1. Tổng quan

Helma Sanders-Brahms là một nhân vật nổi bật trong Điện ảnh Đức Mới, người đã sử dụng điện ảnh như một công cụ mạnh mẽ để phản ánh và phê phán các vấn đề xã hội, chính trị và lịch sử. Sự nghiệp của bà trải dài từ những bộ phim tài liệu và phim ngắn truyền hình ban đầu đến các tác phẩm điện ảnh đầy tính tự truyện và chiêm nghiệm sâu sắc về lịch sử nước Đức, đặc biệt là từ góc nhìn của phụ nữ. Bà được đánh giá cao ở nước ngoài vì phong cách làm phim độc đáo và những thông điệp mạnh mẽ, mặc dù đôi khi nhận phải những lời phê bình trái chiều tại quê nhà.
2. Tiểu sử
Helma Sanders-Brahms đã có một cuộc đời và sự nghiệp phong phú, được định hình bởi những trải nghiệm cá nhân và sự quan tâm sâu sắc đến các vấn đề xã hội, đặc biệt là tình hình của phụ nữ và những nhóm yếu thế trong xã hội Đức.
2.1. Thời thơ ấu và Giáo dục
Helma Sanders sinh ngày 20 tháng 11 năm 1940 tại Emden, Đức. Từ năm 1960 đến 1962, bà theo học trường diễn xuất ở Hannover. Sau đó, bà theo học chuyên ngành văn học và kịch tại Đại học Cologne. Những trải nghiệm ban đầu này đã đặt nền móng cho sự nghiệp sáng tạo của bà, giúp bà phát triển một cái nhìn sâu sắc về con người và xã hội. Trong một chuyến đi đến Ý vào năm 1967, bà đã thực tập với các đạo diễn phim nổi tiếng như Pier Paolo Pasolini và Sergio Corbucci. Trải nghiệm này được xem là một bước ngoặt quyết định, củng cố lựa chọn theo đuổi sự nghiệp làm phim của bà.
2.2. Sự nghiệp ban đầu và Ảnh hưởng
Trước khi hoàn toàn dấn thân vào điện ảnh, Helma Sanders-Brahms đã có những công việc đa dạng, bao gồm trợ lý bệnh viện và phát thanh viên trên sóng của đài truyền hình WDR-3 ở Cologne. Tại đây, bà đã sản xuất nhiều bộ phim tài liệu và phim ngắn. Bắt đầu từ năm 1969, bà tự mình làm phim, viết kịch bản và tự sản xuất nhiều tác phẩm của mình. Điều này thể hiện sự tự chủ sáng tạo mạnh mẽ và mong muốn kiểm soát hoàn toàn tầm nhìn nghệ thuật của bà. Các bộ phim của bà bao gồm cả phim hư cấu và phim tài liệu, và nhiều tác phẩm mang đậm yếu tố tự truyện, phản ánh những trải nghiệm và suy tư cá nhân của đạo diễn.
3. Sự nghiệp làm phim
Sự nghiệp làm phim của Helma Sanders-Brahms được đánh dấu bằng sự khám phá sâu sắc các chủ đề xã hội, lịch sử và chính trị, thể hiện qua phong cách độc đáo và tư tưởng tiến bộ của bà.
3.1. Các tác phẩm đầu tay và Chủ đề Xã hội
Trong những bộ phim đầu tiên, Sanders-Brahms đã phê phán mạnh mẽ các vấn đề về lao động, di cư và tình trạng của phụ nữ ở Tây Đức. Bộ phim truyền hình Gewalt (1971) của bà đã khắc họa cuộc sống của những công nhân trên dây chuyền lắp ráp tại một nhà máy của Ford Motor Company. Bộ phim tài liệu Die Maschine (1973) đã giành được Giải FIPRESCI, khẳng định tài năng của bà trong thể loại này. Under the Pavement Lies the Strand (1975) là một bộ phim quan trọng đối với phong trào phụ nữ và phong trào sinh viên ở Đức, đồng thời đánh dấu sự xuất hiện của bà như một nhà làm phim nữ quyền rõ rệt. Bộ phim truyền hình gây tranh cãi Shirin's Wedding (1976) đã miêu tả cái chết bi thảm của một người di cư Thổ Nhĩ Kỳ đến Đức, đề cập đến chủ đề hôn nhân cưỡng ép. Từ việc đọc các tác phẩm văn học cổ điển Đức, bà đã phát triển sự đồng cảm đặc biệt với công trình của Heinrich von Kleist, ít nhất ba bộ phim của bà có liên quan hoặc trực tiếp đề cập đến tác giả này.
3.2. Các tác phẩm sau này và Chiêm nghiệm Lịch sử
Vào cuối những năm 1970, các bộ phim của Sanders-Brahms chuyển hướng khỏi các chủ đề chính trị trực diện, tập trung vào chủ nghĩa chủ quan cấp tiến, liên kết các mối quan hệ mẹ-con gái với lịch sử đầy biến động của Đức. Bà đạt được sự công nhận quốc tế với Germany, Pale Mother (1980), một bộ phim khắc họa những trải nghiệm của phụ nữ Đức trong và sau thời kỳ Đức Quốc xã. Bộ phim điện ảnh cuối cùng của bà, Geliebte Clara (2008), kể về mối tình tay ba giữa Robert Schumann, Clara Schumann và Johannes Brahms.
3.3. Phong cách và Tư tưởng làm phim
Là một đạo diễn thuộc phong trào Điện ảnh Đức Mới, các kịch bản của Helma Sanders-Brahms thường tập trung vào những mối quan tâm của chính trị cánh tả. Bà là một nhà làm phim nữ quyền với yếu tố tự truyện mạnh mẽ trong các tác phẩm của mình. Bà sử dụng điện ảnh không chỉ để kể chuyện mà còn để phản biện xã hội, khám phá những góc khuất của lịch sử và cuộc sống, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến ký ức lịch sử và vai trò của phụ nữ trong đó.
4. Danh mục phim chọn lọc
Dưới đây là danh mục các bộ phim tiêu biểu do Helma Sanders-Brahms đạo diễn, viết kịch bản hoặc sản xuất:
- Violence (1971, phim truyền hình)
- The Employee (1972, phim truyền hình)
- The Machine (1973)
- The Last Days of Gomorrah (1974, phim truyền hình)
- Under the Pavement Lies the Strand (1975)
- Earthquake in Chile (1975, phim truyền hình)
- Shirin's Wedding (1976)
- Heinrich (1977)
- Germany, Pale Mother (1980)
- No Mercy, No Future (1981)
- The Future of Emily (1984, còn có tên Flügel und Fesseln)
- Laputa (1986, còn có tên Laputa 1987 theo nguồn Nhật)
- Felix (phân đoạn: "Er am Ende") (1988, phim tuyển tập)
- Apple Trees (1992)
- Lumière et compagnie (1995, phim tuyển tập Lumière và những người bạn)
- My Heart Is Mine Alone (1997)
- Geliebte Clara (2008, còn có tên Clara Schumann: Khúc tình ca)
5. Giải thưởng và Vinh danh
Helma Sanders-Brahms đã nhận được nhiều giải thưởng và vinh danh quốc tế cho những đóng góp của mình cho điện ảnh:
- Bà đã giành Giải FIPRESCI cho bộ phim tài liệu Die Maschine (1973).
- Năm 1981, bộ phim Germany, Pale Mother của bà đã được trao Sutherland Trophy của Viện phim Anh Quốc.
- Bà được phong tặng danh hiệu Officier của Huân chương Nghệ thuật và Văn học Pháp (Ordre des Arts et des Lettres).
- Bà là thành viên của Viện Hàn lâm Nghệ thuật Berlin.
- Năm 1982, bà là thành viên ban giám khảo tại Liên hoan phim quốc tế Berlin lần thứ 32.
- Các bộ phim của bà đã giành được nhiều giải thưởng tại các liên hoan phim trên khắp thế giới.
6. Cái chết
Helma Sanders-Brahms qua đời tại Berlin vào ngày 27 tháng 5 năm 2014, ở tuổi 73, do ung thư. Bà đã trải qua một thời gian dài điều trị bệnh trước khi mất. Bà được an táng tại Berlin.
7. Di sản và Đánh giá
Ở nước ngoài, Helma Sanders-Brahms được các nhà phê bình phim từ các quốc gia như Hoa Kỳ, Pháp, Nhật Bản và Vương quốc Anh đánh giá rất cao. Tuy nhiên, tại quê nhà Đức, các tác phẩm của bà lại không được đón nhận nồng nhiệt như vậy. Các nhà phê bình Đức thường cho rằng phim của bà "nặng nề" và "quá tập trung vào bản thân". Ngay trước khi qua đời, bà đã được trích lời rằng: "Trước khi tôi chết, tôi chỉ muốn thực hiện một nỗ lực cuối cùng để cứu vãn các bộ phim của mình khỏi sự lãng quên ở đất nước tôi và nói: ít nhất hãy xem chúng đi". Dù vậy, di sản của bà vẫn được công nhận rộng rãi về giá trị văn hóa và xã hội, đặc biệt là trong việc khắc họa những vấn đề nhạy cảm của lịch sử và xã hội Đức từ góc nhìn nữ quyền và tiến bộ.