1. Đầu đời
Đại Công tước Vladimir Kirillovich sinh ra trong bối cảnh hỗn loạn sau Cách mạng Nga và lớn lên trong cuộc sống lưu vong. Ông được giáo dục ở Anh và Pháp, nơi ông bắt đầu sự nghiệp ban đầu trước khi trở thành người đứng đầu Gia tộc Romanov.
1.1. Sinh ra và thời thơ ấu
Vladimir Kirillovich sinh ra là Hoàng tử Vladimir Kirillovich của Nga vào ngày 30 tháng 8 năm 1917 (tức ngày 17 tháng 8 theo lịch Julius) tại Porvoo, Đại Công quốc Phần Lan. Ông là con trai duy nhất của Đại Công tước Kirill Vladimirovich của Nga và Đại Công tước phu nhân Viktoria Feodorovna (tên khai sinh là Công chúa Victoria Melita của Saxe-Coburg và Gotha). Cả cha và mẹ của Vladimir đều là cháu của Sa hoàng Aleksandr II của Nga, do đó họ là anh em họ.
Ông được mô tả là một đứa trẻ to lớn, đẹp trai, giống Sa hoàng Aleksandr III của Nga, người chú của cha ông. Gia đình Vladimir đã phải chạy trốn đến Phần Lan sau Cách mạng Nga năm 1917. Đến năm 1920, gia đình rời Phần Lan, chuyển đến Coburg, Đức. Vào ngày 8 tháng 8 năm 1922, cha của Vladimir tự tuyên bố là Người Giám hộ ngai vàng Nga. Hai năm sau, vào ngày 31 tháng 8 năm 1924, cha ông đi xa hơn và tự xưng tước hiệu "Sa hoàng và Đấng Tự trị của toàn Nga". Với việc cha ông xưng tước hiệu Hoàng đế, Vladimir được ban tước hiệu Tsesarevich (người thừa kế ngai vàng) và Đại Công tước với tước xưng "Hoàng thân Điện hạ". Năm 1930, gia đình ông rời Đức đến Saint-Briac, Pháp, nơi cha ông thiết lập "triều đình lưu vong" của mình.
1.2. Cuộc sống lưu vong và giáo dục
Trong những năm 1930, Vladimir đã sống một thời gian ở Anh, theo học tại Đại học London. Sau đó, ông làm việc tại nhà máy sản xuất thiết bị nông nghiệp Blackstone ở Lincolnshire.
1.3. Sự nghiệp ban đầu và hoạt động
Sau khi hoàn thành việc học, ông trở về Pháp, chuyển đến Brittany và trở thành một chủ đất. Năm 1938, đã có những đề xuất rằng ông sẽ trở thành nhiếp chính của Carpatho-Ukraine, nhưng ông đã từ chối ý tưởng này, tuyên bố rằng ông sẽ không giúp "giải thể nước Nga".
2. Tuyên bố thừa kế ngai vàng và Thế chiến II
Sau cái chết của cha mình, Vladimir trở thành người đứng đầu Gia tộc Romanov và phải đối mặt với những thách thức lớn trong thời kỳ Thế chiến II, đặc biệt là áp lực từ Đức Quốc xã.
2.1. Tuyên bố đứng đầu Gia tộc Romanov
Vào ngày 12 tháng 10 năm 1938, sau cái chết của cha mình, Vladimir chính thức tiếp nhận vị trí người đứng đầu Gia tộc Hoàng gia Nga. Vị trí này ngụ ý tuyên bố quyền kế vị ngai vàng Nga, mặc dù Đế quốc Nga đã sụp đổ sau Cách mạng năm 1917.
2.2. Hành động trong Thế chiến II
Trong thời gian Thế chiến II, Vladimir sống tại Saint-Briac-sur-Mer ở Brittany, Pháp. Vào ngày 26 tháng 6 năm 1941, ông đã đưa ra một tuyên bố gây tranh cãi: "Trong giờ phút trọng đại này, khi Đức Quốc xã và gần như tất cả các quốc gia châu Âu đã tuyên bố một cuộc thập tự chinh chống lại Chủ nghĩa Cộng sản và Chủ nghĩa Bolshevism, những thứ đã nô dịch và áp bức người dân Nga trong hai mươi bốn năm, tôi kêu gọi tất cả những người con trung thành và tận tụy của Quê hương chúng ta: Hãy làm những gì có thể, hết khả năng của mình, để lật đổ chế độ Bolshevik và giải phóng Quê hương chúng ta khỏi ách thống trị khủng khiếp của Chủ nghĩa Cộng sản."
Tuy nhiên, vào năm 1942, Vladimir và đoàn tùy tùng của ông đã bị đưa vào một trại giam giữ tại Compiègne sau khi ông từ chối đưa ra một bản tuyên ngôn kêu gọi những người kiều dân Nga ủng hộ chiến tranh của Đức Quốc xã chống lại Liên Xô. Điều này cho thấy ông có lập trường phức tạp, vừa chống Cộng sản nhưng lại không sẵn lòng trở thành công cụ của Đức Quốc xã.
Năm 1944, quân đội Đức đã di chuyển gia đình ông vào sâu trong đất liền vì lo sợ một cuộc xâm lược từ bờ biển. Ban đầu, quân Đức đưa họ đến Paris, sau đó là Vittel, và cuối cùng là Đức. Vladimir sống trong một lâu đài thuộc sở hữu của chồng chị gái ông, Maria Kirillovna của Nga, ở Amorbach, Bayern, cho đến năm 1945. Sau thất bại của Đức, Vladimir lo sợ bị quân Liên Xô bắt giữ nên đã chuyển đến Áo và sau đó đến biên giới Liechtenstein. Ông đã cố gắng di chuyển cùng quân đội của Tướng Boris Smyslovsky và vượt biên, nhưng cả Liechtenstein lẫn Thụy Sĩ đều từ chối cấp thị thực xuất cảnh cho ông, vì vậy ông buộc phải ở lại Áo, nơi ông sống trong vùng chiếm đóng của Mỹ.
Sau đó, dì của Vladimir, Infanta Beatrice của Orléans-Borbon, đã giúp ông có được thị thực Tây Ban Nha. Ông sau đó sống cùng bà ở Sanlúcar de Barrameda.
3. Cuộc sống thời hậu chiến và tranh cãi kế vị
Sau Thế chiến II, cuộc sống của Đại Công tước Vladimir tập trung vào việc duy trì vai trò người đứng đầu gia tộc lưu vong và phải đối mặt với những tranh cãi gay gắt về quyền kế vị, đặc biệt liên quan đến cuộc hôn nhân của ông và việc định đoạt tương lai của triều đại Romanov.
3.1. Cuộc sống lưu vong thời hậu chiến
Sau chiến tranh, Vladimir dành phần lớn thời gian ở Madrid, Tây Ban Nha, và thường xuyên lui tới tài sản của ông ở Brittany, Pháp, cũng như ở Paris.
3.2. Hôn nhân và tranh cãi về tính hợp pháp
Vào ngày 13 tháng 8 năm 1948, Vladimir kết hôn với Công chúa Leonida Georgievna Bagration-Moukhransky tại Lausanne, Thụy Sĩ. Cuộc hôn nhân này đã gây ra nhiều tranh cãi lớn về tính hợp pháp của quyền kế vị trong Gia tộc Romanov.
Luật gia tộc Romanov trước cách mạng quy định rằng chỉ những người sinh ra từ một "hôn nhân bình đẳng" giữa một người thuộc vương triều Romanov và một thành viên của "gia đình hoàng gia hoặc chủ quyền" mới được đưa vào hàng kế vị ngai vàng Nga; con cái của các cuộc hôn nhân quý tiện bất dung (morganatic marriage) thì không đủ tư cách thừa kế ngai vàng hoặc địa vị vương triều. Gia đình mà Công chúa Leonida thuộc về, triều đại Bagrationi, từng là các vị vua ở Gruzia từ thời Trung cổ cho đến đầu thế kỷ 19. Tuy nhiên, không có tổ tiên nam giới nào của nhánh bà (Nhà Mukhrani) đã cai trị với tư cách là vua ở Gruzia kể từ năm 1505, và nhánh Bagration này đã được nhập tịch vào giới quý tộc không cai trị của Nga sau khi Gruzia bị sáp nhập vào Đế quốc Nga vào năm 1801. Mặc dù vậy, địa vị hoàng gia của Nhà Bagration đã được Nga công nhận trong Hiệp ước Georgievsk năm 1783 và được Vladimir Kirillovich "xác nhận" vào ngày 5 tháng 12 năm 1946 với tư cách là người đứng đầu tuyên bố của hoàng gia Nga. Tuy nhiên, Sa hoàng Nikolai II của Nga, vị hoàng đế cuối cùng của Đế quốc Nga, đã coi cuộc hôn nhân của Công chúa Tatiana Constantinova với một thành viên của gia đình này vào năm 1911 là quý tiện bất dung. Do đó, một số tranh cãi nảy sinh về việc liệu cuộc hôn nhân của Vladimir với Leonida có phải là hôn nhân bình đẳng hay quý tiện bất dung, và liệu tuyên bố quyền kế vị ngai vàng của ông có hợp lệ truyền sang con gái ông, Đại Công tước phu nhân Maria Vladimirovna của Nga, hay sang một người thuộc vương triều khác, hoặc không ai cả sau cái chết của ông.
Sau khi Vladimir công khai chỉ định con gái mình là "Người giám hộ ngai vàng" với hy vọng rằng bà cuối cùng sẽ kế vị ông làm người đứng đầu vương triều lưu vong, các vị lãnh đạo của ba nhánh khác của gia đình hoàng gia - các Hoàng tử Vsevolod Ioannovich (nhánh Konstantinovichi), Roman Petrovich (nhánh Nikolaevichi) và Andrei Alexandrovich (nhánh Mihailovichi) - đã viết thư cho Vladimir vào năm 1969, khẳng định rằng địa vị vương triều của con gái ông không khác gì địa vị của con cái họ (Vsevolod Ioannovich không có con, nhưng Roman Petrovich có hai con trai với Nữ bá tước Prascovia Sheremetyev, trong khi Andrei Alexandrovich có hai con trai với Donna Elisabeth Ruffo thuộc một nhánh Nga của các Hoàng tử di San Sant' Antimo) và rằng vợ ông không có địa vị cao hơn vợ của các hoàng tử Romanov khác.
Vào ngày 23 tháng 12 năm 1969, Vladimir đã ban hành một sắc lệnh gây tranh cãi, theo đó, nếu ông qua đời trước những người nam giới Romanov còn sống mà ông công nhận là người thuộc vương triều, thì con gái ông, Maria, sẽ trở thành "Người giám hộ ngai vàng Hoàng gia". Điều này được coi là một nỗ lực của Vladimir nhằm đảm bảo quyền kế vị vẫn nằm trong nhánh gia đình hoàng gia của ông. Đáp lại, các vị lãnh đạo của các nhánh khác tuyên bố rằng hành động của Vladimir là bất hợp pháp và vi phạm luật gia tộc.
3.3. Chuyến thăm Nga
Vào tháng 11 năm 1991, Vladimir có chuyến thăm lịch sử tới Nga, quê hương mà ông chưa từng được đặt chân đến kể từ khi chào đời. Ông được Thị trưởng Saint-Petersburg Anatoly Sobchak mời. Trong chuyến thăm này, ông được cho là đã tuyên bố không tìm kiếm ngai vàng, nhưng cũng không phủ nhận quyền kế vị.
4. Qua đời và sự kế vị sau đó
Cuộc đời Đại Công tước Vladimir Kirillovich kết thúc trong một chuyến thăm Hoa Kỳ, nhưng cái chết của ông lại đánh dấu một sự kiện lịch sử khi ông là thành viên đầu tiên của gia tộc Romanov được an táng tại quê hương sau Cách mạng. Điều này cũng làm bùng lên những tranh cãi mới về quyền kế vị người đứng đầu Gia tộc Romanov.
4.1. Qua đời và tang lễ
Đại Công tước Vladimir Kirillovich qua đời vào ngày 21 tháng 4 năm 1992, khi đang phát biểu trước một nhóm các nhà ngân hàng và nhà đầu tư nói tiếng Tây Ban Nha tại Ngân hàng Northern Trust ở Miami, Hoa Kỳ. Nguyên nhân cái chết được xác định là do đau tim.
Thi thể của ông đã được đưa trở về Nga và được an táng tại Pháo đài Peter và Paul ở Saint-Petersburg. Đây là thành viên đầu tiên của Gia tộc Romanov được vinh danh theo cách này kể từ trước cuộc Cách mạng. Tuy nhiên, báo chí đã lưu ý rằng tang lễ "được các cơ quan dân sự và chính quyền Nga coi là một nghĩa vụ đối với gia đình Romanov hơn là một bước tiến tới việc phục hồi chế độ quân chủ." Vì ông chỉ là cháu cố của một hoàng đế Nga được công nhận, tước hiệu "Đại Công tước của Nga" mà ông tự nhận đã gây ra vấn đề về việc ghi gì lên bia mộ của ông.
4.2. Tranh cãi về sự kế vị chức đứng đầu Gia tộc Romanov
Sau cái chết của ông, con gái ông, Maria Vladimirovna, Đại Công tước phu nhân của Nga, đã đảm nhận vị trí người đứng đầu Gia tộc Hoàng gia Nga theo cách giải thích luật gia tộc của nhánh ông. Tuy nhiên, việc này đã bị tranh chấp bởi Hoàng tử Nikolai Romanov, người đã được chọn làm chủ tịch của "Hiệp hội Gia tộc Romanov" tự phong trước khi Đại Công tước Vladimir qua đời. Điều này dẫn đến tình trạng hai người tuyên bố là người đứng đầu gia tộc sau cái chết của Vladimir.
Bên cạnh đó, Vladimir cũng là người nắm giữ tước hiệu Công tước Holstein-Gottorp, một tước hiệu mà người đứng đầu Gia tộc Hoàng gia Nga đã kiêm nhiệm từ năm 1773. Với việc tước hiệu Công tước Holstein-Gottorp tuân theo luật Salic (chỉ cho phép nam giới kế vị), đã có tranh cãi về việc ai sẽ thừa kế nó. Nhìn chung, tước hiệu này được cho là đã được thừa kế bởi người anh họ xa của Vladimir, Paul Ilyinsky (Hoàng tử Pavel Dmitriyevich Romanov-Ilyinsky). Vladimir là người cuối cùng thực sự sử dụng tước hiệu Công tước Holstein-Gottorp.
5. Đánh giá và di sản
Đại Công tước Vladimir Kirillovich là một nhân vật trung tâm trong cuộc đời lưu vong của Gia tộc Romanov sau Cách mạng Nga, với những hành động và tuyên bố của ông để lại một di sản phức tạp và nhiều tranh cãi.
5.1. Đánh giá lịch sử
Với tư cách là người đứng đầu Gia tộc Romanov trong gần 54 năm, Vladimir Kirillovich mang ý nghĩa biểu tượng quan trọng. Ông đại diện cho sự liên tục của triều đại bị lật đổ và là người duy trì truyền thống hoàng gia trong thời kỳ lưu vong đầy khó khăn. Việc ông từ chối hợp tác với Đức Quốc xã trong Thế chiến II, dù trước đó đã đưa ra tuyên bố chống Cộng, cho thấy một sự kiên định nhất định trong việc bảo vệ phẩm giá của gia tộc và không trở thành công cụ của một thế lực ngoại bang. Chuyến thăm Nga của ông vào năm 1991 là một khoảnh khắc lịch sử, tượng trưng cho sự hòa giải giữa quá khứ hoàng gia và nước Nga hiện đại.
5.2. Chỉ trích và tranh cãi
Tuy nhiên, di sản của Vladimir Kirillovich cũng không thiếu những chỉ trích và tranh cãi. Quyết định của ông về việc giải thích lại luật gia tộc Romanov, đặc biệt là liên quan đến cuộc hôn nhân với Công chúa Leonida và việc chỉ định con gái Maria là người kế vị, đã vấp phải sự phản đối gay gắt từ các nhánh khác của gia tộc. Các đối thủ cho rằng những hành động này là "bất hợp pháp" và "tự ý", nhằm đảm bảo quyền kế vị nằm trong nhánh của ông. Những lựa chọn này đã dẫn đến một cuộc tranh chấp quyền kế vị kéo dài sau cái chết của ông, chia rẽ gia tộc Romanov và làm suy yếu khả năng thống nhất của những người theo chế độ quân chủ. Việc ông tự nhận tước hiệu "Đại Công tước của Nga" dù chỉ là cháu cố của một hoàng đế cũng bị nhiều người trong và ngoài gia tộc đặt dấu hỏi. Những tranh cãi này phản ánh một thực tế rằng, dù mang trên mình biểu tượng của một đế chế đã sụp đổ, các hành động của Vladimir Kirillovich vẫn bị đánh giá dựa trên những chuẩn mực đạo đức và luật pháp, đặc biệt là trong bối cảnh các vấn đề về quyền lực, tính hợp pháp và quyền lợi cá nhân.
6. Vinh dự
Trong suốt cuộc đời, Đại Công tước Vladimir Kirillovich đã nhận được một số huân chương và vinh dự, bao gồm:
- Hoàng gia Phổ: Hiệp sĩ Huân chương Đại bàng Đen
7. Tổ tiên
Dưới đây là sơ đồ phả hệ cho thấy tổ tiên của Đại Công tước Vladimir Kirillovich của Nga:
- Ông nội: Đại Công tước Vladimir Alexandrovich của Nga
- Bà nội: Đại Công tước phu nhân Maria Pavlovna (tên khai sinh: Nữ công tước Marie xứ Mecklenburg-Schwerin)
- Ông ngoại: Alfred, Công tước xứ Saxe-Coburg và Gotha
- Bà ngoại: Đại Công tước phu nhân Maria Alexandrovna của Nga
- Cha của ông nội: Sa hoàng Aleksandr II của Nga
- Mẹ của ông nội: Công chúa Marie xứ Hesse và Rhein (tên khai sinh: Maria Alexandrovna)
- Cha của bà nội: Frederick Francis II, Đại Công tước xứ Mecklenburg-Schwerin
- Mẹ của bà nội: Công chúa Augusta Reuss xứ Köstritz
- Cha của ông ngoại: Hoàng thân Albert xứ Saxe-Coburg và Gotha
- Mẹ của ông ngoại: Victoria, Nữ hoàng Liên hiệp Anh
- Cha của bà ngoại: Sa hoàng Aleksandr II của Nga (= cha của ông nội)
- Mẹ của bà ngoại: Công chúa Marie xứ Hesse và Rhein (= mẹ của ông nội)