Abbas Kiarostami

1.1. Hoạt động nghệ thuật ban đầu

Trong thập niên 1960, Kiarostami hoạt động mạnh mẽ trong lĩnh vực quảng cáo với vai trò là một họa sĩ, nhà thiết kế và họa sĩ minh họa. Ông đã thiết kế nhiều áp phích và tạo ra khoảng 150 quảng cáo cho truyền hình Iran trong giai đoạn từ năm 1962 đến 1966.

Vào cuối thập niên 1960, Kiarostami bắt đầu tạo tiêu đề cho các bộ phim, bao gồm cả bộ phim Gheysar của Masoud Kimiai. Cùng thời điểm đó, ông cũng tham gia minh họa sách thiếu nhi, cho thấy sự đa dạng trong năng khiếu nghệ thuật và khả năng sáng tạo của mình trước khi chính thức bước vào con đường làm phim.

2.1. Thập niên 1970

Năm 1970, khi Làn sóng mới của điện ảnh Iran bắt đầu phát triển mạnh mẽ với bộ phim Gāv của Dariush Mehrjui, Abbas Kiarostami đã đóng góp vào việc thành lập một ban làm phim tại Viện Phát triển Trí tuệ Trẻ em và Thanh thiếu niên (Kanun) ở Tehran. Đây là một tổ chức phi lợi nhuận chuyên sản xuất phim giáo dục và là nền tảng cho sự nghiệp điện ảnh của ông.

Bộ phim đầu tay của Kanun, và cũng là tác phẩm đầu tiên của Kiarostami, là phim ngắn tân hiện thực dài 12 phút mang tên The Bread and Alley (1970), kể về cuộc chạm trán của một cậu học sinh với một con chó hung dữ. Tiếp đó là Breaktime vào năm 1972. Ban làm phim này sau đó đã trở thành một trong những hãng phim nổi tiếng nhất Iran, không chỉ sản xuất các tác phẩm của Kiarostami mà còn nhiều bộ phim Ba Tư được đánh giá cao như The Runner và Bashu, the Little Stranger.

Trong thập niên 1970, Kiarostami đã phát triển một phong cách làm phim mang tính cá nhân cao. Khi nói về bộ phim đầu tiên của mình, ông chia sẻ rằng The Bread and Alley là một trải nghiệm điện ảnh rất khó khăn, khi phải làm việc với một đứa trẻ rất nhỏ, một con chó và một ê-kíp không chuyên nghiệp. Ông thừa nhận rằng mình đã không tuân theo các quy ước làm phim truyền thống mà người quay phim của ông đã quen thuộc.

Sau The Experience (1973), Kiarostami tiếp tục ra mắt The Traveler (còn gọi là Mossafer) vào năm 1974. Bộ phim kể về Qassem Julayi, một cậu bé gặp nhiều vấn đề từ một thành phố nhỏ của Iran, quyết tâm đến Tehran để xem một trận bóng đá. Cậu bé lừa gạt bạn bè và hàng xóm để kiếm tiền, và cuối cùng đến sân vận động đúng lúc trận đấu bắt đầu, chỉ để gặp một tình tiết trớ trêu của số phận. Qua đó, bộ phim khám phá hành vi con người và sự cân bằng giữa đúng và sai, củng cố danh tiếng của Kiarostami về chủ nghĩa hiện thực, sự đơn giản trong cách kể chuyện và sự phức tạp trong phong cách, cũng như niềm đam mê của ông đối với những cuộc hành trình thể chất và tinh thần.

Năm 1975, Kiarostami đạo diễn hai phim ngắn là So Can I và Two Solutions for One Problem. Đầu năm 1976, ông phát hành Colors, sau đó là phim dài 54 phút A Wedding Suit, kể về ba thiếu niên mâu thuẫn về một bộ đồ cưới. Kiarostami sau đó đạo diễn Report (1977), với thời lượng 112 phút, dài hơn đáng kể so với các tác phẩm trước. Bộ phim xoay quanh cuộc đời một nhân viên thu thuế bị buộc tội nhận hối lộ, với chủ đề về tự tử. Năm 1979, ông sản xuất và đạo diễn First Case, Second Case.

2.2. Thập niên 1980

Vào đầu thập niên 1980, Kiarostami đạo diễn một số phim ngắn như Toothache (1980), Orderly or Disorderly (1981), và The Chorus (1982). Năm 1983, ông đạo diễn Fellow Citizen. Mãi đến khi phát hành Where Is the Friend's Home? (1987), ông mới bắt đầu được công nhận bên ngoài Iran. Những bộ phim này đã tạo nền tảng cho các tác phẩm sau này của ông.

Bộ phim Where Is the Friend's Home? kể một câu chuyện đơn giản về hành trình của một cậu học sinh tám tuổi tận tâm tìm cách trả lại cuốn vở cho bạn mình ở một làng lân cận, sợ rằng bạn mình sẽ bị đuổi học. Tác phẩm khắc họa những tín ngưỡng truyền thống của người dân nông thôn Iran và nổi bật với việc sử dụng chất thơ trong cảnh quan nông thôn Iran cũng như tính hiện thực, cả hai đều là những yếu tố quan trọng trong các tác phẩm của Kiarostami. Ông đã làm phim từ góc nhìn của một đứa trẻ.

Where Is the Friend's Home?, And Life Goes On (1992) (còn được biết đến với tên Life and Nothing More), và Through the Olive Trees (1994) được các nhà phê bình mô tả là Bộ ba Koker, vì cả ba bộ phim đều lấy bối cảnh làng Koker ở miền bắc Iran. Các bộ phim này cũng liên quan đến động đất Manjil-Rudbar 1990, thảm họa khiến 40.000 người thiệt mạng. Kiarostami sử dụng các chủ đề về sự sống, cái chết, sự thay đổi và tính liên tục để kết nối các bộ phim. Bộ ba này đã thành công tại Pháp vào những năm 1990 và các nước Tây Âu khác như Hà Lan, Thụy Điển, Đức và Phần Lan. Tuy nhiên, bản thân Kiarostami không coi ba bộ phim này là một bộ ba. Ông cho rằng hai tựa đề cuối cùng cộng với Taste of Cherry (1997) mới tạo thành một bộ ba, do chúng có chung chủ đề về sự quý giá của cuộc sống. Năm 1987, Kiarostami tham gia viết kịch bản cho The Key, một bộ phim mà ông đã biên tập nhưng không đạo diễn. Năm 1989, ông ra mắt Homework.

2.3. Thập niên 1990

Bộ phim đầu tiên của Kiarostami trong thập kỷ này là Close-Up (1990), kể lại câu chuyện về phiên tòa ngoài đời thực của một người đàn ông giả mạo nhà làm phim Mohsen Makhmalbaf, lừa một gia đình tin rằng họ sẽ đóng vai chính trong bộ phim mới của anh ta. Gia đình nghi ngờ động cơ trộm cắp cho trò lừa đảo này, nhưng kẻ giả mạo, Hossein Sabzian, lập luận rằng động cơ của anh ta phức tạp hơn. Bộ phim, vừa là tài liệu vừa là dàn dựng, xem xét sự biện minh về mặt đạo đức của Sabzian khi chiếm đoạt danh tính của Makhmalbaf, đặt câu hỏi về khả năng cảm nhận năng khiếu văn hóa và nghệ thuật của anh ta. Được xếp hạng thứ 42 trong danh sách 50 phim vĩ đại nhất mọi thời đại của Viện phim Anh, Close-Up nhận được lời khen ngợi từ các đạo diễn như Quentin Tarantino, Martin Scorsese, Werner Herzog, Jean-Luc Godard và Nanni Moretti và được phát hành rộng rãi khắp châu Âu.

Năm 1992, Kiarostami đạo diễn Life, and Nothing More..., được các nhà phê bình coi là bộ phim thứ hai trong Bộ ba Koker. Bộ phim kể về một người cha và con trai nhỏ của mình khi họ lái xe từ Tehran đến Koker để tìm kiếm hai cậu bé mà họ lo sợ có thể đã thiệt mạng trong trận động đất năm 1990. Khi hai cha con đi qua cảnh quan bị tàn phá, họ gặp những người sống sót sau động đất buộc phải tiếp tục cuộc sống của mình giữa thảm họa.

Cùng năm đó, Kiarostami đã giành được giải thưởng Prix Roberto Rossellini, giải thưởng điện ảnh chuyên nghiệp đầu tiên trong sự nghiệp của mình, cho việc đạo diễn bộ phim. Bộ phim cuối cùng của cái gọi là Bộ ba Koker là Through the Olive Trees (1994), mở rộng một cảnh phụ từ Life and Nothing More thành một bi kịch trung tâm. Các nhà phê bình như Adrian Martin đã gọi phong cách làm phim trong Bộ ba Koker là "kiểu sơ đồ", liên kết các mô hình zích-zắc trong cảnh quan và hình học của các lực lượng cuộc sống và thế giới. Một cảnh hồi tưởng về con đường zích-zắc trong Life and Nothing More... (1992) lần lượt gợi lại ký ức của khán giả về bộ phim trước đó, Where Is the Friend's Home? từ năm 1987, được quay trước trận động đất. Điều này tượng trưng liên kết với công cuộc tái thiết sau động đất trong Through the Olive Trees vào năm 1994. Năm 1995, Miramax Films đã phát hành Through the Olive Trees tại các rạp chiếu phim ở Hoa Kỳ.

Kiarostami tiếp theo đã viết kịch bản cho The Journey và The White Balloon (1995), cho cựu trợ lý của mình là Jafar Panahi. Giữa năm 1995 và 1996, ông tham gia sản xuất Lumière and Company, một sự hợp tác với 40 đạo diễn phim khác.

Kiarostami đã giành giải thưởng Cành cọ Vàng tại Liên hoan phim Cannes 1997 cho Taste of Cherry. Đây là bộ phim kể về một người đàn ông, ông Badii, quyết định tự tử. Bộ phim đề cập đến các chủ đề như đạo đức, tính hợp pháp của hành vi tự tử và ý nghĩa của lòng trắc ẩn.

Năm 1999, Kiarostami đạo diễn The Wind Will Carry Us, tác phẩm đã giành Giải thưởng Grand Jury Prize (Sư tử Bạc) tại Liên hoan phim quốc tế Venezia. Bộ phim đối lập quan điểm nông thôn và đô thị về phẩm giá lao động, đề cập đến các chủ đề về bình đẳng giới và lợi ích của tiến bộ, thông qua cuộc hành trình của một người lạ ở một làng hẻo lánh thuộc Kurdistan. Một đặc điểm bất thường của bộ phim là nhiều nhân vật được nghe tiếng nhưng không được nhìn thấy; ít nhất 13 đến 14 nhân vật nói chuyện trong phim không bao giờ xuất hiện.

2.4. Thập niên 2000

Năm 2000, tại lễ trao giải Liên hoan phim San Francisco, Kiarostami đã được trao giải Giải thưởng Akira Kurosawa cho thành tựu trọn đời trong lĩnh vực đạo diễn, nhưng ông đã gây bất ngờ cho mọi người khi trao lại giải thưởng này cho diễn viên kỳ cựu người Iran Behrooz Vossoughi vì những đóng góp của ông cho điện ảnh Iran.

Năm 2001, Kiarostami và trợ lý của ông, Seifollah Samadian, đã đến Kampala, Uganda theo yêu cầu của Quỹ Quốc tế về Phát triển Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc, để quay một bộ phim tài liệu về các chương trình hỗ trợ trẻ mồ côi ở Uganda. Ông ở lại đó mười ngày và thực hiện bộ phim ABC Africa. Chuyến đi ban đầu chỉ nhằm mục đích nghiên cứu để chuẩn bị cho việc quay phim, nhưng Kiarostami cuối cùng đã dựng toàn bộ bộ phim từ những cảnh quay video tại đó. Số lượng lớn trẻ mồ côi ở Uganda là do cha mẹ qua đời vì đại dịch HIV/AIDS ở châu Phi. Geoff Andrew, biên tập viên của Time Out và trưởng chương trình National Film Theatre, nhận xét về bộ phim: "Giống như bốn tác phẩm điện ảnh trước đó của ông, bộ phim này không nói về cái chết mà là về sự sống và cái chết: cách chúng liên kết với nhau, và thái độ chúng ta có thể chọn đối với sự tất yếu cộng sinh của chúng."

Năm sau, Kiarostami đạo diễn Ten, tiết lộ một phương pháp làm phim độc đáo và từ bỏ nhiều quy ước viết kịch bản. Kiarostami tập trung vào bức tranh xã hội-chính trị của Iran. Các hình ảnh được nhìn qua đôi mắt của một người phụ nữ khi cô lái xe qua các đường phố Tehran trong nhiều ngày. Cuộc hành trình của cô gồm mười cuộc trò chuyện với nhiều hành khách khác nhau, bao gồm em gái cô, một gái mại dâm đi nhờ xe, và một cô dâu bị bỏ rơi cùng đứa con trai nhỏ đòi hỏi. Phong cách làm phim này đã được nhiều nhà phê bình ca ngợi. A. O. Scott của The New York Times đã viết rằng Kiarostami, "ngoài việc có lẽ là nhà làm phim Iran được quốc tế ngưỡng mộ nhất trong thập kỷ qua, còn là một trong những bậc thầy thế giới về điện ảnh ô tô... Ông hiểu ô tô như một nơi để suy ngẫm, quan sát và, trên hết, để trò chuyện."

Năm 2003, Kiarostami đạo diễn Five, một bộ phim nghệ thuật với không có lời thoại hay nhân vật. Bộ phim bao gồm năm cảnh quay dài về thiên nhiên là các chuỗi quay một lần, được quay bằng máy quay DV cầm tay, dọc bờ biển Biển Caspi. Mặc dù bộ phim thiếu một cốt truyện rõ ràng, Geoff Andrew lập luận rằng bộ phim "hơn cả những bức ảnh đẹp". Ông nói thêm: "Được sắp xếp theo thứ tự, chúng tạo thành một dạng câu chuyện trừu tượng hoặc cảm xúc, chuyển động gợi cảm từ sự chia ly và cô độc đến cộng đồng, từ chuyển động đến nghỉ ngơi, gần như im lặng đến âm thanh và bài hát, từ ánh sáng đến bóng tối rồi lại trở về ánh sáng, kết thúc bằng một nốt nhạc của sự tái sinh và phục hồi." Ông lưu ý mức độ tinh xảo được che giấu sau sự đơn giản bề ngoài của hình ảnh.

Năm 2005, Kiarostami đóng góp phần giữa cho Tickets, một bộ phim tuyển tập lấy bối cảnh trên một chuyến tàu đi qua Ý. Các phân đoạn khác được đạo diễn bởi Ken Loach và Ermanno Olmi.

Năm 2008, Kiarostami đạo diễn bộ phim Shirin, với các cảnh quay cận cảnh của nhiều nữ diễn viên Iran nổi tiếng và nữ diễn viên Pháp Juliette Binoche khi họ xem một bộ phim dựa trên câu chuyện tình lãng mạn Ba Tư bán thần thoại về Khosrow and Shirin, với các chủ đề về sự tự hy sinh của phụ nữ. Bộ phim được mô tả là "một cuộc khám phá hấp dẫn về mối quan hệ giữa hình ảnh, âm thanh và sự quan sát của khán giả nữ."

Mùa hè năm đó, ông đạo diễn vở opera Così fan tutte của Wolfgang Amadeus Mozart, do Christophe Rousset chỉ huy tại Festival d'Aix-en-Provence, với sự tham gia của William Shimell. Tuy nhiên, các buổi biểu diễn năm sau tại Nhà hát Opera Quốc gia Anh đã không thể thực hiện do ông bị từ chối cấp phép đi ra nước ngoài.

2.5. Thập niên 2010

Certified Copy (2010), một lần nữa với sự tham gia của Juliette Binoche, được thực hiện ở Tuscany và là bộ phim đầu tiên của Kiarostami được quay và sản xuất bên ngoài Iran. Câu chuyện về cuộc gặp gỡ giữa một người đàn ông Anh và một phụ nữ Pháp này đã tham gia tranh giải Cành cọ Vàng tại Liên hoan phim Cannes 2010. Peter Bradshaw của The Guardian mô tả bộ phim là một "sự kỳ lạ hấp dẫn", và nói rằng, "Certified Copy là bức chân dung giải cấu trúc của một cuộc hôn nhân, được thể hiện với sự nhiệt huyết tốt đẹp bởi Juliette Binoche, nhưng liên tục khó hiểu, dàn dựng và thường đơn giản là kỳ quái - một sự thất bại cao cấp theo cách đặc biệt nhất." Ông kết luận rằng bộ phim "rõ ràng là một ví dụ về kỹ thuật sáng tác của Kiarostami, mặc dù không phải là một ví dụ thành công." Tuy nhiên, Roger Ebert đã ca ngợi bộ phim, lưu ý rằng "Kiarostami khá xuất sắc trong cách ông tạo ra các không gian ngoài màn hình." Binoche đã giành giải Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất tại Cannes cho màn trình diễn của mình trong phim. Bộ phim áp chót của Kiarostami, Like Someone in Love, lấy bối cảnh và quay tại Nhật Bản, đã nhận được nhiều đánh giá tích cực từ các nhà phê bình.

Bộ phim cuối cùng của Kiarostami, 24 Frames, được phát hành sau khi ông qua đời vào năm 2017. Đây là một phim thử nghiệm dựa trên 24 bức ảnh tĩnh của Kiarostami, 24 Frames đã nhận được sự đón nhận rất tích cực từ giới phê bình, với điểm số 92% trên Rotten Tomatoes.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Kiarostami đã làm thành viên ban giám khảo tại nhiều liên hoan phim, đáng chú ý nhất là Liên hoan phim Cannes vào các năm 1993, 2002 và 2005. Ông cũng là chủ tịch ban giám khảo Caméra d'Or tại Liên hoan phim Cannes 2005. Ông được công bố là chủ tịch của Cinéfondation và các hạng mục phim ngắn của Liên hoan phim Cannes 2014. Các đại diện khác bao gồm Liên hoan phim Venezia vào năm 1985, Liên hoan phim quốc tế Locarno vào năm 1990, Liên hoan phim quốc tế San Sebastián vào năm 1996, Liên hoan phim quốc tế São Paulo vào năm 2004, Liên hoan phim Capalbio Cinema vào năm 2007 (trong đó ông là chủ tịch ban giám khảo), và Liên hoan phim và Âm nhạc Küstendorf vào năm 2011. Ông cũng thường xuyên xuất hiện tại nhiều liên hoan phim khác trên khắp Châu Âu, bao gồm Liên hoan phim Estoril ở Bồ Đào Nha.

3.1. Kỹ thuật điện ảnh độc đáo

Mặc dù Kiarostami thường được so sánh với Satyajit Ray, Vittorio De Sica, Éric Rohmer và Jacques Tati, các bộ phim của ông lại thể hiện một phong cách đặc trưng, thường sử dụng các kỹ thuật do chính ông sáng tạo.

Trong quá trình quay phim The Bread and Alley vào năm 1970, Kiarostami đã có những bất đồng lớn với nhà quay phim giàu kinh nghiệm của mình về cách quay cảnh cậu bé và con chó tấn công. Trong khi nhà quay phim muốn có các cảnh quay riêng biệt về cậu bé đang đến gần, một cảnh cận cảnh bàn tay cậu bé khi vào nhà và đóng cửa, tiếp theo là cảnh con chó, Kiarostami tin rằng nếu ba cảnh này có thể được quay liền mạch, nó sẽ tạo ra tác động sâu sắc hơn trong việc tạo ra sự căng thẳng cho tình huống. Cảnh quay đó mất khoảng 40 ngày để hoàn thành cho đến khi Kiarostami hoàn toàn hài lòng. Kiarostami sau đó nhận xét rằng việc chia cảnh sẽ làm gián đoạn nhịp điệu và nội dung cấu trúc của bộ phim, ông thích để cảnh quay diễn ra liền mạch.

Khác với các đạo diễn khác, Kiarostami không thể hiện sự quan tâm đến việc dàn dựng những cảnh chiến đấu hoành tráng hay những cảnh rượt đuổi phức tạp trong các tác phẩm quy mô lớn, thay vào đó, ông cố gắng uốn nắn phương tiện điện ảnh theo những thông số kỹ thuật riêng của mình. Kiarostami dường như đã định hình phong cách của mình với Bộ ba Koker, bao gồm vô số tài liệu tham khảo về chính các bộ phim của ông, kết nối các chủ đề và nội dung chung giữa mỗi bộ phim. Stephen Bransford đã lập luận rằng các bộ phim của Kiarostami không chứa các tham chiếu đến tác phẩm của các đạo diễn khác, mà được tạo ra theo cách tự tham chiếu. Bransford tin rằng các bộ phim của ông thường được tạo thành một phép biện chứng liên tục, với một bộ phim phản ánh và giải mã một phần một bộ phim trước đó.

Ông tiếp tục thử nghiệm với các phương thức quay phim mới, sử dụng các phương pháp và kỹ thuật đạo diễn khác nhau. Điển hình là Ten, được quay trong một chiếc ô tô đang di chuyển mà Kiarostami không có mặt. Ông đã đưa ra gợi ý cho các diễn viên về những gì phải làm, và một máy quay đặt trên bảng điều khiển đã quay họ khi họ lái xe quanh Tehran. Máy quay được phép quay, ghi lại khuôn mặt của những người tham gia trong thói quen hàng ngày của họ, sử dụng một loạt các cảnh quay cận cảnh cực độ. Ten là một thử nghiệm sử dụng máy ảnh kỹ thuật số để loại bỏ gần như hoàn toàn sự hiện diện của đạo diễn. Hướng đi mới này hướng tới một điện ảnh kỹ thuật số siêu nhỏ được định nghĩa là một thực tiễn làm phim kinh phí thấp, liên minh với nền tảng sản xuất kỹ thuật số.

Điện ảnh của Kiarostami đưa ra một định nghĩa khác về "phim". Theo các giáo sư điện ảnh như Jamsheed Akrami của Đại học William Paterson, Kiarostami luôn cố gắng định nghĩa lại phim bằng cách buộc khán giả phải tham gia nhiều hơn. Trong những năm cuối đời, ông cũng dần rút ngắn thời lượng trong các bộ phim của mình. Akrami cho rằng điều này làm giảm việc làm phim từ một nỗ lực tập thể thành một hình thức biểu đạt nghệ thuật thuần túy hơn, cơ bản hơn.

3.2. Thơ ca và hình ảnh

Ahmad Karimi-Hakkak của Đại học Maryland, College Park, lập luận rằng một khía cạnh trong phong cách điện ảnh của Kiarostami là khả năng nắm bắt được bản chất của thơ Ba Tư và tạo ra hình ảnh thơ mộng trong bối cảnh các bộ phim của ông. Trong một số bộ phim của ông như Where is the Friend's Home và The Wind Will Carry Us, thơ cổ điển Ba Tư được trích dẫn trực tiếp trong phim, làm nổi bật mối liên kết nghệ thuật và sự kết nối sâu sắc giữa chúng. Điều này lần lượt phản ánh mối liên hệ giữa quá khứ và hiện tại, giữa tính liên tục và sự thay đổi.

Các nhân vật đọc thơ chủ yếu từ nhà thơ Ba Tư cổ điển Omar Khayyám hoặc các nhà thơ Ba Tư hiện đại như Sohrab Sepehri và Forough Farrokhzad. Một cảnh trong The Wind Will Carry Us có một cảnh quay dài về một cánh đồng lúa mì với những cây lúa vàng óng ả lay động, qua đó vị bác sĩ, đi cùng nhà làm phim, đang lái xe tay ga trên một con đường quanh co. Để đáp lại lời nhận xét rằng thế giới bên kia tốt đẹp hơn thế giới này, vị bác sĩ đã đọc bài thơ của Khayyam:

Họ hứa hẹn những houri trên thiên đàng
Nhưng tôi sẽ nói rượu thì tốt hơn
Hãy lấy hiện tại cho những lời hứa hẹn
Tiếng trống từ xa nghe thật du dương

3.3. Chủ đề về sự sống và cái chết

Các khái niệm về sự thay đổi và tính liên tục, cùng với các chủ đề về sự sống và cái chết, đóng vai trò quan trọng trong các tác phẩm của Kiarostami. Trong Bộ ba Koker, những chủ đề này đóng vai trò trung tâm. Như được minh họa trong hậu quả của thảm họa động đất Manjil-Rudbar 1990, chúng cũng đại diện cho sức mạnh của khả năng phục hồi của con người để vượt qua và thách thức sự hủy diệt.

Không giống như các bộ phim Koker, truyền tải một khao khát sinh tồn bản năng, Taste of Cherry khám phá sự mong manh của cuộc sống và tập trung vào việc cuộc sống quý giá như thế nào. Một số nhà phê bình phim tin rằng sự kết hợp giữa các cảnh sáng và tối trong ngữ pháp điện ảnh của Kiarostami, chẳng hạn như trong Taste of Cherry và The Wind Will Carry Us, gợi ý sự tồn tại tương hỗ của cuộc sống với những khả năng vô tận, và cái chết như một khoảnh khắc thực tế trong cuộc đời mỗi người.

Sự "phức tạp" trong hình ảnh-âm thanh và cách tiếp cận triết học của Kiarostami đã dẫn đến những so sánh thường xuyên với các nhà làm phim "thần bí" như Andrei Tarkovsky và Robert Bresson. Mặc dù thừa nhận những khác biệt văn hóa đáng kể, phần lớn các bài viết phê bình phương Tây về Kiarostami đã định vị ông là một người tương đương với các đạo diễn này ở Iran, nhờ vào phong cách thơ ca "tâm linh" và cam kết đạo đức tương tự. Một số người còn so sánh một số hình ảnh trong phim của Kiarostami với các khái niệm Sufi. Trong khi hầu hết các nhà văn tiếng Anh, như David Sterritt và giáo sư điện ảnh Tây Ban Nha Alberto Elena, giải thích các bộ phim của Kiarostami là mang tính tâm linh, thì các nhà phê bình khác, bao gồm David Walsh và Hamish Ford, lại đánh giá ảnh hưởng của yếu tố tâm linh trong phim ông thấp hơn.

3.4. Hư cấu và phi hư cấu

Các bộ phim của Kiarostami chứa đựng một mức độ mơ hồ đáng kể, một sự pha trộn bất thường giữa sự đơn giản và phức tạp, và thường là sự kết hợp giữa các yếu tố hư cấu và tài liệu (docufiction). Kiarostami từng nói, "Chúng ta không bao giờ có thể đến gần sự thật trừ khi thông qua nói dối." Ranh giới giữa hư cấu và phi hư cấu giảm đáng kể trong điện ảnh của Kiarostami.

Triết gia Pháp Jean-Luc Nancy, khi viết về Kiarostami, đặc biệt là bộ phim Life and Nothing More..., đã lập luận rằng các bộ phim của ông không hoàn toàn là hư cấu cũng không hoàn toàn là tài liệu. Life and Nothing More..., ông cho rằng, không phải là sự tái hiện cũng không phải là phóng sự, mà đúng hơn là "bằng chứng":

[M]ọi thứ đều trông giống như phóng sự, nhưng mọi thứ đều nhấn mạnh (indique à l'évidence) rằng đó là hư cấu của một bộ phim tài liệu (thực tế, Kiarostami quay bộ phim này vài tháng sau trận động đất), và rằng nó đúng hơn là một tài liệu về "hư cấu": không phải theo nghĩa tưởng tượng ra cái không có thật, mà theo nghĩa rất cụ thể và chính xác của kỹ thuật, của nghệ thuật xây dựng hình ảnh. Bởi vì hình ảnh mà nhờ đó, mỗi lần, mỗi người mở ra một thế giới và tự đi trước mình trong đó (s'y précède) không phải là được cho sẵn (donnée toute faite) (như những hình ảnh của giấc mơ, ảo ảnh hoặc phim dở): nó cần được phát minh, cắt và dựng. Do đó, nó là bằng chứng, trong chừng mực mà, nếu một ngày tôi tình cờ nhìn con phố mà tôi đi lên đi xuống mười lần một ngày, tôi sẽ xây dựng trong chốc lát một bằng chứng mới về con phố của mình.

Sự tồn tại chống lại sự thờ ơ của sự sống và cái chết, nó sống vượt ra ngoài "sự sống" cơ học, nó luôn là sự đau buồn của chính nó, và là niềm vui của chính nó. Nó trở thành hình dáng, hình ảnh. Nó không trở nên xa lạ trong hình ảnh, mà nó được trình bày ở đó: hình ảnh là bằng chứng về sự tồn tại của nó, tính khách quan của sự khẳng định của nó. Suy nghĩ này-mà, đối với tôi, là chính suy nghĩ của bộ phim này [Life and Nothing More...]-là một suy nghĩ khó khăn, có lẽ là khó khăn nhất. Đó là một suy nghĩ chậm chạp, luôn trên đường đi, mở ra một con đường để chính con đường đó trở thành suy nghĩ. Đó là điều làm hỏng hình ảnh để hình ảnh trở thành suy nghĩ này, để chúng trở thành bằng chứng của suy nghĩ này-và không phải để "đại diện" cho nó.

6.1. Hoàn cảnh qua đời

Vào tháng 3 năm 2016, Kiarostami phải nhập viện do xuất huyết đường ruột và được báo cáo là đã rơi vào tình trạng hôn mê sau hai cuộc phẫu thuật. Các nguồn tin, bao gồm một phát ngôn viên của Bộ Y tế và Giáo dục Y tế, cho biết Kiarostami bị ung thư tiêu hóa. Tuy nhiên, vào ngày 3 tháng 4 năm 2016, Reza Paydar, giám đốc đội ngũ y tế của Kiarostami, đã ra tuyên bố phủ nhận việc nhà làm phim này bị ung thư.

Tuy nhiên, vào cuối tháng 6 năm đó, ông đã rời Iran để đến điều trị tại một bệnh viện ở Paris, Pháp, nơi ông qua đời vào ngày 4 tháng 7 năm 2016, hưởng thọ 76 tuổi. Một tuần trước khi qua đời, Kiarostami đã được mời tham gia Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh ở Hollywood như một phần trong nỗ lực tăng cường sự đa dạng của các giám khảo Oscar. Ali Ahani, Đại sứ Iran tại Pháp, tuyên bố rằng thi thể Kiarostami sẽ được chuyển về Iran để an táng tại nghĩa trang Behesht-e Zahra. Tuy nhiên, sau đó có thông báo rằng thi thể ông sẽ được an táng tại Lavasan, một thị trấn nghỉ dưỡng cách Tehran khoảng 40 km về phía đông bắc, theo ý nguyện của chính ông, sau khi được đưa từ Paris về Tehran. Thi thể ông được đưa về Sân bay quốc tế Imam Khomeini ở Tehran vào ngày 8 tháng 7 năm 2016, với sự hiện diện của đông đảo các đạo diễn, diễn viên và nghệ sĩ Iran tại sân bay để bày tỏ lòng tiếc thương.

Vào ngày 8 tháng 6 năm 2016, Mohammad Shirvani, một nhà làm phim và người bạn thân của Kiarostami, đã trích dẫn lời Kiarostami trên trang Facebook của mình: "Tôi không tin mình có thể đứng dậy và đạo diễn thêm phim nào nữa. Họ [đội ngũ y tế] đã hủy hoại nó [hệ tiêu hóa của ông]." Sau bình luận này, một chiến dịch đã được người Iran phát động trên cả Twitter và Facebook để điều tra khả năng có sai sót y tế trong quá trình điều trị của Kiarostami. Tuy nhiên, Ahmad Kiarostami, con trai lớn của ông, đã phủ nhận bất kỳ sai sót y tế nào trong quá trình điều trị của cha mình sau bình luận của Shirvani và nói rằng tình trạng sức khỏe của cha ông không đáng báo động. Sau cái chết của Kiarostami, Tiến sĩ Alireza Zali, Trưởng Hội đồng Y khoa Iran, đã gửi thư cho người đồng cấp Pháp, Patrick Bouet, kêu gọi ông gửi hồ sơ bệnh án của Kiarostami về Iran để điều tra thêm. Chín ngày sau cái chết của Kiarostami, vào ngày 13 tháng 7 năm 2016, gia đình ông đã chính thức khiếu nại về việc điều trị y tế sai sót thông qua bác sĩ riêng của Kiarostami. Dariush Mehrjui, một đạo diễn điện ảnh Iran nổi tiếng khác, cũng chỉ trích đội ngũ y tế đã điều trị cho Kiarostami và yêu cầu hành động pháp lý.

6.2. Tang lễ và phản ứng

Các nghệ sĩ, cơ quan văn hóa, quan chức chính phủ và người dân Iran đã tụ họp để tiễn đưa Kiarostami vào ngày 10 tháng 7 trong một tang lễ xúc động, sáu ngày sau khi ông qua đời tại Pháp. Buổi lễ được tổ chức tại Trung tâm Giáo dục Trí tuệ Trẻ em, nơi ông bắt đầu sự nghiệp làm phim của mình khoảng 40 năm trước. Những người tham dự cầm các biểu ngữ với tiêu đề phim của ông và hình ảnh những tấm áp phích nổi tiếng nhất của ông, khi họ ca ngợi những đóng góp mà Kiarostami đã mang lại cho văn hóa, và đặc biệt là cho điện ảnh Iran. Buổi lễ được dẫn dắt bởi diễn viên nổi tiếng người Iran Parviz Parastooie, và bao gồm các bài phát biểu của họa sĩ Aidin Aghdashlou và đạo diễn từng đoạt giải Asghar Farhadi, người đã nhấn mạnh khả năng chuyên môn của ông. Sau đó, ông được an táng trong một buổi lễ riêng tư tại thị trấn Lavasan phía bắc Tehran.

Nhiều nhân vật nổi bật trong giới điện ảnh quốc tế đã bày tỏ sự tiếc thương sâu sắc trước sự ra đi của Kiarostami. Martin Scorsese cho biết ông "vô cùng sốc và đau buồn" trước tin tức này, gọi Kiarostami là "một trong những nghệ sĩ vĩ đại của chúng ta." Đạo diễn Iran từng đoạt giải Oscar Asghar Farhadi - người dự định bay đến Paris để thăm bạn mình - cho biết ông "rất buồn, hoàn toàn sốc." Mohsen Makhmalbaf cũng đồng tình, nói rằng điện ảnh Iran có được danh tiếng toàn cầu ngày nay là nhờ Kiarostami, nhưng sự nổi tiếng này lại không đi đôi với việc tác phẩm của ông được biết đến rộng rãi hơn ở quê nhà. Ông nói với The Guardian: "Kiarostami đã mang lại cho điện ảnh Iran uy tín quốc tế như ngày nay. Nhưng thật không may, các bộ phim của ông lại không được xem nhiều ở Iran. Ông đã thay đổi điện ảnh thế giới; ông đã làm nó tươi mới và nhân văn hơn, trái ngược với phiên bản thô cứng của Hollywood." Esin Celebi, cháu gái thứ 22 của nhà huyền môn và nhà thơ Ba Tư Jalal al-Din Rumi, cũng gửi lời chia buồn về sự ra đi của Kiarostami trong một thông điệp riêng. Văn phòng đại diện của Iran tại Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) cũng mở sổ tang để tưởng niệm Kiarostami.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani đã viết trên Twitter rằng "thái độ khác biệt và sâu sắc của đạo diễn đối với cuộc sống và lời mời gọi hòa bình và hữu nghị của ông" sẽ là một "thành tựu lâu dài." Ngoại trưởng Mohammad-Javad Zarif cũng cho biết cái chết của Kiarostami là một mất mát đối với điện ảnh quốc tế. Trong một tuyên bố, Tổng thống Pháp François Hollande ca ngợi đạo diễn vì đã tạo dựng "mối quan hệ nghệ thuật và tình bạn sâu sắc" với Pháp. Các phương tiện truyền thông lớn như The New York Times, CNN, The Guardian, The Huffington Post, The Independent, Associated Press, Euronews và Le Monde cũng đưa tin về cái chết của Kiarostami. The New York Times viết: "Abbas Kiarostami, Nhà làm phim Iran được ca ngợi, qua đời ở tuổi 76" và Peter Bradshaw đã bày tỏ lòng kính trọng đối với Kiarostami: "một bậc thầy về thơ điện ảnh tinh tế, tự chủ."

Đám đông tụ tập để viếng ông ở Paris đã tổ chức một buổi cầu nguyện bên Sông Seine. Sau đó, họ để những bức ảnh của Kiarostami trôi theo dòng sông, một khoảnh khắc biểu tượng để nói lời tạm biệt với một đạo diễn phim mà nhiều người Iran đã say mê.

7.1. Đánh giá từ giới phê bình và đồng nghiệp

Kiarostami đã nhận được sự hoan nghênh trên toàn thế giới từ cả khán giả và các nhà phê bình, và vào năm 1999, ông được bầu là đạo diễn phim Iran quan trọng nhất của thập niên 1990 trong hai cuộc thăm dò ý kiến của các nhà phê bình quốc tế. Bốn bộ phim của ông đã lọt vào top sáu trong cuộc bình chọn "Best of the '90s" của Cinematheque Ontario. Ông đã được công nhận từ các nhà lý thuyết phim, các nhà phê bình, cũng như các đồng nghiệp như Jean-Luc Godard, Nanni Moretti và Chris Marker. Akira Kurosawa nói về các bộ phim của Kiarostami: "Không từ ngữ nào có thể diễn tả cảm xúc của tôi về chúng... Khi Satyajit Ray qua đời, tôi rất chán nản. Nhưng sau khi xem các bộ phim của Kiarostami, tôi đã tạ ơn Chúa vì đã ban cho chúng ta đúng người để thay thế ông."

Các đạo diễn được giới phê bình đánh giá cao như Martin Scorsese đã nhận xét rằng "Kiarostami đại diện cho trình độ nghệ thuật cao nhất trong điện ảnh." Đạo diễn người Áo Michael Haneke cũng ngưỡng mộ các tác phẩm của Abbas Kiarostami là một trong những tác phẩm hay nhất của bất kỳ đạo diễn còn sống nào. Năm 2006, hội đồng phê bình của The Guardian đã xếp Kiarostami là đạo diễn phim đương đại phi Mỹ xuất sắc nhất.

7.2. Các vinh danh và giải thưởng tiêu biểu

Kiarostami đã nhận được sự ngưỡng mộ của khán giả và giới phê bình trên toàn thế giới, và tính đến năm 2000, ông đã nhận được ít nhất 70 giải thưởng. Dưới đây là một số giải thưởng tiêu biểu:

• Giải Đạo diễn xuất sắc nhất, Giải Đặc biệt của Ban giám khảo Liên hoan phim Fajr (1987) cho Where Is the Friend's Home?
• Giải Báo Đồng Liên hoan phim quốc tế Locarno (1989) cho Where Is the Friend's Home?
• Giải thưởng Prix Roberto Rossellini (1992)
• Giải Prix Cine Decouvertes (1992)
• Giải thưởng FIPRESCI Liên hoan phim quốc tế Istanbul (1992) cho Close-Up
• Giải thưởng François Truffaut (1993)
• Giải Bạc Hugo Liên hoan phim quốc tế Chicago (1994) cho Through the Olive Trees
• Giải Phê bình Liên hoan phim quốc tế São Paulo (1994) cho Through the Olive Trees
• Giải Bông Lúa Vàng Liên hoan phim quốc tế Valladolid (1994) cho Through the Olive Trees
• Giải thưởng Pier Paolo Pasolini (1995)
• Giải Đạo diễn xuất sắc nhất Liên hoan phim quốc tế Singapore (1995) cho Through the Olive Trees
• Bắc Đẩu Bội tinh (1996)
• Huy chương Federico Fellini, UNESCO (1997)
• Cành cọ Vàng, Liên hoan phim Cannes (1997) cho Taste of Cherry
• Giải Vàng Alexander Danh dự, Liên hoan phim quốc tế Thessaloniki (1999)
• Sư tử Bạc, Liên hoan phim Venezia (1999)
• Giải thưởng Akira Kurosawa (2000)
• Bằng tiến sĩ danh dự, École Normale Supérieure (2003)
• Giải thưởng Konrad Wolf (2003)
• Chủ tịch Ban giám khảo giải thưởng Caméra d'Or, Liên hoan phim Cannes (2005)
• Học bổng của Viện phim Anh (2005)
• Giải Báo Vàng Danh dự, Liên hoan phim quốc tế Locarno (2005)
• Giải thưởng Prix Henri-Langlois (2006)
• Bằng tiến sĩ danh dự, Đại học Toulouse (2007)
• Các bậc thầy vĩ đại của thế giới, Liên hoan phim quốc tế Kolkata (2007)
• Giải thưởng Danh dự cho nhà làm phim, Liên hoan phim Venezia (2008)
• Giải thưởng Jamshid Cup (2008)
• Bằng tiến sĩ danh dự, Đại học Paris (2010)
• Giải Thành tựu trọn đời vì đóng góp cho quay phim thế giới (BIAFF - Liên hoan phim nghệ thuật quốc tế Batumi, 2010)
• Giải Bông Lúa Vàng Liên hoan phim quốc tế Valladolid (2010) cho Certified Copy
• Huân chương Mặt trời mọc của Nhật Bản (2013)
• Huân chương Khoa học và Nghệ thuật Áo (2014)
• Giải Vàng Cam Danh dự, Liên hoan phim quốc tế Antalya (2014)

7.3. Phê bình và tranh cãi

Các nhà phê bình như Jonathan Rosenbaum đã lập luận rằng "không thể phủ nhận một thực tế rằng các bộ phim của Abbas Kiarostami gây chia rẽ khán giả - ở đất nước này, ở quê hương Iran của ông, và ở mọi nơi khác chúng được chiếu." Rosenbaum cho rằng những bất đồng và tranh cãi về các bộ phim của Kiarostami nảy sinh từ phong cách làm phim của ông, bởi vì những gì ở Hollywood được coi là thông tin cốt truyện cần thiết thường bị thiếu trong phim Kiarostami. Việc đặt máy quay, tương tự, thường thách thức kỳ vọng tiêu chuẩn của khán giả: trong các phân đoạn kết thúc của Life and Nothing More và Through the Olive Trees, khán giả buộc phải tự tưởng tượng lời thoại và hoàn cảnh của các cảnh quan trọng. Trong Homework và Close-Up, một phần của âm thanh được che giấu hoặc bị làm câm. Các nhà phê bình đã lập luận rằng sự tinh tế trong biểu hiện điện ảnh của Kiarostami phần lớn chống lại sự phân tích phê bình.

Trong khi Kiarostami đã giành được sự hoan nghênh đáng kể ở châu Âu cho một số bộ phim của mình, chính phủ Iran đã từ chối cho phép chiếu phim của ông. Ông đã phản ứng rằng: "Chính phủ đã quyết định không chiếu bất kỳ bộ phim nào của tôi trong 10 năm qua... Tôi nghĩ họ không hiểu phim của tôi và do đó ngăn cản việc chiếu chúng chỉ đề phòng có một thông điệp nào đó mà họ không muốn truyền tải."

Năm 2002, sau vụ Tấn công ngày 11 tháng 9, Kiarostami đã bị từ chối cấp visa để tham dự Liên hoan phim New York. Giám đốc liên hoan phim, Richard Peña, người đã mời ông, nói: "Đây là một dấu hiệu tồi tệ về những gì đang xảy ra ở đất nước tôi ngày nay, rằng không ai dường như nhận ra hoặc quan tâm đến loại tín hiệu tiêu cực này gửi đến toàn bộ Thế giới Hồi giáo." Đạo diễn phim Phần Lan Aki Kaurismäki đã tẩy chay liên hoan phim để phản đối. Kiarostami đã được Liên hoan phim New York, cũng như Đại học Ohio và Đại học Harvard mời.

Năm 2005, Trường Điện ảnh Luân Đôn đã tổ chức một hội thảo cũng như liên hoan các tác phẩm của Kiarostami, mang tên "Abbas Kiarostami: Những tầm nhìn của Nghệ sĩ". Ben Gibson, Giám đốc Trường Điện ảnh Luân Đôn, nói: "Rất ít người có sự minh bạch sáng tạo và trí tuệ để phát minh ra điện ảnh từ những yếu tố cơ bản nhất, từ nền tảng. Chúng tôi rất may mắn khi có cơ hội được chứng kiến một bậc thầy như Kiarostami suy nghĩ ngay lập tức." Sau đó ông được phong làm Cộng tác viên danh dự.

Năm 2007, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại và MoMA PS1 đã đồng tổ chức một liên hoan các tác phẩm của Kiarostami mang tên Abbas Kiarostami: Người tạo hình ảnh. Kiarostami và phong cách điện ảnh của ông đã trở thành chủ đề của nhiều cuốn sách và ba bộ phim: Opening Day of Close-Up (1996), đạo diễn bởi Nanni Moretti, Abbas Kiarostami: The Art of Living (2003), đạo diễn bởi Pat Collins và Fergus Daly, và Abbas Kiarostami: A Report (2014), đạo diễn bởi Bahman Maghsoudlou. Kiarostami là thành viên ban cố vấn của World Cinema Foundation. Được thành lập bởi đạo diễn Martin Scorsese, mục tiêu của quỹ là tìm kiếm và phục hồi các bộ phim điện ảnh thế giới đã bị bỏ quên từ lâu.

Vào tháng 8 năm 2020, Mania Akbari, người đóng vai chính trong Ten, đã cáo buộc Kiarostami đạo văn, cho rằng ông đã chỉnh sửa các cảnh quay riêng tư do Akbari thực hiện thành bộ phim mà không có sự cho phép của cô. Trong bộ phim ngắn năm 2019 của mình là Letter to My Mother, Amina Maher, con gái của Akbari, người cũng xuất hiện trong Ten, cho biết các cảnh quay của cô trong Ten được thực hiện mà cô không hề hay biết. Năm 2022, Akbari và Maher tiết lộ rằng họ đã yêu cầu nhà phân phối MK2 (company)_MK2^French ngừng lưu hành bộ phim, nhưng MK2 vẫn chưa phản hồi. Do đó, Viện phim Anh đã loại bỏ Ten khỏi buổi hồi tưởng về Kiarostami.

Cũng trong năm 2022, Akbari đã cáo buộc Kiarostami cưỡng hiếp cô hai lần: một lần ở Tehran khi cô 25 tuổi và ông khoảng 60 tuổi, và một lần ở Luân Đôn sau khi Ten ra mắt.

9.1. Phim dài

9.2. Phim ngắn