1. Tổng quan

Yamamoto Kansai (山本 寛斎Yamamoto KansaiJapanese, sinh ngày 8 tháng 2, 1944 - mất ngày 21 tháng 7, 2020) là một nhà thiết kế thời trang và nhà sản xuất sự kiện người Nhật Bản, có ảnh hưởng lớn trong những năm 1970 và 1980. Ông được biết đến với phong cách thiết kế độc đáo và tiên phong, thường được mô tả là "chủ nghĩa tối đa hoang dã" hay "sự vượt quá giới hạn", hoàn toàn đối lập với khái niệm về Wabi-sabi trong truyền thống Nhật Bản. Ông đã phá vỡ ranh giới giữa thời trang và nghệ thuật biểu diễn, đặc biệt nổi tiếng với việc tạo ra những bộ trang phục sân khấu mang tính biểu tượng cho David Bowie, đồng thời là người Nhật Bản đầu tiên tổ chức một buổi trình diễn thời trang tại London. Kansai Yamamoto cũng là một nhà sản xuất sự kiện tài năng, người đã tổ chức các "Super Show" quy mô lớn, kết hợp thời trang, âm nhạc và nghệ thuật biểu diễn tại nhiều thành phố trên thế giới.
2. Thời thơ ấu và Học vấn
Cuộc đời và sự nghiệp của Kansai Yamamoto được định hình từ những trải nghiệm cá nhân đặc biệt trong thời thơ ấu và quá trình học vấn độc lập của ông.
2.1. Nơi sinh và Tuổi thơ
Yamamoto Kansai sinh năm 1944 tại Yokohama, tỉnh Kanagawa, Nhật Bản, và lớn lên tại Gifu, tỉnh Gifu. Tuổi thơ của ông khá phức tạp do cha mẹ ly hôn. Ông cùng ba anh em trai khác được cha nuôi dưỡng, nhưng do cha ông không có trách nhiệm, họ đã phải chuyển đến tỉnh Kochi và được đưa vào một cơ sở bảo trợ trẻ em. Sau đó, ông được cha đón về và chuyển đến thành phố Gifu, nơi có bà nội bên nội. Trong suốt thời gian này, Kansai đã phải chuyển trường hơn 10 lần ở các thành phố như Kochi và Osaka. Cha ông sau này bắt đầu kinh doanh may mặc, và Kansai đã giúp đỡ công việc may vá. Từ đó, ông bắt đầu may vá đồng phục cho bạn bè từ khi còn là học sinh trung học, niềm đam mê này được khơi gợi từ phong cách thời trang trong bộ phim "Plein Soleil" (hay "Mặt trời vẫn mọc"). Kansai cũng từng là đội trưởng đội cổ vũ và tự sáng tạo ra nhiều điệu nhảy cổ động.
2.2. Nền tảng Giáo dục
Yamamoto theo học tại Trường Trung học Công nghiệp Gifu, nơi ông muốn học kiến trúc nhưng thay vào đó lại học kỹ thuật dân dụng vì không có ngành kiến trúc. Ông nhận thấy chương trình học chủ yếu tập trung vào các công trình dân dụng cơ bản và môi trường làm việc thực tế không phù hợp, điều này khiến ông cảm thấy thất vọng. Sau đó, ông theo học chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Nihon nhưng đã bỏ học vào năm 1965 để tập trung hoàn toàn vào thời trang. Mặc dù tự học thời trang, ông cũng đã có kinh nghiệm học việc tại các xưởng thiết kế của Junko Koshino và Hisashi Hosono. Năm 1967, ông được trao giải thưởng Soen danh giá của Trường Cao đẳng Thời trang Bunka. Ông cũng từng tham gia cuộc thi chanson nghiệp dư lần thứ hai, dù không có kinh nghiệm nhưng lại nuôi hy vọng giành giải thưởng để được đến Paris, một thành phố nghệ thuật mà ông hằng mơ ước. Dù chỉ nhận được một tiếng chuông duy nhất, người chiến thắng năm đó là Tokiko Kato, người sau này trở thành một người bạn thân thiết của ông.
3. Sự nghiệp Thời trang
Sự nghiệp của Kansai Yamamoto trong lĩnh vực thời trang bắt đầu từ những năm tháng học việc chăm chỉ, sau đó là sự ra mắt đột phá trên sân khấu quốc tế và định hình nên một phong cách độc đáo, không thể nhầm lẫn.
3.1. Sự nghiệp ban đầu và Ra mắt
Sau thời gian học việc dưới sự hướng dẫn của các nhà thiết kế nổi tiếng như Junko Koshino và Hisashi Hosono, Kansai Yamamoto đã thành lập công ty riêng của mình, Công ty Yamamoto Kansai, Ltd. tại Tokyo vào năm 1971. Cùng năm đó, ông đã ra mắt bộ sưu tập đầu tiên mang tên "Kansai in London" tại London, Vương quốc Anh. Điều này đánh dấu một cột mốc lịch sử khi ông trở thành nhà thiết kế Nhật Bản đầu tiên tổ chức một buổi trình diễn thời trang tại London, sau đó là buổi ra mắt tại Hoa Kỳ tại cửa hàng bách hóa Hess's ở Allentown, Pennsylvania, nơi nổi tiếng với nhiều bộ sưu tập avant-garde.
3.2. Công nhận Quốc tế và Hợp tác quan trọng
Thành công ban đầu đã mở đường cho sự mở rộng của Kansai Yamamoto ra các trung tâm thời trang lớn khác trên thế giới. Ông ra mắt tại Paris vào năm 1974 và tiếp tục giới thiệu bộ sưu tập may sẵn tại đây vào năm 1975, sau đó là sự tham gia vào Tuần lễ Thời trang New York vào năm 1979. Triết lý thiết kế của ông được mô tả là "chủ nghĩa tối đa hoang dã" và "sự vượt quá giới hạn", thể hiện sự đối lập hoàn toàn với khái niệm truyền thống về wabi-sabi của Nhật Bản.
Một trong những hợp tác nổi bật nhất của ông là việc thiết kế những bộ trang phục sân khấu ấn tượng, mang phong cách phi giới tính và tương lai, cho siêu sao nhạc rock David Bowie, đặc biệt là cho chuyến lưu diễn "Ziggy Stardust Tour" và trang phục "TOKYO POP" vào năm 1973. Những thiết kế này không chỉ giúp ông nổi tiếng toàn cầu mà còn góp phần định hình hình ảnh mang tính biểu tượng của Bowie. Năm 1977, ông nhận được giải thưởng của Biên tập viên Thời trang Tokyo.
3.3. Triết lý và Phong cách Thiết kế
Triết lý thiết kế của Kansai Yamamoto xoay quanh chủ đề "Kabuku" (歌舞くJapanese), một khái niệm truyền thống của Nhật Bản mang ý nghĩa "lộng lẫy" hoặc "lập dị". Các thiết kế của ông thường thể hiện sự pha trộn táo bạo giữa các yếu tố truyền thống Nhật Bản, chẳng hạn như họa tiết kimono, với phong cách hiện đại và phá cách. Ông lấy cảm hứng từ tượng Phật để tạo ra những bộ trang phục có cấu trúc ba chiều độc đáo, cũng như sử dụng thư pháp để vẽ các họa tiết bằng bút lông, tạo nên dấu ấn riêng biệt được yêu thích trên toàn thế giới. Dù nổi tiếng với những thiết kế rực rỡ, ông cũng tạo ra những chiếc cocktail dress đơn giản, một màu để phục vụ công chúng rộng rãi hơn.
3.4. Mở rộng và Phát triển Thương hiệu
Sau khi đạt được danh tiếng quốc tế, Kansai Yamamoto đã mở các "Boutique Kansai" tại nhiều thành phố lớn trên thế giới như Paris (Pháp), Milan (Ý), New York (Hoa Kỳ) và Madrid (Tây Ban Nha), củng cố vị thế của mình trong ngành thời trang. Ông giới thiệu bộ sưu tập cuối cùng của mình cho mùa thu/đông năm 1992, sau đó tạm ngừng hoạt động trong ngành thời trang để tập trung vào vai trò nhà sản xuất sự kiện, mặc dù tên tuổi ông vẫn được sử dụng cho các sản phẩm cấp phép từ kính mắt đến đồ dùng nhà bếp. Kansai Yamamoto đã có những lần trở lại ngành thời trang thỉnh thoảng, bao gồm một buổi trình diễn vào năm 2013 tại Lễ hội Mặt nạ New Britain lần thứ 19 ở Kokopo, Papua New Guinea, và một buổi trình diễn nhỏ hơn ở Tokyo cùng năm. Ông cũng tổ chức một loạt các buổi trình diễn thời trang trực tiếp tại Bảo tàng Victoria và Albert ở London. Năm 2018, Yamamoto đã hợp tác với Louis Vuitton để tạo ra các họa tiết lấy cảm hứng từ nghệ thuật Nhật Bản cổ điển và Kabuki cho bộ sưu tập Resort 2018 của hãng. Năm 1999, ông cùng Junko Koshino đã tạo ra một phiên bản hiện đại của kimono, giúp hồi sinh sự quan tâm đến thời trang truyền thống này. Cùng năm đó, ông tổ chức một chương trình thời trang dưới sự bảo trợ của Ủy ban Hợp tác Văn hóa Hỗn hợp Ấn Độ-Nhật Bản.
4. Sản xuất Sự kiện
Ngoài sự nghiệp thời trang lừng lẫy, Kansai Yamamoto còn để lại dấu ấn mạnh mẽ với vai trò là một nhà sản xuất sự kiện, đặc biệt qua các chương trình "Super Show" hoành tráng của mình.
4.1. Kansai Super Shows
Kansai Yamamoto đã khởi đầu sự nghiệp với vai trò nhà sản xuất sự kiện sau năm 1992, với các chương trình được ông gọi là "Super Show". Các sự kiện này là sự kết hợp độc đáo giữa thời trang, âm nhạc, vũ đạo, nhào lộn, các lễ hội truyền thống Nhật Bản và nhiều loại hình biểu diễn khác, tạo nên những trải nghiệm nghệ thuật tổng hợp.
Các "Super Show" của ông được tổ chức tại nhiều thành phố quốc tế và địa điểm lớn tại Nhật Bản, thu hút một lượng lớn khán giả:
- 1993: "Hello!! Russia" tại Quảng trường Đỏ, Moscow, Nga, thu hút 120.000 khán giả.
- 1995: "Hello!! Vietnam" tại Hồ Bảy Mẫu, Công viên Thống Nhất, Hà Nội, Việt Nam.
- 1997: "Hello!! India" tại Sân vận động Jawaharlal Nehru, New Delhi, Ấn Độ.
- 2000: "Hello Japan Hello 21!! in Gifu" tại Sân vận động Nagaragawa ở Gifu, với sự tham gia của các nghệ sĩ như Mirai Yamamoto, Miyuki Matsuda, và Tsurube Shofukutei.
- 2001: "Yamaguchi Genki Densetsu" tại Kirara-haku, tỉnh Yamaguchi.
- 2004: "Abordage -Sengen Kougeki-" tại Nippon Budokan, với sự góp mặt của Sho Aikawa, Aya Ueto, Takashi Miike, Eiko Koike, Mirai Yamamoto, Kippei Shiina, và Chihara Brothers.
- 2007: "Taiyo no Fune" (Con thuyền Mặt trời) tại Tokyo Dome, với sự tham gia của Masahiro Matsuoka, Aya Ueto, Antonio Inoki, Yuki Kudo, và Tsuyoshi Nagabuchi.
- 2009: "Inochi no Matsuri -FESTIVAL OF LIFE-" tại Công viên Văn hóa Garuda Wisnu Kencana, Bali, Indonesia.
- 2010: "Shichinin no Samurai" (Bảy Samurai) tại Ariake Coliseum, Tokyo.
- 2012: "Hello!! China", kỷ niệm 40 năm bình thường hóa quan hệ Nhật Bản-Trung Quốc, tại Sân vận động Bóng rổ Olympic Bắc Kinh.
- 2014: "Hello!! Istanbul" tại Biệt thự Esma Sultan, Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ.
5. Các tác phẩm Thiết kế khác
Bên cạnh thời trang cao cấp và sản xuất các "Super Show", Kansai Yamamoto còn đóng góp tài năng của mình vào nhiều lĩnh vực thiết kế khác.
5.1. Thiết kế Đồng phục Học đường
Kansai Yamamoto đã thiết kế đồng phục cho nhiều trường trung học và cao đẳng trên khắp Nhật Bản. Một số trường đáng chú ý bao gồm:
- Trường Trung học Cơ sở và Trung học Phổ thông Hakuoh Hyogo
- Trường Trung học Cơ sở và Trung học Phổ thông Okayama Hakuoh
- Trường Trung học Phổ thông Mito Kiryo, tỉnh Ibaraki
- Trường Trung học Phổ thông Seian Josei Kyoto
- Trường Trung học Phổ thông Nagasaki Nanzan
- Trường Trung học Phổ thông Nakano, tỉnh Nagano
- Trường Trung học Phổ thông Tomita, tỉnh Gifu
- Trường Trung học Phổ thông Takaoka Koryo, tỉnh Toyama (1992-1999)
- Trường Trung học Phổ thông Toyama Minami, tỉnh Toyama
- Trường Trung học Công nghiệp Gifu, tỉnh Gifu (trường cũ của ông)
- Trường Cao đẳng Kỹ thuật Kagawa (cơ sở Takamatsu)
- Trường Trung học Phổ thông Konan, tỉnh Fukushima
- Trường Trung học Phổ thông Sapporo Hokuto
- Trường Trung học Phổ thông Công lập Wakayama, tỉnh Wakayama
- Trường Trung học Phổ thông Hokuto Kashiwayo Hokkaido
5.2. Thiết kế Giao thông vận tải
Ông cũng đã có những đóng góp đáng kể trong lĩnh vực giao thông công cộng, đặc biệt là thiết kế tàu và đồng phục:
- Thiết kế tàu Keisei Electric Railway Skyliner thế hệ thứ 2 (bắt đầu hoạt động năm 2010), kết nối Sân bay Quốc tế Narita với trung tâm Tokyo. Ông đã trực tiếp sơn 7 màu mẫu lên đoàn tàu để chọn ra màu sắc phù hợp nhất.
- Thiết kế logo "SKYLiNER" cho tàu Skyliner.
- Thiết kế đồng phục cho nhân viên lái tàu và nhân viên nhà ga của Tập đoàn Đường sắt Keisei (năm 2010).
5.3. Khác
Ngoài ra, ông còn thiết kế một số không gian khác, như sảnh Sky Lounge và nhà ăn sinh viên tầng B1 của Đại học Kokushikan (cơ sở Setagaya Campus/Umeoka Campus).
6. Triển lãm và Hồi tưởng
Các triển lãm đã vinh danh những đóng góp nghệ thuật và di sản đặc biệt của Kansai Yamamoto.
6.1. Các triển lãm đáng chú ý
Những tác phẩm của ông đã được trưng bày trong các triển lãm lớn tại nhiều bảo tàng và tổ chức văn hóa danh tiếng:
- Năm 2008, một triển lãm mang tên "Netsuki Shinten: Kansai Genki Shugi" (hay "Triển lãm Đam mê: Nguyên tắc Năng lượng của Kansai") đã được tổ chức tại Bảo tàng Edo-Tokyo.
- Năm 2009, một cuộc triển lãm hồi tưởng lớn về các tác phẩm của Yamamoto đã được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia.
- Năm 2013, ông đã tổ chức một loạt các buổi trình diễn thời trang trực tiếp tại Bảo tàng Victoria và Albert ở London.
7. Các ấn phẩm
Kansai Yamamoto cũng là tác giả của nhiều cuốn sách, chia sẻ về triết lý và hành trình sáng tạo của mình:
- Super Fashion (Siêu Thời trang) (Kodansha, 1974)
- Kansai Kanzen Nensho (Kansai Toàn Nhiệt) (Shincho Bunko, 1983)
- Kansai Tetsumaru Zen Kodo - Mirai e Mukete (Kansai Tetsumaru Hành Động Toàn Diện - Hướng tới Tương lai) (Chikuma Shobo, 1987)
- Yamamoto Kansai Hello Jiko Hyo-gen - Bessatsu Kagai Jugyo Yokoso Senpai (Yamamoto Kansai Xin chào Biểu Hiện Bản Thân - Bài Học Ngoại Khóa Đặc Biệt Chào Mừng Tiền Bối) (KTC Chuo Shuppan, 2000)
- Shinyashinai! OK!! (Không Chết Đâu! OK!!) (Nihon Jitsugyo Shuppansha, 2004)
- Atsuki Kokoro Kansai no Nekketshu Go Jukka Jo (Trái Tim Nồng Nhiệt - 10 Điều Cốt Yếu Từ Kansai) (PHP Shinsho, 2008)
- Ue o Muite. (Hãy ngẩng đầu lên.) (Shodensha, 2012, đồng tác giả)
- Ue o Mukou, Nippon Waga Kuni ni wa Sekai ni Hokoru 'Tsuyosa' to 'Kibo' ga Aru (Hãy ngẩng đầu lên, Nhật Bản: Đất nước chúng ta có "Sức mạnh" và "Hy vọng" đáng tự hào trên thế giới) (PHP Kenkyusho, 2010, đồng tác giả với Yuji Yamamoto, Keiji Furuya, Ichiro Kamoshita, Seiichi Eto, Yoshihisa Furukawa)
8. Xuất hiện trên Truyền thông
Kansai Yamamoto đã tham gia vào nhiều hoạt động trên các phương tiện truyền thông khác nhau, thể hiện sự đa tài và phong cách độc đáo của ông.
8.1. Phim và Truyền hình
Ông đã có các vai diễn hoặc xuất hiện khách mời trong các tác phẩm phim và truyền hình:
- Ao no Honoo (Ngọn lửa xanh) (2003, Toho) - vai Sone Ryuji
- Ai no Ryukeichi (Nơi lưu đày của tình yêu)
- Turning Point (Điểm chuyển giao)
- Chugakusei Nikki (Nhật ký học sinh trung học)
- Watashi ga Kodomo Datta Koro Dasshutsu Kansai Yamamoto (Khi tôi còn là một đứa trẻ: Thoát khỏi Kansai Yamamoto) (ngày 1 tháng 10, 2008, NHK)
8.2. Quảng cáo và Truyền thông
Kansai Yamamoto cũng tham gia vào các chiến dịch quảng cáo thương mại, thường thể hiện phong cách độc đáo của ông hoặc có sự góp mặt của các thành viên gia đình:
- Quảng cáo "Gold Blend" của Nestlé Japan (trước đây là Nestlé Japan)
- Quảng cáo "Sakura Color Hyakunen Print" của Konica Minolta (trước đây là Konishiroku Photo Industry)
- Quảng cáo "Just Sizing - Corolla Axio ga Shinsen da" cho Toyota Corolla Axio (thế hệ thứ 10/model E140 bản sau) (tháng 10 2008 - tháng 3 2009), ông xuất hiện cùng con gái Mirai Yamamoto.
9. Giải thưởng và Vinh danh
Trong suốt sự nghiệp của mình, Kansai Yamamoto đã nhận được nhiều giải thưởng và vinh danh quan trọng, khẳng định tài năng và những đóng góp của ông cho ngành thời trang và nghệ thuật:
- Giải thưởng Soen lần thứ 21 (Fashion Editor Club Award)
- Giải thưởng Đặc biệt của Ban Giám khảo Giải thưởng Sự kiện Nhật Bản lần thứ 7
- Giải thưởng Quốc tế Giải thưởng Sáng tạo Tokyo lần thứ 7
- Giải thưởng Người đóng góp Văn hóa Trang phục Dân gian lần thứ 21 - Giải thưởng Văn hóa Quốc tế
- Giải thưởng Best Jeanist năm 2004
- Giải thưởng Biên tập viên Thời trang Tokyo năm 1977
- Giải thưởng Soen của Trường Cao đẳng Thời trang Bunka năm 1967
10. Đời tư và Gia đình
Cuộc sống cá nhân của Kansai Yamamoto, đặc biệt là mối quan hệ gia đình, đã có ảnh hưởng sâu sắc đến con người và triết lý sống của ông.
10.1. Mối quan hệ Gia đình
Môi trường gia đình của Kansai Yamamoto khá phức tạp. Cha ông là một người tự do, phóng khoáng và thiếu trách nhiệm trong các mối quan hệ với phụ nữ, thường xuyên bỏ bê việc nuôi dạy con cái. Có những lúc ông để Kansai, khi đó còn là học sinh trung học, trông nom cửa hàng rồi bỏ đi theo người phụ nữ khác. Những trải nghiệm đau buồn và cô đơn trong tuổi thơ đã khiến Kansai quyết tâm: "Tôi sẽ không bao giờ trở thành người đàn ông như cha mình. Khi kết hôn, tôi sẽ bảo vệ vợ con bằng cả mạng sống."
Ông có một con gái là Mirai Yamamoto (sinh năm 1974), một nữ diễn viên. Khi Mirai chào đời, Kansai đang trải qua giai đoạn khó khăn trong sự nghiệp thiết kế và sống trong cảnh nghèo khó. Ông đặt tên con là "Mirai" (có nghĩa là "Tương lai" trong tiếng Nhật) với hy vọng gửi gắm tất cả những ước mơ tốt đẹp vào con gái. Ông rất mực yêu thương con gái và đã thiết kế trang phục không chỉ cho Mirai mà còn cho con rể của mình, nam diễn viên Kippei Shiina, trong đám cưới của họ. Thậm chí, Kansai còn đảm nhận vai trò nhà sản xuất cho lễ cưới đó.
Ông có một em trai là Yoshihiko Yamamoto, hiện là chủ tịch của Kansai Super Studio. Ngoài ra, ông còn có một người em trai khác cùng cha khác mẹ là Yusuke Iseya, cũng là một diễn viên, kém ông 32 tuổi và kém con gái ông, Mirai, 2 tuổi.
11. Qua đời
Cái chết của Kansai Yamamoto là một mất mát lớn đối với thế giới thời trang và nghệ thuật.
11.1. Bệnh tật và Sự ra đi
Vào tháng 3 năm 2020, Kansai Yamamoto được chẩn đoán mắc bệnh bệnh bạch cầu tủy cấp tính. Ông công khai tình trạng bệnh của mình vào ngày 31 tháng 3, 2020, thông báo rằng ông đang nhập viện và điều trị. Dù đã chiến đấu với bệnh tật, ông đã qua đời một cách yên bình vào ngày 21 tháng 7, 2020, ở tuổi 76, trong vòng tay gia đình. Tin tức về sự ra đi của ông được con gái ông, nữ diễn viên Mirai Yamamoto, thông báo trên tài khoản Instagram của cô, và sau đó được xác nhận trên tài khoản chính thức của Kansai Yamamoto.
12. Di sản và Ảnh hưởng
Di sản của Kansai Yamamoto không chỉ giới hạn trong lĩnh vực thời trang mà còn lan tỏa sang nghệ thuật biểu diễn và văn hóa đại chúng, để lại một dấu ấn không thể phai mờ.
12.1. Tác động Văn hóa và Nghệ thuật
Các thiết kế độc đáo và tiên phong của Kansai Yamamoto đã có tác động sâu rộng đến xu hướng thời trang và nghệ thuật biểu diễn. Ông đã góp phần quan trọng trong việc phổ biến thẩm mỹ Nhật Bản ra toàn thế giới, đặc biệt thông qua sự hợp tác mang tính biểu tượng với David Bowie và việc đưa những yếu tố truyền thống như kimono và Kabuki vào các thiết kế hiện đại của mình. Phong cách "chủ nghĩa tối đa hoang dã" của ông đã thách challenged những quy ước và khuyến khích sự tự do biểu đạt. Ông cũng được bổ nhiệm làm thành viên của Hội đồng Tư vấn Quốc gia về Du lịch của Chính phủ Nhật Bản (VISIT JAPAN) và tham gia vào "Năm Trao đổi Công dân Nhật Bản-EU" năm 2005, cũng như là giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Nghệ thuật Osaka.
12.2. Tác phẩm Nghệ thuật Cuối cùng
Tác phẩm nghệ thuật cuối cùng của ông là "Áo khoác của Vua Hải Tặc" (海賊王のコートJapanese), được trưng bày tại triển lãm "BUSTERCALL=ONE PIECE" vào năm 2020. Tác phẩm này là một chiếc áo khoác mà ông hình dung Monkey D. Luffy sẽ mặc sau khi trở thành Vua Hải Tặc trong bộ truyện One Piece. Đây là một sự cống hiến cuối cùng cho tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ của ông và thể hiện tầm quan trọng của ông trong việc kết nối các lĩnh vực nghệ thuật khác nhau.