Nam Sudan

3.1. Trước độc lập

Các dân tộc Nilotic ở Nam Sudan-bao gồm Dinka, Anyuak, Bari, Acholi, Nuer, Shilluk, Kaligi (Feroghe_{Phê-rô-ghê}^Arabic) và những dân tộc khác-bắt đầu đến Nam Sudan vào khoảng trước thế kỷ thứ mười, trùng với thời kỳ suy tàn của Nubia thời trung cổ. Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19, các cuộc di cư của các bộ lạc, chủ yếu từ khu vực Bahr el Ghazal, đã đưa người Anyuak, Dinka, Nuer và Shilluk đến các vị trí hiện tại của họ ở Bahr El Ghazal và Vùng Thượng Nin, trong khi người Acholi và Bari định cư ở Equatoria. Các dân tộc Zande, Mundu, Avukaya và Baka, những người đến Nam Sudan vào thế kỷ 16, đã thành lập nhà nước lớn nhất khu vực ở Vùng Equatoria.

Người Dinka là nhóm dân tộc lớn nhất, người Nuer lớn thứ hai, người Zande lớn thứ ba và người Bari lớn thứ tư ở Nam Sudan. Họ được tìm thấy ở các quận Maridi, Yambio và Tombura trong vành đai rừng mưa nhiệt đới của Tây Equatoria, vùng Adio của người Azande ở Yei, Trung Equatoria, và Tây Bahr el Ghazal. Vào thế kỷ 18, thị tộc Avungara đã vươn lên nắm quyền kiểm soát phần còn lại của xã hội Azande, một sự thống trị kéo dài đến thế kỷ 20.

Các chính sách của Anh ủng hộ các nhà truyền giáo Kitô giáo, chẳng hạn như Pháp lệnh Khu vực Đóng cửa năm 1922, và các rào cản địa lý như vùng đầm lầy dọc theo Nin Trắng đã hạn chế sự lan rộng của Hồi giáo về phía nam, do đó cho phép các bộ lạc miền Nam giữ lại phần lớn di sản văn hóa xã hội, cũng như các thể chế chính trị và tôn giáo của họ.

Chính sách thuộc địa của Anh ở Sudan có một lịch sử dài tập trung vào phát triển miền Bắc Ả Rập và phần lớn bỏ qua miền Nam châu Phi da đen, nơi thiếu trường học, bệnh viện, đường sá, cầu cống và các cơ sở hạ tầng cơ bản khác. Sau cuộc bầu cử độc lập đầu tiên của Sudan vào năm 1958, sự tiếp tục bỏ bê khu vực miền Nam của chính phủ Khartoum đã dẫn đến các cuộc nổi dậy, khởi nghĩa và cuộc nội chiến dài nhất trên lục địa. Những người bị ảnh hưởng bởi bạo lực bao gồm các dân tộc Dinka, Nuer, Shilluk, Anyuak, Murle, Bari, Mundari, Baka, Balanda Bviri, Boya, Didinga, Jiye, Kakwa, Kaligi, Kuku, Lotuka, Nilotic, Toposa, và Zande.

Người Azande có quan hệ tốt với các nước láng giềng, cụ thể là người Moru, Mundu, Pöjulu, Avukaya, Baka, và các nhóm nhỏ ở Bahr el Ghazal, do chính sách bành trướng của vua Gbudwe của họ vào thế kỷ 18. Vào thế kỷ 19, người Azande đã chiến đấu chống lại người Pháp, người Bỉ và những người theo Mahdist để duy trì nền độc lập của họ. Ai Cập Ottoman, dưới sự cai trị của Khedive Isma'il Pasha, lần đầu tiên cố gắng kiểm soát khu vực này vào những năm 1870, thành lập tỉnh Equatoria ở phần phía nam. Thống đốc đầu tiên do Ai Cập bổ nhiệm là Samuel Baker, được bổ nhiệm vào năm 1869, tiếp theo là Charles George Gordon vào năm 1874, và Emin Pasha vào năm 1878.

Khởi nghĩa Mahdist những năm 1880 đã làm mất ổn định tỉnh non trẻ này, và Equatoria không còn tồn tại như một tiền đồn của Ai Cập vào năm 1889. Các khu định cư quan trọng ở Equatoria bao gồm Lado, Gondokoro, Dufile, và Wadelai. Các cuộc vận động thuộc địa của châu Âu trong khu vực lên đến đỉnh điểm vào năm 1898, khi Sự kiện Fashoda xảy ra tại Kodok ngày nay; Anh và Pháp gần như đã gây chiến tranh vì khu vực này. Sau đó, Anh coi Nam Sudan là một thực thể riêng biệt với giai đoạn phát triển khác với miền Bắc. Chính sách này được hợp pháp hóa vào năm 1930 bằng việc công bố Chính sách Miền Nam. Năm 1946, không tham khảo ý kiến của miền Nam, chính quyền Anh đã đảo ngược Chính sách Miền Nam và thay vào đó bắt đầu thực hiện chính sách thống nhất miền Bắc và miền Nam.

Khu vực này đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi hai cuộc nội chiến kể từ khi Sudan độc lập: từ năm 1955 đến năm 1972, chính phủ Sudan đã chiến đấu chống lại quân nổi dậy Anyanya (Anya-Nya là một thuật ngữ trong tiếng Madi có nghĩa là "nọc rắn") trong Nội chiến Sudan lần thứ nhất, tiếp theo là Phong trào/Quân đội Giải phóng Nhân dân Sudan (SPLA/M) trong Nội chiến Sudan lần thứ hai kéo dài hơn hai mươi năm, từ 1983 đến 2005. Kết quả là, đất nước bị bỏ bê nghiêm trọng, thiếu phát triển cơ sở hạ tầng, và bị tàn phá và di dời trên diện rộng. Hơn 2,5 triệu người đã bị giết, và hàng triệu người khác đã trở thành người tị nạn cả trong và ngoài nước.

3.2. Quá trình tự trị và độc lập

Nội chiến Sudan lần thứ hai bùng nổ vào năm 1983 khi chính phủ Sudan, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Jaafar Nimeiry, đã hủy bỏ Hiệp định Addis Ababa năm 1972, vốn đã trao quyền tự trị cho miền Nam, và áp đặt luật Sharia trên toàn quốc. Điều này đã làm dấy lên sự bất mãn sâu sắc trong cộng đồng người miền Nam, chủ yếu là người Kitô giáo và theo tín ngưỡng bản địa. John Garang đã lãnh đạo Phong trào/Quân đội Giải phóng Nhân dân Sudan (SPLA/M) nổi dậy chống lại chính phủ trung ương. Cuộc nội chiến kéo dài hơn hai thập kỷ, gây ra những tổn thất nặng nề về người và của, với ước tính khoảng 2 triệu người chết và hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa.

Sau nhiều nỗ lực hòa giải quốc tế, Hiệp định Hòa bình Toàn diện (CPA) đã được ký kết vào ngày 9 tháng 1 năm 2005 tại Naivasha, Kenya, giữa Chính phủ Sudan và SPLA/M. CPA đã vạch ra một lộ trình hòa bình, bao gồm việc chia sẻ quyền lực, phân chia tài sản (đặc biệt là dầu mỏ), và quan trọng nhất là trao cho miền Nam quyền tự trị trong sáu năm, sau đó sẽ tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập.

Sau CPA, Chính phủ tự trị Nam Sudan (GOSS) được thành lập, với John Garang là Chủ tịch. Tuy nhiên, chỉ vài tuần sau khi nhậm chức, Garang đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn máy bay trực thăng vào tháng 7 năm 2005. Salva Kiir Mayardit, phó của ông, đã kế nhiệm và trở thành Chủ tịch GOSS và Phó Tổng thống thứ nhất của Sudan.

Từ ngày 9 đến 15 tháng 1 năm 2011, cuộc trưng cầu dân ý về độc lập của Nam Sudan đã được tổ chức theo đúng quy định của CPA. Kết quả cho thấy một sự ủng hộ áp đảo cho việc ly khai, với 98,83% cử tri bỏ phiếu ủng hộ độc lập. Vào ngày 23 tháng 1 năm 2011, một ủy ban chỉ đạo về quản lý hậu độc lập đã thông báo rằng quốc gia mới sẽ được đặt tên là Cộng hòa Nam Sudan vì tính quen thuộc và tiện lợi. Các tên khác đã được xem xét bao gồm Azania, Cộng hòa Nin, Cộng hòa Kush và thậm chí cả Juwama (viết tắt của ba thành phố lớn là Juba, Wau và Malakal).

Vào ngày 9 tháng 7 năm 2011, Nam Sudan chính thức tuyên bố độc lập, trở thành quốc gia thứ 54 của châu Phi và là thành viên thứ 193 của Liên Hợp Quốc vào ngày 14 tháng 7 năm 2011. Lễ tuyên bố độc lập tại thủ đô Juba có sự tham dự của nhiều nhà lãnh đạo thế giới và khu vực, đánh dấu một chương mới trong lịch sử đất nước. Tuy nhiên, một số tranh chấp vẫn còn tồn tại, bao gồm việc phân chia doanh thu dầu mỏ (vì 75% trữ lượng dầu của Sudan cũ nằm ở Nam Sudan) và tình trạng của khu vực Abyei, nơi một cuộc trưng cầu dân ý riêng biệt về việc gia nhập Sudan hay Nam Sudan vẫn chưa được tổ chức. Xung đột Nam Kordofan cũng đã nổ ra vào tháng 6 năm 2011 giữa Quân đội Sudan và SPLA về vùng Dãy núi Nuba.

3.3. Xung đột và căng thẳng sau độc lập

Ngay sau khi giành độc lập vào năm 2011, Nam Sudan đã phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm xung đột nội bộ và căng thẳng với Sudan. Năm 2011, có báo cáo cho rằng Nam Sudan đang trong tình trạng chiến tranh với ít nhất bảy nhóm vũ trang tại 9 trong số 10 bang của mình, khiến hàng chục ngàn người phải di dời. Các nhóm vũ trang này cáo buộc chính phủ có âm mưu duy trì quyền lực vô thời hạn, không đại diện và hỗ trợ công bằng cho tất cả các nhóm bộ lạc, đồng thời bỏ bê phát triển ở các vùng nông thôn. Quân đội Kháng chiến của Chúa (LRA) cũng hoạt động trong một khu vực rộng lớn bao gồm cả Nam Sudan.

Xung đột sắc tộc, vốn tồn tại từ trước chiến tranh giành độc lập, đã lan rộng. Vào tháng 12 năm 2011, các cuộc đụng độ bộ lạc giữa Đội quân Trắng Nuer của người Lou Nuer và người Murle đã leo thang. Đội quân Trắng cảnh báo sẽ tiêu diệt người Murle và cũng sẽ chiến đấu chống lại lực lượng Nam Sudan và Phái bộ Liên Hợp Quốc được cử đến khu vực quanh Pibor.

Tháng 3 năm 2012, lực lượng Nam Sudan đã chiếm giữ các mỏ dầu Heglig trên vùng đất mà cả Sudan và Nam Sudan đều tuyên bố chủ quyền ở tỉnh Nam Kordofan, sau cuộc xung đột với lực lượng Sudan tại bang Unity của Nam Sudan. Nam Sudan rút quân vào ngày 20 tháng 3, và Quân đội Sudan tiến vào Heglig hai ngày sau đó.

Vào tháng 12 năm 2013, một cuộc đấu tranh quyền lực chính trị đã nổ ra giữa Tổng thống Salva Kiir và cựu phó tổng thống của ông, Riek Machar, khi tổng thống cáo buộc Machar và mười người khác âm mưu đảo chính. Giao tranh nổ ra, châm ngòi cho Nội chiến Nam Sudan. Quân đội Uganda đã được triển khai để chiến đấu cùng lực lượng chính phủ Nam Sudan chống lại quân nổi dậy. Liên Hợp Quốc có lực lượng gìn giữ hòa bình trong nước như một phần của Phái bộ Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan (UNMISS). Nhiều thỏa thuận ngừng bắn đã được Cơ quan Liên chính phủ về Phát triển (IGAD) làm trung gian giữa Phong trào Giải phóng Nhân dân Sudan (SPLM) và SPLM-Đối lập nhưng sau đó đều bị phá vỡ. Một thỏa thuận hòa bình đã được ký kết tại Ethiopia dưới sự đe dọa trừng phạt của Liên Hợp Quốc đối với cả hai bên vào tháng 8 năm 2015. Machar trở lại Juba vào năm 2016 và được bổ nhiệm làm phó tổng thống. Sau một đợt bạo lực thứ hai bùng phát ở Juba, Machar bị thay thế vị trí phó tổng thống và ông đã trốn khỏi đất nước khi xung đột lại nổ ra. Giao tranh nội bộ giữa các phe nổi dậy đã trở thành một phần chính của cuộc xung đột. Sự cạnh tranh giữa các phe phái Dinka do Tổng thống và Malong Awan lãnh đạo cũng dẫn đến giao tranh. Vào tháng 8 năm 2018, một thỏa thuận chia sẻ quyền lực khác có hiệu lực.

Khoảng 400.000 người được ước tính đã thiệt mạng trong cuộc chiến, bao gồm các hành động tàn bạo đáng chú ý như Thảm sát Bentiu 2014. Mặc dù cả hai nhà lãnh đạo đều có những người ủng hộ từ khắp các nhóm dân tộc của Nam Sudan, các cuộc giao tranh sau đó mang tính cộng đồng, với quân nổi dậy nhắm vào các thành viên của nhóm dân tộc Dinka của Kiir và quân đội chính phủ tấn công người Nuer. Hơn 4 triệu người đã phải di dời, trong đó khoảng 1,8 triệu người di dời trong nước và khoảng 2,5 triệu người đã trốn sang các nước láng giềng, đặc biệt là Uganda và Sudan.

Vào ngày 20 tháng 2 năm 2020, Salva Kiir Mayardit và Riek Machar đã đồng ý một thỏa thuận hòa bình, và một chính phủ đoàn kết dân tộc đã được thành lập vào ngày 22 tháng 2 năm 2020, với Machar tuyên thệ nhậm chức Phó Tổng thống thứ nhất.

Nạn đói năm 2017

Ngày 20 tháng 2 năm 2017, Nam Sudan và Liên Hợp Quốc đã tuyên bố tình trạng nạn đói ở một số vùng của bang Unity cũ, cảnh báo rằng nó có thể lan rộng nhanh chóng nếu không có hành động tiếp theo. Hơn 100.000 người bị ảnh hưởng. Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc cho biết 40% dân số Nam Sudan, tương đương 4,9 triệu người, cần lương thực khẩn cấp. Các quan chức Liên Hợp Quốc cho biết Tổng thống Salva Kiir Mayardit đã ngăn chặn việc vận chuyển lương thực đến một số khu vực. Hơn nữa, UNICEF cảnh báo rằng hơn 1 triệu trẻ em ở Nam Sudan bị suy dinh dưỡng. Sự bùng phát của sâu keo mùa thu càng đe dọa sản xuất cao lương và ngô vào tháng 7 năm 2017.

Mặc dù cuộc nội chiến chính thức chấm dứt, bạo lực giữa các nhóm dân quân vũ trang ở cấp cộng đồng vẫn tiếp diễn. Theo Yasmin Sooka, Chủ tịch Ủy ban Nhân quyền ở Sudan, mức độ bạo lực "vượt xa bạo lực trong giai đoạn 2013-2019". Các vấn đề nhân đạo nghiêm trọng, bao gồm nạn đói lan rộng, thiếu nước sạch, dịch bệnh và dòng người tị nạn lớn, tiếp tục là những thách thức lớn đối với đất nước.

3.4. Tình hình gần đây

Sau khi thỏa thuận hòa bình được ký kết vào tháng 2 năm 2020, một chính phủ đoàn kết dân tộc chuyển tiếp đã được thành lập với sự tham gia của các phe phái đối địch trước đây. Tuy nhiên, việc thực thi các điều khoản quan trọng của thỏa thuận, bao gồm việc thống nhất quân đội và cải cách hiến pháp, diễn ra chậm chạp và gặp nhiều trở ngại. Tình hình an ninh vẫn còn mong manh ở nhiều khu vực, với các cuộc đụng độ lẻ tẻ giữa các nhóm vũ trang và bạo lực cộng đồng tiếp diễn.

Các cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên của Nam Sudan kể từ khi bắt đầu nội chiến dự kiến diễn ra vào năm 2023 theo thỏa thuận hòa bình, nhưng chính phủ chuyển tiếp và phe đối lập đã đồng ý vào năm 2022 để dời sang cuối năm 2024. Tuy nhiên, vào tháng 9 năm 2024, văn phòng của Tổng thống Kiir đã thông báo rằng cuộc bầu cử sẽ bị hoãn thêm hai năm nữa, đến tháng 12 năm 2026, do những thách thức liên quan đến công tác chuẩn bị, bao gồm việc hoàn thành đăng ký cử tri, phân định khu vực bầu cử và đảm bảo an ninh.

Nam Sudan đã gia nhập Cộng đồng Đông Phi (EAC) vào ngày 15 tháng 4 năm 2016 và trở thành thành viên đầy đủ vào ngày 15 tháng 8 năm 2016. Việc gia nhập EAC được kỳ vọng sẽ thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực và mang lại các cơ hội thương mại và đầu tư cho Nam Sudan.

Tình hình nhân đạo vẫn còn rất khó khăn, với hàng triệu người cần hỗ trợ lương thực và các nhu yếu phẩm khác. Các tổ chức quốc tế tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp viện trợ và hỗ trợ tái thiết đất nước. Nền kinh tế vẫn phụ thuộc nặng nề vào dầu mỏ, và sự biến động giá dầu thế giới cùng với những bất ổn trong nước đã ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn thu ngân sách và đời sống người dân.

4.1. Địa hình

Địa hình Nam Sudan chủ yếu là các đồng bằng rộng lớn và cao nguyên, thuộc lưu vực sông Nin. Sông Nin Trắng chảy qua đất nước từ nam lên bắc, qua thủ đô Juba, và là một đặc điểm địa lý quan trọng. Ở trung tâm đất nước là vùng đất ngập nước Sudd, một trong những vùng đầm lầy nước ngọt lớn nhất thế giới, được hình thành bởi sông Nin Trắng (địa phương gọi là Bahr al Jabal, nghĩa là "Biển Núi"). Vùng Sudd đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết dòng chảy của sông Nin và là một hệ sinh thái đa dạng.

Phía nam đất nước có địa hình cao hơn, với Dãy núi Imatong nằm gần biên giới với Uganda, nơi có đỉnh núi cao nhất Nam Sudan là Núi Kinyeti (cao 3.19 K m). Các dãy núi khác bao gồm Dãy núi Didinga và Dãy núi Dongotono. Về phía tây, có các cao nguyên như Cao nguyên Ironstone.

4.2. Khí hậu

Nam Sudan có khí hậu nhiệt đới, đặc trưng bởi một mùa mưa ẩm ướt với lượng mưa lớn và một mùa khô. Nhiệt độ trung bình luôn ở mức cao. Tháng 7 là tháng mát nhất với nhiệt độ trung bình dao động từ 20 °C đến 30 °C, trong khi tháng 3 là tháng nóng nhất với nhiệt độ trung bình từ 23 °C đến 37 °C.

Mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10, nhưng có thể bắt đầu sớm hơn vào tháng 4 và kéo dài đến tháng 11. Tháng 5 thường là tháng có lượng mưa nhiều nhất. Mùa mưa chịu ảnh hưởng của sự dịch chuyển hàng năm của Đới hội tụ liên chí tuyến và sự chuyển hướng của gió nam và tây nam, dẫn đến nhiệt độ hơi thấp hơn, độ ẩm cao hơn và nhiều mây hơn.

Biến đổi khí hậu được dự báo sẽ làm tăng lượng mưa ở Nam Sudan, tuy nhiên, vẫn chưa chắc chắn liệu số ngày mưa sẽ tăng hay giảm. Quốc gia này cũng dễ bị ảnh hưởng bởi các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt và hạn hán, gây tác động tiêu cực đến nông nghiệp và an ninh lương thực. Lũ lụt năm 2024 là một ví dụ điển hình về tác động của biến đổi khí hậu.

4.3. Môi trường tự nhiên và hệ sinh thái

Nam Sudan sở hữu một môi trường tự nhiên và hệ sinh thái đa dạng, bao gồm các rừng mưa nhiệt đới, xavan, đồng cỏ ngập nước và vùng đất ngập nước Sudd. Các hệ sinh thái này là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật hoang dã phong phú.

Khu bảo tồn Công viên Quốc gia Bandingilo của Nam Sudan là nơi diễn ra cuộc di cư của động vật hoang dã lớn thứ hai trên thế giới. Các cuộc khảo sát đã cho thấy Công viên Quốc gia Boma, phía tây biên giới Ethiopia, cũng như vùng đất ngập nước Sudd và Công viên Quốc gia Miền Nam gần biên giới với Congo, cung cấp môi trường sống cho các quần thể lớn của linh dương sừng cong hartebeest, linh dương kob, linh dương topi, trâu rừng, voi, hươu cao cổ và sư tử.

Các khu bảo tồn rừng của Nam Sudan cũng cung cấp môi trường sống cho linh dương Bongo, lợn rừng lớn, lợn lông đỏ, voi rừng, tinh tinh và khỉ rừng. Các cuộc khảo sát bắt đầu từ năm 2005 bởi WCS hợp tác với chính phủ bán tự trị Nam Sudan cho thấy các quần thể động vật hoang dã quan trọng, mặc dù đã suy giảm, vẫn còn tồn tại, và đáng kinh ngạc là cuộc di cư khổng lồ của 1,3 triệu con linh dương ở phía đông nam vẫn còn nguyên vẹn.

Môi trường sống trong nước bao gồm đồng cỏ, cao nguyên và vách đá cao, xavan cây gỗ và cỏ, vùng ngập lụt và đất ngập nước. Các loài động vật hoang dã liên quan bao gồm linh dương kob tai trắng đặc hữu và linh dương Nile Lechwe, cũng như voi, hươu cao cổ, linh dương Eland thông thường, linh dương Eland khổng lồ, linh dương sừng thẳng, sư tử, chó hoang châu Phi, trâu rừng Cape và topi (địa phương gọi là tiang). Ít thông tin về linh dương kob tai trắng và tiang, cả hai đều là loại linh dương có các cuộc di cư ngoạn mục từng được biết đến trước nội chiến. Khu vực Cảnh quan Boma-Jonglei bao gồm Công viên Quốc gia Boma, đồng cỏ và vùng ngập lụt rộng lớn, Công viên Quốc gia Bandingilo và Sudd, một vùng đầm lầy và đồng cỏ ngập nước theo mùa rộng lớn bao gồm Khu bảo tồn Động vật Hoang dã Zeraf.

Ít thông tin về nấm của Nam Sudan. Một danh sách nấm ở Sudan đã được S. A. J. Tarr chuẩn bị và được Viện Nấm học Khối thịnh vượng chung (Kew, Surrey, Anh) xuất bản năm 1955. Danh sách này, gồm 383 loài thuộc 175 chi, bao gồm tất cả các loài nấm được quan sát trong phạm vi biên giới của đất nước lúc đó. Nhiều trong số các ghi nhận đó liên quan đến Nam Sudan ngày nay. Hầu hết các loài được ghi nhận đều liên quan đến bệnh cây trồng. Số lượng loài nấm thực sự ở Nam Sudan có thể cao hơn nhiều.

Năm 2006, Tổng thống Kiir tuyên bố rằng chính phủ của ông sẽ làm mọi thứ có thể để bảo vệ và nhân giống hệ động thực vật Nam Sudan, đồng thời tìm cách giảm thiểu tác động của cháy rừng, đổ chất thải và ô nhiễm nước. Môi trường đang bị đe dọa bởi sự phát triển kinh tế và cơ sở hạ tầng. Quốc gia này có điểm trung bình Chỉ số Toàn vẹn Cảnh quan Rừng năm 2019 là 9,45/10, xếp thứ tư toàn cầu trong số 172 quốc gia.

Một số vùng sinh thái trải dài khắp Nam Sudan: xavan Đông Sudan, khảm rừng-xavan Bắc Congo, đồng cỏ ngập nước Sahara (Sudd), xavan cây keo Sahel, rừng núi Đông Phi, và vùng đất bụi và bụi rậm Bắc Acacia-Commiphora.

5.1. Cơ cấu chính phủ và hiến pháp

Quốc hội Lập pháp Nam Sudan (nay không còn tồn tại) đã phê chuẩn một hiến pháp chuyển tiếp ngay trước khi độc lập vào ngày 9 tháng 7 năm 2011. Hiến pháp này được Tổng thống Nam Sudan, Salva Kiir Mayardit, ký vào Ngày Độc lập và có hiệu lực từ đó. Đây là luật tối cao của đất nước, thay thế Hiến pháp Lâm thời năm 2005.

Hiến pháp thiết lập một chế độ tổng thống do một tổng thống đứng đầu, người đồng thời là nguyên thủ quốc gia, người đứng đầu chính phủ, và tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Hiến pháp cũng thành lập Quốc hội Quốc gia bao gồm hai viện: một hội đồng được bầu trực tiếp, Quốc hội Lập pháp Quốc gia, và một viện thứ hai gồm đại diện của các bang, Hội đồng các Bang.

John Garang, một trong những người sáng lập SPLA/M, là chủ tịch chính phủ tự trị cho đến khi ông qua đời vào ngày 30 tháng 7 năm 2005. Salva Kiir Mayardit, phó của ông, đã tuyên thệ nhậm chức Phó Tổng thống thứ nhất của Sudan và Chủ tịch Chính phủ Nam Sudan vào ngày 11 tháng 8 năm 2005. Riek Machar thay thế ông làm Phó Chủ tịch Chính phủ. Quyền lập pháp thuộc về chính phủ và Quốc hội Quốc gia lưỡng viện. Hiến pháp cũng quy định một cơ quan tư pháp độc lập, với cơ quan cao nhất là Tòa án Tối cao.

Vào ngày 8 tháng 5 năm 2021, Tổng thống Nam Sudan Salva Kiir đã tuyên bố giải tán Quốc hội như một phần của thỏa thuận hòa bình năm 2018 để thành lập một cơ quan lập pháp mới với 550 nhà lập pháp. Theo Chỉ số Dân chủ V-Dem năm 2023, Nam Sudan được xếp hạng thấp thứ ba về dân chủ bầu cử ở châu Phi.

5.2. Các đảng phái chính và bầu cử

Đảng chính trị chủ chốt ở Nam Sudan là Phong trào Giải phóng Nhân dân Sudan (SPLM), vốn là phong trào nổi dậy lãnh đạo cuộc đấu tranh giành độc lập. Sau độc lập, SPLM trở thành đảng cầm quyền. Tuy nhiên, những rạn nứt nội bộ trong SPLM đã dẫn đến xung đột và sự hình thành của các phe phái đối địch, đáng chú ý nhất là SPLM-IO (Phong trào Giải phóng Nhân dân Sudan-Đối lập) do Riek Machar lãnh đạo.

Cuộc tổng tuyển cử dân chủ đầu tiên ở Nam Sudan kể từ khi bắt đầu nội chiến ban đầu được lên kế hoạch vào năm 2023 theo thỏa thuận hòa bình chấm dứt chiến tranh, nhưng chính phủ chuyển tiếp và phe đối lập đã đồng ý vào năm 2022 để dời sang cuối năm 2024. Tuy nhiên, vào tháng 9 năm 2024, văn phòng của Tổng thống Kiir đã thông báo rằng cuộc bầu cử sẽ bị hoãn thêm hai năm nữa, đến tháng 12 năm 2026, do những thách thức trong công tác chuẩn bị như hoàn thành đăng ký cử tri, phân định khu vực bầu cử và đảm bảo an ninh. Quá trình chuẩn bị cho bầu cử vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn về hậu cần, tài chính và an ninh.

5.3. Phân chia hành chính

Nam Sudan hiện được chia thành 10 bang (states), 2 khu vực hành chính (administrative areas), và 1 khu vực có địa vị hành chính đặc biệt (area with special administrative status). Hệ thống này được tái lập theo các điều khoản của một thỏa thuận hòa bình ký ngày 22 tháng 2 năm 2020, quay trở lại cấu trúc 10 bang ban đầu sau một thời kỳ thay đổi với 28 và sau đó là 32 bang.

Các bang và khu vực hành chính được nhóm lại thành ba tỉnh lịch sử cũ của Sudan: Bahr el Ghazal, Equatoria và Đại Thượng Nin.

;Bahr el Ghazal

• Bắc Bahr el Ghazal
• Tây Bahr el Ghazal
• Lakes
• Warrap

;Equatoria

• Tây Equatoria
• Trung Equatoria (nơi có thủ đô Juba)
• Đông Equatoria

;Đại Thượng Nin

• Jonglei
• Unity
• Thượng Nin

;Khu vực hành chính

• Khu vực hành chính Pibor Lớn hơn
• Khu vực hành chính Ruweng (Rubkotna)

;Khu vực có địa vị hành chính đặc biệt

• Khu vực hành chính đặc biệt Abyei

Khu vực Kafia Kingi hiện đang tranh chấp giữa Nam Sudan và Sudan. Tam giác Ilemi đang tranh chấp giữa Nam Sudan và Kenya.

Trước đó, vào tháng 10 năm 2015, Tổng thống Salva Kiir đã ban hành một sắc lệnh thành lập 28 bang thay cho 10 bang theo hiến pháp. Sắc lệnh này chủ yếu dựa trên ranh giới sắc tộc. Nhiều đảng đối lập và tổ chức xã hội dân sự đã phản đối tính hợp hiến của sắc lệnh này. Sau đó, vào tháng 1 năm 2017, thêm bốn bang nữa được thành lập, nâng tổng số lên 32 bang. Tuy nhiên, với thỏa thuận hòa bình năm 2020, cấu trúc hành chính đã quay trở lại 10 bang cùng các khu vực hành chính đặc biệt.

5.4. Kế hoạch di dời thủ đô

Thủ đô hiện tại của Nam Sudan là Juba, đồng thời cũng là thủ phủ của bang Trung Equatoria và là trung tâm của hạt Juba cùng tên. Đây là thành phố lớn nhất nước. Tuy nhiên, Juba phải đối mặt với nhiều vấn đề như cơ sở hạ tầng yếu kém, sự tăng trưởng đô thị ồ ạt không theo quy hoạch, và vị trí không nằm ở trung tâm địa lý của đất nước. Do đó, vào tháng 2 năm 2011, Chính phủ Nam Sudan đã thông qua một nghị quyết nhằm nghiên cứu việc thành lập một thành phố kế hoạch mới để làm trung tâm hành chính quốc gia.

Vào tháng 9 năm 2011, một phát ngôn viên của chính phủ cho biết các nhà lãnh đạo chính trị của đất nước đã chấp nhận đề xuất xây dựng một thủ đô mới tại Ramciel. Ramciel nằm ở bang Lakes, gần biên giới với Trung Equatoria và Jonglei. Vị trí này được coi là trung tâm địa lý của Nam Sudan, và cố lãnh đạo ủng hộ độc lập John Garang được cho là đã có kế hoạch di dời thủ đô đến đây trước khi ông qua đời vào năm 2005. Đề xuất này đã nhận được sự ủng hộ từ chính quyền bang Lakes và ít nhất một tù trưởng bộ lạc ở Ramciel.

Theo các bộ trưởng chính phủ, việc thiết kế, quy hoạch và xây dựng thành phố mới có thể mất tới 5 năm, và việc di chuyển các cơ quan quốc gia đến thủ đô mới sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn. Tuy nhiên, cho đến nay, kế hoạch di dời thủ đô vẫn chưa có nhiều tiến triển đáng kể do những bất ổn chính trị và khó khăn kinh tế của đất nước.

5.5. Quân sự

Lực lượng Phòng vệ Nhân dân Nam Sudan (South Sudan People's Defence Forces_{Lực lượng Phòng vệ Nhân dân Nam Sudan}^English, viết tắt là SSPDF), trước đây gọi là Quân đội Giải phóng Nhân dân Sudan (SPLA), là lực lượng quân sự chính thức của Nam Sudan. SSPDF được thành lập theo Hiệp định Hòa bình Toàn diện (CPA) năm 2005, vốn chấm dứt Nội chiến Sudan lần thứ hai. Nhiệm vụ chính của SSPDF là bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Nam Sudan, hỗ trợ các hoạt động cứu trợ nhân đạo và tham gia vào các hoạt động gìn giữ hòa bình khi được yêu cầu.

Một tài liệu về quốc phòng đã được khởi xướng vào năm 2007 bởi Bộ trưởng phụ trách các vấn đề SPLA lúc đó là Dominic Dim Deng, và một bản dự thảo đã được hoàn thành vào năm 2008. Tài liệu này tuyên bố rằng Nam Sudan cuối cùng sẽ duy trì các lực lượng trên bộ, trên không và đường sông.

Quy mô của SSPDF đã thay đổi qua các năm do xung đột và các nỗ lực tái cơ cấu. Lực lượng này bao gồm lục quân, không quân (South Sudan Air Force) và các đơn vị đường sông. Tuy nhiên, năng lực và trang bị của SSPDF còn nhiều hạn chế do thiếu nguồn lực và ảnh hưởng của nội chiến.

Chi tiêu quân sự của Nam Sudan đã từng ở mức rất cao. Tính đến năm 2015, Nam Sudan có tỷ lệ chi tiêu quân sự trên GDP cao thứ ba thế giới, chỉ sau Oman và Ả Rập Xê Út. Điều này phản ánh tình hình an ninh bất ổn và các cuộc xung đột kéo dài mà đất nước phải đối mặt.

Một trong những thách thức lớn nhất đối với SSPDF là việc thống nhất các lực lượng vũ trang khác nhau sau các cuộc nội chiến, bao gồm việc giải trừ vũ khí, giải ngũ và tái hòa nhập (DDR) các cựu chiến binh, cũng như xây dựng một lực lượng quốc phòng chuyên nghiệp, đại diện cho tất cả các nhóm dân tộc và tuân thủ luật pháp quốc tế.

6.1. Quan hệ với Sudan

Mối quan hệ giữa Nam Sudan và Sudan sau độc lập mang tính phức tạp, dao động giữa hợp tác và xung đột. Ban đầu, Tổng thống Sudan Omar al-Bashir tuyên bố vào tháng 1 năm 2011 rằng sẽ cho phép song tịch, nhưng sau đó đã rút lại đề nghị này khi Nam Sudan độc lập. Ông cũng đề xuất một dạng liên minh kiểu EU.

Các vấn đề chính gây căng thẳng bao gồm:

• Biên giới: Việc phân định biên giới chung, đặc biệt là ở các khu vực giàu tài nguyên như Abyei, Nam Kordofan và Nin Xanh, vẫn chưa được giải quyết triệt để và đã dẫn đến các cuộc đụng độ vũ trang, ví dụ như xung đột Heglig năm 2012.
• Phân chia tài nguyên dầu mỏ: Phần lớn trữ lượng dầu mỏ của Sudan cũ nằm ở Nam Sudan, nhưng các đường ống dẫn dầu và cơ sở hạ tầng xuất khẩu lại nằm ở Sudan. Việc đàm phán về phí vận chuyển và phân chia doanh thu dầu mỏ đã gặp nhiều khó khăn và từng dẫn đến việc Nam Sudan ngừng sản xuất dầu vào năm 2012.
• Vấn đề chủ quyền khu vực Abyei: Khu vực Abyei được trao quy chế hành chính đặc biệt theo Hiệp định Hòa bình Toàn diện và dự kiến tổ chức trưng cầu dân ý về việc gia nhập Sudan hay Nam Sudan, nhưng cuộc trưng cầu này vẫn chưa diễn ra do bất đồng giữa hai bên. Quân đội Sudan đã chiếm đóng Abyei vào tháng 5 năm 2011.

Bất chấp những căng thẳng, hai nước vẫn duy trì quan hệ ngoại giao và hợp tác trong một số lĩnh vực, đặc biệt là sau những thay đổi chính trị ở Sudan.

6.2. Quan hệ với các nước láng giềng và các nước lớn

Nam Sudan có quan hệ chặt chẽ với các nước láng giềng trong khu vực Đông Phi.

• Ethiopia: Ethiopia đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán hòa bình ở Nam Sudan và là một đối tác thương mại quan trọng.
• Kenya: Kenya là một cửa ngõ quan trọng cho Nam Sudan ra biển và hỗ trợ Nam Sudan trong nhiều lĩnh vực, bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng và hội nhập khu vực.
• Uganda: Uganda có quan hệ an ninh và kinh tế chặt chẽ với Nam Sudan. Quân đội Uganda đã từng can thiệp vào Nội chiến Nam Sudan để hỗ trợ chính phủ của Tổng thống Salva Kiir.

Đối với các nước lớn:

• Hoa Kỳ: Hoa Kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Nam Sudan giành độc lập và là một nhà tài trợ nhân đạo lớn. Tuy nhiên, mối quan hệ trở nên căng thẳng hơn do nội chiến và các vấn đề nhân quyền. Hoa Kỳ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với một số cá nhân ở Nam Sudan.
• Trung Quốc: Trung Quốc là nhà đầu tư lớn nhất trong ngành dầu mỏ của Nam Sudan và có lợi ích kinh tế đáng kể tại đây. Bắc Kinh cũng đóng vai trò trung gian trong các nỗ lực hòa bình và cung cấp hỗ trợ phát triển.
• Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE): UAE đã cho Nam Sudan vay 12.00 B USD trong thời hạn 20 năm. Thỏa thuận này, được ký kết với một công ty Emirati thuộc sở hữu của Hamad bin Khalifa Al Nahyan, đã gây ra tranh cãi do các điều khoản trả nợ bằng dầu thô với giá chiết khấu và các lo ngại về tính minh bạch.

6.3. Quan hệ với Việt Nam

Thông tin chi tiết về quan hệ song phương giữa Nam Sudan và Việt Nam, bao gồm cả việc Việt Nam cử lực lượng tham gia phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan, không được đề cập trong các tài liệu nguồn được cung cấp cho nhiệm vụ này.

6.4. Tình hình gia nhập các tổ chức quốc tế

Nam Sudan đã nhanh chóng hội nhập vào cộng đồng quốc tế sau khi giành độc lập:

• Liên Hợp Quốc (UN):** Trở thành thành viên thứ 193 vào ngày 14 tháng 7 năm 2011. Phái bộ Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan (UNMISS) được triển khai để hỗ trợ xây dựng hòa bình và bảo vệ dân thường.
• Liên minh châu Phi (AU):** Gia nhập vào ngày 27 tháng 7 năm 2011, trở thành thành viên thứ 54. AU đóng vai trò tích cực trong các nỗ lực hòa giải và giải quyết xung đột ở Nam Sudan.
• Cộng đồng Đông Phi (EAC):** Chính thức gia nhập vào tháng 4 năm 2016. Việc này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy hội nhập kinh tế và thương mại.
• Cơ quan Liên chính phủ về Phát triển (IGAD):** Gia nhập vào tháng 11 năm 2011. IGAD là một khối khu vực quan trọng, đóng vai trò chủ chốt trong việc trung gian hòa giải Nội chiến Nam Sudan.
• Khối Thịnh vượng chung:** Nam Sudan đã nộp đơn xin gia nhập.
• Liên đoàn Ả Rập:** Nam Sudan đủ điều kiện gia nhập và đã nộp đơn vào tháng 3 năm 2014, đơn này vẫn đang được xem xét. Sudan ủng hộ yêu cầu này của Nam Sudan. Ngoại trưởng Nam Sudan Deng Alor Kuol từng phát biểu rằng Nam Sudan là quốc gia châu Phi gần gũi nhất với thế giới Ả Rập và người dân nói một loại tiếng Ả Rập đặc biệt gọi là tiếng Ả Rập Juba.
• Các tổ chức tài chính quốc tế:** Nam Sudan cũng đã gia nhập Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) để nhận hỗ trợ kỹ thuật và tài chính.
• OPEC+:** Nam Sudan là một thành viên của liên minh các quốc gia sản xuất dầu mỏ OPEC+.

7.1. Cơ cấu kinh tế và các ngành chủ yếu

Nền kinh tế Nam Sudan chủ yếu dựa vào dầu mỏ, chiếm hơn 90% doanh thu của chính phủ và khoảng 80% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) (tính đến năm 2023). Sự phụ thuộc này khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước biến động giá dầu thế giới.

Ngoài dầu mỏ, nông nghiệp là một ngành quan trọng khác, với phần lớn dân số tham gia vào nông nghiệp tự cung tự cấp. Các cây trồng chính bao gồm cao lương, ngô, kê, lạc, vừng, sắn, khoai lang, bông và mía. Chăn nuôi cũng đóng một vai trò quan trọng, với số lượng lớn gia súc như bò, cừu và dê. Nam Sudan có tiềm năng lớn về nông nghiệp với đất đai màu mỡ, nhưng sản xuất bị hạn chế do xung đột, thiếu đầu tư, công nghệ lạc hậu và cơ sở hạ tầng yếu kém.

Nam Sudan cũng xuất khẩu gỗ tếch ra thị trường quốc tế và sở hữu các đồn điền tếch lớn. Các tài nguyên thiên nhiên khác bao gồm quặng sắt, đồng, quặng crôm, kẽm, wolfram, mica, bạc, vàng, kim cương, các loại gỗ cứng, đá vôi và tiềm năng thủy điện.

Một số công ty ngoài ngành tài nguyên hoạt động ở Nam Sudan bao gồm Southern Sudan Beverages Limited, một công ty con của SABMiller.

7.2. Tài nguyên dầu mỏ

Nam Sudan sở hữu trữ lượng dầu mỏ lớn thứ ba ở Châu Phi hạ Sahara. Các mỏ dầu này đã đóng vai trò quan trọng đối với kinh tế khu vực từ cuối thế kỷ 20. Ước tính Nam Sudan có trữ lượng dầu gấp khoảng 4 lần Sudan.

Theo Hiệp định Hòa bình Toàn diện (CPA), doanh thu từ dầu mỏ được chia đều giữa Bắc và Nam Sudan trong thời gian hiệp định có hiệu lực. Tuy nhiên, sau khi Nam Sudan độc lập vào tháng 7 năm 2011, hai bên đã không thể ngay lập tức đạt được thỏa thuận về cách phân chia doanh thu từ các mỏ dầu phía nam này. Do Nam Sudan phụ thuộc vào các đường ống dẫn dầu, nhà máy lọc dầu và các cơ sở cảng Port Sudan ở bang Biển Đỏ của Sudan, thỏa thuận ban đầu quy định chính phủ Sudan ở Khartoum sẽ nhận 50% tổng doanh thu dầu mỏ.

Sau độc lập, Nam Sudan phản đối việc Sudan tính phí 34 USD mỗi thùng để vận chuyển dầu qua đường ống đến cảng Port Sudan. Với sản lượng khoảng 30.000 thùng mỗi ngày, chi phí này lên tới hơn một triệu đô la mỗi ngày. Vào tháng 1 năm 2012, Nam Sudan đã đình chỉ sản xuất dầu, gây ra sụt giảm nghiêm trọng về doanh thu và khiến chi phí lương thực tăng 120%. Năm 2017, Nile Drilling & Services trở thành công ty khoan dầu đầu tiên do người Nam Sudan sở hữu và điều hành.

Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) là nhà đầu tư lớn trong lĩnh vực dầu mỏ của Nam Sudan. Nền kinh tế Nam Sudan đang chịu áp lực phải đa dạng hóa khỏi dầu mỏ vì trữ lượng dầu có thể giảm một nửa vào năm 2020 nếu không có những khám phá mới, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Việc khai thác dầu mỏ cũng gây ra các vấn đề xã hội và môi trường, bao gồm tranh chấp đất đai, ô nhiễm và tác động đến các cộng đồng địa phương.

7.3. Giao thông và cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng giao thông ở Nam Sudan còn rất yếu kém và bị tàn phá nặng nề sau nhiều năm xung đột.

• Đường bộ: Đây là phương tiện vận tải phổ biến và rẻ nhất. Tuy nhiên, mạng lưới đường bộ còn hạn chế, nhiều tuyến đường chưa được trải nhựa và thường xuyên bị hư hỏng nặng trong mùa mưa, gây khó khăn cho việc đi lại và vận chuyển hàng hóa. Một số tuyến đường quan trọng đang được nâng cấp với sự hỗ trợ quốc tế, ví dụ như tuyến đường Juba-Nimule.
• Đường sắt: Nam Sudan có một tuyến đường sắt đơn 248 km khổ 3ft6in từ biên giới Sudan đến ga cuối Wau. Có các đề xuất mở rộng tuyến đường từ Wau đến Juba. Cũng có kế hoạch kết nối Juba với mạng lưới đường sắt của Kenya và Uganda.
• Đường hàng không: Sân bay bận rộn và phát triển nhất là Sân bay Juba, có các chuyến bay quốc tế thường xuyên đến Asmara, Entebbe, Nairobi, Cairo, Addis Ababa, và Khartoum. Sân bay Juba cũng từng là căn cứ của Feeder Airlines Company và Southern Star Airlines. Các sân bay quốc tế khác bao gồm Malakal, Wau, và Rumbek. Nhiều sân bay nhỏ hơn tồn tại trên khắp Nam Sudan, phần lớn chỉ bao gồm các đường băng đất. Ngày 4 tháng 4 năm 2012, kế hoạch ra mắt một hãng hàng không quốc gia Nam Sudan đã được công bố.
• Giao thông đường sông: Sông Nin và các nhánh của nó cung cấp một tuyến đường thủy quan trọng. Nin Trắng là một đường thủy có thể lưu thông từ Hồ Albert đến Khartoum qua Đập Jebel Aulia. Giữa Juba và Uganda, sông cần được nạo vét để có thể lưu thông. Trong một phần của năm, các con sông có thể lưu thông đến Gambela, Ethiopia, và Wau.

Ngoài giao thông, Nam Sudan cũng đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng về điện lực, viễn thông và các cơ sở hạ tầng thiết yếu khác. Nỗ lực phục hồi và tái thiết đang diễn ra nhưng gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực và tình hình an ninh bất ổn.

7.4. Các vấn đề kinh tế và đói nghèo

Nam Sudan là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới và phải đối mặt với nhiều vấn đề kinh tế nghiêm trọng:

• Tỷ lệ đói nghèo cao: Phần lớn dân số sống dưới mức nghèo khổ. Hơn 90% dân số Nam Sudan sống với chưa đến 1 USD mỗi ngày, mặc dù GDP bình quân đầu người của toàn Sudan (trước khi chia tách) là 1.20 K USD (tương đương 3.29 USD/ngày).
• Lạm phát: Lạm phát cao kéo dài đã làm xói mòn sức mua của người dân và gây khó khăn cho đời sống. Việc đình chỉ sản xuất dầu vào năm 2012 đã khiến chi phí lương thực tăng 120%.
• Nợ nước ngoài: Nam Sudan và Sudan cùng chia sẻ khoản nợ khoảng 38.00 B USD, tích lũy trong suốt 5 thập kỷ qua. Một phần nhỏ khoản nợ này là với các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (khoảng 5.30 B USD theo báo cáo năm 2009), nhưng phần lớn là nợ các chủ nợ nước ngoài khác, bao gồm Câu lạc bộ Paris (trên 11.00 B USD) và các chủ nợ song phương không thuộc Câu lạc bộ Paris (trên 13.00 B USD). Các chủ nợ song phương tư nhân (ngân hàng thương mại tư nhân và nhà cung cấp tín dụng tư nhân) chiếm phần lớn còn lại (khoảng 6.00 B USD).
• Phát triển trì trệ: Xung đột kéo dài, bất ổn chính trị, tham nhũng và cơ sở hạ tầng yếu kém đã cản trở sự phát triển kinh tế. Nền kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào dầu mỏ cũng là một yếu tố rủi ro.
• Thiếu đa dạng hóa kinh tế: Nền kinh tế cần đa dạng hóa khỏi sự phụ thuộc vào dầu mỏ, vì trữ lượng dầu có thể giảm nếu không có những khám phá mới. Nông nghiệp có tiềm năng lớn nhưng chưa được khai thác hiệu quả.

Nguyên nhân của những vấn đề này bao gồm xung đột kéo dài, quản trị yếu kém, tham nhũng, thiếu đầu tư vào các ngành sản xuất và dịch vụ, và sự phụ thuộc vào viện trợ quốc tế.

8.1. Dân số và các nhóm dân tộc

Nam Sudan có dân số khoảng 12,7 triệu người (ước tính năm 2024) và một nền kinh tế chủ yếu là nông thôn, tự cung tự cấp. Đây là một trong những quốc gia có cơ cấu dân số trẻ nhất thế giới, với khoảng một nửa dân số dưới 18 tuổi. Tỷ lệ tăng dân số cao.

Khu vực này đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi chiến tranh trong hầu hết các năm kể từ năm 1956, dẫn đến sự bỏ bê nghiêm trọng, thiếu phát triển cơ sở hạ tầng, sự tàn phá và di dời trên diện rộng. Hơn 2 triệu người đã thiệt mạng, và hơn 4 triệu người là người di dời trong nước hoặc trở thành người tị nạn do hậu quả của nội chiến và các tác động của nó.

Các nhóm dân tộc chính ở Nam Sudan bao gồm:

• Dinka:** Là nhóm dân tộc lớn nhất, chiếm khoảng 40% dân số. Họ chủ yếu sống ở các vùng Bahr el Ghazal, Jonglei và Thượng Nin.
• Nuer:** Là nhóm dân tộc lớn thứ hai, chiếm khoảng 20% dân số. Họ tập trung ở vùng Đại Thượng Nin.
• Zande:** Là nhóm dân tộc lớn thứ ba, chiếm khoảng 10% dân số, sống chủ yếu ở Tây Equatoria.

Mối quan hệ giữa các nhóm dân tộc thường phức tạp và đôi khi căng thẳng, đặc biệt là giữa Dinka và Nuer, vốn là nguyên nhân sâu xa của nhiều cuộc xung đột, bao gồm cả Nội chiến Nam Sudan. Sự phân bố của các nhóm dân tộc thường gắn liền với các vùng đất truyền thống và nguồn tài nguyên.

Hiện có khoảng 800.000 người nước ngoài từ Sừng châu Phi đang sinh sống tại Nam Sudan. Cộng đồng người Nam Sudan ở nước ngoài (diaspora) cũng khá lớn, hình thành do nhiều năm xung đột và di cư. Các cộng đồng lớn nhất tập trung ở Bắc Mỹ, Tây Âu và Châu Đại Dương, bao gồm Hoa Kỳ, Canada, Anh và Úc.

8.2. Ngôn ngữ

Nam Sudan là một quốc gia đa ngôn ngữ với khoảng 70 ngôn ngữ được sử dụng, trong đó có 60 ngôn ngữ bản địa. Hiến pháp công nhận các ngôn ngữ bản địa này là "ngôn ngữ quốc gia" và cần được tôn trọng, phát triển và thúc đẩy.

Tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức duy nhất, được hiến pháp quy định là "ngôn ngữ làm việc chính thức" của chính phủ và "ngôn ngữ giảng dạy ở tất cả các cấp học". Tiếng Anh đã là ngôn ngữ chính ở khu vực Nam Sudan ngày nay từ năm 1972, đóng vai trò là phương tiện chung cho các mục đích hành chính. Tuy nhiên, rất ít người Nam Sudan nói tiếng Anh như ngôn ngữ mẹ đẻ.

Phần lớn các ngôn ngữ được nói ở Nam Sudan được phân loại trong ngữ hệ Nin-Sahara, đặc biệt là các nhánh Nin và Trung Sudan; phần còn lại thuộc nhánh Adamawa-Ubangi của ngữ hệ Niger-Congo. Các ngôn ngữ phổ biến nhất bao gồm:

• Nuer (4,35 triệu người nói)
• Bari (595.000 người nói)
• Dinka (940.000 người nói)
• Zande (420.000 người nói)

Những ngôn ngữ này được khoảng 60% dân số sử dụng. Các ngôn ngữ bản địa quan trọng khác bao gồm Murle, Luo, Ma'di, và Otuho. Sáu ngôn ngữ bản địa đang bị đe dọa tuyệt chủng, và 11 ngôn ngữ khác đang suy giảm.

Tiếng Ả Rập, một ngôn ngữ Semit thuộc ngữ hệ Phi-Á, là ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất. Biến thể phổ biến nhất là Tiếng Ả Rập Juba, còn được gọi là Tiếng Ả Rập Nam Sudan, một ngôn ngữ creole đóng vai trò là lingua franca cho chính quyền địa phương, thương mại quốc gia và ở các khu vực đô thị. Ngôn ngữ này được khoảng 1,45 triệu người nói, trong đó chỉ có 250.000 người nói như tiếng mẹ đẻ. Tiếng Ả Rập Sudan, phương ngữ phổ biến ở Sudan, có khoảng 460.000 người nói, chủ yếu ở các vùng phía bắc Nam Sudan; nó được mô tả là ngôn ngữ de facto của bản sắc dân tộc. Tiếng Ả Rập đã được công nhận là ngôn ngữ chính thức thứ hai của Nam Sudan, cùng với tiếng Anh, trong hiến pháp lâm thời năm 2005, nhưng không có địa vị pháp lý trong hiến pháp chuyển tiếp hiện hành được thông qua năm 2011.

Tiếng Swahili, một ngôn ngữ Bantu chủ yếu được nói ở Đông Phi, đã được đề xuất làm ngôn ngữ chính thức thứ hai. Năm 2011, đại sứ Nam Sudan tại Kenya tuyên bố rằng tiếng Swahili sẽ được giới thiệu ở Nam Sudan với mục tiêu thay thế tiếng Ả Rập làm lingua franca, phù hợp với định hướng của đất nước đối với Cộng đồng Đông Phi hơn là Sudan và Liên đoàn Ả Rập. Sau khi Nam Sudan gia nhập Cộng đồng Đông Phi vào năm 2019, chính phủ đã xúc tiến việc đưa tiếng Swahili vào chương trình giảng dạy chính thức ở trường tiểu học.

Chính sách ngôn ngữ của Nam Sudan nhấn mạnh việc sử dụng tiếng Anh trong giáo dục và hành chính, đồng thời khuyến khích sự phát triển của các ngôn ngữ bản địa.

8.3. Tôn giáo

Các tôn giáo được người dân Nam Sudan theo gồm có Kitô giáo, các tín ngưỡng bản địa truyền thống khác nhau, và Hồi giáo. Số liệu chính xác còn thiếu do tình trạng di dời trong nước do xung đột đang diễn ra, số lượng lớn người chăn nuôi thường xuyên di cư và nguồn lực chính phủ không đủ. Cuộc điều tra dân số chính thức cuối cùng tính đến tôn giáo là vào năm 1956, trong đó phần lớn người dân được phân loại là tín đồ của tín ngưỡng truyền thống hoặc Kitô giáo, trong khi 18% là người Hồi giáo.

Theo các nguồn phi chính phủ khác nhau, vào năm 2020, phần lớn dân số (60,5%) là Kitô hữu, tiếp theo là những người theo tôn giáo truyền thống châu Phi (32,9%) và người Hồi giáo (6,2%). Tỷ lệ này phần lớn không thay đổi so với thập kỷ trước. Các tôn giáo khác có số lượng tín đồ nhỏ bao gồm Đạo Bahá'í, Phật giáo, Ấn Độ giáo và Do Thái giáo.

Năm 2001, Bách khoa toàn thư Kitô giáo Thế giới cho rằng Giáo hội Công giáo là tổ chức Kitô giáo đơn lẻ lớn nhất ở Sudan kể từ năm 1995, với 2,7 triệu người Công giáo của đất nước tập trung ở khu vực ngày nay là Nam Sudan.

Hầu hết các Kitô hữu là Công giáo Rôma; vào năm 2020, người Công giáo được cho là chiếm 52% dân số Kitô hữu. Các hệ phái Kitô giáo lớn tiếp theo là Giáo hội Tân giáo (3,5 triệu thành viên) và Giáo hội Trưởng lão (một triệu thành viên vào năm 2012).

Kitô giáo đã phát triển nhanh chóng trong nước trong hai thập kỷ qua. Mặc dù hoạt động truyền giáo của châu Âu bắt đầu từ giữa thế kỷ 19, Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ cho biết "vào đầu những năm 1990, có lẽ không quá 10% dân số miền nam Sudan là Kitô hữu". Trong cùng thời kỳ này, các hồ sơ chính thức của Sudan cho rằng một phần tư dân số Nam Sudan ngày nay theo các tôn giáo truyền thống châu Phi khác nhau trong khi chỉ có 5% là Kitô hữu. Nhiều nguồn học thuật khác nhau, cũng như Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, cho rằng phần lớn người dân miền nam Sudan duy trì các tín ngưỡng vật linh bản địa truyền thống vào đầu thế kỷ 21, với các Kitô hữu vẫn là một thiểu số nhỏ.

Giống như các quốc gia khác ở châu Phi cận Sahara, Kitô giáo thường được pha trộn với các tín ngưỡng truyền thống. Năm 2022, giám mục Công giáo mới của Rumbek, Christian Carlassare, nhận xét rằng mặc dù hơn một nửa dân số Nam Sudan là Kitô hữu, "Kitô giáo thường không sâu sắc" và "chưa bén rễ vào đời sống của người dân". Nhiều tổ chức tôn giáo hoạt động như một nguồn ổn định, cộng đồng, viện trợ nhân đạo và nơi ẩn náu khi không có các thể chế chính phủ, với các nhà lãnh đạo tôn giáo Kitô giáo và Hồi giáo tích cực tham gia vào việc xây dựng hòa bình và phát triển kinh tế xã hội.

Các tín ngưỡng vật linh bản địa vẫn phổ biến trong dân chúng bất kể tôn giáo nào. Ngoài ra, mỗi nhóm dân tộc có hệ thống tín ngưỡng truyền thống riêng, tất cả đều chia sẻ khái niệm về một thần linh tối cao hoặc thần thánh, thường là một vị thần sáng tạo. Vũ trụ học truyền thống châu Phi chia vũ trụ thành một cõi vật chất hữu hình và một cõi thiên đàng vô hình, nơi cư ngụ của các thực thể tâm linh đóng vai trò trung gian hoặc sứ giả của một quyền lực cao hơn; trong trường hợp của người Nilotic, các linh hồn này được đồng nhất với tổ tiên. Thần tối cao được thờ cúng thông qua các nghi lễ sử dụng âm nhạc và vũ điệu.

Mặc dù các cuộc xung đột nội bộ dẫn đến sự chia cắt của Sudan đã được mô tả là giữa người Hồi giáo và Kitô hữu, một số học giả bác bỏ quan điểm này, cho rằng các bên Hồi giáo và Kitô hữu đôi khi chồng chéo lên nhau. Người Hồi giáo tương đối hòa nhập tốt vào xã hội Nam Sudan và có đại diện trong chính phủ; các nhà lãnh đạo tôn giáo Hồi giáo có mặt trong tất cả các nghi lễ chính trị lớn cũng như các cuộc đàm phán hòa bình. Các trường tư thục Hồi giáo được duy trì với ít sự tham gia của chính phủ, trong khi nhiều cơ sở giáo dục trung học đưa thần học Hồi giáo vào chương trình giảng dạy của họ.

Năm 2011, Tổng thống Nam Sudan đầu tiên Salva Kiir, một người Công giáo Rôma, nói rằng Nam Sudan sẽ là một quốc gia tôn trọng tự do tôn giáo. Hiến pháp chuyển tiếp của đất nước quy định việc tách biệt tôn giáo và nhà nước, cấm phân biệt đối xử tôn giáo, và cung cấp cho các nhóm tôn giáo quyền tự do thờ cúng, hội họp, truyền đạo, sở hữu tài sản, nhận đóng góp tài chính, giao tiếp và xuất bản tài liệu về các vấn đề tôn giáo, và thành lập các tổ chức từ thiện. Xung đột liên tôn giáo xảy ra chủ yếu trong bối cảnh xung đột sắc tộc và cộng đồng; ví dụ, vào tháng 2 năm 2022, các cuộc đụng độ giữa các thị tộc Dinka đã dẫn đến việc nhắm mục tiêu vào các tòa nhà và nhà lãnh đạo tôn giáo liên quan.

8.4. Giáo dục

Hệ thống giáo dục hiện tại của Cộng hòa Nam Sudan theo mô hình 8 + 4 + 4 (tương tự như Kenya), khác với hệ thống giáo dục trước đây của khu vực Nam Sudan (theo mô hình của Cộng hòa Sudan từ năm 1990). Giáo dục tiểu học bao gồm tám năm, tiếp theo là bốn năm giáo dục trung học, và sau đó là bốn năm học đại học.

Ngôn ngữ chính ở tất cả các cấp là tiếng Anh, so với Cộng hòa Sudan, nơi ngôn ngữ giảng dạy là tiếng Ả Rập. Năm 2007, Nam Sudan đã chọn tiếng Anh làm ngôn ngữ chính thức giao tiếp. Hiện tại, đất nước đang thiếu hụt nghiêm trọng giáo viên tiếng Anh và giáo viên dạy các môn khoa học và kỹ thuật bằng tiếng Anh. Tỷ lệ biết chữ của người dân còn thấp, và cơ sở vật chất giáo dục thiếu thốn, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Nội chiến kéo dài đã phá hủy nhiều trường học và làm gián đoạn việc học của hàng triệu trẻ em.

Nhiều nỗ lực đang được thực hiện để phát triển giáo dục, bao gồm việc xây dựng và sửa chữa trường học, đào tạo giáo viên, và cung cấp tài liệu học tập. Các tổ chức quốc tế và phi chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ ngành giáo dục của Nam Sudan.

Ngày 1 tháng 10 năm 2019, Quỹ Thư viện Nam Sudan đã khai trương thư viện công cộng đầu tiên của Nam Sudan, Thư viện Công cộng Hòa bình Juba ở Gudele 2. Thư viện hiện có hơn 40 tình nguyện viên và một bộ sưu tập hơn 13.000 cuốn sách. Quỹ Thư viện Nam Sudan được đồng sáng lập bởi Yawusa Kintha và Kevin Lenahan.

8.5. Y tế và khủng hoảng nhân đạo

Nam Sudan được công nhận là có một số chỉ số y tế tồi tệ nhất thế giới. Theo Liên Hợp Quốc, tính đến tháng 1 năm 2021, có 8,3 triệu người ở Nam Sudan cần viện trợ nhân đạo. Tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh dưới năm tuổi là 135,3 trên 1.000 ca sinh sống, trong khi tỷ lệ tử vong của mẹ là cao nhất thế giới ở mức 2.053,9 trên 100.000 ca sinh sống. Năm 2004, chỉ có ba bác sĩ phẫu thuật phục vụ ở miền nam Sudan, với ba bệnh viện đúng nghĩa, và ở một số khu vực chỉ có một bác sĩ cho mỗi 500.000 người.

Dịch tễ học của HIV/AIDS ở Nam Sudan chưa được ghi nhận đầy đủ nhưng tỷ lệ hiện mắc được cho là khoảng 3,1%. Theo một nghiên cứu năm 2013, Nam Sudan "có lẽ có gánh nặng sốt rét cao nhất ở châu Phi hạ Sahara". Nam Sudan là một trong số ít quốc gia nơi bệnh sâu Guinea vẫn còn xảy ra.

Vào thời điểm Hiệp định Hòa bình Toàn diện năm 2005, nhu cầu nhân đạo ở Nam Sudan là rất lớn. Tuy nhiên, các tổ chức nhân đạo dưới sự lãnh đạo của Văn phòng Điều phối các Vấn đề Nhân đạo Liên Hợp Quốc (OCHA) đã cố gắng đảm bảo đủ kinh phí để cứu trợ người dân địa phương. Cùng với viện trợ phục hồi và phát triển, các dự án nhân đạo đã được đưa vào Kế hoạch Công tác năm 2007 của Liên Hợp Quốc và các đối tác. Hơn 90% dân số Nam Sudan sống với chưa đến 1 USD mỗi ngày.

Năm 2007, OCHA của Liên Hợp Quốc (dưới sự lãnh đạo của Éliane Duthoit) đã giảm bớt sự tham gia ở Nam Sudan, khi nhu cầu nhân đạo giảm dần, từ từ nhưng rõ rệt chuyển giao quyền kiểm soát cho các hoạt động phục hồi và phát triển của các tổ chức phi chính phủ và các tổ chức dựa vào cộng đồng.

Nạn đói được báo cáo đã dẫn đến tử vong ở các bang Bentiu và Latjor vào giữa năm 2011, mặc dù chính quyền bang của cả hai đều phủ nhận nạn đói ở đó đủ nghiêm trọng để gây tử vong.

Tại Hạt Pibor thuộc Bang Jonglei, vào tháng 12 năm 2011 và tháng 1 năm 2012, các cuộc cướp bóc gia súc đã dẫn đến các cuộc đụng độ biên giới mà cuối cùng dẫn đến bạo lực sắc tộc lan rộng, với hàng ngàn người chết và hàng chục ngàn người Nam Sudan bị di dời, và hàng trăm nhân viên của Bác sĩ không biên giới đã mất tích. Chính phủ đã tuyên bố khu vực này là vùng thiên tai và nắm quyền kiểm soát từ chính quyền địa phương.

Khủng hoảng nước

Việc cung cấp nước ở Nam Sudan phải đối mặt với nhiều thách thức. Mặc dù Nin Trắng chảy qua đất nước, nước rất khan hiếm trong mùa khô ở những khu vực không nằm trên sông. Khoảng một nửa dân số không được tiếp cận với nguồn nước cải thiện, được định nghĩa là một giếng được bảo vệ, vòi nước công cộng hoặc bơm tay trong vòng một cây số. Một số ít hệ thống cấp nước qua đường ống hiện có thường không được bảo trì tốt và nước mà chúng cung cấp thường không an toàn để uống. Những người di dời trở về nhà gây áp lực lớn lên cơ sở hạ tầng, và các cơ quan chính phủ phụ trách ngành này còn yếu kém. Nguồn tài trợ bên ngoài đáng kể từ nhiều cơ quan chính phủ và các tổ chức phi chính phủ đang được cung cấp để cải thiện việc cấp nước. Nhiều tổ chức phi chính phủ hỗ trợ cấp nước ở Nam Sudan, chẳng hạn như Water is Basic, Water for South Sudan, Quỹ Obakki và Câu lạc bộ Rotary Bridgton-Lake Region từ Bắc Mỹ.

Người tị nạn

Tính đến tháng 2 năm 2014, Nam Sudan đã tiếp nhận hơn 230.000 người tị nạn, với đại đa số, hơn 209.000 người, mới đến từ Sudan do Chiến tranh Darfur. Các quốc gia châu Phi khác đóng góp nhiều người tị nạn nhất cho Nam Sudan là Cộng hòa Trung Phi, Ethiopia và Cộng hòa Dân chủ Congo. Do cuộc chiến tranh bùng nổ vào tháng 12 năm 2013, hơn 2,3 triệu người - một trong năm người ở Nam Sudan - đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa, bao gồm 1,66 triệu người di dời trong nước (ước tính 53,4% là trẻ em) và gần 644.900 người tị nạn ở các nước láng giềng. Khoảng 185.000 người di dời trong nước (IDP) đã tìm nơi ẩn náu tại các địa điểm Bảo vệ Dân thường (PoC) của Liên Hợp Quốc, trong khi khoảng 90% IDP đang chạy trốn hoặc trú ẩn bên ngoài các địa điểm PoC. Do đó, UNHCR đang tăng cường ứng phó thông qua cách tiếp cận hợp tác liên cơ quan dưới sự lãnh đạo của Điều phối viên Nhân đạo, và làm việc với Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM). Đầu tháng 2 năm 2013, UNHCR bắt đầu phân phát hàng cứu trợ bên ngoài căn cứ Liên Hợp Quốc ở Malakal, Nam Sudan, dự kiến sẽ đến tay 10.000 người.

8.6. Nhân quyền

Tình hình nhân quyền ở Nam Sudan là một vấn đề đáng lo ngại sâu sắc, đặc biệt là trong và sau các cuộc nội chiến. Nhiều báo cáo từ các tổ chức quốc tế đã ghi nhận các trường hợp vi phạm nhân quyền nghiêm trọng do tất cả các bên trong xung đột gây ra.

Các chiến dịch tàn bạo chống lại dân thường đã được quy cho SPLA. Trong nỗ lực của SPLA/M nhằm giải giáp các cuộc nổi dậy của người Shilluk và Murle, họ đã đốt cháy hàng loạt ngôi làng, cưỡng hiếp hàng trăm phụ nữ và trẻ em gái, và giết hại một số lượng dân thường không thể kể hết. Dân thường cáo buộc bị tra tấn như nhổ móng tay, đốt túi nhựa nhỏ giọt lên trẻ em để buộc cha mẹ chúng giao nộp vũ khí, và dân làng bị thiêu sống trong lều nếu nghi ngờ có quân nổi dậy qua đêm. Vào tháng 5 năm 2011, SPLA được cho là đã đốt cháy hơn 7.000 ngôi nhà ở bang Unity.

Liên Hợp Quốc báo cáo nhiều vi phạm này và giám đốc một cơ quan viện trợ quốc tế tại Juba đã gọi chúng là "những vi phạm nhân quyền vượt quá thang Richter". Năm 2010, CIA đã đưa ra cảnh báo rằng "trong vòng năm năm tới... một vụ giết người hàng loạt hoặc diệt chủng mới rất có thể sẽ xảy ra ở miền nam Sudan." Đội quân Trắng Nuer đã tuyên bố mong muốn "xóa sổ toàn bộ bộ tộc Murle khỏi mặt đất như là giải pháp duy nhất để đảm bảo an ninh lâu dài cho gia súc của người Nuer" và các nhà hoạt động, bao gồm Minority Rights Group International, đã cảnh báo về nạn diệt chủng ở Jonglei. Đầu năm 2017, nguy cơ diệt chủng lại cận kề.

Peter Abdul Rahaman Sule, lãnh đạo nhóm đối lập chủ chốt Mặt trận Dân chủ Thống nhất, đã bị bắt giữ từ ngày 3 tháng 11 năm 2011 với cáo buộc liên quan đến việc thành lập một nhóm nổi dậy mới chống lại chính phủ.

Việc tuyển mộ binh lính trẻ em cũng được coi là một vấn đề nghiêm trọng ở nước này. Vào tháng 4 năm 2014, Navi Pillay, khi đó là Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc, tuyên bố rằng hơn 9.000 binh lính trẻ em đã tham gia chiến đấu trong nội chiến của Nam Sudan.

Văn phòng nhân quyền Liên Hợp Quốc đã mô tả tình hình ở nước này là "một trong những tình huống nhân quyền kinh hoàng nhất trên thế giới". Họ cáo buộc quân đội và các dân quân đồng minh cho phép các chiến binh hãm hiếp phụ nữ như một hình thức trả công cho việc chiến đấu, cũng như cướp bóc gia súc theo một thỏa thuận "làm những gì bạn có thể, lấy những gì bạn có thể." Amnesty International tuyên bố quân đội đã làm ngạt thở hơn 60 người bị cáo buộc ủng hộ phe đối lập đến chết trong một container vận chuyển.

Ngày 22 tháng 12 năm 2017, khi kết thúc chuyến thăm 12 ngày tới khu vực, Ủy ban Nhân quyền Nam Sudan cho biết: "Bốn năm sau khi bắt đầu cuộc xung đột hiện tại ở Nam Sudan, các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng tiếp tục được thực hiện một cách phổ biến bởi tất cả các bên trong cuộc xung đột, trong đó dân thường đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất." Ủy ban Nhân quyền Nam Sudan được thành lập bởi Hội đồng Nhân quyền vào tháng 3 năm 2016.

Tỷ lệ tảo hôn ở Nam Sudan là 52%. Các hành vi đồng tính luyến ái là bất hợp pháp. Đàn áp báo chí và hạn chế tự do ngôn luận cũng là những vấn đề đáng quan ngại.

9.1. Truyền thống và lối sống

Lối sống truyền thống ở Nam Sudan rất đa dạng, phản ánh sự phong phú của các nhóm dân tộc. Chăn nuôi gia súc, đặc biệt là bò, đóng vai trò trung tâm trong đời sống kinh tế, xã hội và văn hóa của nhiều cộng đồng, nhất là các dân tộc Nilotic như Dinka và Nuer. Gia súc không chỉ là nguồn thực phẩm và của cải mà còn có ý nghĩa biểu tượng trong các nghi lễ, hôn nhân (của hồi môn) và giải quyết tranh chấp.

Cấu trúc xã hội truyền thống thường dựa trên dòng dõi và tuổi tác, với các già làng đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra quyết định và duy trì trật tự cộng đồng. Các nghi lễ liên quan đến sinh, trưởng thành, hôn nhân và cái chết là một phần không thể thiếu trong đời sống. Âm nhạc, khiêu vũ và kể chuyện truyền miệng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải lịch sử, giá trị văn hóa và giải trí.

Các phong tục và tập quán khác nhau tùy theo từng dân tộc, bao gồm trang phục truyền thống, kiểu tóc, và các hình thức nghệ thuật cơ thể như xăm mình hoặc tạo sẹo (scarification). Mặc dù quá trình hiện đại hóa và xung đột đã ảnh hưởng đến lối sống truyền thống, nhiều cộng đồng vẫn nỗ lực gìn giữ bản sắc văn hóa của mình.

9.2. Nghệ thuật (Âm nhạc, Văn học, v.v.)

Nghệ thuật ở Nam Sudan phản ánh sự đa dạng văn hóa và những trải nghiệm lịch sử của đất nước.

• Âm nhạc: Âm nhạc truyền thống đóng một vai trò quan trọng trong các nghi lễ, lễ hội và đời sống hàng ngày, với việc sử dụng các nhạc cụ như trống, đàn lia, sáo và tù và. Mỗi dân tộc có những phong cách âm nhạc và điệu nhảy đặc trưng riêng. Âm nhạc hiện đại của Nam Sudan chịu ảnh hưởng của nhiều thể loại như Afrobeat, R&B, Zouk, Reggae và Hip hop. Nhiều nghệ sĩ Nam Sudan sử dụng tiếng Anh, tiếng Swahili, tiếng Ả Rập Juba, ngôn ngữ mẹ đẻ của họ hoặc kết hợp tất cả. Các nghệ sĩ nổi tiếng bao gồm Barbz, Yaba Angelosi, De Peace Child (Afrobeat, R&B, Zouk); Dynamq (Reggae); và Emmanuel Kembe (dân ca, reggae, Afrobeat). Emmanuel Jal, một cựu binh lính trẻ em trở thành nhạc sĩ, đã đạt được thành công quốc tế với thể loại hip hop độc đáo và thông điệp tích cực trong lời bài hát của mình.
• Văn học: Văn học truyền miệng, bao gồm truyện cổ tích, thần thoại, tục ngữ và sử thi, rất phong phú và đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải kiến thức và giá trị văn hóa qua các thế hệ. Văn học viết hiện đại đang dần phát triển, với các tác phẩm thường phản ánh những trải nghiệm về chiến tranh, xung đột, hy vọng và xây dựng đất nước.
• Nghệ thuật thị giác và thủ công mỹ nghệ: Bao gồm điêu khắc gỗ, làm gốm, dệt vải, làm đồ trang sức từ hạt cườm và các vật liệu tự nhiên khác. Các họa tiết và thiết kế thường mang ý nghĩa văn hóa và tượng trưng. Nghệ thuật đương đại cũng đang nổi lên, với các nghệ sĩ khám phá các chủ đề hiện đại và sử dụng nhiều phương tiện khác nhau.

9.3. Thể thao

Nhiều trò chơi và môn thể thao truyền thống cũng như hiện đại phổ biến ở Nam Sudan.

• Thể thao truyền thống: Đấu vật là một môn thể thao truyền thống rất được ưa chuộng, đặc biệt là trong các cộng đồng chăn nuôi gia súc. Các trận đấu vật thường được tổ chức sau mùa thu hoạch để ăn mừng và kết thúc mùa vụ nông nghiệp. Các trận đấu thu hút đông đảo khán giả, những người hát, đánh trống và nhảy múa để cổ vũ cho các đô vật yêu thích của họ. Các trận chiến giả cũng là một hình thức giải trí truyền thống.
• Thể thao hiện đại:
  • Bóng đá ngày càng trở nên phổ biến. Đội tuyển bóng đá quốc gia Nam Sudan đã gia nhập Liên đoàn bóng đá châu Phi vào tháng 2 năm 2012 và trở thành thành viên đầy đủ của FIFA vào tháng 5 năm 2012. Các sáng kiến như Hiệp hội Thể thao Thanh niên Nam Sudan (SSYSA) đang thúc đẩy môn thể thao này ở cấp cơ sở. Các cầu thủ bóng đá nổi tiếng của Nam Sudan bao gồm Machop Chol, James Moga, Richard Justin, Athir Thomas, Goma Genaro Awad, Khamis Leyano, Khamis Martin, William Afani Clicks và Roy Gulwak.
  • Bóng rổ cũng rất được yêu thích. Nam Sudan tự hào có mối liên hệ với các cầu thủ bóng rổ hàng đầu. Luol Deng là một ngôi sao NBA ở Hoa Kỳ; ở cấp độ quốc tế, anh đại diện cho Đội tuyển bóng rổ quốc gia Anh. Các cầu thủ bóng rổ quốc tế hàng đầu khác từ Nam Sudan bao gồm Manute Bol, Kueth Duany, Deng Gai, Ater Majok, Wenyen Gabriel, và Thon Maker. Đội tuyển bóng rổ quốc gia Nam Sudan đã ra mắt tại Giải vô địch bóng rổ thế giới FIBA năm 2023 và cũng ra mắt AfroBasket tại giải đấu năm 2021, kết thúc ở vị trí thứ 7.
• Các giải đấu quốc tế: Một vận động viên từ Nam Sudan, Guor Marial, đã thi đấu tại Thế vận hội Mùa hè 2012. Do Nam Sudan chưa có tổ chức Olympic chính thức và Marial chưa có quốc tịch Mỹ, anh cùng với ba vận động viên từ Antille thuộc Hà Lan cũ đã thi đấu dưới lá cờ của Các vận động viên Olympic độc lập. Vào ngày 2 tháng 8 tại Kỳ họp IOC lần thứ 128, Nam Sudan đã được công nhận đầy đủ Ủy ban Olympic Quốc gia. Nam Sudan đã thi đấu tại Thế vận hội Mùa hè 2016 với ba vận động viên điền kinh.

9.4. Truyền thông

Tình hình truyền thông ở Nam Sudan phản ánh những thách thức của một quốc gia non trẻ đang trong quá trình xây dựng và phục hồi sau xung đột.

• Các phương tiện truyền thông chính: Bao gồm báo in, đài phát thanh, truyền hình và truyền thông trực tuyến. Đài phát thanh vẫn là phương tiện truyền thông quan trọng và phổ biến nhất, đặc biệt ở các vùng nông thôn do tỷ lệ biết chữ thấp và khả năng tiếp cận hạn chế với các phương tiện khác. Một số tờ báo lớn hoạt động chủ yếu ở thủ đô Juba. Truyền hình đang dần phát triển nhưng phạm vi phủ sóng còn hạn chế. Truyền thông trực tuyến và mạng xã hội ngày càng có vai trò lớn hơn, đặc biệt trong giới trẻ và cộng đồng người Nam Sudan ở nước ngoài. The Citizen là tờ báo lớn nhất Nam Sudan, nhưng cơ sở hạ tầng yếu kém và nghèo đói đã khiến đội ngũ nhân viên của báo tương đối nhỏ và hạn chế hiệu quả của cả việc đưa tin lẫn phát hành bên ngoài Juba. Tháng 5 năm 2020, South Sudan Friendship Press được thành lập như là trang web tin tức trực tuyến chuyên biệt đầu tiên của đất nước. Nile citizens cũng là một trang tin tức trực tuyến.
• Tự do báo chí và kiểm duyệt: Mặc dù cựu Bộ trưởng Thông tin Barnaba Marial Benjamin từng cam kết rằng Nam Sudan sẽ tôn trọng tự do báo chí và cho phép các nhà báo tiếp cận không hạn chế, nhưng thực tế cho thấy các nhà báo và phương tiện truyền thông thường xuyên phải đối mặt với sự đe dọa, sách nhiễu và kiểm duyệt từ các lực lượng an ninh. Tổng biên tập tờ The Citizen đã từng lên tiếng về việc ông và nhân viên của mình bị đối xử tệ bạc do thiếu luật truyền thông chính thức. Đã có nhiều trường hợp nhà báo bị bắt giữ, hành hung, thậm chí sát hại.
  • Ngày 1 tháng 11 năm 2011, Cơ quan An ninh Quốc gia (NSS) của Nam Sudan đã bắt giữ biên tập viên của tờ báo tư nhân Destiny có trụ sở tại Juba và đình chỉ hoạt động vô thời hạn. Điều này xảy ra sau một bài báo của nhà báo Dengdit Ayok chỉ trích tổng thống. Ủy ban Bảo vệ Nhà báo đã bày tỏ lo ngại về tự do truyền thông ở Nam Sudan.
  • Năm 2015, Tổng thống Salva Kiir đã đe dọa giết các nhà báo đưa tin "chống lại đất nước". Điều kiện làm việc trở nên tồi tệ đối với các nhà báo, và nhiều người đã rời khỏi đất nước. Tháng 8 năm 2015, sau khi nhà báo Peter Moi bị giết trong một vụ tấn công có chủ đích, các nhà báo Nam Sudan đã tổ chức một cuộc tẩy chay tin tức kéo dài 24 giờ.
  • Tháng 8 năm 2017, một nhà báo người Mỹ 26 tuổi, Christopher Allen, đã bị giết ở Kaya, bang Sông Yei, trong cuộc giao tranh giữa lực lượng chính phủ và phe đối lập. Cùng tháng đó, Tổng thống Salva Kiir cho rằng hàng triệu dân thường chạy trốn khỏi Nam Sudan là do sự tuyên truyền từ những người dùng mạng xã hội âm mưu chống lại chính phủ của ông. Tháng 7 năm 2017, quyền truy cập vào các trang web tin tức lớn và blog nổi tiếng bao gồm Sudan Tribune và Radio Tamazuj đã bị chính phủ chặn mà không có thông báo chính thức. Tháng 6 năm 2020, quyền truy cập vào Sudans Post, một trang web tin tức địa phương, đã bị chặn sau khi đăng một bài báo bị NSS cho là phỉ báng.

  Những thách thức này cản trở sự phát triển của một nền báo chí tự do và độc lập, vốn rất cần thiết cho quá trình dân chủ hóa và phát triển của đất nước.