Tadeusz Kościuszko | Wiki AI Hôm Nay

1. Life

Cuộc đời của Tadeusz Kościuszko là một hành trình đầy biến động, từ xuất thân quý tộc tại Thịnh vượng chung Ba Lan-Litva đến vai trò quan trọng trong các cuộc chiến tranh giành độc lập ở cả hai châu lục, sau đó là những năm tháng lưu vong và hoạt động chính trị.

1.1. Early Life and Education

Kościuszko sinh vào tháng 2 năm 1746 tại làng Merachowshchyna, thuộc vùng Brest của Đại công quốc Litva, ngày nay thuộc Belarus, trong một gia đình quý tộc (szlachta) người Belarus có tổ tiên từng phục vụ triều đình của Zygmunt I. Ngày sinh chính xác của ông không được biết rõ, nhưng được ghi nhận là ngày 4 hoặc 12 tháng 2. Ông là con út trong gia đình và được rửa tội tại cả Giáo hội Chính thống giáo Đông phương và Giáo hội Công giáo Roma, nhận hai tên thánh là Andrzej (tiếng Ba Lan) và Tadeusz.

Năm 20 tuổi, Kościuszko tốt nghiệp Corps of Cadets ở Warsaw, Ba Lan. Sau khi Liên minh Bar bùng nổ vào năm 1768, một cuộc nội chiến đã làm gián đoạn việc học của ông. Kościuszko chuyển đến Pháp vào năm 1769 để tiếp tục nghiên cứu quân sự chuyên sâu hơn. Trong khoảng thời gian từ năm 1769 đến 1774, ông đã được cử đi Đức, Ý và Pháp để tiếp nhận nền giáo dục quân sự tiên tiến. Tại Pháp, ông chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các tư tưởng tự do của Thời kỳ Khai sáng.

1.2. Exile and Later Years

Kościuszko trở về Ba Lan vào năm 1774, hai năm sau Phân chia Ba Lan lần thứ nhất. Ông làm gia sư trong gia đình của Józef Sylwester Sosnowski. Sau một nỗ lực không thành công nhằm bỏ trốn cùng con gái của chủ nhà và bị những người của cha cô gái đánh đập, ông trở lại Pháp.

Năm 1792, sau thất bại trong cuộc chiến bảo vệ Hiến pháp ngày 3 tháng 5 chống lại Đế quốc Nga, Kościuszko buộc phải sống lưu vong ở Leipzig và Paris. Năm 1798, sau khi bị bắt và được Pavel I của Nga ân xá, Kościuszko di cư đến Hoa Kỳ. Ông là một người bạn thân của Thomas Jefferson, người mà ông chia sẻ những lý tưởng về nhân quyền. Năm 1798, Kościuszko đã viết di chúc hiến tài sản của mình ở Mỹ cho nền giáo dục và tự do của người nô lệ Mỹ.

Sau đó, ông trở về châu Âu và sống ở Thụy Sĩ cho đến khi qua đời tại Solothurn. Ông không đồng tình với tư tưởng đế quốc của Napoléon Bonaparte và các chính sách của Napoléon đối với Ba Lan. Việc thực hiện di chúc của ông tại Mỹ gặp nhiều khó khăn và số tiền ông để lại đã không được sử dụng đúng mục đích như ông mong muốn.

2. Major Activities and Achievements

Kościuszko đã có một sự nghiệp quân sự và chính trị lẫy lừng, với những đóng góp to lớn cho nền độc lập của Hoa Kỳ và Ba Lan.

2.1. Participation in American Revolutionary War

Năm 1776, Kościuszko chuyển đến Bắc Mỹ và tham gia vào Chiến tranh Cách mạng Mỹ với quân hàm đại tá trong Lục quân Lục địa. Với tư cách là một kỹ sư công binh tài năng, ông đã thiết kế và giám sát việc xây dựng nhiều công sự tối tân, bao gồm cả những công sự quan trọng tại West Point, New York. Những đóng góp kỹ thuật quân sự của ông được đánh giá cao.

Trong giai đoạn từ năm 1776 đến 1783, Kościuszko phục vụ như một quân tình nguyện và là phó tướng của George Washington. Năm 1783, để ghi nhận những cống hiến của ông, Quốc hội Lục địa đã phong ông hàm chuẩn tướng. Trong thời gian này, ông chịu ảnh hưởng sâu sắc từ tư tưởng chủ nghĩa tự do của Thomas Jefferson và các nhà khai quốc khác của Hoa Kỳ.

2.2. Activities in Polish-Lithuanian Commonwealth

Kościuszko trở về Ba Lan vào năm 1784. Năm 1789, ông được phong hàm thiếu tướng trong quân đội Ba Lan-Litva. Ông tham gia vào Đại Nghị viện (Sejm Bốn năm), nơi đã thông qua Hiến pháp ngày 3 tháng 5 năm 1791, hiến pháp thành văn đầu tiên của châu Âu. Với lập trường chính trị trung tả, Kościuszko đóng vai trò trung gian quan trọng giữa phe cải cách ôn hòa (xuất thân từ Familia) và phe cải cách cấp tiến (được ví như Jacobin của Ba Lan) trong Đảng Yêu nước. Ông thể hiện tài năng chính trị khéo léo trong việc điều phối các hoạt động của Quốc hội.

Ngay sau đó, vào năm 1792, Kościuszko tham gia vào Chiến tranh Ba Lan-Nga (1792) nhằm bảo vệ Hiến pháp mới khỏi sự can thiệp của Đế quốc Nga. Mặc dù đã chiến đấu dũng cảm, quân đội Ba Lan-Litva vẫn thất bại, dẫn đến Phân chia Ba Lan lần thứ hai vào năm 1793.

2.3. Kościuszko Uprising

Sau Phân chia Ba Lan lần thứ hai, Kościuszko trở về Ba Lan và tổ chức, chỉ huy một cuộc nổi dậy chống lại Nga vào tháng 3 năm 1794, được biết đến là Cuộc nổi dậy Kościuszko. Ông tập hợp lực lượng chủ yếu từ những người Jacobin Ba Lan và nông dân. Cuộc nổi dậy bắt đầu ở Kraków.

Trong trận đánh lớn nhất, Trận Racławice, Kościuszko đã giành chiến thắng vang dội trước quân đội Nga. Một bảo tàng tưởng niệm trận chiến này được đặt tại Wrocław. Từng có thời điểm, lực lượng của ông đã kiểm soát Warsaw và Vilnius. Tuy nhiên, quân đội Nga và Phổ liên tục được bổ sung binh lính, dần áp đảo nghĩa quân. Vào tháng 10 năm 1794, Kościuszko bị thương trong Trận Maciejowice và bị quân Nga bắt giữ. Sự thất bại của cuộc khởi nghĩa vào tháng 11 cùng năm đã dẫn đến Phân chia Ba Lan lần thứ ba vào năm 1795, chấm dứt sự tồn tại độc lập của Ba Lan trong 123 năm.

"Trận Racławice", tác phẩm của Wojciech Łuka, trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Chuyên nghiệp Thu nhỏ Henryk Jan Dominiak ở Tychy.

3. Thought and Philosophy

Tư tưởng của Tadeusz Kościuszko mang đậm dấu ấn của chủ nghĩa tự do và Thời kỳ Khai sáng. Ông là người ủng hộ mạnh mẽ các lý tưởng về dân chủ và nhân quyền. Mối quan hệ thân thiết với Thomas Jefferson, một trong những Người Cha Lập Quốc của Hoa Kỳ và là tác giả chính của Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ, đã củng cố thêm những quan điểm này trong ông.

Một trong những minh chứng rõ ràng nhất cho tư tưởng của Kościuszko là di chúc ông viết vào năm 1798. Trong di chúc này, ông đã hiến toàn bộ tài sản của mình ở Mỹ cho việc giáo dục và giải phóng nô lệ Mỹ. Điều này thể hiện sâu sắc niềm tin của ông vào quyền tự do và bình đẳng của mọi người, bất kể chủng tộc hay địa vị xã hội. Mặc dù việc thực hiện di chúc của ông gặp nhiều khó khăn và các quỹ từ số tiền ông để lại đã không được sử dụng đúng mục đích như ông đã ghi trong chúc thư, nhưng hành động này vẫn là một biểu tượng mạnh mẽ cho lý tưởng nhân đạo của Kościuszko.

4. Personal Life

Tadeusz Kościuszko là con út trong gia đình quý tộc người Belarus. Một trong những sự kiện đáng chú ý trong đời tư của ông là nỗ lực bỏ trốn không thành công cùng con gái của chủ nhà Józef Sylwester Sosnowski, sau đó ông bị những người của cha cô gái đánh đập.

Một chi tiết thú vị về Kościuszko là mối quan hệ với George Washington. Khi Washington nói rằng họ khó phát âm họ "Kościuszko" của ông, Kościuszko đã hóm hỉnh đáp lại: "George, họ của tôi khó nói ư? Họ Washington (Wa-shing-ton) của ngài và họ Kościuszko (Koś-ciu-szko) của tôi đều chỉ có ba âm tiết thôi mà?".

Về gia đình, nhà viết kịch nổi tiếng người Nga Mikhail Artsybashev là chắt của ông.

5. Death

Tadeusz Kościuszko qua đời vào ngày 15 tháng 10 năm 1817 tại Solothurn, Thụy Sĩ, do mắc bệnh thương hàn. Thi hài của ông được an táng tại Nhà thờ chính tòa Wawel ở Kraków, Ba Lan, nơi an nghỉ của các vị vua và anh hùng dân tộc Ba Lan.

6. Assessment and Legacy

Tadeusz Kościuszko được tôn vinh là một anh hùng dân tộc ở Ba Lan, Litva, Belarus và Hoa Kỳ. Vai trò của ông trong Chiến tranh Cách mạng Mỹ với tư cách là một kỹ sư quân sự tài ba và đóng góp của ông vào việc xây dựng các công sự quan trọng như tại West Point đã giúp ông được công nhận rộng rãi ở Hoa Kỳ.

Kościuszko trên lưng ngựa, bởi Wojciech Gerson

Tại Ba Lan, ông được nhớ đến như người lãnh đạo Cuộc nổi dậy Kościuszko năm 1794, một nỗ lực cuối cùng để bảo vệ nền độc lập của Thịnh vượng chung Ba Lan-Litva trước các cuộc phân chia. Mặc dù cuộc nổi dậy thất bại, dẫn đến Phân chia Ba Lan lần thứ ba và sự biến mất của Ba Lan khỏi bản đồ châu Âu trong 123 năm, Kościuszko vẫn được xem là biểu tượng của tinh thần yêu nước và đấu tranh cho tự do.

Tư tưởng tự do và nhân quyền của ông, đặc biệt là di chúc hiến tài sản để giải phóng nô lệ Mỹ, đã để lại một di sản tư tưởng mạnh mẽ, ảnh hưởng đến các phong trào xã hội và chính trị sau này. Ông là một nhân vật lịch sử phức tạp nhưng có tầm ảnh hưởng sâu rộng, được tôn vinh vì những đóng góp không mệt mỏi cho lý tưởng tự do và bình đẳng trên toàn cầu.

7. Commemoration and Remembrance

Nhiều công trình, địa danh và tổ chức đã được đặt tên hoặc vinh danh Tadeusz Kościuszko để tưởng nhớ những đóng góp của ông:

Đồi Kościuszko (Kopiec Kościuszki): Một ngọn đồi nhân tạo ở Kraków, Ba Lan, được xây dựng để vinh danh ông.
Núi Kosciuszko: Đỉnh núi cao nhất trên lục địa Úc, được đặt tên theo ông.
Trại Kościuszko (Camp Kościuszko): Một căn cứ của Lục quân Hoa Kỳ tọa lạc tại Poznań, Ba Lan, cũng được đặt theo tên ông.
Phi đội Tiêm kích số 303 Kościuszko (No. 303 Polish Fighter Squadron): Một phi đội tiêm kích thuộc Không quân Hoàng gia Anh trong Chiến tranh thế giới thứ hai, được thành lập chủ yếu bởi các phi công Ba Lan trốn thoát khỏi Cuộc xâm lược Ba Lan (1939).