1. Thời thơ ấu và xuất thân
Khatia Buniatishvili sinh năm 1987 tại Tbilisi, Gruzia (theo một số nguồn khác là Batumi, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Gruzia, Liên bang Xô Viết). Từ khi còn rất nhỏ, cô đã bộc lộ năng khiếu âm nhạc phi thường.
1.1. Thời thơ ấu và giáo dục
Buniatishvili bắt đầu học dương cầm từ năm ba tuổi dưới sự hướng dẫn trực tiếp của mẹ mình. Cô dành nhiều thời gian lắng nghe và say mê với bản Requiem của Wolfgang Amadeus Mozart. Năm sáu tuổi, cô đã có buổi hòa nhạc đầu tiên cùng Dàn nhạc Thính phòng Tbilisi. Đến năm mười tuổi, tài năng của cô đã được biết đến rộng rãi và cô bắt đầu xuất hiện trên sân khấu quốc tế.
Cô theo học tại Tbilisi với nghệ sĩ dương cầm Tengiz Amirejibi. Từ năm 11 đến 15 tuổi, cô rời trường học ở Gruzia để theo học khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp piano đổi mới của nghệ sĩ dương cầm và nhà sư phạm người Pháp gốc Hungary Michel Sogny tại Villa Schindler ở Áo. Sau khi tốt nghiệp trường âm nhạc trung ương Tbilisi, cô nhập học Nhạc viện Quốc gia Tbilisi vào năm 2004. Sau đó, cô được Oleg Maisenberg phát hiện tại một cuộc thi piano ở Tbilisi và chuyển đến học tại Đại học Âm nhạc và Nghệ thuật Biểu diễn Viên.
Chị gái của Khatia, Gvantsa Buniatishvili, cũng là một nghệ sĩ dương cầm. Hai chị em thường xuyên biểu diễn song tấu cùng nhau. Mặc dù có khả năng chơi vĩ cầm với cao độ hoàn hảo, Khatia đã chọn piano.
2. Sự nghiệp
Sự nghiệp của Khatia Buniatishvili đánh dấu bằng những buổi biểu diễn đỉnh cao, các dự án thu âm nổi bật, và sự thể hiện rõ ràng quan điểm cá nhân thông qua nghệ thuật của mình.
2.1. Sự nghiệp ban đầu và sự công nhận
Vào năm 2008, Khatia Buniatishvili đã có buổi ra mắt tại Carnegie Hall ở New York, Hoa Kỳ. Năm 2010, cô ký hợp đồng độc quyền với Sony Classical. Cùng năm đó, cô nhận được Giải thưởng của Quỹ Borletti-Buitoni và được chọn là Nghệ sĩ Thế hệ Mới của BBC Radio 3 trong giai đoạn 2009-2011.
Album đầu tay của cô, Franz Liszt, phát hành năm 2011, kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Franz Liszt. Album này bao gồm các tác phẩm nổi tiếng như Sonata cung Si thứ, Liebestraum số 3, La Campanella, Rhapsody Hungary số 2 và Mephisto Waltz số 1. Tạp chí Classic FM đã nhận xét rằng Buniatishvili có "tính cách mạnh mẽ và kỹ thuật gợi nhớ đến Martha Argerich thời trẻ". Tuy nhiên, tạp chí Gramophone lại phê bình album này vì "cách định câu không rõ ràng", "nhịp điệu bất ổn" và "thiếu kế hoạch tổng thể".
Buniatishvili thường xuyên tham gia Liên hoan Verbier và đã biểu diễn Sonata cung Si thứ của Liszt tại liên hoan năm 2011. Năm 2011-2012, cô được đề cử là "Ngôi sao đang lên" bởi Hiệp hội Âm nhạc Viên và Konzerthaus Viên. Năm 2012, cô vinh dự nhận Giải thưởng Echo Klassik cho Nghệ sĩ mới xuất sắc nhất trong hạng mục piano.
2.2. Các buổi biểu diễn và hoạt động nghệ thuật chính
Năm 2012, Buniatishvili phát hành album thứ hai mang tên Chopin, bao gồm các tác phẩm piano độc tấu và Concerto piano số 2 của Frédéric Chopin với sự đệm nhạc của Orchestre de Paris dưới sự chỉ huy của Paavo Järvi. Tờ The Guardian đã ca ngợi: "Đây là màn trình diễn xuất phát từ trái tim của một trong những nghệ sĩ piano trẻ tài năng và cuốn hút nhất hiện nay." Mặc dù vậy, tạp chí Gramophone vẫn chỉ trích bản concerto piano này vì "thiếu sự nghỉ ngơi và biểu diễn quá nhanh".
Năm 2014, cô phát hành album thứ ba, Motherland. Thay vì tập trung vào một nhà soạn nhạc cụ thể như các album trước, Motherland là một tuyển tập các tác phẩm có ý nghĩa cá nhân đối với cô, bao gồm cả âm nhạc Gruzia, và được dành tặng cho mẹ cô. Album thứ tư của cô, Kaleidoscope, ra mắt năm 2016, bao gồm tác phẩm nổi tiếng Những bức tranh ở cuộc triển lãm của Modest Mussorgsky. Cùng năm đó, cô cũng phát hành đĩa DVD/Blu-ray các bản concerto piano của Ravel và Beethoven, cũng như các bản concerto của Liszt và Beethoven với Dàn nhạc Giao hưởng Israel dưới sự chỉ huy của Zubin Mehta.
Buniatishvili đã hợp tác với nhiều dàn nhạc danh tiếng trên thế giới, bao gồm Orchestre de Paris (dưới sự chỉ huy của Paavo Järvi), Dàn nhạc Giao hưởng Los Angeles, Dàn nhạc Giao hưởng Viên, Dàn nhạc Quốc gia Pháp (dưới sự chỉ huy của Daniele Gatti) và Dàn nhạc Giao hưởng Luân Đôn. Cô cũng biểu diễn cùng các nghệ sĩ vĩ cầm hàng đầu như Gidon Kremer và Renaud Capuçon.
Buniatishvili còn tham gia các sự kiện thể thao trượt băng nghệ thuật như Art on Ice Tour năm 2014 và Ice Legends năm 2016, nơi cô biểu diễn piano theo màn trình diễn của các vận động viên trượt băng.
Khatia Buniatishvili đã có nhiều chuyến lưu diễn tại Nhật Bản. Chuyến thăm đầu tiên của cô là vào năm 2010 tại Liên hoan La Folle Journée, nơi cô biểu diễn các tác phẩm của Chopin và gây chú ý. Vào tháng 10-11 năm 2012, cô hợp tác với Kremerata Baltica do Gidon Kremer chỉ huy. Tháng 2 năm 2016, cô biểu diễn cùng Dàn nhạc Giao hưởng NHK. Tháng 11 năm 2017, cô trở lại Nhật Bản để tổ chức các buổi độc tấu tại Nagoya, Tokyo, Osaka, và Sapporo, đồng thời biểu diễn cùng Dàn nhạc Giao hưởng Tân Nhật Bản và Dàn nhạc Giao hưởng Hiroshima.
Gần đây nhất, vào ngày 7 tháng 12 năm 2024, cô là một trong những nghệ sĩ nổi bật đã biểu diễn tại buổi lễ khai mạc lại Nhà thờ Đức Bà Paris sau khi được trùng tu.
2.3. Triết lý nghệ thuật và hình ảnh công chúng
Khatia Buniatishvili nổi tiếng với cách diễn giải âm nhạc sâu sắc và phong cách biểu diễn đầy kỹ thuật. Cô coi piano là "biểu tượng của sự cô đơn âm nhạc". Với phong thái biểu diễn và hình ảnh cá nhân độc đáo, cô thường xuyên xuất hiện trên các chương trình trò chuyện và phim tài liệu, nhấn mạnh vẻ ngoài, phong cách và cách tiếp cận âm nhạc của mình. Điều này đã khiến cô được truyền thông Pháp ưu ái gọi là "Beyoncé của piano".
Buniatishvili cũng là một nghệ sĩ có lập trường xã hội và chính trị rõ ràng. Một bộ phim tài liệu của kênh France 2 vào năm 2017 đã đề cập rằng cô từ chối biểu diễn ở Nga do sự hiện diện của Vladimir Putin. Đặc biệt, vào tháng 7 năm 2017, cô đã từ chối tham gia buổi hòa nhạc nhân Ngày Quốc khánh Pháp (Bastille Day) vì Valery Gergiev sẽ là người chỉ huy. Cô công khai tuyên bố rằng lý do từ chối là vì Gergiev ủng hộ các chính sách của Putin. Hành động này thể hiện sự kiên định của cô trong việc đấu tranh cho các giá trị dân chủ và nhân quyền, phản đối những hành vi được cho là độc tài.
Ngoài tiếng mẹ đẻ tiếng Gruzia, Khatia Buniatishvili còn thành thạo tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Nga.
3. Danh mục đĩa nhạc
Khatia Buniatishvili đã phát hành nhiều album thông qua Sony Classical.
- 2011 - Franz Liszt, album piano độc tấu
- 2012 - Chopin, với Orchestre de Paris, chỉ huy bởi Paavo Järvi
- 2014 - Motherland, album piano độc tấu
- 2016 - Kaleidoscope, album piano độc tấu
- 2016 - Liszt Beethoven, với Dàn nhạc Giao hưởng Israel, chỉ huy bởi Zubin Mehta
- 2017 - Rachmaninoff, với Dàn nhạc Giao hưởng Séc, chỉ huy bởi Paavo Järvi
- 2019 - Schubert, album piano độc tấu
- 2020 - Labyrinth, album piano độc tấu
- 2024 - Mozart Piano Concertos Nos. 20 & 23, với Academy of St Martin in the Fields
4. Giải thưởng
Khatia Buniatishvili đã nhận được nhiều giải thưởng và vinh danh trong sự nghiệp âm nhạc của mình:
- 2003 - Giải thưởng đặc biệt tại Cuộc thi Piano Horowitz - Giải nhất Học bổng Elisabeth Leonskaja.
- 2005 - Giải nhì tại Cuộc thi Piano Quốc tế Tbilisi lần thứ 3, cùng với "Giải thưởng đặc biệt cho Nghệ thuật" và giải "Nghệ sĩ Piano xuất sắc nhất Gruzia".
- 2008 - Giải ba tại Cuộc thi Master Piano Quốc tế Arthur Rubinstein lần thứ 12, kèm theo Giải thưởng đặc biệt "Nghệ sĩ biểu diễn Chopin xuất sắc nhất" và "Giải thưởng Khán giả".
- 2010 - Giải thưởng của Quỹ Borletti-Buitoni.
- 2012 - Giải thưởng Echo Klassik cho Nghệ sĩ mới xuất sắc nhất (hạng mục piano).
- 2016 - Giải thưởng Echo Klassik cho Bản thu âm độc tấu (hạng mục piano thế kỷ 19).
5. Đời tư
Khatia Buniatishvili có một đời tư khá kín tiếng, nhưng một số thông tin đã được công chúng biết đến. Cô có một người chị gái tên là Gvantsa Buniatishvili, cũng là một nghệ sĩ dương cầm. Hai chị em thường xuyên biểu diễn cùng nhau và có mối quan hệ gắn bó.
Ngoài âm nhạc, Khatia Buniatishvili được biết đến là người có khả năng ngôn ngữ tốt, cô nói được tiếng mẹ đẻ tiếng Gruzia cùng với tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Nga. Cô từng chia sẻ niềm say mê với bản Requiem của Mozart từ khi còn nhỏ.
6. Đánh giá và tranh cãi
Các buổi biểu diễn của Khatia Buniatishvili thường nhận được những đánh giá trái chiều từ giới phê bình và công chúng, tạo nên một hình ảnh nghệ sĩ đầy cá tính và gây tranh cãi.
Một số nhà phê bình đã ca ngợi kỹ thuật điêu luyện và khả năng truyền cảm xúc mạnh mẽ của cô. Ví dụ, sau khi cô phát hành album Chopin năm 2012, tờ The Guardian đã nhận định rằng "Đây là nhạc phẩm được chơi trực tiếp từ trái tim của một trong những nghệ sĩ piano trẻ hay nhất và có năng khiếu kỹ thuật hiện nay." Tạp chí Classic FM cũng từng ví cô với "Martha Argerich thời trẻ" nhờ "tính cách mạnh mẽ và kỹ thuật".
Tuy nhiên, cô cũng không ít lần phải đối mặt với những lời phê bình. Tạp chí Gramophone từng chỉ trích album Liszt đầu tay của cô vì "cách định câu không rõ ràng", "nhịp điệu bất ổn" và "thiếu kế hoạch tổng thể". Tương tự, bản concerto piano của cô trong album Chopin cũng bị Gramophone nhận xét là "thiếu sự nghỉ ngơi và biểu diễn quá nhanh." Những ý kiến này cho thấy phong cách biểu diễn đầy táo bạo của Buniatishvili đôi khi có thể bị coi là thiếu kiểm soát hoặc thiếu chiều sâu.
Ngoài ra, hình ảnh công chúng và các quan điểm xã hội, chính trị của Buniatishvili cũng là chủ đề của những cuộc tranh cãi. Cô đã chủ động xây dựng hình ảnh bản thân thông qua các hoạt động người mẫu, tham gia chương trình trò chuyện và phim tài liệu, điều này đã khiến cô được mệnh danh là "Beyoncé của piano" - một biệt danh phản ánh sự kết hợp giữa tài năng âm nhạc và sức hút cá nhân.
Quan điểm chính trị kiên định của cô đã dẫn đến những hành động gây chú ý. Việc cô từ chối biểu diễn ở Nga do sự hiện diện của Vladimir Putin, cũng như việc cô từ chối tham gia buổi hòa nhạc Bastille Day năm 2017 vì có sự chỉ huy của Valery Gergiev - một nhân vật ủng hộ chính quyền Putin - đã cho thấy lập trường mạnh mẽ của cô về nhân quyền và dân chủ. Những hành động này đã nhận được sự ủng hộ từ những người có cùng quan điểm, nhưng cũng có thể gây tranh cãi trong giới âm nhạc và chính trị quốc tế. Tuy nhiên, nhìn từ góc độ ủng hộ dân chủ và nhân quyền, những quyết định này của Buniatishvili được coi là hành động dũng cảm và có trách nhiệm xã hội của một nghệ sĩ.