Dương Tử Quỳnh

1. Thời thơ ấu và giáo dục

Dương Tử Quỳnh sinh ra tại Ipoh, Perak, Malaysia, trong một gia đình người Malaysia gốc Hoa có nguồn gốc từ Phúc Kiến và Quảng Đông. Cha bà là Yeoh Kian-teik (1925-2014), một luật sư và chính trị gia, từng được bầu làm Thượng nghị sĩ Malaysia từ năm 1959 đến 1969 với tư cách là thành viên của Hiệp hội người Hoa Malaysia của Perak. Ông cũng là Chủ tịch Hiệp hội Luật sư Perak và người sáng lập "Sri Maju" vào năm 1975, một dịch vụ xe khách liên tỉnh lớn ở Malaysia và Singapore. Mẹ bà là Janet Yeoh.

Bà lớn lên nói tiếng Anh với cha mình và có thể hiểu một chút tiếng Quảng Đông Malaysia từ bà ngoại, người sống cùng gia đình. Bà đã học nói tiếng Quảng Đông và tiếng Quan thoại một cách trôi chảy vào những năm 1980 và 1990 sau khi bắt đầu sự nghiệp ở Hồng Kông. Tuy nhiên, bà chưa bao giờ học đọc hay viết chữ Hán, điều mà bà cho là hối tiếc lớn nhất của mình.

Từ nhỏ, Dương Tử Quỳnh đã rất đam mê khiêu vũ, bắt đầu học múa ballet từ năm bốn tuổi. Bà theo học tại trường nữ sinh SMK Main Convent, Ipoh. Năm 15 tuổi, bà cùng cha mẹ chuyển đến Vương quốc Anh. Tại đây, bà theo học tại The Hammond School ở Chester, nơi bà bắt đầu đào tạo để trở thành một vũ công ballet. Tuy nhiên, một chấn thương cột sống đã ngăn cản bà trở thành một vũ công ballet chuyên nghiệp, và bà chuyển hướng sang học biên đạo múa và các bộ môn nghệ thuật khác. Bà nhận bằng Cử nhân Nghệ thuật từ Crewe + Alsager College of Higher Education vào năm 1983.

2. Sự nghiệp

Sự nghiệp của Dương Tử Quỳnh đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ những bước đầu tiên tại Hồng Kông đến thành công vang dội trên trường quốc tế, với những vai diễn đa dạng và những giải thưởng danh giá.

2.2. Trở lại với tư cách ngôi sao hành động (1992-2001)

Sau năm năm kết hôn, Dương Tử Quỳnh ly hôn Poon và trở lại diễn xuất với Câu chuyện cảnh sát 3: Siêu cảnh sát (1992). Bà xuất hiện trong Đông phương tam hiệp (1993), và các bộ phim của Yuen Woo-ping như Tai Chi Master và Vịnh Xuân quyền lần lượt vào năm 1993 và 1994.

Bà đổi nghệ danh trở lại thành Michelle Yeoh khi bắt đầu sự nghiệp Hollywood với Tomorrow Never Dies vào năm 1997. Trong bộ phim James Bond năm 1997, bà đóng vai Wai Lin đối đầu với ngôi sao Pierce Brosnan. Brosnan rất ấn tượng, mô tả bà là một "nữ diễn viên tuyệt vời", người "nghiêm túc và tận tâm với công việc của mình". Ông gọi bà là "James Bond nữ" để nói về khả năng chiến đấu của bà. Dương Tử Quỳnh muốn tự mình thực hiện các pha nguy hiểm nhưng bị đạo diễn Roger Spottiswoode ngăn cản vì ông cho rằng quá nguy hiểm. Tuy nhiên, bà đã tự mình thực hiện tất cả các cảnh chiến đấu.

Năm 1997, Dương Tử Quỳnh đóng vai Soong Ai-ling trong bộ phim đoạt giải Chị em nhà họ Tống. Dương Tử Quỳnh được đạo diễn Lý An mời đóng vai Du Tú Liên trong bộ phim võ thuật tiếng Quan thoại đầu tiên của bà, Ngọa hổ tàng long (2000). Bà không nói tiếng Quan thoại cho đến những năm 2000, và bà phải học các câu thoại tiếng Quan thoại cho Ngọa hổ tàng long bằng phiên âm ngữ âm. Bộ phim đã thành công vang dội trên trường quốc tế, và giúp Dương Tử Quỳnh nhận được đề cử Giải BAFTA năm 2000 cho Giải BAFTA cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.

2.3. Thành công quốc tế và các vai diễn đa dạng (2002-2016)

Năm 2002, Dương Tử Quỳnh sản xuất bộ phim tiếng Anh đầu tiên của mình, The Touch, thông qua công ty sản xuất riêng của bà là Mythical Films. Năm 2004, Dương Tử Quỳnh gặp Jean Todt, một giám đốc điều hành đua xe người Pháp, tại Thượng Hải trong một sự kiện quảng bá cho Ferrari. Họ đã đính hôn vào cuối năm đó.

Năm 2005, Dương Tử Quỳnh đóng vai Mameha trong bộ phim chuyển thể từ Hồi ức của một Geisha, và bà tiếp tục công việc tiếng Anh của mình vào năm 2007 với Sunshine. Năm 2008, Dương Tử Quỳnh đóng vai chính trong bộ phim hành động giả tưởng Xác ướp 3: Lăng mộ Tần Vương cùng với Brendan Fraser và Lý Liên Kiệt. Năm 2011, bà hóa thân thành Aung San Suu Kyi trong bộ phim The Lady của Luc Besson. Dương Tử Quỳnh bị chính phủ Myanmar đưa vào danh sách đen vì bị cáo buộc liên quan đến việc tham gia The Lady; bà bị từ chối nhập cảnh vào Myanmar vào ngày 22 tháng 6 năm 2011 và bị trục xuất ngay trong ngày.

Tháng 10 năm 2011, Dương Tử Quỳnh được Guerlain chọn làm đại sứ chăm sóc da. Vai trò của Dương Tử Quỳnh là giúp tăng cường mối quan hệ của công ty mỹ phẩm Pháp với Châu Á.

Dương Tử Quỳnh không lấn sân sang truyền hình cho đến năm 2015, với vai diễn đầu tiên là Mei Foster, vợ của Đại sứ Anh tại Thái Lan, người bí mật là một điệp viên Bắc Triều Tiên tên Li-Na, trong mùa thứ năm của loạt phim Cinemax/Sky Strike Back.

2.4. Sự tán thưởng của giới phê bình và thành công về giải thưởng (2017-Hiện tại)

Năm 2016, Dương Tử Quỳnh được chọn vào vai Thuyền trưởng Starfleet Philippa Georgiou của tàu USS Shenzhou trong loạt phim Star Trek: Discovery, và sau đó xuất hiện định kỳ với vai trò bản sao "gương" của Georgiou trong loạt phim. Dương Tử Quỳnh tiếp tục đóng vai này trong ba mùa, nhận được sự hoan nghênh của giới phê bình và trở thành một nhân vật được người hâm mộ yêu thích. Sau thành công của Star Trek: Discovery, một loạt phim phụ với Dương Tử Quỳnh trong vai trò chính đã được đặt hàng vào năm 2019. Loạt phim này, tập trung vào nhân vật của Dương Tử Quỳnh, Hoàng đế Georgiou làm việc với tư cách là thành viên của Section 31, một tổ chức gián điệp thiên hà bí mật, vẫn đang "trong quá trình phát triển" tính đến tháng 1 năm 2023, nhưng vào tháng 4, Paramount+ đã thông báo rằng họ đã đặt hàng một bộ phim điện ảnh Star Trek: Section 31 với sự tham gia của Dương Tử Quỳnh, thay vì một loạt phim.

Năm 2018, Dương Tử Quỳnh đóng vai người mẹ gia trưởng Eleanor Young trong bộ phim Con nhà siêu giàu châu Á của Jon M. Chu, một bộ phim chuyển thể từ cuốn sách cùng tên của Kevin Kwan, đối đầu với Constance Wu và Henry Golding. Carlos Aguilar của TheWrap mô tả diễn xuất của bà là "thuyết phục một cách tinh tế". Năm 2019, bà đóng vai chủ cửa hàng chủ đề Giáng sinh "Santa" trong Giáng sinh năm ấy, cùng với Henry Golding và Emilia Clarke. Bộ phim đã thành công về doanh thu phòng vé, thu về hơn 121.00 M USD trên toàn thế giới. Dương Tử Quỳnh đóng vai Ying Nan trong bộ phim Shang-Chi và huyền thoại Thập Luân (2021) của Marvel Studios, do Destin Daniel Cretton đạo diễn. Tại The Game Awards 2020, có thông báo rằng Dương Tử Quỳnh sẽ đóng vai chính trong Ark: The Animated Series, một loạt phim dựa trên trò chơi điện tử Ark: Survival Evolved của Studio Wildcard, trong đó bà đóng vai Meiyin Li, một thủ lĩnh nổi loạn người Trung Quốc thế kỷ thứ 3, được biết đến với biệt danh Nữ hoàng Quái thú.

Năm 2022, Dương Tử Quỳnh đóng vai chính trong bộ phim hài khoa học viễn tưởng Everything Everywhere All at Once của bộ đôi đạo diễn Daniels, được phát hành vào tháng 3 năm 2022 và nhận được sự hoan nghênh rộng rãi từ giới phê bình. Trong phim, bà đóng vai Evelyn Quan Wang, một chủ tiệm giặt là đang gặp khó khăn, một vai diễn được giới phê bình ca ngợi rộng rãi, với David Ehrlich của IndieWire tuyên bố đó là "diễn xuất vĩ đại nhất mà Michelle Yeoh từng thể hiện". Chính nhờ vai diễn này mà Dương Tử Quỳnh đã giành được giải Quả cầu vàng đầu tiên (trở thành nữ diễn viên Malaysia đầu tiên giành Giải Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất trong phim điện ảnh - Nhạc kịch hoặc Hài tại Giải Quả cầu vàng), đề cử và chiến thắng Independent Spirit Awards đầu tiên, đề cử và chiến thắng Giải Oscar đầu tiên, đề cử Giải BAFTA thứ hai, và đề cử Giải Critics' Choice Awards đầu tiên. Ngoài ra, bà trở thành người phụ nữ châu Á đầu tiên giành bất kỳ hạng mục phim chính cá nhân nào tại Giải thưởng của Nghiệp đoàn Diễn viên Màn ảnh, giành Giải thưởng của Nghiệp đoàn Diễn viên Màn ảnh cho Nữ diễn viên chính xuất sắc. Bà cũng trở thành người Malaysia đầu tiên được đề cử và giành giải Oscar, và là người châu Á đầu tiên và người phụ nữ da màu thứ hai giành Giải Oscar cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.

Dương Tử Quỳnh xuất hiện trong loạt phim Disney+ American Born Chinese, dựa trên cuốn sách cùng tên của Gene Luen Yang. Bà đóng vai một nhà ngoại cảm cùng với Kenneth Branagh trong Án mạng ở Venice, phát hành năm 2023. Cùng năm đó, Dương Tử Quỳnh trở thành một thành viên Ủy ban Olympic Quốc tế, và có bài phát biểu tại ngày khai giảng năm học 2023 của Trường Luật Harvard.

Tháng 1 năm 2024, bà dẫn dắt loạt phim hài hành động gồm tám phần The Brothers Sun cho Netflix, nhận được những đánh giá tích cực. Sau đó, bà đóng vai Madame Morrible trong bộ phim chuyển thể hai phần của vở nhạc kịch Wicked do Jon M. Chu đạo diễn, với phần phim đầu tiên phát hành vào tháng 11 năm 2024, và phần phim thứ hai dự kiến vào tháng 11 năm 2025.

Tháng 5 năm 2024, Dương Tử Quỳnh được chọn vào vai chính một người nhân bản cùng với Hunter Schafer trong loạt phim truyền hình khoa học viễn tưởng của Amazon MGM Studios Blade Runner 2099. Bà cũng sẽ đóng vai nhà khoa học nhân loại Dr. Karina Mogue trong Avatar 4, dự kiến phát hành vào ngày 21 tháng 12 năm 2029.

3. Phim điện ảnh

4. Chương trình truyền hình

5. Giải thưởng và vinh danh

Dương Tử Quỳnh đã nhận được nhiều giải thưởng điện ảnh, truyền hình và các vinh danh khác trong suốt sự nghiệp của mình, bao gồm các giải thưởng quốc tế lớn và các danh hiệu cao quý.

Năm 1999, bà là thành viên ban giám khảo tại Liên hoan phim quốc tế Berlin lần thứ 49. Ngày 19 tháng 4 năm 2001, Dương Tử Quỳnh được trao tặng Darjah Datuk Paduka Mahkota Perak (DPMP), mang theo danh hiệu Dato', bởi Sultan Azlan Shah, Sultan Perak, bang quê hương bà, để ghi nhận sự nổi tiếng mà bà đã mang lại cho bang. Ngày 25 tháng 11 năm 2002, Dương Tử Quỳnh được vinh danh là Người trẻ xuất sắc nhất thế giới (TOYP) (Thành tựu văn hóa) bởi Junior Chamber International (JCI). Ngày 23 tháng 4 năm 2007, Tổng thống Pháp Jacques Chirac đã trao tặng Dương Tử Quỳnh danh hiệu Hiệp sĩ của Bắc Đẩu Bội tinh (Chevalier de la Légion d'honneur^French). Huân chương này được trao cho bà trong một buổi lễ tại Kuala Lumpur vào ngày 3 tháng 10 năm 2007. Bà được thăng cấp Sĩ quan của cùng Huân chương Pháp (Officier de la Légion d'honneur^French) bởi Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy vào ngày 14 tháng 3 năm 2012 tại một buổi lễ tổ chức tại dinh thự của tổng thống, Điện Élysée, vào ngày đó, và được thăng cấp Chỉ huy (Commandeur^French), danh dự cao nhất dành cho công dân không phải người Pháp, bởi François Hollande tại dinh thự chính thức của đại sứ Pháp ở Kuala Lumpur vào ngày 27 tháng 3 năm 2017.

Ngày 22 tháng 5 năm 2012, Dương Tử Quỳnh được trao tặng Darjah Seri Paduka Mahkota Perak (SPMP) mang theo danh hiệu Dato' Seri trong một buổi lễ trao tặng nhân dịp sinh nhật của Sultan Perak, Sultan Azlan Shah. Dương Tử Quỳnh nhận giải thưởng Xuất sắc trong Điện ảnh châu Á tại Giải thưởng Điện ảnh châu Á lần thứ 7 vào tháng 3 năm 2013 tại Hồng Kông. Ngày 1 tháng 6 năm 2013, Dương Tử Quỳnh được trao tặng Panglima Setia Mahkota (PSM) mang theo danh hiệu Tan Sri trong một buổi lễ trao tặng nhân dịp sinh nhật của Yang di-Pertuan Agong Tuanku Abdul Halim Mu'adzam Shah. Ngày 30 tháng 11 năm 2013, Dương Tử Quỳnh chủ trì với tư cách khách mời chính tại Liên hoan phim quốc tế Ấn Độ.

Ngày 12 tháng 2 năm 2016, Dương Tử Quỳnh được phong làm Officier^French của Huân chương Nghệ thuật và Văn học^French bởi đại sứ Pháp tại Kuala Lumpur, trở thành công dân Malaysia đầu tiên nhận danh hiệu đó. Dương Tử Quỳnh được đưa vào danh sách "100 Phụ nữ" của BBC năm 2020. Bà được đưa vào danh sách 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới của tạp chí Time năm 2022. Ngày 13 tháng 8 năm 2022, Dương Tử Quỳnh nhận bằng tiến sĩ danh dự về nghệ thuật từ Viện phim Mỹ vì những đóng góp xuất sắc của bà cho nghệ thuật điện ảnh. Bà trở thành nghệ sĩ châu Á đầu tiên nhận danh hiệu này. Ngày 9 tháng 12 năm 2022, Dương Tử Quỳnh nhận Giải thưởng Kirk Douglas từ Liên hoan phim quốc tế Santa Barbara.

Ngày 9 tháng 1 năm 2024, Dương Tử Quỳnh được trao Giải thưởng Pha lê của Diễn đàn Kinh tế Thế giới vì vai trò lãnh đạo văn hóa và những đóng góp của bà cho xã hội với tư cách là một nghệ sĩ xuất sắc. Ngày 3 tháng 5 năm 2024, Nhà Trắng thông báo Dương Tử Quỳnh sẽ nhận Huân chương Tự do Tổng thống, danh hiệu dân sự cao quý nhất của quốc gia. Dương Tử Quỳnh được vinh danh vì đã tiếp tục "phá vỡ các định kiến và làm phong phú văn hóa Mỹ".

6. Hoạt động và hoạt động từ thiện

Dương Tử Quỳnh dành phần lớn thời gian của mình cho các hoạt động từ thiện và xã hội, bao gồm cứu trợ thiên tai, HIV/AIDS, giảm nghèo, bảo tồn động vật, bình đẳng giới và an toàn giao thông. Bà là đại sứ và người vận động chính cho chiến dịch "Make Roads Safe" của FIA để được công nhận là ưu tiên phát triển và sức khỏe cộng đồng toàn cầu từ năm 2008. Trong số nhiều hoạt động thay mặt cho chiến dịch, bà đã thúc đẩy thiết kế đường an toàn hơn tại các sự kiện trên khắp thế giới, phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, Ngân hàng Phát triển Châu Á, Ngân hàng Thế giới, tham gia đi bộ để thúc đẩy an toàn giao thông tại cuộc đua Công thức 1, và phát động "Kêu gọi Thập kỷ Hành động vì An toàn Giao thông Đường bộ" tại một sự kiện ở Việt Nam do Quỹ Phòng chống Thương vong Châu Á tổ chức. Bà cũng quay một bộ phim tài liệu về an toàn giao thông đường bộ toàn cầu, Turning Point, một phiên bản của bộ phim này đã được chiếu trên BBC World News.

Dương Tử Quỳnh đã dành thời gian làm đại sứ WildAid cho các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng và là Đại sứ thiện chí cho Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cho sáng kiến Mục tiêu Phát triển Bền vững từ năm 2016. Dương Tử Quỳnh là người bảo trợ của dự án "Save China's Tigers" cam kết bảo vệ hổ Hoa Nam đang có nguy cơ tuyệt chủng. Bà cũng cùng với hai chú hổ con, những đại sứ động vật đầu tiên của UNDP, khởi động chiến dịch "Pandas for the Global Goals". Để nâng cao nhận thức về bảo tồn động vật hoang dã và biến đổi khí hậu, bà đã hợp tác với National Geographic để sản xuất bộ phim tài liệu Among the Great Apes with Michelle Yeoh, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của tiêu dùng có trách nhiệm, thời trang bền vững và các hoạt động kinh doanh có đạo đức. Năm 2013, bà chuyển sang vai trò nhà sản xuất điều hành cho dự án Pad Yatra: A Green Odyssey. Bộ phim ghi lại hành trình của 700 người, do Gyalwang Drukpa thứ 12 dẫn đầu, đến dãy núi Himalaya đầy hiểm trở. Họ đã đi được 724203 m ^{(450 mile)}, trồng 50.00 K cây, và giáo dục người dân làng về trách nhiệm môi trường.



Hoạt động của Dương Tử Quỳnh mở rộng sang các vấn đề sức khỏe và phúc lợi, từ việc bảo trợ đến làm đại sứ, thông qua các tổ chức bao gồm AIDS Concern, Quỹ Ung thư Hồng Kông, amfAR, Live To Love, và Viện Não Paris. Bà cũng tham gia nhóm ủy viên của UNAIDS, và phục vụ trong hội đồng quản trị của Quỹ Suu, một tổ chức từ thiện phi chính trị được thành lập để hỗ trợ sức khỏe, giáo dục, nhân quyền và phát triển của người dân Myanmar. Là một trong những người sống sót sau trận động đất Nepal năm 2015, sau khi sơ tán, bà đã trở lại quốc gia bị thiên tai để giúp đỡ những người bị ảnh hưởng và quyên góp 100.00 K EUR cho các nạn nhân.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Dương Tử Quỳnh luôn thể hiện những vai diễn mạnh mẽ và kiên quyết chống lại các định kiến. Sau Tomorrow Never Dies, bà đã không làm việc trong gần hai năm do những vai diễn rập khuôn được đề nghị ở Mỹ. Bà nói với People: "Vào thời điểm đó (những năm 1990), những người trong ngành không thể thực sự phân biệt được liệu tôi là người Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc hay liệu tôi có nói tiếng Anh hay không. Họ sẽ nói rất to và rất chậm". Bà đã từ lâu lên tiếng về phân biệt chủng tộc ở Hollywood, thường là trong bài phát biểu nhận giải tại Giải Quả cầu vàng. Ngày sau khi giành giải Oscar, bà đã xuất bản một bài luận ý kiến trên The New York Times kêu gọi bình đẳng giới thực sự.

7. Đời tư

Dương Tử Quỳnh kết hôn với doanh nhân Hồng Kông Dickson Poon, người nổi tiếng với quyền sở hữu các doanh nghiệp như Harvey Nichols và Charles Jourdan, từ năm 1988 đến 1992. Từ năm 1998 đến 2000, Dương Tử Quỳnh hẹn hò và cuối cùng đã đính hôn với Alan Heldman, một bác sĩ tim mạch người Mỹ.

Năm 2004, bà bắt đầu hẹn hò với Jean Todt, khi đó là tổng giám đốc và CEO của Scuderia Ferrari và sau này là chủ tịch của FIA. Vào ngày 26 tháng 7 năm 2004, cặp đôi đã đính hôn. Tính đến năm 2019, bà sống ở Geneva, Thụy Sĩ, cùng với Todt. Trong một bài đăng trên Instagram, cựu tay đua Scuderia Ferrari Felipe Massa cho biết Dương Tử Quỳnh và Todt đã kết hôn vào ngày 27 tháng 7 năm 2023 tại Geneva.

Dương Tử Quỳnh không có con, và đã viện dẫn việc bà không thể có con là lý do chấm dứt cuộc hôn nhân đầu tiên của mình.

Dương Tử Quỳnh là một Phật tử và một nhà hoạt động. Dương Tử Quỳnh đã bày tỏ sự ủng hộ của mình đối với cựu thủ tướng Malaysia Najib Razak và liên minh chính trị Barisan Nasional trước Tổng tuyển cử Malaysia 2013. Năm 2022, bà nói với Vanity Fair rằng William Shakespeare và Stephen King là những tác giả yêu thích của bà và Tarzan là người hùng hư cấu yêu thích của bà.

8. Tầm ảnh hưởng và di sản

Trang web tổng hợp đánh giá phim Rotten Tomatoes đã xếp Dương Tử Quỳnh là nữ anh hùng hành động vĩ đại nhất mọi thời đại vào năm 2008. Năm 1997, bà được tạp chí People chọn là một trong "50 Người đẹp nhất thế giới", và năm 2009, cùng tạp chí này đã liệt kê bà vào danh sách "35 Người đẹp màn ảnh mọi thời đại". Năm 2022, tạp chí Time đã vinh danh bà là một trong 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới trong danh sách thường niên của mình và là Biểu tượng của năm. Năm 2024, bà nhận được Huân chương Tự do Tổng thống.

Dương Tử Quỳnh đã tạo ra một tác động đáng kể đến ngành công nghiệp điện ảnh, đặc biệt là trong việc phá vỡ các định kiến về phụ nữ châu Á ở Hollywood. Việc bà giành Giải Oscar cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất đã trở thành một cột mốc lịch sử, không chỉ là người châu Á đầu tiên mà còn là người Malaysia đầu tiên đạt được vinh dự này. Thành công của bà đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ diễn viên châu Á, khẳng định rằng tài năng và sự cống hiến có thể vượt qua mọi rào cản. Bà đã góp phần định hình lại hình ảnh phụ nữ châu Á trên màn ảnh, từ những vai diễn hành động mạnh mẽ đến những nhân vật phức tạp, đa chiều, đóng góp to lớn vào văn hóa đại chúng.

9. Xem thêm

• Danh sách người đoạt giải và đề cử giải Oscar gốc Á