Abdus Salam

1.1. Sinh ra và lớn lên

Abdus Salam sinh ngày 29 tháng 1 năm 1926 tại tỉnh Punjab (Ấn Độ thuộc Anh) (nay thuộc Pakistan) trong một gia đình người Punjab theo đạo Hồi giáo Ahmadiyya. Gia đình ông thuộc cộng đồng Rajput; con trai ông, Ahmad Salam, sau này kể lại rằng cha ông thường kể cho anh nghe những câu chuyện về lịch sử văn hóa Rajput, "mà ông rất tự hào". Theo tiểu sử của Salam do Jagjit Singh viết, gia đình ông có thể truy tìm phả hệ của mình đến một hoàng tử Rajput tên là Buddahn, người đã cải đạo sang đạo Hồi dưới sự hướng dẫn của một nhà truyền giáo Sufi và sau đó thành lập thành phố Jhang vào khoảng năm 1160. Salam là con trai của Chaudhary Muhammad Hussain, một giáo viên trường học ở Jhang, và Hajirah, người đến từ Faizullah Chak gần Batala.

Tên mà Chaudhary Muhammad Hussain đặt cho con trai mình là Abd al-Salam, có nghĩa là "Người phục vụ của Chúa". "Abd" có nghĩa là người phục vụ, và "Salam" là một trong 99 tên của Chúa trong Kinh Qur'an. Trong tiếng Anh, tên ông thường được phiên âm là Abdus Salam, được hiểu là một tên riêng duy nhất. Cha ông theo phong tục không đặt họ. Cuối đời, ông đã thêm "Mohammad" vào tên mình.

1.2. Học vấn

Ngay từ khi còn nhỏ, Abdus Salam đã nổi tiếng khắp Punjab về sự thông minh và thành tích học tập xuất sắc. Ở tuổi 14, Salam đạt điểm cao nhất từng được ghi nhận trong kỳ thi tuyển sinh vào Đại học Punjab. Ông đã giành được học bổng toàn phần để theo học tại Đại học Government College, Lahore. Salam là một học giả đa tài, quan tâm đến văn học Urdu và văn học Anh, những môn mà ông đều xuất sắc. Sau một tháng ở Lahore, ông đến Bombay để học. Năm 1947, ông trở lại Lahore. Tuy nhiên, ông sớm chọn Toán học làm chuyên ngành chính. Các cố vấn và gia sư của Salam muốn ông trở thành một giáo viên tiếng Anh, nhưng Salam quyết định theo đuổi Toán học. Là một sinh viên năm thứ tư, ông đã xuất bản công trình của mình về các bài toán của Srinivasa Ramanujan trong toán học, và nhận bằng Cử nhân Toán học vào năm 1944.

Cha ông muốn ông tham gia Dịch vụ Dân sự Ấn Độ (ICS). Vào thời đó, ICS là khát vọng cao nhất đối với các sinh viên mới tốt nghiệp đại học, và các công chức có một vị trí được kính trọng trong xã hội dân sự. Tôn trọng mong muốn của cha, Salam đã thử sức với Đường sắt Ấn Độ nhưng không đủ điều kiện vì ông trượt các bài kiểm tra thị lực y tế. Kết quả cũng cho thấy Salam trượt bài kiểm tra cơ khí cần thiết cho các kỹ sư đường sắt để được bổ nhiệm vào ngành Đường sắt, và ông còn quá trẻ để cạnh tranh cho công việc này. Do đó, Đường sắt đã từ chối đơn xin việc của Salam.

Khi ở Lahore, Salam tiếp tục theo học trường sau đại học của Đại học Government College. Ông nhận bằng Thạc sĩ Nghệ thuật (MA) về Toán học từ Đại học Government College vào năm 1946. Cùng năm đó, ông được trao học bổng đến St John's College, Cambridge, nơi ông hoàn thành bằng Cử nhân với Bằng danh dự hạng nhất kép về Toán học và Vật lý vào năm 1949. Năm 1950, ông nhận Giải Smith từ Đại học Cambridge cho đóng góp nổi bật nhất trước tiến sĩ về Vật lý. Sau khi hoàn thành các bằng cấp của mình, Fred Hoyle đã khuyên Salam dành thêm một năm tại Phòng thí nghiệm Cavendish để nghiên cứu vật lý thực nghiệm, nhưng Salam không có đủ kiên nhẫn để thực hiện các thí nghiệm dài trong phòng thí nghiệm. Salam trở về Jhang, gia hạn học bổng của mình và trở lại Vương quốc Anh để làm tiến sĩ.

Ông nhận bằng Tiến sĩ về vật lý lý thuyết từ Phòng thí nghiệm Cavendish tại Cambridge. Luận án tiến sĩ của ông có tựa đề "Những phát triển trong lý thuyết trường lượng tử" chứa đựng công trình toàn diện và cơ bản trong điện động lực học lượng tử. Vào thời điểm nó được xuất bản năm 1951, nó đã mang lại cho ông danh tiếng quốc tế và Giải Adams.

Trong quá trình học tiến sĩ, các cố vấn của ông đã thách thức ông giải quyết trong một năm một vấn đề khó khăn mà những bộ óc vĩ đại như Paul Dirac và Richard Feynman đã phải bó tay. Trong vòng sáu tháng, Salam đã tìm ra giải pháp cho việc tái chuẩn hóa lý thuyết meson. Khi ông đề xuất giải pháp tại Phòng thí nghiệm Cavendish, Salam đã thu hút sự chú ý của Hans Bethe, J. Robert Oppenheimer và Dirac.

1.3. Sự nghiệp ban đầu

Sau khi nhận bằng tiến sĩ vào năm 1951, Salam trở lại Lahore tại Đại học Government College, Lahore với tư cách là Giáo sư Toán học, nơi ông ở lại cho đến năm 1954. Năm 1952, ông được bổ nhiệm làm giáo sư và Chủ nhiệm Khoa Toán học tại Đại học Punjab lân cận. Với vai trò sau này, Salam đã tìm cách cập nhật chương trình giảng dạy của trường đại học, giới thiệu một khóa học về Cơ học lượng tử như một phần của chương trình cử nhân. Tuy nhiên, sáng kiến này sớm bị Phó Hiệu trưởng hủy bỏ, và Salam quyết định dạy một khóa học buổi tối về Cơ học lượng tử ngoài chương trình học thông thường. Mặc dù Salam có sự nổi tiếng khác nhau trong trường đại học, ông bắt đầu giám sát việc giáo dục những sinh viên đặc biệt bị ảnh hưởng bởi ông. Kết quả là, Riazuddin vẫn là học trò duy nhất của Salam có đặc quyền học dưới sự hướng dẫn của Salam ở cấp độ đại học và sau đại học ở Lahore, và cấp độ nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Cambridge. Năm 1953, Salam không thể thành lập một viện nghiên cứu ở Lahore, vì ông phải đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ từ các đồng nghiệp.

Năm 1954, Salam nhận học bổng và trở thành một trong những Thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học Pakistan sớm nhất. Do bạo loạn Lahore năm 1953, Salam trở lại Cambridge và gia nhập St John's College, Cambridge, nhận vị trí giáo sư toán học vào năm 1954. Năm 1957, ông được mời nhận một ghế tại Đại học Hoàng gia London, và ông cùng Paul Taunton Matthews đã thành lập Nhóm Vật lý Lý thuyết tại Đại học Hoàng gia. Theo thời gian, khoa này đã trở thành một trong những khoa nghiên cứu uy tín bao gồm các nhà vật lý nổi tiếng như Steven Weinberg, Tom W. B. Kibble, Gerald Guralnik, C. R. Hagen, Riazuddin và John Clive Ward.

Năm 1957, Đại học Punjab đã trao cho Salam bằng Tiến sĩ danh dự vì những đóng góp của ông trong Vật lý hạt. Cùng năm đó, với sự giúp đỡ của người cố vấn, Salam đã khởi động một chương trình học bổng cho các sinh viên của mình ở Pakistan. Salam duy trì mối liên hệ chặt chẽ với Pakistan và thường xuyên về thăm quê hương. Tại Cambridge và Đại học Hoàng gia, ông đã thành lập một nhóm các nhà vật lý lý thuyết, phần lớn trong số họ là các sinh viên Pakistan của ông. Ở tuổi 33, Salam trở thành một trong những người trẻ nhất được bầu làm Hội viên Hội Hoàng gia (FRS) vào năm 1959. Salam nhận học bổng tại Đại học Princeton vào năm 1959, nơi ông gặp J. Robert Oppenheimer và trình bày công trình nghiên cứu của mình về neutrino. Oppenheimer và Salam đã thảo luận về nền tảng của điện động lực học, các vấn đề và giải pháp của chúng. Năm 1980, Salam trở thành thành viên nước ngoài của Viện Hàn lâm Khoa học Bangladesh.

2.1. Những đóng góp khoa học chính

Ngay từ đầu sự nghiệp, Salam đã có những đóng góp quan trọng và đáng kể trong điện động lực học lượng tử và lý thuyết trường lượng tử, bao gồm cả việc mở rộng nó vào vật lý hạt và vật lý hạt nhân. Trong giai đoạn đầu sự nghiệp ở Pakistan, Salam rất quan tâm đến các chuỗi toán học và mối liên hệ của chúng với vật lý. Salam đã đóng vai trò có ảnh hưởng trong sự tiến bộ của vật lý hạt nhân, nhưng ông vẫn duy trì và cống hiến cho toán học và vật lý lý thuyết, đồng thời tập trung vào việc khuyến khích Pakistan thực hiện nhiều nghiên cứu hơn trong vật lý lý thuyết. Tuy nhiên, ông coi vật lý hạt nhân (phân hạch hạt nhân và năng lượng hạt nhân) là một phần không tiên phong của vật lý vì nó đã "xảy ra" rồi. Ngay cả ở Pakistan, Salam vẫn là động lực hàng đầu trong vật lý lý thuyết, với nhiều nhà khoa học mà ông tiếp tục ảnh hưởng và khuyến khích họ tiếp tục công việc của mình về vật lý lý thuyết.

Salam có một sự nghiệp nghiên cứu phong phú trong vật lý lý thuyết và vật lý năng lượng cao. Ông đã làm việc về lý thuyết neutrino - một hạt khó nắm bắt lần đầu tiên được Wolfgang Pauli giả thuyết vào những năm 1930. Salam đã giới thiệu đối xứng chiral trong lý thuyết neutrino. Việc giới thiệu đối xứng chiral đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển tiếp theo của lý thuyết tương tác điện-yếu. Salam sau đó đã chuyển công trình của mình cho Riazuddin, người đã có những đóng góp tiên phong trong neutrino. Salam đã giới thiệu các boson Higgs khối lượng lớn vào lý thuyết của Mô hình Chuẩn, nơi ông sau đó đã dự đoán sự tồn tại của phân rã proton. Năm 1963, Salam xuất bản công trình lý thuyết của mình về meson vector. Bài báo đã giới thiệu sự tương tác của meson vector, photon (điện động lực học vector), và việc tái chuẩn hóa khối lượng đã biết của các meson vector sau tương tác.

Năm 1961, Salam bắt đầu làm việc với John Clive Ward về đối xứng và thống nhất điện-yếu. Năm 1964, Salam và Ward đã làm việc trên một lý thuyết gauge cho tương tác yếu và tương tác điện từ, sau đó thu được mô hình SU(2) × U(1). Salam tin rằng tất cả các tương tác hạt cơ bản thực sự là các tương tác gauge. Năm 1968, cùng với Steven Weinberg và Sheldon Glashow, Salam đã xây dựng khái niệm toán học cho công trình của họ. Khi ở Đại học Hoàng gia, Salam, cùng với Glashow và Jeffrey Goldstone, đã chứng minh toán học định lý Goldstone, rằng một vật thể spin-không khối lượng phải xuất hiện trong một lý thuyết do sự phá vỡ tự phát của một đối xứng toàn cục liên tục. Năm 1967-1968, Salam và Weinberg đã kết hợp cơ chế Higgs vào khám phá của Glashow, mang lại cho nó một dạng hiện đại trong lý thuyết điện-yếu, và do đó đã lý thuyết hóa một nửa Mô hình Chuẩn.

Năm 1966, Salam đã thực hiện công trình tiên phong về một hạt giả thuyết. Salam đã chỉ ra sự tương tác điện từ có thể có giữa lưỡng cực từ và vi phạm CP, từ đó ông đã xây dựng photon từ.

Sau khi các bài báo về phá vỡ đối xứng PRL 1964 được xuất bản vào năm 1964, Steven Weinberg và Salam là những người đầu tiên áp dụng cơ chế Higgs vào phá vỡ đối xứng điện-yếu. Salam đã đưa ra một giả thuyết toán học cho sự tương tác giữa boson Higgs và lý thuyết đối xứng điện-yếu.

Năm 1972, Salam bắt đầu làm việc với nhà vật lý lý thuyết Ấn Độ-Mỹ Jogesh Pati. Pati đã viết thư cho Salam nhiều lần bày tỏ sự quan tâm muốn làm việc dưới sự chỉ đạo của Salam, và để đáp lại, Salam cuối cùng đã mời Pati đến hội thảo ICTP ở Pakistan. Salam đã gợi ý cho Pati rằng phải có một lý do sâu sắc nào đó khiến proton và electron lại khác biệt đến vậy mà vẫn mang điện tích bằng nhau nhưng trái dấu. Proton được cấu tạo từ quark, nhưng lý thuyết điện-yếu chỉ quan tâm đến electron và neutrino, không có gì được giả thuyết về quark. Nếu tất cả các thành phần của tự nhiên có thể được tập hợp lại trong một đối xứng mới, nó có thể tiết lộ lý do cho các đặc điểm khác nhau của các hạt này và các lực mà chúng cảm nhận được. Điều này đã dẫn đến sự phát triển của mô hình Pati-Salam trong vật lý hạt. Năm 1973, Salam và Jogesh Pati là những người đầu tiên nhận thấy rằng vì quark và lepton có nội dung biểu diễn SU(2) × U(1) rất giống nhau, nên tất cả chúng có thể có các thực thể tương tự. Họ đã cung cấp một hiện thực hóa đơn giản của đối xứng quark-lepton bằng cách giả thuyết rằng số lepton là một màu quark thứ tư, được gọi là "tím".

Các nhà vật lý đã tin rằng có bốn lực cơ bản của tự nhiên: lực hấp dẫn, lực hạt nhân mạnh và yếu, và lực điện từ. Salam đã làm việc về sự thống nhất của các lực này từ năm 1959 với Glashow và Weinberg. Khi ở Đại học Hoàng gia London, Salam đã thành công trong việc chỉ ra rằng lực hạt nhân yếu không thực sự khác với lực điện từ, và hai lực này có thể chuyển đổi lẫn nhau. Salam đã cung cấp một lý thuyết cho thấy sự thống nhất của hai lực cơ bản của tự nhiên, lực hạt nhân yếu và lực điện từ, thành một. Glashow cũng đã xây dựng công trình tương tự, và lý thuyết đã được kết hợp vào năm 1966. Năm 1967, Salam đã chứng minh lý thuyết thống nhất điện-yếu bằng toán học, và cuối cùng đã xuất bản các bài báo. Vì thành tựu này, Salam, Glashow và Weinberg đã được trao Giải Nobel Vật lý vào năm 1979. Quỹ Nobel đã vinh danh các nhà khoa học và đưa ra một tuyên bố nói rằng: "Vì những đóng góp của họ vào lý thuyết tương tác yếu và điện từ thống nhất giữa các hạt cơ bản, bao gồm, trong số những thứ khác, dự đoán dòng trung hòa yếu." Salam đã mang huy chương Nobel đến nhà của giáo sư cũ của mình, Anilendra Ganguly, người đã dạy ông tại Cao đẳng Sanatan Dharma ở Lahore, và đặt huy chương quanh cổ ông, nói rằng "Thưa ông Anilendra Ganguly, huy chương này là kết quả của sự dạy dỗ và tình yêu toán học mà ông đã truyền cho tôi." Trong những năm 1970, Salam tiếp tục cố gắng thống nhất các lực bằng cách bao gồm tương tác mạnh trong một lý thuyết thống nhất lớn.

2.2. Nghiên cứu vật lý lý thuyết

Abdus Salam đã có một sự nghiệp nghiên cứu phong phú trong vật lý lý thuyết và vật lý năng lượng cao. Ông đã làm việc về lý thuyết neutrino, một hạt khó nắm bắt lần đầu tiên được Wolfgang Pauli giả thuyết vào những năm 1930. Salam đã giới thiệu đối xứng chiral trong lý thuyết neutrino, một đóng góp quan trọng cho sự phát triển của lý thuyết tương tác điện-yếu. Ông cũng đã truyền lại công trình này cho học trò Riazuddin, người đã có những đóng góp tiên phong trong lĩnh vực neutrino.

Salam đã giới thiệu các boson Higgs khối lượng lớn vào lý thuyết của Mô hình Chuẩn và sau đó dự đoán sự tồn tại của phân rã proton. Năm 1963, ông xuất bản công trình lý thuyết về meson vector, giới thiệu sự tương tác của meson vector, photon và việc tái chuẩn hóa khối lượng của meson vector sau tương tác.

Từ năm 1961, Salam bắt đầu hợp tác với John Clive Ward về các đối xứng và thống nhất điện-yếu. Năm 1964, họ phát triển một lý thuyết gauge cho tương tác yếu và điện từ, dẫn đến mô hình SU(2) × U(1). Salam tin chắc rằng tất cả các tương tác hạt cơ bản thực chất là các tương tác gauge. Năm 1968, cùng với Steven Weinberg và Sheldon Glashow, Salam đã hoàn thiện khái niệm toán học cho công trình của họ. Khi ở Đại học Hoàng gia, Salam, cùng với Glashow và Jeffrey Goldstone, đã chứng minh toán học định lý Goldstone, chỉ ra rằng một vật thể spin-không khối lượng phải xuất hiện trong một lý thuyết do sự phá vỡ tự phát của một đối xứng toàn cục liên tục. Năm 1967-1968, Salam và Weinberg đã kết hợp cơ chế Higgs vào khám phá của Glashow, tạo nên dạng hiện đại của lý thuyết điện-yếu và lý thuyết hóa một nửa Mô hình Chuẩn.

Năm 1966, Salam đã thực hiện công trình tiên phong về một hạt giả thuyết, chỉ ra sự tương tác điện từ có thể có giữa lưỡng cực từ và vi phạm C, từ đó ông xây dựng khái niệm photon từ.

Sau khi các bài báo về phá vỡ đối xứng PRL được xuất bản vào năm 1964, Steven Weinberg và Salam là những người đầu tiên áp dụng cơ chế Higgs vào phá vỡ đối xứng điện-yếu. Salam đã cung cấp một giả thuyết toán học cho sự tương tác giữa boson Higgs và lý thuyết đối xứng điện-yếu.

Năm 1972, Salam bắt đầu hợp tác với nhà vật lý lý thuyết người Ấn Độ-Mỹ Jogesh Pati. Sự hợp tác này đã dẫn đến sự phát triển của mô hình Pati-Salam trong vật lý hạt, một lý thuyết thống nhất lớn. Năm 1973, Salam và Jogesh Pati là những người đầu tiên nhận thấy rằng vì quark và lepton có nội dung biểu diễn SU(2) × U(1) rất giống nhau, nên tất cả chúng có thể có các thực thể tương tự. Họ đã cung cấp một hiện thực hóa đơn giản của đối xứng quark-lepton bằng cách giả thuyết rằng số lepton là một màu quark thứ tư, được gọi là "tím".

Salam đã làm việc về sự thống nhất của các lực cơ bản của tự nhiên từ năm 1959 với Glashow và Weinberg. Khi ở Đại học Hoàng gia London, Salam đã thành công trong việc chỉ ra rằng lực hạt nhân yếu không thực sự khác với lực điện từ, và hai lực này có thể chuyển đổi lẫn nhau. Ông đã cung cấp một lý thuyết cho thấy sự thống nhất của hai lực cơ bản này.

2.3. Hoạt động tại Đại học Hoàng gia London

Năm 1957, Abdus Salam được mời nhận một ghế giáo sư tại Đại học Hoàng gia London, và ông cùng Paul Taunton Matthews đã thành lập Nhóm Vật lý Lý thuyết tại đây. Theo thời gian, khoa này đã trở thành một trong những khoa nghiên cứu uy tín, thu hút nhiều nhà vật lý nổi tiếng như Steven Weinberg, Tom W. B. Kibble, Gerald Guralnik, C. R. Hagen, Riazuddin và John Clive Ward. Salam đã đóng góp lớn vào lý thuyết trường lượng tử và sự phát triển của Toán học tại Đại học Hoàng gia London.

3.1. Vai trò cố vấn khoa học và ảnh hưởng chính sách

Abdus Salam trở lại Pakistan vào năm 1960 để đảm nhiệm một vị trí chính phủ do Tổng thống Ayub Khan trao cho ông. Kể từ khi giành độc lập vào năm 1947 sau Phân chia Ấn Độ, Pakistan chưa bao giờ có một chính sách khoa học mạch lạc, và tổng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển chỉ khoảng 1.0% GDP của Pakistan. Ngay cả trụ sở của Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Pakistan cũng chỉ nằm trong một căn phòng nhỏ, và có ít hơn 10 nhà khoa học đang làm việc về các khái niệm vật lý cơ bản. Salam đã thay thế Salimuzzaman Siddiqui làm Cố vấn Khoa học và trở thành thành viên kỹ thuật đầu tiên của PAEC. Salam đã mở rộng mạng lưới nghiên cứu và phát triển vật lý ở Pakistan bằng cách gửi hơn 500 nhà khoa học ra nước ngoài.

Năm 1961, ông đã tiếp cận Tổng thống Khan để thành lập cơ quan không gian quốc gia đầu tiên của đất nước, do đó vào ngày 16 tháng 9 năm 1961, Ủy ban Nghiên cứu Không gian và Thượng tầng Khí quyển (SUPARCO) được thành lập, với Salam là giám đốc đầu tiên. Trước năm 1960, rất ít công việc về phát triển khoa học được thực hiện, và các hoạt động khoa học ở Pakistan gần như bị đình trệ. Salam đã mời Ishfaq Ahmad, một nhà vật lý hạt nhân, người đã rời Thụy Sĩ để gia nhập CERN, trở lại Pakistan. Với sự hỗ trợ của Salam, PAEC đã thành lập Trung tâm PAEC Lahore-6, với Ishfaq Ahmad là giám đốc đầu tiên. Năm 1967, Salam trở thành một nhân vật trung tâm và hành chính để lãnh đạo nghiên cứu trong Vật lý Lý thuyết và Vật lý Hạt. Với việc thành lập Viện Vật lý tại Đại học Quaid-e-Azam, nghiên cứu trong vật lý lý thuyết và vật lý hạt đã được thực hiện. Dưới sự chỉ đạo của Salam, các nhà vật lý đã giải quyết những vấn đề nổi bật lớn nhất trong vật lý và toán học, và nghiên cứu vật lý của họ đã đạt đến một điểm mà đã thúc đẩy sự công nhận toàn cầu đối với các nhà vật lý Pakistan.

3.2. Thành lập các viện nghiên cứu khoa học

Từ những năm 1950, Salam đã cố gắng thành lập các viện nghiên cứu cấp cao ở Pakistan, mặc dù ông không thể làm được điều đó. Ông đã chuyển trụ sở PAEC đến một tòa nhà lớn hơn và thành lập các phòng thí nghiệm nghiên cứu trên khắp cả nước. Theo chỉ đạo của Salam, Ishrat Hussain Usmani đã thành lập các ủy ban thăm dò plutonium và uranium trên khắp đất nước. Vào tháng 10 năm 1961, Salam đã đến Hoa Kỳ và ký một thỏa thuận hợp tác không gian giữa Pakistan và Hoa Kỳ. Vào tháng 11 năm 1961, Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia Hoa Kỳ (NASA) bắt đầu xây dựng một cơ sở không gian - Trung tâm Thử nghiệm Bay (FTC) - tại Sonmiani, một thị trấn ven biển ở tỉnh Balochistan. Salam giữ vai trò giám đốc kỹ thuật đầu tiên của trung tâm này.

Salam đã đóng một vai trò có ảnh hưởng và quan trọng trong sự phát triển năng lượng hạt nhân của Pakistan vì mục đích hòa bình. Năm 1964, ông được bổ nhiệm làm trưởng phái đoàn Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) của Pakistan và đại diện cho Pakistan trong một thập kỷ. Cùng năm đó, Salam đã gặp Munir Ahmad Khan - người bạn suốt đời và đồng nghiệp của ông tại Đại học Government College. Khan là người đầu tiên trong IAEA mà Salam đã tham khảo ý kiến về việc thành lập Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế (ICTP), một viện vật lý nghiên cứu, ở Trieste, Ý. Với một thỏa thuận được ký kết với IAEA, ICTP được thành lập với Salam là giám đốc đầu tiên. Tại IAEA, Salam đã ủng hộ tầm quan trọng của các nhà máy điện hạt nhân ở nước mình. Nhờ nỗ lực của ông mà vào năm 1965, Canada và Pakistan đã ký một thỏa thuận hợp tác năng lượng hạt nhân. Salam đã có được sự cho phép từ Tổng thống Ayub Khan - bất chấp mong muốn của các quan chức chính phủ của chính ông - để thành lập Nhà máy Điện hạt nhân Karachi. Cũng vào năm 1965, dưới sự lãnh đạo của Salam, Hoa Kỳ và Pakistan đã ký một thỏa thuận trong đó Hoa Kỳ cung cấp cho Pakistan một lò phản ứng nghiên cứu nhỏ (PARR-I). Salam đã có một giấc mơ ấp ủ từ lâu là thành lập một viện nghiên cứu ở Pakistan, điều mà ông đã ủng hộ trong nhiều dịp. Cũng trong năm 1965, Salam và kiến trúc sư Edward Durell Stone đã ký một hợp đồng để thành lập Viện Khoa học và Công nghệ Hạt nhân Pakistan (PINSTECH) tại Nilore, Islamabad.

3.3. Tham gia chương trình hạt nhân

Salam nhận thức được tầm quan trọng của công nghệ hạt nhân ở Pakistan, cho các mục đích dân sự và hòa bình. Tuy nhiên, theo các nhà viết tiểu sử của ông, Salam đã đóng một vai trò không rõ ràng trong dự án bom nguyên tử của Pakistan. Mãi đến những năm 1960, Salam đã đưa ra một đề xuất không thành công về việc thành lập một nhà máy tái chế nhiên liệu hạt nhân, nhưng nó đã bị Ayub Khan hoãn lại vì lý do kinh tế. Theo Rehman, ảnh hưởng của Salam trong phát triển hạt nhân đã giảm đi vào cuối năm 1974, và ông trở nên chỉ trích việc Zulfikar Ali Bhutto kiểm soát khoa học. Nhưng Salam cá nhân không chấm dứt mối liên hệ của mình với các nhà khoa học làm việc trong bộ phận vật lý lý thuyết tại PAEC. Ngay từ năm 1972-1973, ông đã là một người ủng hộ lớn cho dự án bom nguyên tử, nhưng sau đó đã có lập trường chống lại nó sau khi ông bất hòa với Bhutto về Tu chính án thứ hai Hiến pháp Pakistan tuyên bố giáo phái Ahmadiyya là không phải Hồi giáo.

Năm 1965, Salam đã lãnh đạo việc thành lập viện nghiên cứu hạt nhân PINSTECH. Năm 1965, lò phản ứng plutonium Lò phản ứng nghiên cứu hạt nhân Pakistan (PARR-I) đã đạt khối lượng tới hạn dưới sự lãnh đạo của Salam. Năm 1973, Salam đề xuất ý tưởng thành lập một trường đại học hàng năm để thúc đẩy các hoạt động khoa học trong nước cho Chủ tịch PAEC, Munir Khan, người đã chấp nhận và hoàn toàn ủng hộ ý tưởng này. Điều này đã dẫn đến việc thành lập Đại học Hè Quốc tế Nathiagali về Vật lý và Nhu cầu Đương đại (INSC), nơi mỗi năm kể từ năm 1976, các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới đến Pakistan để tương tác với các nhà khoa học địa phương. Hội nghị INSC hàng năm đầu tiên được tổ chức về vật lý hạt và hạt nhân tiên tiến.

Vào tháng 11 năm 1971, Salam đã gặp Zulfikar Ali Bhutto tại nơi cư trú của ông, và theo lời khuyên của Bhutto, đã đến Hoa Kỳ để tránh Chiến tranh Ấn Độ-Pakistan năm 1971. Salam đã đến Hoa Kỳ và trở về Pakistan với tài liệu khoa học về Dự án Manhattan, và các tính toán liên quan đến bom nguyên tử. Năm 1972, Chính phủ Pakistan đã biết về tình trạng phát triển của quả bom nguyên tử đầu tiên được hoàn thành dưới chương trình hạt nhân Ấn Độ. Vào ngày 20 tháng 1 năm 1972, Salam, với tư cách là Cố vấn Khoa học cho Tổng thống Pakistan, đã quản lý và tham gia một cuộc họp bí mật của các nhà khoa học hạt nhân với cựu Thủ tướng, Zulfikar Ali Bhutto, tại Multan, được gọi là 'Cuộc họp Multan'. Tại cuộc họp này, Bhutto đã dàn xếp việc phát triển một chương trình răn đe. Tại cuộc họp, chỉ có Ishrat Hussain Usmani phản đối, tin rằng đất nước không có đủ cơ sở vật chất hay tài năng để thực hiện một dự án đầy tham vọng và đòi hỏi công nghệ cao như vậy, trong khi Salam vẫn im lặng. Tại đây, Bhutto đã giao phó cho Salam và bổ nhiệm Munir Khan làm Chủ tịch PAEC, và người đứng đầu chương trình bom nguyên tử, vì Salam đã ủng hộ Khan. Vài tháng sau cuộc họp, Salam, Khan và Riazuddin đã gặp Bhutto tại nơi cư trú của ông, nơi các nhà khoa học đã báo cáo tóm tắt cho ông về chương trình vũ khí hạt nhân. Sau cuộc họp, Salam đã thành lập 'Nhóm Vật lý Lý thuyết' (TPG) trong PAEC. Salam đã lãnh đạo công trình đột phá tại TPG cho đến năm 1974.

Một văn phòng đã được thiết lập cho Salam tại Ban Thư ký Thủ tướng Pakistan theo lệnh của Bhutto. Salam ngay lập tức bắt đầu động viên và mời các nhà khoa học bắt đầu làm việc với PAEC trong việc phát triển vũ khí phân hạch. Vào tháng 12 năm 1972, hai nhà vật lý lý thuyết làm việc tại Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế đã được Salam yêu cầu báo cáo cho Munir Ahmad Khan, giám đốc khoa học của chương trình. Điều này đánh dấu sự khởi đầu của TPG, báo cáo trực tiếp cho Salam. TPG, trong PAEC, được giao nhiệm vụ tiến hành nghiên cứu về các tính toán neutron nhanh, thủy động lực học (cách vụ nổ do phản ứng dây chuyền tạo ra có thể hoạt động), các vấn đề khuếch tán neutron, và phát triển các thiết kế lý thuyết của các thiết bị vũ khí hạt nhân của Pakistan. Sau đó, TPG dưới sự lãnh đạo của Riazuddin bắt đầu báo cáo trực tiếp cho Salam, và công trình về thiết kế lý thuyết của vũ khí hạt nhân đã hoàn thành vào năm 1977. Năm 1972, Salam đã thành lập Nhóm Vật lý Toán học, dưới sự lãnh đạo của Raziuddin Siddiqui, được giao nhiệm vụ, cùng với TPG, thực hiện nghiên cứu về thuyết tương đối đồng thời trong quá trình kích nổ, và toán học liên quan đến lý thuyết phân hạch hạt nhân. Sau vụ thử hạt nhân bất ngờ của Ấn Độ - Pokhran-I - vào năm 1974, Munir Ahmad Khan đã triệu tập một cuộc họp để khởi động công việc về một quả bom nguyên tử. Salam có mặt tại đó và Muhammad Hafeez Qureshi được bổ nhiệm làm trưởng Ban Giám đốc Phát triển Kỹ thuật (DTD) trong PAEC.

DTD được thành lập để phối hợp công việc của các nhóm nhà khoa học và kỹ sư chuyên biệt khác nhau làm việc trên các khía cạnh khác nhau của bom nguyên tử. Từ "bom" chưa bao giờ được sử dụng trong cuộc họp này, nhưng những người tham gia hoàn toàn hiểu những gì đang được thảo luận. Vào tháng 3 năm 1974, Salam và Khan cũng thành lập Nhóm Khoa học gia Wah được giao nhiệm vụ sản xuất vật liệu, thấu kính nổ và phát triển cơ chế kích hoạt vũ khí. Sau khi DTD được thành lập, Salam, Riazuddin và Munir Ahmad Khan đã đến thăm Nhà máy Quân giới Pakistan (POF) nơi họ đã có cuộc đàm phán với các kỹ sư quân sự cấp cao do chủ tịch POF Trung tướng Qamar Ali Mirza dẫn đầu. Chính tại đó, Quân đoàn Công binh, Quân đội Pakistan đã xây dựng Phòng thí nghiệm Luyện kim ở Wah Cantonment vào năm 1976. Salam vẫn gắn bó với chương trình vũ khí hạt nhân cho đến giữa năm 1974, khi ông rời đất nước sau khi người Ahmadi bị Quốc hội Pakistan tuyên bố là không phải Hồi giáo. Mối quan hệ của ông với Thủ tướng Bhutto trở nên tồi tệ và biến thành sự thù địch công khai sau khi Cộng đồng Ahmadiyya bị tuyên bố là không phải Hồi giáo; ông đã công khai và mạnh mẽ phản đối Bhutto về vấn đề này và chỉ trích nặng nề Bhutto về việc ông kiểm soát khoa học. Mặc dù vậy, Salam vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với bộ phận vật lý lý thuyết tại PAEC, những người đã thông báo cho ông về tình trạng các tính toán cần thiết để tính toán hiệu suất của bom nguyên tử, theo Norman Dombey. Sau khi chứng kiến sự gây hấn của Ấn Độ, xung đột Siachen ở Bắc Pakistan, tiếp theo là Chiến dịch Brasstacks của Ấn Độ ở Nam Pakistan, Salam lại nối lại mối quan hệ với các nhà khoa học cấp cao làm việc trong các dự án bom nguyên tử, những người đã thông báo cho ông về sự phát triển khoa học của chương trình. Trong những năm 1980, Salam đã đích thân phê duyệt nhiều cuộc bổ nhiệm và một lượng lớn các nhà khoa học Pakistan vào chương trình liên kết tại ICTP và CERN, và tham gia nghiên cứu vật lý lý thuyết với các sinh viên của mình tại ICTP.

Năm 2008, học giả Ấn Độ Ravi Singh đã ghi nhận trong cuốn sách Yếu tố Quân sự ở Pakistan rằng, "năm 1978, Abdus Salam cùng các quan chức PAEC, đã có chuyến thăm bí mật đến Trung Quốc, và đóng vai trò quan trọng trong việc khởi xướng hợp tác hạt nhân công nghiệp giữa hai nước." Mặc dù ông đã rời đất nước, Salam không ngần ngại cố vấn cho PAEC và Nhóm Vật lý Lý thuyết và Toán học về các vấn đề khoa học quan trọng, và duy trì mối liên hệ chặt chẽ với TPG và PAEC.

3.4. Hoạt động thúc đẩy khoa học tại Pakistan

Năm 1974, Abdus Salam đã thành lập Đại học Hè Quốc tế Nathiagali về Vật lý và Nhu cầu Đương đại (INSC) để thúc đẩy khoa học ở Pakistan. INSC là một cuộc họp thường niên của các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới đến Pakistan để thảo luận về vật lý và khoa học. Cho đến ngày nay, INSC vẫn tổ chức các cuộc họp hàng năm, và học trò của Salam, Riazuddin, đã là giám đốc của nó kể từ khi thành lập.

Mặc dù Salam đã rời Pakistan, ông không cắt đứt mối liên hệ với quê hương. Ông tiếp tục mời các nhà khoa học Pakistan đến ICTP và duy trì một chương trình nghiên cứu cho họ. Nhiều nhà khoa học nổi tiếng, bao gồm Ghulam Murtaza, Riazuddin, Kamaluddin Ahmed, Faheem Hussain, Raziuddin Siddiqui, Munir Ahmad Khan, Ishfaq Ahmad và I. H. Usmani, đều coi ông là người cố vấn và người thầy của họ.

4.1. Thành lập và điều hành ICTP

Năm 1964, Salam đã thành lập Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế (ICTP) tại Trieste, Ý, và giữ chức giám đốc của trung tâm này cho đến năm 1993. Năm 1997, các nhà khoa học tại ICTP đã vinh danh Salam và đổi tên ICTP thành "Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế Abdus Salam". Trong suốt những năm qua, ông đã phục vụ trong một số ủy ban của Liên Hợp Quốc liên quan đến khoa học và công nghệ ở các nước đang phát triển.

4.2. Ủng hộ khoa học ở các nước đang phát triển

Salam cũng là người sáng lập Học viện Khoa học Thế giới Thứ ba (TWAS) và là một nhân vật hàng đầu trong việc thành lập một số trung tâm quốc tế dành riêng cho sự tiến bộ của khoa học và công nghệ.

Trong một chuyến thăm Viện Vật lý tại Đại học Quaid-i-Azam vào năm 1979, Salam đã giải thích sau khi nhận một giải thưởng: "Các nhà vật lý tin rằng có bốn lực cơ bản của tự nhiên; lực hấp dẫn, lực hạt nhân yếu và mạnh, và lực điện từ". Salam tin chắc rằng "tư tưởng khoa học là di sản chung của nhân loại", và rằng các quốc gia đang phát triển cần phải tự giúp mình, và đầu tư vào các nhà khoa học của chính họ để thúc đẩy sự phát triển và giảm khoảng cách giữa miền Nam toàn cầu và miền Bắc toàn cầu, từ đó đóng góp vào một thế giới hòa bình hơn.

Năm 1981, Salam trở thành thành viên sáng lập của Hội đồng Văn hóa Thế giới.

5.1. Gia đình và hôn nhân

Ông kết hôn hai lần; lần đầu tiên với một người chị em họ, lần thứ hai cũng theo luật Hồi giáo Nikah. Khi ông qua đời, ông có ba con gái và một con trai với người vợ đầu tiên, và một con trai và một con gái với người vợ thứ hai, Giáo sư Dame Louise Johnson, cựu Giáo sư lý sinh học phân tử tại Đại học Oxford. Hai trong số các con gái của ông là Anisa Bushra Salam Bajwa và Aziza Rahman.

5.2. Niềm tin tôn giáo và bản sắc

Salam là một người Hồi giáo Ahmadiyya, người coi tôn giáo của mình là một phần cơ bản trong công việc khoa học của ông. Ông từng viết rằng "Kinh Qur'an linh thiêng truyền cho chúng ta suy ngẫm về những chân lý của các quy luật tự nhiên do Allah tạo ra; tuy nhiên, việc thế hệ chúng ta được đặc ân nhìn thấy một phần thiết kế của Ngài là một hồng ân và ân sủng mà tôi xin cảm tạ với một tấm lòng khiêm nhường."

Trong bài phát biểu nhận Giải Nobel Vật lý, Salam đã trích dẫn các câu từ Kinh Qur'an và tuyên bố:
"Ngươi không thấy, trong sự sáng tạo của Đấng Rất Mực Khoan Dung, bất kỳ sự không hoàn hảo nào, Ngươi hãy nhìn lại, ngươi có thấy bất kỳ vết nứt nào không? Rồi hãy nhìn lại, hết lần này đến lần khác. Ánh mắt của ngươi, Trở về với ngươi, chói lòa, mệt mỏi." (67:3-4)
Điều này, trên thực tế, là niềm tin của tất cả các nhà vật lý; càng tìm kiếm sâu hơn, sự kinh ngạc của chúng ta càng được kích thích, ánh mắt của chúng ta càng chói lòa hơn.

Năm 1974, Quốc hội Pakistan đã ban hành Tu chính án thứ hai Hiến pháp Pakistan tuyên bố người Ahmadi là không phải Hồi giáo. Để phản đối, Salam đã rời Pakistan đến London. Sau khi rời đi, ông không hoàn toàn cắt đứt mối quan hệ với Pakistan, và vẫn giữ mối liên hệ chặt chẽ với Nhóm Vật lý Lý thuyết cũng như các nhà khoa học học thuật từ Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Pakistan.

6.1. Sự đàn áp cộng đồng Ahmadiyya và lập trường của ông tại Pakistan

Năm 1974, Quốc hội Pakistan đã thông qua một dự luật tuyên bố các thành viên của cộng đồng Ahmadiyya là những người không phải Hồi giáo. Để phản đối hành động này, Abdus Salam đã rời Pakistan đến London. Sau khi ông rời đi, mối quan hệ của ông với Thủ tướng Bhutto trở nên tồi tệ và biến thành sự thù địch công khai. Ông đã công khai và mạnh mẽ phản đối Bhutto về vấn đề này và chỉ trích nặng nề việc Bhutto kiểm soát khoa học. Mặc dù vậy, Salam vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với bộ phận vật lý lý thuyết tại PAEC, những người đã thông báo cho ông về tình trạng các tính toán cần thiết cho chương trình hạt nhân.

6.2. Quan điểm về quyền của người thiểu số và tự do tôn giáo

Lập trường của Abdus Salam trong việc phản đối sự phân biệt đối xử và đàn áp đối với cộng đồng Ahmadiyya, cùng với việc ông rời bỏ quê hương, đã làm rõ quan điểm của ông về quyền của các nhóm thiểu số và tầm quan trọng của tự do tôn giáo. Hành động của ông thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự bình đẳng và công lý, vượt lên trên những rào cản tôn giáo và chính trị.

7.1. Hoàn cảnh qua đời

Abdus Salam qua đời vào ngày 21 tháng 11 năm 1996 ở tuổi 70 tại Oxford, Anh, do liệt trên nhân tiến triển (progressive supranuclear palsy).

7.2. Tang lễ và tranh cãi về nghĩa trang

Thi thể của ông đã được đưa về Pakistan và quàn tại Darul Ziafat, nơi khoảng 13.000 nam giới và phụ nữ đã đến viếng. Khoảng 30.000 người đã tham dự lễ cầu nguyện tang lễ của ông.

Salam được chôn cất tại Bahishti Maqbara, một nghĩa trang do Cộng đồng Ahmadiyya thành lập tại Rabwah, Punjab, Pakistan, bên cạnh mộ cha mẹ ông. Bia mộ của ông ban đầu ghi "Người đoạt giải Nobel Hồi giáo đầu tiên". Tuy nhiên, chính phủ Pakistan đã xóa bỏ từ "Hồi giáo" và chỉ để lại tên ông trên bia mộ. Pakistan là quốc gia duy nhất chính thức tuyên bố người Ahmadi là không phải Hồi giáo. Từ "Hồi giáo" ban đầu bị che khuất theo lệnh của một thẩm phán địa phương trước khi chuyển sang cấp quốc gia. Theo Sắc lệnh XX năm 1984, là một người Ahmadi, ông bị coi là không phải Hồi giáo theo định nghĩa được quy định trong Tu chính án thứ hai Hiến pháp Pakistan.

8.1. Giải Nobel và các giải thưởng lớn

Năm 1979, Salam được trao Giải Nobel Vật lý, cùng với Glashow và Weinberg, "Vì những đóng góp của họ vào lý thuyết tương tác yếu và điện từ thống nhất giữa các hạt cơ bản, bao gồm, trong số những thứ khác, dự đoán dòng trung hòa yếu". Salam đã nhận được nhiều giải thưởng dân sự và khoa học cao quý từ khắp nơi trên thế giới. Salam là người nhận các giải thưởng dân sự cao quý đầu tiên - Sitara-e-Pakistan (1959) và Nishan-e-Imtiaz (1979) - do Tổng thống Pakistan trao tặng vì những đóng góp xuất sắc của Salam cho Pakistan. Trung tâm Vật lý Quốc gia (NCP) có một Bảo tàng Abdus Salam dành riêng cho cuộc đời và công trình của Salam khi ông khám phá và xây dựng Lý thuyết Điện-yếu.

Dưới đây là danh sách các giải thưởng đã được trao cho Salam trong suốt cuộc đời ông:

• Giải Nobel Vật lý (Stockholm, Thụy Điển) (1979)
• Giải Hopkins (Đại học Cambridge) cho "đóng góp xuất sắc nhất cho Vật lý trong giai đoạn 1957-1958"
• Giải Adams (Đại học Cambridge) (1958)
• Hội viên Hội Hoàng gia (1959)
• Giải Smith (Đại học Cambridge) (1950)
• Sitara-e-Pakistan do Tổng thống Pakistan trao tặng vì đóng góp cho khoa học ở Pakistan (1959)
• Giải Pride of Performance do Tổng thống Pakistan trao tặng (1958)
• Người đầu tiên nhận Huy chương và Giải James Clerk Maxwell (Hội Vật lý, London) (1961)
• Huy chương Hughes (Hội Hoàng gia, London) (1964)
• Giải Atoms for Peace (Quỹ Atoms for Peace) (1968)
• Giải và Huy chương Tưởng niệm J. Robert Oppenheimer (Đại học Miami) (1971)
• Huy chương và Giải Guthrie (1976)
• Huy chương Vàng Sir Devaprasad Sarvadhikary (Đại học Calcutta) (1977)
• Huy chương Matteucci (Accademia Nazionale dei Lincei, Rome) (1978)
• Huy chương John Torrence Tate (Viện Vật lý Hoa Kỳ) (1978)
• Huy chương Hoàng gia (Hội Hoàng gia, London) (1978)
• Nishan-e-Imtiaz do Tổng thống Pakistan trao tặng vì thành tích xuất sắc trong các dự án khoa học ở Pakistan (1979)
• Huy chương Albert Einstein (UNESCO, Paris) (1979)
• Giải Shri R.D. Birla (Hiệp hội Vật lý Ấn Độ) (1979)
• Huân chương Andrés Bello (Venezuela) (1980)
• Huân chương Istiqlal (Jordan) (1980)
• Huân chương Công trạng Cộng hòa Ý (1980)
• Huy chương Josef Stefan (Viện Josef Stefan, Ljublijana) (1980)
• Huy chương Vàng cho Đóng góp Xuất sắc cho Vật lý (Viện Hàn lâm Khoa học Tiệp Khắc, Prague) (1981)
• Huy chương Hòa bình (Đại học Charles, Prague) (1981)
• Tiến sĩ Khoa học từ Đại học Chittagong (1981)
• Huy chương Vàng Lomonosov (Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô) (1983)
• Giải Premio Umberto Biancamano (Ý) (1986)
• Giải Hòa bình Quốc tế Dayemi (Bangladesh) (1986)
• Huy chương và Giải Edinburgh đầu tiên (Scotland) (1988)
• Giải Phát triển Quốc tế "Genoa" (Ý) (1988)
• Hiệp sĩ Danh dự của Huân chương Đế quốc Anh (1989)
• Giải Quốc tế Catalunya (Tây Ban Nha) (1990)
• Huy chương Copley (Hội Hoàng gia, London) (1990)

8.2. Các viện và địa điểm mang tên ông

Năm 1997, các nhà khoa học tại ICTP đã đổi tên viện thành Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế Abdus Salam để vinh danh Salam. Các dịch vụ của Salam đã được công nhận ở Pakistan, khi các học trò của ông đã công khai nói và nhấn mạnh tầm quan trọng của Khoa học và Công nghệ ở Pakistan. Năm 1999, theo khuyến nghị của Ishfaq Ahmad, Chính phủ Pakistan đã lãnh đạo việc thành lập Ghế Abdus Salam về Vật lý tại Đại học Government College (Lahore). Vào ngày 22 tháng 11 năm 2009, Giám đốc Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế Abdus Salam đã tặng Chứng nhận Giải Nobel gốc cho trường cũ của ông. Năm 2011, Ghế Abdus Salam về Vật lý của GCU đã tổ chức một hội nghị kéo dài một ngày để tưởng nhớ Abdus Salam. Các học trò của Salam là Ghulam Murtaza, Pervez Hoodbhoy, Riazuddin và Tariq Zaidi đã thảo luận về cuộc đời và công trình của Salam, và làm sáng tỏ những thành tựu của ông ở Pakistan và trong Vật lý.

Năm 1998, Viện Edward A. Bouchet-ICTP được đổi tên thành Viện Edward Bouchet Abdus Salam. Năm 2003, Chính phủ Punjab (Pakistan) đã thành lập một viện xuất sắc về Khoa học Toán học, Trường Khoa học Toán học Abdus Salam, tại trường cũ của Salam - Đại học Government College (Lahore).

Năm 2015, Học viện Các nhà nghiên cứu và Học giả Trẻ, Lahore, đã đổi tên thư viện của mình thành "Thư viện Abdus Salam". Tại thị trấn Vaughan, Ontario, Canada, gần trụ sở chi nhánh Canada của Cộng đồng Ahmadiyya, mà Abdus Salam là một thành viên, cộng đồng đã đặt tên một con phố theo tên ông, 'Phố Abdus Salam', trong khi tại CERN ở Geneva, Thụy Sĩ có 'Đường Salam'. Ngoài ra, có hai hội chợ khoa học Abdus Salam hàng năm, một được tổ chức ở Canada và một ở Hoa Kỳ. Mỗi hội chợ được tổ chức như một sự kiện quốc gia dành cho các nhà khoa học trẻ từ Cộng đồng Ahmadiyya nhằm khuyến khích thanh niên theo đuổi nỗ lực khoa học.

Vào ngày 6 tháng 12 năm 2016, Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif đã phê duyệt việc đổi tên trung tâm vật lý của Đại học Quaid-i-Azam (QAU) thành Trung tâm Vật lý Giáo sư Abdus Salam. Cũng có thông báo rằng "Học bổng Giáo sư Abdus Salam" sẽ được thành lập, bao gồm năm sinh viên tiến sĩ Pakistan được tài trợ hoàn toàn hàng năm trong lĩnh vực Vật lý tại "các trường đại học quốc tế hàng đầu".

Vào tháng 11 năm 2020, Di sản Anh đã dựng một bia xanh để vinh danh Salam tại Campion Road, Putney, London, tại ngôi nhà là nơi ở của ông ở London trong gần 40 năm.

Vào tháng 6 năm 2023, Đại học Hoàng gia London đã công bố việc đổi tên Thư viện Trung tâm Đại học Hoàng gia thành Thư viện Abdus Salam.

8.3. Ảnh hưởng đối với vật lý và cộng đồng khoa học Pakistan

Công trình của Salam ở Pakistan có tầm ảnh hưởng sâu rộng và được coi là rất có ảnh hưởng. Ông được các đồng nghiệp và học trò nhớ đến là "người cha của trường Vật lý Lý thuyết Pakistan" cũng như khoa học Pakistan. Salam là một nhân vật lôi cuốn và biểu tượng, một biểu tượng trong số họ về những gì họ đang làm việc hoặc nghiên cứu trong lĩnh vực của mình. Các học trò, đồng nghiệp khoa học và kỹ sư của ông, nhớ ông là một giáo viên xuất sắc, và một nhà nghiên cứu hấp dẫn, người cũng sẽ ảnh hưởng đến những người khác làm điều tương tự. Trung tâm Vật lý Lý thuyết Quốc tế do Salam thành lập đã tiếp tục đào tạo các nhà khoa học từ các nước đang phát triển. Salam đã thành lập Ủy ban Nghiên cứu Không gian và là giám đốc đầu tiên của nó. Năm 1998, Chính phủ Pakistan đã phát hành một con tem kỷ niệm để vinh danh Salam như một phần của loạt "Các nhà khoa học của Pakistan". Trường cũ của ông, Government College Lahore, nay là một trường đại học, có "Ghế Abdus Salam về Vật lý" và Trường Khoa học Toán học Abdus Salam được đặt theo tên ông. "Ghế Abdus Salam" cũng được thành lập để vinh danh ông tại Trường Khoa học và Kỹ thuật Syed Babar Ali thuộc Đại học Khoa học Quản lý Lahore. Ông đã có đóng góp đáng kể vào thành công năm 2012 trong việc tìm kiếm boson Higgs.

Salam đã được tưởng niệm bởi các nhà khoa học Pakistan nổi tiếng và xuất chúng, những người cũng là học trò của ông. Nhiều nhà khoa học đã nhớ lại những trải nghiệm đại học của họ. Ghulam Murtaza, giáo sư vật lý plasma tại Đại học Government College và là học trò của Salam, đã viết:
Khi Tiến sĩ Salam thuyết trình, hội trường sẽ chật kín và mặc dù chủ đề là Vật lý Hạt, cách diễn đạt và tài hùng biện của ông khiến người ta có cảm giác như ông đang nói về văn học. Khi ông kết thúc bài giảng, người nghe thường vỗ tay tự phát và đứng dậy hoan nghênh ông. Mọi người từ khắp nơi trên thế giới sẽ đến Đại học Hoàng gia và tìm kiếm sự giúp đỡ của Tiến sĩ Salam. Ông sẽ kiên nhẫn lắng nghe mọi người, kể cả những người nói những điều vô nghĩa. Ông đối xử với mọi người bằng sự tôn trọng và lòng trắc ẩn và không bao giờ coi thường hay xúc phạm bất cứ ai. Sức mạnh của Tiến sĩ Salam là ông có thể "sàng lọc những viên ngọc từ cát".

Ishfaq Ahmad, một người bạn suốt đời của Salam nhớ lại:
Tiến sĩ Salam chịu trách nhiệm gửi khoảng 500 nhà vật lý, nhà toán học và nhà khoa học từ Pakistan, để lấy bằng tiến sĩ tại các tổ chức tốt nhất ở Vương quốc Anh và Hoa Kỳ.

Vào tháng 8 năm 1996, một người bạn suốt đời khác, Munir Ahmad Khan, đã gặp Salam ở Oxford. Khan, người đứng đầu các chương trình vũ khí hạt nhân Pakistan và năng lượng hạt nhân ở Pakistan, nói:
Cuộc gặp cuối cùng của tôi với Abdus Salam chỉ ba tháng trước. Bệnh tật đã ảnh hưởng nặng nề và ông không thể nói chuyện. Tuy nhiên, ông hiểu những gì được nói. Tôi kể cho ông nghe về lễ kỷ niệm sinh nhật lần thứ 70 của ông ở Pakistan. Ông cứ nhìn chằm chằm vào tôi. Ông đã vượt lên trên mọi lời khen ngợi. Khi tôi đứng dậy để rời đi, ông nắm chặt tay tôi để bày tỏ cảm xúc của mình như thể ông muốn cảm ơn tất cả những người đã nói những lời tốt đẹp về ông. Tiến sĩ Abdus Salam có tình yêu sâu sắc với Pakistan mặc dù ông bị đối xử bất công và thờ ơ bởi chính đất nước mình. Ngày càng khó khăn hơn cho ông để đến Pakistan và điều này đã làm ông đau đớn sâu sắc. Bây giờ ông đã trở về nhà cuối cùng, để yên nghỉ mãi mãi trong mảnh đất mà ông yêu quý biết bao. Có lẽ trong những năm tới chúng ta sẽ vượt lên trên những định kiến của mình và công nhận ông, trao cho ông, sau khi ông qua đời, những gì chúng ta không thể khi ông còn sống. Chúng ta, những người Pakistan, có thể chọn bỏ qua Tiến sĩ Salam, nhưng thế giới nói chung sẽ luôn nhớ đến ông.

Tuy nhiên, di sản của Salam thường bị bỏ qua trong hệ thống giáo dục Pakistan bất παρά những thành tựu của ông. Theo bộ phim tài liệu 'Salam: Người đoạt giải Nobel đầu tiên ******', rất ít thanh niên Pakistan từng nghe nói về ông, và tên ông không được nhắc đến trong sách giáo khoa Pakistan. Năm 2020, một nhóm sinh viên thuộc Quốc hội Thanh niên bang đã bôi nhọ hình ảnh của Salam có mặt tại một trường cao đẳng ở Gujranwala, trong khi hô vang các khẩu hiệu chống lại cộng đồng Ahmadiyya. Nỗ lực cố ý này nhằm bóp nghẹt việc nhắc đến Salam được cho là do Salam thuộc cộng đồng Hồi giáo Ahmadiyya, những người đã phải đối mặt với sự phân biệt đối xử do nhà nước tài trợ từ những năm 1970.

8.4. Đánh giá lịch sử và sự công nhận xã hội

Trong một bài viết ý kiến năm 2008, tờ Daily Times (Pakistan) đã gọi Salam là "một trong những nhà khoa học vĩ đại nhất mà Pakistan từng sản sinh". Tuy nhiên, di sản của ông thường bị bỏ qua trong hệ thống giáo dục Pakistan bất chấp những thành tựu của ông. Theo bộ phim tài liệu 'Salam: Người đoạt giải Nobel đầu tiên ******', rất ít thanh niên Pakistan từng nghe nói về ông, và tên ông không được nhắc đến trong sách giáo khoa Pakistan. Nỗ lực cố ý này nhằm bóp nghẹt việc nhắc đến Salam được cho là do Salam thuộc cộng đồng Hồi giáo Ahmadiyya, những người đã phải đối mặt với sự phân biệt đối xử do nhà nước tài trợ từ những năm 1970.