Đỗ Nguyệt Sanh

2.1. Thời thơ ấu và giáo dục

Đỗ Nguyệt Sanh sinh ngày 22 tháng 8 năm 1888 tại Cao Kiều, một thị trấn nhỏ thuộc Thượng Hải của nhà Thanh. Một năm sau khi ông chào đời, gia đình ông chuyển về Thượng Hải. Bi kịch ập đến với Đỗ khi ông mới chín tuổi, ông mất tất cả những người thân thiết nhất: mẹ ông qua đời khi sinh con, chị gái bị bán làm nô lệ, cha ông mất, và mẹ kế cũng bỏ đi. Ông được gửi về Cao Kiều để sống với bà nội.

Năm 1902, ông trở lại Thượng Hải và bắt đầu làm việc tại một quầy bán trái cây ở Tô giới Pháp Thượng Hải, nhưng sau đó bị sa thải vì tội trộm cắp. Ông lang thang một thời gian trước khi trở thành bảo vệ tại một nhà chứa bình dân tên là "Nhà nghỉ Thiên Thống" (Tian Song Lodging House). Tại đây, ông bắt đầu làm quen với Thanh Bang, một tổ chức xã hội đen có ảnh hưởng lớn. Đến năm 16 tuổi, Đỗ Nguyệt Sanh chính thức gia nhập Thanh Bang.

2.2. Gia nhập Thanh Bang và trỗi dậy quyền lực

Thông qua một người bạn, Đỗ Nguyệt Sanh được giới thiệu với Hoàng Kim Vinh, một trong những thám tử người Hoa cấp cao nhất của Cảnh sát Tô giới Pháp và là một trong những xã hội đen khét tiếng nhất Thượng Hải. Phu nhân của Hoàng Kim Vinh, Lâm Quế Sanh, cũng là một tội phạm có tiếng và bà rất quý mến Đỗ trẻ tuổi. Mặc dù Hoàng Kim Vinh không phải là thành viên của Thanh Bang, Đỗ Nguyệt Sanh đã trở thành người thực thi các hoạt động cờ bạc và buôn bán thuốc phiện cho ông ta.

Đỗ Nguyệt Sanh nhanh chóng trở nên giàu có và nổi tiếng với lối sống xa hoa. Ông chỉ mặc đồ lụa Trung Quốc, thuê các vệ sĩ người Nga trắng và thường xuyên lui tới các hộp đêm, nhà hát sang trọng nhất thành phố. Ông cũng nổi tiếng là người mê tín, luôn may ba cái đầu khỉ nhỏ, được nhập khẩu đặc biệt từ Hồng Kông, vào quần áo ở phía lưng dưới.

Sự trỗi dậy nhanh chóng của Đỗ Nguyệt Sanh trong thế giới ngầm Thượng Hải diễn ra sau vụ Hoàng Kim Vinh bị cảnh sát đồn trú Thượng Hải bắt giữ vào năm 1924. Hoàng Kim Vinh đã công khai đánh đập Lư Tiểu Gia, con trai của Lư Vĩnh Tường, một quân phiệt đang cai trị Thượng Hải. Vụ việc xảy ra do Lư Tiểu Gia đã sỉ nhục Lộ Lan Xuân, một ca sĩ nổi tiếng và là vợ của Hoàng Kim Vinh. Chính nhờ tài ngoại giao và khả năng tài chính của Đỗ Nguyệt Sanh, Hoàng Kim Vinh đã được giải cứu. Sau sự kiện này, Đỗ Nguyệt Sanh, Hoàng Kim Vinh và Trương Tiêu Lâm, một thành viên khác của Thanh Bang, đã kết nghĩa huynh đệ, cùng nhau được biết đến với danh hiệu "Tam Đại Ông Trùm Thượng Hải". Mặc dù là người trẻ tuổi nhất trong ba người, Đỗ Nguyệt Sanh dần trở thành người có ảnh hưởng nhất, kiểm soát hầu hết các băng đảng và mạng lưới buôn bán thuốc phiện, heroin tại Thượng Hải.

2.3. Hoạt động tội phạm và đế chế

Đến những năm 1930, Đỗ Nguyệt Sanh kiểm soát phần lớn các sòng bạc, hoạt động mại dâm và bảo kê ở Thượng Hải. Với sự hỗ trợ ngầm của cảnh sát và chính quyền thực dân, ông cũng điều hành hoạt động buôn bán thuốc phiện trong Tô giới Pháp, và bản thân ông cũng trở nên nghiện nặng chính loại thuốc này.

Năm 1918, chỉ bảy năm sau khi gia nhập giang hồ, Đỗ Nguyệt Sanh đã sở hữu du thuyền riêng để dạo chơi trên Trường Giang. Năm 1936, để củng cố uy thế và che mờ xuất thân nghèo khó, ông đã mua một khu đất nông nghiệp lớn để xây dựng một dinh thự nguy nga, vừa làm nơi ở, vừa làm nhà thờ tổ. Lễ khánh thành kéo dài ba ngày, với sự tham dự của hàng trăm nhân vật nổi tiếng trong chính quyền và xã hội. Tòa kiến trúc này có các phòng lớn để tiếp khách, hội họp, chơi bài và cả một sàn nhảy. Các tòa nhà phụ hai bên hông được Đỗ Nguyệt Sanh bố trí thành kho chứa đầy thuốc phiện ở một bên và kho chứa thuốc nổ, súng đạn đủ để trang bị cho cả một tiểu đoàn ở bên kia. Dinh thự xa hoa này, ngày nay là khách sạn Đồng Hồ (Donghu Hotel) ở Thượng Hải, được thiết kế pha trộn giữa kiến trúc cung đình nhà Minh và phong cách hiện đại phương Tây.

Vào thời điểm đó, chính quyền thực dân Anh và Pháp cũng phát động phong trào "tân sinh hoạt" nhằm kêu gọi người dân từ bỏ rượu và thuốc phiện. Cảnh sát Thượng Hải dưới quyền Hoàng Kim Vinh và Trương Tiêu Lâm cũng bắt giữ và phạt nặng bất kỳ ai buôn bán hay sử dụng thuốc phiện. Tận dụng cơ hội này, Đỗ Nguyệt Sanh đã nhập heroin từ Marseille về Thượng Hải dưới dạng "hồng phiến". Ông quảng cáo rầm rộ đây là "loại thuốc cai nghiện thuốc phiện tốt nhất thế giới". Với liều dùng rẻ hơn nhiều (chỉ bằng 40%) và tác dụng nhanh hơn, 70% số con nghiện đã chuyển từ thuốc phiện sang dùng "thuốc cai nghiện" của Đỗ.

Sau khi Công ước Geneva năm 1925 loại bỏ tính hợp pháp của heroin trên toàn thế giới, việc nhập khẩu heroin từ châu Âu trở nên khó khăn. Đỗ Nguyệt Sanh đã tổ chức điều chế heroin ngay tại Thượng Hải, sử dụng nguồn nguyên liệu từ các tỉnh Vân Nam, Quý Châu và Tứ Xuyên. Từ năm 1925 đến 1929, ông đã nhập về Thượng Hải 1.3 t strychnine, 24 t cafein và gần 1.5 t heroin, tất cả đều dùng để bào chế "thuốc cai nghiện". Hậu quả là khoảng 100.000 người trong số 3,5 triệu dân Thượng Hải đã trở thành con nghiện. Số còn lại, Đỗ bán vào nội địa và xuất khẩu sang Hoa Kỳ, cung cấp cho khoảng 200.000 con nghiện. Từ năm 1928 đến 1933, dưới sự điều khiển của Đỗ, Thanh Bang đã chưng cất được 10.6 t hồng phiến. Đến cuối thập niên 1920, Đỗ Nguyệt Sanh đã trở thành nhà cung cấp heroin chính cho Hoa Kỳ.

3.1. Mối quan hệ với Tưởng Giới Thạch

Đỗ Nguyệt Sanh có mối quan hệ rất thân thiết với Tưởng Giới Thạch, người cũng có liên hệ với Thanh Bang và các hội kín khác từ những năm đầu ở Thượng Hải. Mối giao hảo giữa Tưởng và Đỗ bắt đầu từ năm 1912, ngay sau khi Tưởng Giới Thạch trở về từ Nhật Bản. Đỗ là một người bảo thủ theo Nho giáo và đã thiết lập liên minh chính trị với Quốc dân Đảng trong những năm Nội chiến Trung Quốc.

Sau cuộc đảo chính, Tưởng Giới Thạch thành lập Chính phủ Quốc dân tại Nam Kinh và ban thưởng cho Đỗ Nguyệt Sanh quân hàm thiếu tướng, cùng các vị trí cố vấn cho Bộ Tổng tư lệnh quân sự và Hành chính viện. Chính quyền Tô giới Pháp cũng bổ nhiệm Đỗ làm cố vấn cho giám đốc người Hoa của Hội đồng công cộng. Đỗ cũng hỗ trợ Quốc dân Đảng trong việc thu thập thông tin tình báo ở Thượng Hải, kết nghĩa huynh đệ với Đới Lạp và Dương Hổ.

3.2. Tham gia Thảm sát Thượng Hải ngày 12 tháng 4

Đỗ Nguyệt Sanh, cùng với hai người anh em kết nghĩa Hoàng Kim Vinh và Trương Tiêu Lâm, đã cấu kết với Tưởng Giới Thạch để thành lập Trung Hoa Cộng Tiến Hội (中华共进会_{Trung Hoa Cộng Tiến Hội}^Chinese), một nhóm bán quân sự trá hình là một tổ chức cánh tả nhằm chuẩn bị cho cuộc đảo chính của Tưởng. Đêm ngày 11 tháng 4 năm 1927, tay chân của Đỗ, Vạn Mạc Lâm, đã sát hại Uông Thọ Hoa, lãnh đạo công đoàn Thượng Hải, tại dinh thự của Đỗ. Các thành viên băng đảng của Đỗ, đeo băng tay có chữ "Công" (工), sau đó đã tấn công các công nhân và nhà hoạt động cánh tả trong thành phố, dẫn đến Thảm sát Thượng Hải. Vụ thảm sát này đánh dấu sự chấm dứt Liên minh Quốc-Cộng lần thứ nhất.

Sau sự kiện này, Tưởng Giới Thạch đã bổ nhiệm Đỗ Nguyệt Sanh làm người đứng đầu Cục Quản lý Ma túy Thượng Hải, chính thức trao quyền kiểm soát toàn bộ hoạt động buôn bán thuốc phiện ở Trung Quốc cho ông. Thanh Bang đã cung cấp tài chính và vật tư cho Chính phủ Quốc dân, thậm chí còn mua các máy bay chiến đấu Junkers Ju 87 của Đức dưới danh nghĩa Cục Quản lý Ma túy. Đổi lại, Tưởng Giới Thạch đã cho phép Đỗ tự do xử lý các công đoàn và nhiều hoạt động kinh doanh khác.

3.3. Hoạt động kinh doanh và tài chính

Bắt đầu từ năm 1928, Đỗ Nguyệt Sanh mạo hiểm bước chân vào thế giới tài chính, thành lập Ngân hàng Trung Hối và sau đó trở thành giám đốc hoặc giám sát viên tại Ngân hàng Trung Quốc và Ngân hàng Giao thông. Ông cũng trở thành giám đốc tại Sở Giao dịch Bông Thượng Hải và Sở Giao dịch Chứng khoán Thượng Hải.

Tháng 8 năm 1927, Tưởng Giới Thạch tái hợp pháp hóa việc buôn bán ma túy tại Thượng Hải, giao cho Đỗ Nguyệt Sanh phụ trách để lấy tiền nuôi quân. Mặc dù lệnh này buộc phải bãi bỏ vào tháng 7 năm 1928 do sự phản đối quyết liệt của quần chúng, nhưng chỉ trong một năm đó, Đỗ Nguyệt Sanh đã thu lãi ròng 40.00 M CNY. Dưới cái bóng của Tưởng Giới Thạch, Đỗ Nguyệt Sanh dần lột xác, tìm cách đánh bóng bản thân và len lỏi vào chính trường. Năm 1931, Đỗ từ bỏ ngành kinh doanh cờ bạc, cai nghiện và tuyên bố rời bỏ vị trí "ông trùm heroin" của Thượng Hải. Bù lại, Đỗ được Tưởng Giới Thạch giao cho kiểm soát Công ty xổ số quốc gia vừa được thành lập.

Năm 1934, khi Tưởng phát động phong trào "Tân sinh hoạt" nhằm mị dân và tuyên án chung thân hoặc tử hình cho những kẻ buôn thuốc phiện, Đỗ lại quay về lãnh địa cũ, tổ chức lại đường dây buôn lậu thuốc phiện từ Tứ Xuyên về Thượng Hải theo lệnh của chính Tưởng. Nhờ có lệnh cấm, cả Quốc dân Đảng lẫn Đỗ Nguyệt Sanh đều thu lợi khổng lồ. Thay vì tiêu hủy, tất cả ma túy các loại bị tịch thu đều được Quốc dân Đảng giao hết cho Đỗ Nguyệt Sanh và đường dây của ông để tiêu thụ. Chỉ trong ba năm từ 1934 đến 1937, nguồn lợi từ thuốc phiện và ma túy đã mang lại cho Đỗ số lãi gần 500.00 M CNY, trong khi chi phí y tế của toàn Thượng Hải cùng thời điểm chỉ vào khoảng 1.50 M CNY mỗi tháng.

Lợi nhuận từ việc buôn thuốc phiện đã giúp Đỗ thành lập và quản lý ba ngân hàng, 17 công ty thương mại xuất nhập khẩu, trực tiếp làm chủ tịch hội đồng quản trị hoặc tham gia ban lãnh đạo. Ngoài ra, Đỗ còn có phần hùn được chia lợi nhuận trong khoảng 70 công ty, nhà máy khác. Ông được xưng tụng là "ông chủ của biển Hoa Đông". Niên giám Trung Quốc năm 1933 đã mô tả Đỗ Nguyệt Sanh là "cư dân có ảnh hưởng nhất tại nhượng địa Pháp ở Thượng Hải" và là một người nổi tiếng hoạt động vì phúc lợi chung. Đỗ cũng nổi tiếng như một mạnh thường quân lớn của hàng loạt bệnh viện, trại dưỡng lão, các hiệp hội nghệ thuật, và là cha đỡ đầu của nhiều cô nhi viện, trại cứu tế.

3.4. Hoạt động trong Chiến tranh Trung-Nhật

Sau Sự kiện Phụng Thiên năm 1931, Đỗ Nguyệt Sanh tích cực tham gia vào các hoạt động phục vụ chiến tranh, tổ chức các đợt quyên góp, tẩy chay hàng hóa Nhật Bản, và tài trợ cho các hoạt động học thuật, nghệ thuật. Cùng năm đó, Đỗ đã sử dụng ảnh hưởng tài chính và chính trị của mình để mở một ngôi đền thờ tổ tiên, tổ chức lễ khai trương hoành tráng kéo dài ba ngày với sự tham dự của hàng trăm người nổi tiếng và một tấm biển do Tưởng Giới Thạch tặng. Tuy nhiên, chỉ trong vòng vài tháng, các khu riêng tư của ngôi đền đã được chuyển đổi thành một cơ sở sản xuất heroin, trở thành một trong những nhà máy ma túy lớn nhất Đông Á.

Tháng 11 năm 1932, Đỗ thành lập Hội Hằng Xã (恒社) như một bình phong cho các hoạt động chính trị. Khi Chiến tranh Trung-Nhật bùng nổ vào năm 1937, Đỗ Nguyệt Sanh, không giống như người anh em kết nghĩa Trương Tiêu Lâm, đã từ chối hợp tác với quân Nhật và cuối cùng phải chạy trốn sang Hồng Kông. Sau đó, ông tiếp tục di chuyển đến Trùng Khánh. Các đặc vụ của Thanh Bang, hợp tác với Đới Lạp, cục trưởng tình báo của Tưởng Giới Thạch, tiếp tục buôn lậu vũ khí và hàng hóa cho lực lượng Quốc dân Đảng trong suốt cuộc chiến. Đỗ Nguyệt Sanh cũng là thành viên hội đồng quản trị của Hội Chữ thập đỏ Trung Quốc và thành lập một số công ty, nhà máy ở khu vực tự do của Trung Quốc.

Khi Chiến tranh Trung-Nhật bùng nổ năm 1937, Đỗ giao lại toàn bộ công việc kinh doanh cho con trai lớn. Cuối năm 1938, Đỗ Nguyệt Sanh chuyển sang Hồng Kông, xây dựng cơ hội mới. Theo tính toán của Đỗ, Hồng Kông là nhượng địa của Anh và hầu như không bị ảnh hưởng bởi Chiến tranh thế giới thứ hai. Mang theo một nhóm tay chân thân tín từ Thượng Hải, tập hợp thêm thành viên Thanh Bang tại Hồng Kông, Đỗ đã gây dựng lại một đế chế Thanh Bang mới tại nhượng địa này. Đỗ tự coi mình là ông trùm đầu tiên thế hệ chữ Ngộ, làm lễ khai sơn môn tại Hồng Kông vào giữa năm 1939. Ông đã gây dựng thanh thế cho Thanh Bang thế hệ chữ Ngộ trên đất Hồng Kông suốt gần tám năm.

Sau khi Nhật Bản đầu hàng vào tháng 9 năm 1945, Đỗ Nguyệt Sanh trở về Thượng Hải. Ông mong đợi một sự chào đón nồng nhiệt nhưng đã bị sốc khi nhận ra thực tế hoàn toàn khác. Nhiều công dân Thượng Hải cho rằng ông đã bỏ rơi họ cho quân Nhật.

Sau chiến tranh, mối quan hệ giữa Đỗ và Tưởng Giới Thạch ngày càng xấu đi khi con trai của Tưởng, Tưởng Kinh Quốc, phát động một chiến dịch chống tham nhũng ở Thượng Hải vào năm 1948. Con trai của Đỗ, Đỗ Duy Bình, đã bị nhắm mục tiêu và cuối cùng bị kết án sáu tháng tù. Mặc dù Đỗ Nguyệt Sanh đã đe dọa vạch trần tội tham ô của người thân Tưởng Kinh Quốc để giúp con trai mình được thả, nhưng cuối cùng Đỗ Duy Bình vẫn bị bỏ tù, và liên minh giữa Tưởng và Đỗ hoàn toàn chấm dứt.

Đỗ Nguyệt Sanh từng có ý định trở thành thị trưởng Thượng Hải nhưng cuối cùng đã từ bỏ dưới áp lực của Tưởng Giới Thạch và nhường vị trí cho Ngô Thiệu Thụ. Thay vào đó, ông được bầu làm đại biểu của Đại hội Đại biểu Nhân dân của Chính phủ Quốc dân vào năm 1948. Ông cũng là chủ tịch hoặc giám đốc của hơn 70 tổ chức thương mại và giữ vai trò lãnh đạo trong hơn 200 doanh nghiệp và tổ chức khác.

5.1. Lưu vong tại Hồng Kông

Năm 1949, trước thềm Thượng Hải thất thủ vào tay Đảng Cộng sản Trung Quốc trong Nội chiến Trung Quốc, Đỗ Nguyệt Sanh đã chuyển đến Hồng Kông thuộc Anh, mặc dù cả Quốc dân Đảng và Cộng sản đều đưa ra những lời mời gọi. Ông đã mất đi tất cả quyền lực và ảnh hưởng ở Thượng Hải.

5.2. Cái chết

Sức khỏe của Đỗ Nguyệt Sanh suy giảm nhanh chóng do bệnh hen suyễn và ảnh hưởng lâu năm của việc nghiện thuốc phiện. Ông qua đời tại Hồng Kông vào ngày 16 tháng 8 năm 1951.

Người ta đồn rằng thi thể của ông đã được một trong những người vợ của ông đưa về Đài Loan và chôn cất tại khu Tịch Chỉ, thành phố Tân Bắc. Tuy nhiên, một số người vẫn hoài nghi liệu ngôi mộ đó có thực sự chứa thi thể của ông hay không. Sau khi ông qua đời, chính quyền Đài Loan đã xây dựng một bức tượng Đỗ Nguyệt Sanh ở Tịch Chỉ. Dòng chữ khắc trên bức tượng ca ngợi "lòng trung thành" và "đức tính liêm chính" của ông.

6.1. Tác động xã hội và chỉ trích

Các hoạt động tội phạm và liên quan chính trị của Đỗ Nguyệt Sanh đã gây ra tác động tiêu cực sâu sắc đối với xã hội Thượng Hải, đặc biệt là về vấn đề nhân quyền và các nhóm yếu thế. Đế chế thuốc phiện của ông đã khiến hàng trăm nghìn người nghiện ngập, với 100.000 người ở Thượng Hải và 200.000 người ở Hoa Kỳ trở thành nạn nhân. Vai trò của ông trong Thảm sát Thượng Hải ngày 12 tháng 4 năm 1927, nơi băng đảng của ông đã thảm sát hàng trăm người cộng sản và công nhân, là một vết nhơ lớn trong lịch sử.

Mặc dù ông thường được miêu tả là một nhà từ thiện hào phóng, nhưng nhiều hoạt động "từ thiện" của ông thực chất chỉ là bình phong để che đậy các hoạt động phi pháp và củng cố quyền lực chính trị. Việc ngôi đền thờ tổ tiên của ông nhanh chóng biến thành một nhà máy sản xuất heroin quy mô lớn là minh chứng rõ ràng cho sự pha trộn giữa hình ảnh công khai và bản chất tội phạm của ông. Chính phủ Quốc dân Đảng, dưới sự lãnh đạo của Tưởng Giới Thạch, đã dựa vào nguồn tiền từ hoạt động buôn bán ma túy do Đỗ Nguyệt Sanh điều hành để tài trợ cho quân đội, cho thấy sự tha hóa của chính quyền trong thời kỳ đó.

Trong nhiều năm, Đỗ Nguyệt Sanh và các nghiên cứu về ông chính thức bị cấm tại Trung Quốc với lý do có thể khuyến khích tội phạm. Các ấn phẩm về tiểu sử của ông đều bị cấm đoán, và các tác giả, nhà xuất bản bị bắt giữ.

6.2. Tái đánh giá lịch sử

Mặc dù là một ông trùm xã hội đen, Đỗ Nguyệt Sanh cũng giữ nhiều vị trí cố vấn quan trọng, tham gia vào các hoạt động kinh doanh hợp pháp như ngân hàng và thị trường chứng khoán. Ông đã tổ chức các đợt quyên góp, tẩy chay hàng hóa Nhật Bản, và tài trợ cho các hoạt động học thuật, nghệ thuật. Trong Chiến tranh Trung-Nhật, ông đã giúp Quốc dân Đảng thu thập thông tin tình báo và buôn lậu vũ khí, vật tư. Ông cũng được nhiều người coi là một "người giải quyết vấn đề" và "người dàn xếp" trong xã hội Thượng Hải thời bấy giờ.

Gần đây, các nghiên cứu về Đỗ Nguyệt Sanh đã trở nên phổ biến hơn ở Trung Quốc, mặc dù lệnh cấm chính thức vẫn chưa được bãi bỏ hoàn toàn. Điều này cho thấy một cái nhìn cân bằng hơn về vai trò và di sản của ông, xem xét cả những đóng góp tích cực lẫn các khía cạnh tiêu cực từ góc độ lịch sử.

6.3. Hình ảnh trong văn hóa đại chúng

Cuộc đời và nhân vật của Đỗ Nguyệt Sanh đã được khắc họa trong nhiều tác phẩm văn hóa đại chúng:

• Tiểu thuyết White Shanghai của Elvira Baryakina (Ripol Classic, 2010, ISBN 978-5-386-02069-9) kể lại quá trình vươn lên giành quyền lực của Đỗ Nguyệt Sanh.
• Truyện ngắn "Mother Tongue" của Amy Tan có nhắc đến những ngày đầu của Đỗ và chuyến thăm được cho là của ông đến đám cưới mẹ của Tan.
• Bộ phim Hồng Kông Thượng Hải hoàng đế thái nguyệt phong vân (上海皇帝之歲月風 vân_{Shànghǎi Huángdì zhī Suìyuè Fēngyún}^Chinese) năm 1993 và Thượng Hải hoàng đế chi Hùng bá thiên hạ (上海皇帝之雄霸天下_{Shànghǎi Huángdì zhī Xióngbà Tiānxià}^Chinese) phần nào dựa trên cuộc đời Đỗ. Lữ Lương Vĩ thủ vai Lục Vân Sanh, nhân vật chính dựa trên Đỗ.
• Bộ phim lịch sử Kiến quốc đại nghiệp (建国大业_{Jiànguó Dàyè}^Chinese) năm 2009 của chính phủ Trung Quốc có nhân vật phụ Đỗ Nguyệt Sanh, do đạo diễn Phùng Tiểu Cương thủ vai khách mời.
• Bộ phim Hồng Kông Đại Thượng Hải (大上海_{Dà Shànghǎi}^Chinese) năm 2012, trong đó nhân vật chính Thành Đại Khí (成大器), do Châu Nhuận Phát và Huỳnh Hiểu Minh thủ vai ở hai giai đoạn khác nhau trong cuộc đời, được lấy cảm hứng từ Đỗ Nguyệt Sanh.
• Trong bộ phim truyền hình Kiêu hùng (Lord of Shanghai) năm 2015 của TVB Hồng Kông, nhân vật chính Kiều Ngạo Thiên (Kiu Ngo Tin), do Huỳnh Thu Sinh và Mã Quốc Minh (phiên bản trẻ) thủ vai, được dựa trên Đỗ Nguyệt Sanh.
• Trò chơi điện tử Whore of the Orient đã bị hủy bỏ, dự kiến lấy bối cảnh Thượng Hải năm 1936 dưới sự cai trị của Đỗ.
• Các nhân vật hư cấu, ở các mức độ khác nhau được lấy cảm hứng từ Đỗ và các sự kiện trong cuộc đời ông, đã xuất hiện trong các bộ phim Ba bai zhuang shi (1976), Da Shang Hai 1937 (1986), Luo man di ke xiao wang shi (2016), và Jian jun da ye (2017).
• Cuốn tiểu thuyết Lãnh sự (The Consul) của Lucien Bodard, được dịch sang tiếng Nhật năm 1983, đã có ảnh hưởng lớn đến hình ảnh của Đỗ Nguyệt Sanh trong văn hóa Nhật Bản.
• Bộ manga Mãn Châu A Phiến Đội (満州アヘンスクワッド_{Manshū Ahen Sukuwaddo}^Japanese) năm 2020 có nhân vật cha của nữ chính Lệ Hoa là Đỗ Nguyệt Sanh.