Theo van Gogh (đạo diễn)

1.1. Xuất thân và Quan hệ Gia đình

Theodoor van Gogh chào đời vào ngày 23 tháng 7 năm 1957 tại Den Haag, là con của ông Johan van Gogh và bà Anneke Vonhoff. Cha ông, Johan van Gogh, từng phục vụ trong cơ quan tình báo Hà Lan (nay là AIVD, trước đây gọi là BVD). Theo van Gogh được đặt tên theo người chú bên nội của ông, cũng tên là Theo, một chiến sĩ kháng chiến đã bị quân Đức Quốc xã bắt giữ và hành quyết trong thời kỳ chiếm đóng Hà Lan trong Thế chiến thứ hai.

Ông là chắt của Theo van Gogh, một nhà buôn bán nghệ thuật nổi tiếng và là em trai của họa sĩ lừng danh Vincent van Gogh. Mối liên hệ gia đình này đã tạo nên một phần nền tảng văn hóa và nghệ thuật trong cuộc đời ông.

1.2. Thời thơ ấu và Giáo dục

Theo van Gogh đã theo học tại Đại học Amsterdam chuyên ngành luật, nhưng sau đó ông đã bỏ học giữa chừng. Thay vì tiếp tục con đường học vấn truyền thống, ông đã chọn theo đuổi đam mê nghệ thuật và bắt đầu sự nghiệp của mình với vai trò quản lý sân khấu. Sự lựa chọn này đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng, đưa ông đến với điện ảnh và báo chí, nơi ông có thể tự do thể hiện quan điểm và tài năng của mình.

1.3. Tổ tiên

Gia phả của Theo van Gogh cho thấy mối liên hệ sâu sắc với giới nghệ thuật và trí thức Hà Lan. Ông là chắt của Theo van Gogh (1857-1891), một nhà buôn bán nghệ thuật và là em trai của họa sĩ Vincent van Gogh. Vợ của Theo van Gogh (người buôn bán nghệ thuật) là Johanna Bonger (1862-1925).

Cha của Theo van Gogh (đạo diễn) là Johan van Gogh (1922-2009), con trai của Vincent Willem van Gogh (1890-1978) và Josina Wibaut (1890-1933). Josina Wibaut là con gái của Floor Wibaut (1859-1936) và Mathilde Berdenis van Berlekom (1862-1952).

Mối liên hệ với Vincent van Gogh đã khiến Theo van Gogh trở thành một nhân vật có gia thế đáng chú ý trong xã hội Hà Lan, mặc dù ông tự tạo dựng con đường riêng của mình trong lĩnh vực điện ảnh và báo chí.

2.1. Đạo diễn phim

Theo van Gogh có niềm đam mê mãnh liệt với điện ảnh và đã ra mắt với tư cách đạo diễn trong bộ phim Luger vào năm 1982. Ông đã đạo diễn nhiều bộ phim, trong đó có một số tác phẩm nổi bật như Blind Date (1996) và In het belang van de staat (In het belang van de staat_{Vì lợi ích của quốc gia}^Dutch, 1997). Cả hai bộ phim này đều mang lại cho ông giải thưởng danh giá Gouden Kalf_{Gouden Kalf}^Dutch (giải thưởng điện ảnh hàng đầu của Hà Lan, tương đương Giải Oscar của Mỹ). Đặc biệt, cho bộ phim In het belang van de staat, ông còn nhận được "Chứng nhận Công trạng" từ Liên hoan phim Quốc tế San Francisco.

Nhiều bộ phim của ông mang chủ đề chính trị, phản ánh cái nhìn sắc bén của ông về xã hội. Bộ phim cuối cùng ông hoàn thành trước khi qua đời là 06/05 (2004), một bộ phim dựa trên sự kiện có thật về vụ ám sát chính trị gia Pim Fortuyn.

2.2. Nhà văn và Nhà báo

Từ những năm 1980, Theo van Gogh bắt đầu sự nghiệp viết lách với vai trò là một nhà bình luận báo chí. Ông thường sử dụng các chuyên mục của mình để bày tỏ sự thất vọng và chỉ trích gay gắt đối với các chính trị gia, diễn viên, đạo diễn phim, nhà văn và những người mà ông coi là một phần của "giới cầm quyền". Ông nổi tiếng với phong cách viết khiêu khích và trở thành một nhân vật gây tranh cãi, thường xuyên chỉ trích các nền văn hóa Hồi giáo.

Ông còn sử dụng trang web cá nhân của mình, De Gezonde Roker (De Gezonde Roker_{Người hút thuốc khỏe mạnh}^Dutch), để bày tỏ những lời chỉ trích mạnh mẽ về xã hội đa văn hóa. Ông từng nhận định rằng Hà Lan đang đứng trước nguy cơ trở thành "một cái gì đó giống như Belfast" do tình trạng bất ổn xã hội. Cuốn sách cuối cùng của ông, Allah weet het beter (Allah weet het beter_{Allah biết rõ hơn}^Dutch, 2003), là một tác phẩm mà trong đó ông mạnh mẽ lên án Hồi giáo. Ông là một nhà phê bình Hồi giáo nổi tiếng, đặc biệt là sau Cách mạng Hồi giáo Iran và Sự kiện 11 tháng 9.

2.3. Diễn viên và Các hoạt động khác

Ngoài vai trò đạo diễn và nhà văn, Theo van Gogh cũng thử sức với diễn xuất. Ông đã xuất hiện trong bộ phim De noorderlingen (De noorderlingen_{Những người phương Bắc}^Dutch, 1992). Từ những năm 1990, ông còn mở rộng hoạt động sang lĩnh vực truyền hình với vai trò nhà sản xuất.

3.1. Chỉ trích Hồi giáo và Quan điểm Xã hội

Theo van Gogh là một nhà phê bình Hồi giáo thẳng thắn, đặc biệt sau Cách mạng Hồi giáo Iran và Sự kiện 11 tháng 9 năm 2001. Cuốn sách cuối cùng của ông, Allah weet het beter (Allah weet het beter_{Allah biết rõ hơn}^Dutch, 2003), là một tác phẩm lên án mạnh mẽ Hồi giáo với giọng văn châm biếm và mỉa mai đặc trưng của ông.

Cùng với nhà văn và chính trị gia người Somalia gốc Hà Lan Ayaan Hirsi Ali, ông đã thực hiện bộ phim ngắn dài 10 phút mang tên Submission. Bộ phim này tập trung vào vấn đề bạo lực đối với phụ nữ trong các xã hội Hồi giáo, kể lại câu chuyện của bốn người phụ nữ Hồi giáo bị lạm dụng. Tiêu đề "Submission" là bản dịch tiếng Anh của từ "Islam" (có nghĩa là "sự quy phục"). Trong phim, cơ thể trần của những người phụ nữ được viết các đoạn văn từ Kinh Qur'an bằng henna, gợi liên tưởng đến các nghi lễ cưới truyền thống ở một số nền văn hóa. Họ quỳ gối cầu nguyện, kể lại câu chuyện của mình như thể đang nói chuyện với Allah, trong khi được che phủ bởi những tấm vải bán trong suốt.

Vào tháng 8 năm 2004, sau khi bộ phim được phát sóng trên truyền hình công cộng Hà Lan, tờ báo De Volkskrant đưa tin rằng nhà báo Francisco van Jole đã cáo buộc Ayaan Hirsi Ali và van Gogh đạo văn, cho rằng họ đã lấy ý tưởng từ nghệ sĩ video người Iran-Mỹ Shirin Neshat, người có tác phẩm sử dụng văn bản Ả Rập chiếu lên cơ thể.

Sau khi bộ phim được phát sóng, cả van Gogh và Hirsi Ali đều nhận được đe dọa tử vong. Tuy nhiên, van Gogh đã không coi trọng những lời đe dọa này và từ chối mọi sự bảo vệ. Theo Hirsi Ali, ông từng nói: "Không ai giết thằng ngốc làng cả", một cụm từ mà ông thường dùng để tự gọi mình.

Ông cũng là một nhà phê bình mạnh mẽ đối với xã hội đa văn hóa ở Hà Lan. Trên trang web của mình, De Gezonde Roker, ông bày tỏ quan điểm rằng Hà Lan đang đứng trước nguy cơ trở thành "một nơi giống như Belfast" do tình trạng bất ổn xã hội.

3.2. Xu hướng Chính trị

Theo van Gogh là một thành viên của phong trào Cộng hòa Hà Lan, ủng hộ việc bãi bỏ chế độ quân chủ tại Hà Lan. Ông là bạn thân và người ủng hộ chính trị gia gây tranh cãi Pim Fortuyn, người đã bị ám sát vào năm 2002. Ông cũng ủng hộ việc đề cử Ayaan Hirsi Ali vào Quốc hội Hà Lan, người sau đó đã đắc cử. Sinh ra ở Somalia, Hirsi Ali nhập cư vào Hà Lan để thoát khỏi một cuộc hôn nhân sắp đặt và trở thành một nhà văn, chính trị gia theo chủ nghĩa chủ nghĩa tự do.

5.1. Tổng quan Vụ án

Vào khoảng 9 giờ sáng ngày 2 tháng 11 năm 2004, Theo van Gogh đang đạp xe đi làm thì bị bắn nhiều phát (tám phát súng) và bị cắt cổ. Ông tử vong ngay tại hiện trường trên phố Linnaeusstraat, gần văn phòng Amsterdam East và một cửa hàng hoa. Kẻ tấn công đã để lại hai con dao găm trên thi thể ông, một trong số đó ghim một lá thư dài năm trang vào bụng ông.

5.2. Thủ phạm và Động cơ

Thủ phạm là Mohammed Bouyeri, một công dân Hà Lan gốc Maroc 26 tuổi. Bouyeri đã bị cảnh sát bắt giữ sau một cuộc truy đuổi. Các nhà chức trách cáo buộc rằng hắn có liên hệ với mạng lưới Hồi giáo cực đoan Hofstad Network tại Hà Lan. Lá thư mà Bouyeri để lại trên thi thể van Gogh chứa đựng những lời đe dọa tử vong đối với Ayaan Hirsi Ali, các nước phương Tây và người Do Thái. Lá thư cũng đề cập đến các hệ tư tưởng của tổ chức Ai Cập Jama'at al-Muslimin.

Bouyeri bị buộc tội giết người, âm mưu giết một số sĩ quan cảnh sát và người qua đường, tàng trữ vũ khí trái phép, và âm mưu giết người khác, bao gồm cả Ayaan Hirsi Ali. Hắn bị kết án vào ngày 26 tháng 7 năm 2005 và nhận án chung thân không có cơ hội ân xá.

5.3. Tang lễ và Hậu quả Trực tiếp

Vụ ám sát đã gây ra sự phẫn nộ và đau buồn sâu sắc trên khắp Hà Lan. Hoa, thư từ, tranh vẽ và các biểu hiện đau buồn khác đã được đặt tại hiện trường vụ án.

Lễ hỏa táng của Theo van Gogh diễn ra vào ngày 9 tháng 11. Trước khi qua đời, ông đã nói chuyện với bạn bè về mong muốn tang lễ của mình, vì lo sợ có thể không sống sót sau chuyến bay dự kiến đến Thành phố New York. Maarten van Rossem được người thân của van Gogh yêu cầu phát biểu tại tang lễ, điều mà ông thấy khó khăn vì muốn tránh những lời lẽ mang tính tận thế. Cha của van Gogh cho rằng con trai ông sẽ thích sự chú ý của truyền thông mà vụ giết người của ông đã tạo ra.

Ngay sau vụ ám sát, cảnh sát Hà Lan đã bắt giữ tám người bị cáo buộc thuộc một nhóm sau này được gọi là Hofstad Network. Sáu người bị giam giữ là công dân Hà Lan gốc Maroc, một người là Hà Lan gốc Algérie, và một người có hai quốc tịch Tây Ban Nha-Maroc. Cục Khiếu nại Phân biệt đối xử trên Internet của Hà Lan (MDI) đã nhận được nhiều khiếu nại về các trang web được cho là ca ngợi vụ giết người và đưa ra những lời đe dọa tử vong đối với những người khác.

5.4. Tác động Xã hội

Vụ ám sát Theo van Gogh đã gây ra một làn sóng phản ứng bạo lực và làm sâu sắc thêm sự phân cực trong xã hội Hà Lan. Bắt đầu với bốn vụ tấn công phóng hỏa nhằm vào các nhà thờ Hồi giáo vào cuối tuần từ ngày 5 đến 7 tháng 11, đã có nhiều vụ bạo lực trả đũa nhằm vào người Hồi giáo, bao gồm một quả bom phát nổ tại một trường học Hồi giáo ở Eindhoven. Trung tâm Giám sát Phân biệt chủng tộc và bài ngoại của Hà Lan đã ghi nhận tổng cộng 106 vụ bạo lực nhằm vào các mục tiêu Hồi giáo trong tháng 11. Cơ quan Cảnh sát Quốc gia Hà Lan (KLPD) ghi nhận 31 vụ bạo lực nhằm vào các nhà thờ Hồi giáo và trường học Hồi giáo từ ngày 23 tháng 11 đến ngày 13 tháng 3 năm 2005. Một vụ phóng hỏa đã phá hủy một trường tiểu học Hồi giáo ở Uden vào tháng 12 năm 2004. Đến ngày 8 tháng 11, các nhà thờ Thiên Chúa giáo cũng bị báo cáo là mục tiêu của các vụ phá hoại và phóng hỏa. Một báo cáo của Quỹ Anne Frank và Đại học Leiden đã ghi nhận tổng cộng 174 vụ bạo lực từ ngày 2 đến 30 tháng 11; trong đó, các nhà thờ Hồi giáo là mục tiêu của bạo lực 47 lần, và các nhà thờ Thiên Chúa giáo 13 lần.

Vụ giết người đã mở rộng và phân cực cuộc tranh luận ở Hà Lan về vị trí xã hội của hơn một triệu cư dân Hồi giáo của nước này. Nó cũng khiến truyền thống chủ nghĩa tự do của đất nước bị đặt câu hỏi thêm, chỉ hai năm sau vụ ám sát Pim Fortuyn. Để phản ứng rõ ràng chống lại các tuyên bố gây tranh cãi về các tôn giáo Hồi giáo, Thiên Chúa giáo và Do Thái giáo-như những gì van Gogh đã đưa ra-Bộ trưởng Tư pháp Hà Lan, Dân chủ Thiên chúa giáo Piet Hein Donner, đã đề xuất rằng luật báng bổ của Hà Lan nên được áp dụng nghiêm ngặt hơn hoặc được thắt chặt hơn. Đảng D66 theo chủ nghĩa tự do đã đề xuất bãi bỏ hoàn toàn luật báng bổ.

Geert Wilders, lúc đó là thành viên độc lập của Hạ viện, đã ủng hộ việc tạm dừng nhập cư từ các xã hội ngoài phương Tây trong năm năm, nói rằng: "Hà Lan đã quá khoan dung với những người không khoan dung quá lâu. Chúng ta không nên nhập khẩu một xã hội Hồi giáo chính trị lạc hậu vào đất nước chúng ta". Wilders và Ayaan Hirsi Ali đã phải sống ẩn náu trong vài tuần. Wilders đã được bảo vệ bởi vệ sĩ kể từ đó, và Hirsi Ali cuối cùng đã chuyển đến Hoa Kỳ.

7.1. Sách

• Engel (Engel_{Thiên thần}^Dutch, 1990)
• Er gebeurt nooit iets (Er gebeurt nooit iets_{Không có gì xảy ra cả}^Dutch, 1993)
• Sla ik mijn vrouw wel hard genug? (Sla ik mijn vrouw wel hard genug?_{Tôi có đánh vợ đủ mạnh không?}^Dutch, 1996)
• De gezonde roker (De gezonde roker_{Người hút thuốc khỏe mạnh}^Dutch, 2000)
• Allah weet het beter (Allah weet het beter_{Allah biết rõ hơn}^Dutch, 2003)
• De tranen van Mabel (De tranen van Mabel_{Những giọt nước mắt của Mabel}^Dutch, cùng với Tomas Ross, 2004)

7.2. Phim và Chương trình Truyền hình

• Luger (1982)
• Een dagje naar het strand (Een dagje naar het strand_{Một ngày ở bãi biển}^Dutch, 1984)
• Charley (1986)
• Terug naar Oegstgeest (Terug naar Oegstgeest_{Trở lại Oegstgeest}^Dutch, 1987)
• Loos (Loos_{Hoang dã}^Dutch, 1989)
• Vals licht (Vals licht_{Ánh sáng giả}^Dutch, 1993)
• Ilse verandert de geschiedenis (Ilse verandert de geschiedenis_{Ilse thay đổi lịch sử}^Dutch, 1993)
• 1-900 (1994)
• Reunie (Reunie_{Họp mặt}^Dutch, 1994)
• Eva (1994)
• Een galerij: De wanhoop van de sirene (Een galerij: De wanhoop van de sirene_{Một phòng trưng bày: Nỗi tuyệt vọng của nàng tiên cá}^Dutch, 1994)
• De eenzame oorlog van Koos Tak (De eenzame oorlog van Koos Tak_{Cuộc chiến đơn độc của Koos Tak}^Dutch, 1995)
• Blind Date (1996)
• Hoe ik mijn moeder vermordde (Hoe ik mijn moeder vermordde_{Cách tôi giết mẹ tôi}^Dutch, 1996)
• In het belang van de staat (In het belang van de staat_{Vì lợi ích của quốc gia}^Dutch, 1997)
• Au (Au_Ối^Dutch, 1997)
• De Pijnbank (De Pijnbank_{Ghế tra tấn}^Dutch, 1998)
• Baby Blue (2001)
• De nacht van Aalbers (De nacht van Aalbers_{Đêm của Aalbers}^Dutch, 2001)
• Najib en Julia (2002). Một vở kịch truyền hình dựa trên Romeo và Juliet của William Shakespeare, trong đó một cô gái thượng lưu da trắng có quan hệ tình cảm với một chàng trai trẻ giao bánh pizza gốc Maroc.
• Interview (2003), một bộ phim trong đó một nhà báo hoài nghi phỏng vấn một nữ diễn viên kiêm người nổi tiếng.
• Zien (Zien_Nhìn^Dutch, 2004)
• Submission: Phần 1 (2004). Phần đầu tiên trong một loạt phim dự kiến.
• Cool (2004), một bộ phim về những tội phạm trẻ tuổi, một số người gốc Maroc, tự đóng vai chính mình.
• 06/05 (2004). Một bộ phim chính kịch dựa trên sự kiện có thật về vụ ám sát Pim Fortuyn.
• Medea (2005). Một bản chuyển thể từ vở kịch Medea.

• Các dự án dang dở*
• Bad (Một "phim đường trường đồng tính nữ"). Dự kiến sản xuất vào năm 2005.
• Duizend en một ngày (Duizend en één dag_{Một nghìn lẻ một ngày}^Dutch). Một loạt phim chính kịch về những người Hồi giáo trẻ tuổi đấu tranh với đức tin của họ. Mặc dù dự án này chưa đạt đến giai đoạn tiền sản xuất, van Gogh đã tìm được một đài truyền hình cho loạt phim này: Tổ chức Truyền hình Hồi giáo Hà Lan NMO.