹ và Caribe. Tommy Asinga cũng nhận được sự hoan nghênh vì đã giành huy chương đồng ở nội dung 800 mét tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ năm 1991.
Cricket phổ biến ở Suriname ở một mức độ nào đó, bị ảnh hưởng bởi sự phổ biến của nó ở Hà Lan và ở nước láng giềng Guyana. Surinaamse Cricket Bond là một thành viên liên kết của Hội đồng Cricket Quốc tế (ICC).
Trong môn cầu lông, một môn thể thao phổ biến khác ở Suriname đặc biệt với giới trẻ, các anh hùng địa phương là Virgil Soeroredjo, Mitchel Wongsodikromo, Sören Opti và cả Crystal Leefmans. Tất cả đều giành huy chương cho Suriname tại Giải vô địch Caribe Carebaco, Đại hội Thể thao Trung Mỹ và Caribe (CACSO Games) và cả tại Đại hội Thể thao Nam Mỹ, hay còn gọi là Đại hội Thể thao ODESUR.
Nhiều nhà vô địch thế giới kickboxing K-1 như Ernesto Hoost và Remy Bonjasky sinh ra ở Suriname hoặc là người gốc Suriname. Các nhà vô địch kickboxing thế giới khác bao gồm Gilbert Ballantine, Rayen Simson, Melvin Manhoef, Tyrone Spong, Andy Ristie, Jairzinho Rozenstruik, Regian Eersel và Donovan Wisse.
Năm 2016, Nhà lưu danh Thể thao Suriname được thành lập trong tòa nhà của Ủy ban Olympic Suriname và dành riêng cho những thành tựu của các vận động viên Suriname.
8.5. Di sản thế giới
Suriname có hai địa điểm được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới:
- Trung tâm lịch sử Paramaribo (công nhận năm 2002): Thành phố thuộc địa Hà Lan ban đầu được thành lập vào thế kỷ 17 này vẫn giữ được cấu trúc đường phố nguyên bản và nhiều tòa nhà lịch sử bằng gỗ đặc trưng, phản ánh sự pha trộn của các ảnh hưởng văn hóa châu Âu, bản địa và châu Phi.
- Khu bảo tồn Thiên nhiên Trung Suriname (công nhận năm 2000): Khu bảo tồn rộng lớn này bao gồm một phần đáng kể của Khiên Guiana và là một trong những khu vực rừng mưa nhiệt đới nguyên sơ lớn nhất thế giới, nổi tiếng với đa dạng sinh học phong phú, bao gồm nhiều loài động thực vật quý hiếm và đặc hữu.
9. Giao thông
Hệ thống giao thông của Suriname tập trung chủ yếu ở khu vực ven biển phía bắc, nơi có mật độ dân số cao nhất. Việc di chuyển đến các vùng nội địa, đặc biệt là các khu rừng rậm, thường gặp nhiều khó khăn và phụ thuộc vào đường thủy hoặc đường hàng không.
9.1. Đường bộ
Suriname, cùng với nước láng giềng Guyana, là một trong hai quốc gia duy nhất trên lục địa Nam Mỹ lái xe bên trái, mặc dù nhiều phương tiện là tay lái bên trái cũng như tay lái bên phải. Một lời giải thích cho thông lệ này là vào thời điểm thuộc địa hóa Suriname, chính Hà Lan đã sử dụng giao thông bên trái, cũng như áp dụng thông lệ này ở Đông Ấn Hà Lan, nay là Indonesia. Một lời giải thích khác là Suriname lần đầu tiên bị người Anh thuộc địa hóa, và vì lý do thực tế, điều này không thay đổi khi nó thuộc quyền quản lý của Hà Lan. Mặc dù Hà Lan đã chuyển sang lái xe bên phải vào cuối thế kỷ 18, Suriname thì không.
Tính đến năm 2003, Suriname có 4.30 K km đường bộ, trong đó 1.12 K km được trải nhựa. Mạng lưới đường bộ chính nối các thành phố và thị trấn ven biển. Cầu Jules Wijdenbosch bắc qua sông Suriname, nối Paramaribo với Meerzorg, là một công trình giao thông quan trọng. Giao thông công cộng chủ yếu dựa vào xe buýt và taxi.
9.2. Hàng không
Quốc gia này có 55 sân bay chủ yếu là nhỏ, trong đó chỉ có sáu sân bay được trải nhựa.
Sân bay quốc tế duy nhất hỗ trợ máy bay phản lực lớn là Sân bay quốc tế Johan Adolf Pengel.
Các hãng hàng không có chuyến bay khởi hành từ Suriname:
- American Airlines
- Blue Wing Airlines
- Gum Air
- Fly All Ways
- Surinam Airways (SLM)
Các hãng hàng không có chuyến bay đến Suriname:
- Caribbean Airlines (Trinidad và Tobago)
- KLM (Hà Lan)
- Gol Transportes Aéreos (Brasil)
- Copa Airlines (Panama)
- Tui (Hà Lan)
- Fly All Ways (Curaçao), Cuba (La Habana), (Santiago de Cuba)
- Surinam Airways (SLM) (Aruba), Brasil (Belém), (Curaçao), Guyana (Georgetown), Hà Lan (Amsterdam), Trinidad và Tobago (Port of Spain), và Hoa Kỳ (Miami).
Các công ty quốc gia khác có chứng chỉ khai thác hàng không:
- Aero Club Suriname (ACS) - Câu lạc bộ Hàng không Tổng hợp
- Coronie Aero Farmers (CAF) - Phun thuốc Nông nghiệp
- Eagle Air Services (EAS) - Phun thuốc Nông nghiệp
- ERK Farms (ERK) - Phun thuốc Nông nghiệp
- Overeem Air Service (OAS) - Cho thuê máy bay Hàng không Tổng hợp
- Pegasus Air Service (PAS) - Cho thuê Trực thăng
- Không quân Suriname / Surinaamse Luchtmacht (SAF / LUMA) - Hàng không Quân sự Không quân Suriname
- Surinam Sky Farmers (SSF) - Phun thuốc Nông nghiệp
- Surinaamse Medische Zendings Vliegdienst (MAF - Mission Aviation Fellowship) - Hàng không Tổng hợp Truyền giáo
- Vortex Aviation Suriname (VAS) - Bảo dưỡng và Trường bay Hàng không Tổng hợp
9.3. Đường thủy
Giao thông đường thủy nội địa qua sông ngòi đóng vai trò quan trọng ở Suriname, đặc biệt là để tiếp cận các vùng nội địa nơi mạng lưới đường bộ còn hạn chế. Nhiều cộng đồng người Maroon và bản địa sống dọc theo các con sông và phụ thuộc vào thuyền bè để vận chuyển người và hàng hóa. Các con sông chính như sông Suriname, sông Coppename, sông Marowijne và sông Courantyne là những tuyến đường thủy quan trọng. Paramaribo, thủ đô và cảng chính của đất nước, nằm ở cửa sông Suriname.
10. Y tế
Hệ thống y tế của Suriname bao gồm cả các cơ sở công và tư. Bệnh viện Học thuật Paramaribo là bệnh viện lớn nhất và là trung tâm y tế chính của đất nước. Các vấn đề sức khỏe cộng đồng chính bao gồm các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, tiểu đường và ung thư, cũng như các bệnh truyền nhiễm như sốt rét và sốt xuất huyết, đặc biệt ở các vùng nội địa.
Nghiên cứu Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu cung cấp một nguồn dữ liệu trực tuyến để phân tích các ước tính cập nhật về sức khỏe cho 359 bệnh tật và thương tích và 84 yếu tố nguy cơ từ năm 1990 đến 2017 ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. So sánh Suriname với các quốc gia Caribe khác cho thấy vào năm 2017, tỷ lệ tử vong chuẩn hóa theo tuổi cho tất cả các nguyên nhân là 793 (nam 969, nữ 641) trên 100.000 người, thấp hơn nhiều so với 1219 của Haiti, thấp hơn một chút so với 944 của Guyana nhưng cao hơn đáng kể so với 424 của Bermuda. Năm 1990, tỷ lệ tử vong là 960 trên 100.000 người. Tuổi thọ trung bình năm 2017 là 72 tuổi (nam 69, nữ 75). Tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi là 581 trên 100.000 người so với 1308 ở Haiti và 102 ở Bermuda. Trong năm 1990 và 2017, các nguyên nhân hàng đầu gây tử vong chuẩn hóa theo tuổi là bệnh tim mạch, ung thư và tiểu đường/bệnh thận mãn tính.
Chính phủ Suriname đã và đang nỗ lực cải thiện hệ thống y tế, bao gồm việc mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế và nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc cung cấp dịch vụ y tế cho các cộng đồng ở vùng sâu vùng xa và giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực y tế.
11. Giáo dục
Giáo dục ở Suriname là bắt buộc cho đến 12 tuổi, và quốc gia này có tỷ lệ nhập học tiểu học thuần là 94% vào năm 2004. Tỷ lệ biết chữ rất phổ biến, đặc biệt là ở nam giới. Trường đại học chính trong nước là Đại học Anton de Kom của Suriname.
Hệ thống giáo dục từ tiểu học đến trung học phổ thông có 13 lớp. Trường tiểu học có sáu lớp, trường trung học cơ sở có bốn lớp và trường trung học phổ thông có ba lớp. Học sinh làm một bài kiểm tra cuối cấp tiểu học để xác định xem họ sẽ học trường MULO (trường trung học hiện đại) hay một trường trung học cơ sở có tiêu chuẩn thấp hơn như LBO.
Tiếng Hà Lan là ngôn ngữ giảng dạy chính trong hệ thống giáo dục. Chính phủ đang nỗ lực cải thiện chất lượng giáo dục và khả năng tiếp cận giáo dục cho tất cả trẻ em, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và nội địa. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức như thiếu giáo viên có trình độ, cơ sở vật chất không đầy đủ và tỷ lệ bỏ học ở một số khu vực.
12. Truyền thông
Suriname có một loạt các phương tiện truyền thông bao gồm báo chí, đài phát thanh, truyền hình và các nền tảng trực tuyến.
Theo truyền thống, De Ware Tijd là tờ báo lớn của đất nước, nhưng kể từ những năm 90, Times of Suriname, De West và Dagblad Suriname cũng là những tờ báo được đọc nhiều. Tất cả đều xuất bản chủ yếu bằng tiếng Hà Lan.
Suriname có 24 đài phát thanh, hầu hết trong số đó cũng phát sóng qua Internet. Có 12 nguồn truyền hình:
ABC (Ch. 4-1, 2), RBN (Ch. 5-1, 2), Rasonic TV (Ch. 7), STVS (Ch. 8-1, 2, 3, 4, 5, 6), Apintie (Ch. 10-1), ATV (Ch. 12-1, 2, 3, 4), Radika (Ch. 14), SCCN (Ch. 17-1, 2, 3), Pipel TV (Ch. 18-1, 2), Trishul (Ch. 20-1, 2, 3, 4), Garuda (Ch. 23-1, 2, 3), Sangeetmala (Ch. 26), Ch. 30, Ch. 31, Ch.32, Ch.38, SCTV (Ch. 45). mArt, một đài truyền hình từ Amsterdam do những người từ Suriname thành lập, cũng được nghe đến. Kondreman là một trong những phim hoạt hình nổi tiếng ở Suriname.
Ngoài ra còn có ba trang tin tức lớn: Starnieuws, Suriname Herald và GFC Nieuws.
Năm 2022, Suriname xếp hạng 52 trong Chỉ số Tự do Báo chí toàn cầu của tổ chức Phóng viên không biên giới, một sự sụt giảm mạnh trong bảng xếp hạng so với giai đoạn 2018-2021 (khoảng vị trí 20). Môi trường báo chí ở Suriname nhìn chung được coi là tự do, nhưng các nhà báo đôi khi phải đối mặt với áp lực chính trị và kinh tế.
13. Du lịch
Suriname thu hút du khách bởi sự đa dạng sinh học của các khu rừng mưa Amazon, các di sản văn hóa độc đáo và cơ hội trải nghiệm các nền văn hóa khác nhau. Ngành du lịch đang dần phát triển và được coi là một lĩnh vực tiềm năng cho kinh tế đất nước.
13.1. Các điểm tham quan và hoạt động chính
Hầu hết khách du lịch đến Suriname vì đa dạng sinh học của các khu rừng mưa Amazon ở phía nam đất nước, nổi tiếng với hệ động thực vật. Khu bảo tồn Thiên nhiên Trung Suriname là khu bảo tồn lớn nhất và là một trong những khu bảo tồn nổi tiếng nhất, cùng với Công viên Tự nhiên Brownsberg nhìn ra Hồ chứa Brokopondo, một trong những hồ nhân tạo lớn nhất thế giới. Năm 2008, Khu nghỉ dưỡng Sinh thái & Văn hóa Berg en Dal (Suriname) đã mở cửa tại Brokopondo. Đảo Tonka trong hồ chứa là nơi có một dự án du lịch sinh thái mộc mạc do người Saramaccaner Maroon điều hành. Khăn Pangi và bát làm bằng bầu là hai sản phẩm chính được sản xuất cho khách du lịch. Người Maroon đã học được rằng những chiếc pangi sặc sỡ và được trang trí công phu rất được khách du lịch ưa chuộng. Các món quà lưu niệm trang trí phổ biến khác là gỗ cứng màu tím được chạm khắc thủ công thành bát, đĩa, gậy, hộp gỗ và đồ trang trí tường.
Ngoài ra còn có nhiều thác nước trên khắp đất nước. Raleighvallen, hay Thác Raleigh, là một khu bảo tồn thiên nhiên rộng 56.00 K ha trên sông Coppename, phong phú về các loài chim. Ngoài ra còn có Thác Blanche Marie trên sông Nickerie và Thác Wonotobo. Núi Tafelberg ở trung tâm đất nước được bao quanh bởi khu bảo tồn riêng - Khu bảo tồn Thiên nhiên Tafelberg - xung quanh đầu nguồn sông Saramacca, cũng như Khu bảo tồn Thiên nhiên Voltzberg xa hơn về phía bắc trên sông Coppename tại Raleighvallen. Ở nội địa có nhiều làng của người Maroon và người Mỹ bản địa, nhiều làng trong số đó có khu bảo tồn riêng thường mở cửa cho du khách.
Suriname là một trong số ít quốc gia trên thế giới có ít nhất một trong mỗi quần xã mà nhà nước sở hữu đã được công nhận là khu bảo tồn động vật hoang dã. Khoảng 30% tổng diện tích đất liền của Suriname được pháp luật bảo vệ dưới dạng khu bảo tồn.
Các điểm tham quan khác bao gồm các đồn điền như Laarwijk, nằm dọc theo sông Suriname. Đồn điền này chỉ có thể đến được bằng thuyền qua Domburg, ở phía bắc trung tâm Quận Wanica của Suriname.
Trung tâm lịch sử của Paramaribo là một Di sản Thế giới của UNESCO, nổi bật với các công trình kiến trúc thuộc địa bằng gỗ độc đáo. Các điểm tham quan khác bao gồm Pháo đài Zeelandia, Nhà thờ Thánh Peter và Paul (một trong những công trình bằng gỗ lớn nhất ở Tây Bán cầu), và giáo đường Do Thái Neveh Shalom nằm cạnh nhà thờ Hồi giáo Keizerstraat, một biểu tượng của sự hòa hợp tôn giáo.
Du khách cũng có thể trải nghiệm văn hóa đa dạng của Suriname thông qua các lễ hội, ẩm thực và âm nhạc địa phương. Các hoạt động như đi bộ đường dài trong rừng, chèo thuyền kayak, ngắm chim và khám phá các làng bản địa cũng rất phổ biến.
Tuy nhiên, tỷ lệ tội phạm tiếp tục gia tăng ở Paramaribo và các vụ cướp có vũ trang không phải là hiếm. Theo Tư vấn Du lịch hiện tại của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tại thời điểm công bố báo cáo năm 2018, Suriname đã được đánh giá ở Mức 1: thực hiện các biện pháp phòng ngừa thông thường.