Val Lewton

1.1. Xuất thân và thời thơ ấu

Val Lewton, tên khai sinh là Volodymyr Ivanovich Hofschneider hoặc Leventon (Владимир Иванович Левентон_{Vladimir Ivanovich Leventon}^Russian, Володимир Іванович Левентон_{Volodymyr Ivanovych Leventon}^Ukrainian), sinh năm 1904 tại Yalta, Đế quốc Nga (nay thuộc Ukraina). Ông có gốc gác Do Thái, là con trai của Max Hofschneider, một người cho vay tiền, và Anna "Nina" Leventon, con gái của một dược sĩ. Gia đình ông sau đó đã chuyển sang theo đạo Thiên Chúa giáo. Val Lewton là cháu trai của nữ diễn viên nổi tiếng Alla Nazimova.

Mẹ ông, Anna, đã rời cha ông và chuyển đến Berlin cùng hai con của họ, Val và Olga.

1.2. Di cư và định cư tại Mỹ

Năm 1909, Val Lewton cùng mẹ và chị gái đã di cư đến Hoa Kỳ. Họ là hành khách hạng hai trên tàu SS Amerika, khởi hành từ Hamburg vào ngày 29 tháng 4 và đến New York vào ngày 8 tháng 5. Trên danh sách hành khách, họ được ghi là Anna, Olga và Volodymyr Hofschneider.

Khi đến New York, Anna Hofschneider và các con đã đến sống chung với người dì nổi tiếng của Val, Alla Nazimova, tại Rye, New York. Sau đó, mẹ ông đã đổi lại tên thành Anna Lewton (dựa trên tên thời con gái của bà) và kiếm sống bằng nghề viết kịch bản phim. Bà và các con sau đó chuyển đến vùng ngoại ô Port Chester, New York. Tại Mỹ, Val cuối cùng đã đổi tên thành Wladimir Ivan Lewton, thường được gọi tắt là Val Lewton. Ông được nhập quốc tịch Hoa Kỳ tại một tòa án liên bang ở Los Angeles với tên Wladimir Ivan Lewton vào tháng 6 năm 1941.

1.3. Giáo dục

Val Lewton đã theo học ngành báo chí tại Đại học Columbia.

1.4. Phát triển sự nghiệp ban đầu

Năm 1920, khi mới 16 tuổi, Val Lewton bị mất việc làm phóng viên xã hội cho tờ Darien-Stamford Review sau khi bị phát hiện rằng một câu chuyện ông viết về việc một xe tải gà kosher chết trong đợt nắng nóng ở New York là hoàn toàn bịa đặt. Bất chấp sự cố này, ông vẫn tiếp tục sự nghiệp viết lách và là tác giả của 18 tác phẩm phi hư cấu, hư cấu và thơ ca trước khi chuyển sang ngành điện ảnh.

2.1. Tác giả và hoạt động quảng bá

Năm 1932, Val Lewton đã viết cuốn tiểu thuyết giật gân bán chạy nhất của mình, No Bed of Her Own. Cuốn sách này sau đó đã được sử dụng làm cơ sở cho bộ phim No Man of Her Own với sự tham gia của Clark Gable và Carole Lombard. Năm 1933, Lewton bí mật xuất bản Grushenka: Three Times a Woman, một tiểu thuyết khiêu dâm. Cuốn sách này được cho là một bản dịch từ tiếng Nga và được mang từ Liên Xô sang, nhưng đây thực chất là một cách ngụy trang để bảo vệ tác giả thực sự của nó khỏi những hậu quả pháp lý do các chuẩn mực đạo đức thời bấy giờ.

Lewton từng làm nhà văn tại văn phòng quảng bá của MGM ở Thành phố New York, chuyên viết các bản tiểu thuyết hóa (novelization) của các bộ phim nổi tiếng để đăng nhiều kỳ trên các tạp chí, và đôi khi sau đó được tập hợp thành sách. Ông cũng viết các bản sao quảng cáo. Ông đã nghỉ việc sau thành công của No Bed of Her Own, nhưng khi ba cuốn tiểu thuyết sau đó trong cùng năm không đạt được thành công, ông đã đến Hollywood để nhận công việc viết một bản xử lý kịch bản cho Taras Bulba của Nikolai Gogol cho David O. Selznick. Mối liên hệ cho công việc này đến thông qua mẹ của Lewton, Nina.

2.2. Làm việc với David O. Selznick

Mặc dù bộ phim Taras Bulba không được sản xuất, Lewton vẫn được MGM thuê làm nhà quảng bá và trợ lý cho David O. Selznick. Tín dụng màn ảnh đầu tiên của ông là "các phân đoạn cách mạng được sắp xếp bởi" trong phiên bản A Tale of Two Cities năm 1935 của David O. Selznick. Lewton cũng làm việc với tư cách một biên kịch không được ghi công cho bộ phim Cuốn theo chiều gió của Selznick, bao gồm việc viết cảnh quay máy ảnh lùi lại để tiết lộ hàng trăm binh sĩ bị thương tại nhà ga Atlanta. Ngoài ra, Lewton còn làm biên tập viên câu chuyện, một người tìm kiếm các tài sản văn học cho studio của Selznick và là cầu nối với hệ thống kiểm duyệt Hollywood.

Trong bộ phim tài liệu The Making of Gone With the Wind, một nhân viên khác của Selznick đã mô tả Lewton cảnh báo rằng Cuốn theo chiều gió không thể dựng thành phim và Selznick sẽ mắc "sai lầm lớn nhất đời mình" nếu cố gắng làm một bộ phim thành công từ đó.

2.3. Trưởng bộ phận phim kinh dị tại RKO

Năm 1942, Val Lewton được bổ nhiệm làm trưởng bộ phận phim kinh dị tại RKO Studios với mức lương 250 USD mỗi tuần. Ông phải tuân thủ ba quy tắc: mỗi bộ phim phải có ngân sách dưới 150.00 K USD, thời lượng dưới 75 phút, và các giám sát viên của Lewton sẽ cung cấp tiêu đề phim trước khi bắt đầu sản xuất.

Trong bối cảnh những hạn chế này, Lewton đã phát triển một cách tiếp cận làm phim độc đáo. Ông tập trung vào sự gợi mở điềm báo và các chủ đề về sự mơ hồ hiện sinh thay vì sự giật gân rõ ràng, biến những tựa đề phim kịch tính thành những tác phẩm có chiều sâu nghệ thuật.

2.4. Sản xuất phim kinh dị chính

Sản phẩm đầu tiên của Val Lewton là Cat People, phát hành năm 1942. Bộ phim này do Jacques Tourneur đạo diễn, người sau đó cũng đã đạo diễn I Walked with a Zombie và The Leopard Man cho Lewton. Được thực hiện với kinh phí 134.00 K USD, Cat People đã mang về gần 4.00 M USD và là bộ phim ăn khách nhất của RKO trong năm đó. Thành công này đã cho phép Lewton thực hiện các bộ phim tiếp theo với ít sự can thiệp từ hãng phim, giúp ông thực hiện tầm nhìn của mình mặc dù phải làm việc với các tựa đề phim giật gân do hãng cung cấp.

Giữa năm 1945 và 1946, Boris Karloff đã xuất hiện trong ba bộ phim do Lewton sản xuất cho RKO: Isle of the Dead, The Body Snatcher, và Bedlam. Trong một cuộc phỏng vấn năm 1946 với Louis Berg của tờ Los Angeles Times, Karloff đã ca ngợi Lewton là người đã cứu ông khỏi nhượng quyền thương mại Frankenstein quá mức tại Universal Pictures. Berg viết, "Ông Karloff có tình yêu và sự tôn trọng lớn lao đối với ông Lewton, người đã cứu ông khỏi những người chết sống và nói một cách nào đó, phục hồi linh hồn ông."

2.5. Hợp tác và tạo cơ hội đạo diễn

Val Lewton luôn viết bản nháp cuối cùng của kịch bản cho các bộ phim của mình, nhưng ông tránh ghi tên đồng biên kịch trên màn ảnh, ngoại trừ hai trường hợp là The Body Snatcher và Bedlam, trong đó ông đã sử dụng bút danh "Carlos Keith." Sau khi RKO thăng cấp Tourneur lên làm phim hạng A, Lewton đã tạo cơ hội đạo diễn đầu tiên cho Robert Wise và Mark Robson, giúp họ khởi đầu sự nghiệp thành công.

2.6. Hoạt động tại các hãng phim khác

Khi người đứng đầu RKO và người ủng hộ Lewton là Charles Koerner qua đời vào năm 1946, hãng phim trải qua nhiều biến động về nhân sự và quản lý, cuối cùng khiến Lewton thất nghiệp và sức khỏe yếu đi sau một cơn đau tim nhẹ.

Thông qua các mối quan hệ, ông đã viết lại một kịch bản chưa sử dụng dựa trên cuộc đời của Lucrezia Borgia. Nữ diễn viên Paulette Goddard tại Paramount Studios đặc biệt yêu thích cách xử lý của Lewton, và để đổi lấy kịch bản đó, Lewton đã được Paramount tuyển dụng đến tháng 7 năm 1948. (Bộ phim Bride of Vengeance của Goddard, được viết lại nhiều, đã được phát hành vào năm 1949, nhưng không có sự tham gia của Lewton). Trong thời gian ở Paramount, Lewton cũng sản xuất bộ phim My Own True Love, phát hành năm 1949.

Sau khi làm việc với Paramount, Lewton lại quay lại làm việc cho MGM, nơi ông sản xuất bộ phim Please Believe Me của Deborah Kerr, phát hành năm 1950. Trong thời gian này, Lewton đã cố gắng thành lập một công ty sản xuất độc lập với các học trò cũ của mình là Wise và Robson, nhưng khi xảy ra bất đồng về việc nên sản xuất dự án nào trước, Lewton đã bị loại khỏi công ty.

Lewton dành thời gian ở nhà để viết một kịch bản về các trận chiến nổi tiếng trong Cách mạng Mỹ tại Fort Ticonderoga. Universal Studios đã đưa ra lời đề nghị về tác phẩm này, và mặc dù kịch bản không được sử dụng, Lewton đã được giao nhiệm vụ sản xuất bộ phim Apache Drums, phát hành năm 1951. Bộ phim này thường được coi là bộ phim giống nhất với các bộ phim kinh dị RKO trước đây của Lewton.

3.1. Tiểu thuyết chính

Val Lewton là tác giả của nhiều tiểu thuyết, trong đó có một số tác phẩm nổi bật:

• The Improved Road (1924)
• The Cossack Sword (1926) - Bản phát hành tại Hoa Kỳ được đổi tên thành Rape of Glory (1931).
• The Fateful Star Murder (1931, cùng Herbert Kerkow) - Dựa trên vụ án mạng Starr Faithfull.
• Where the Cobra Sings (1932, dưới bút danh 'Cosmo Forbes')
• No Bed of Her Own (1932) - Đây là tiểu thuyết giật gân bán chạy nhất của ông, được dịch ra chín ngôn ngữ và xuất bản ở 12 quốc gia. Phiên bản tiếng Đức có tựa đề: Rose Mahoney: Her Depression. Cuốn sách này cũng nằm trong danh sách các cuốn sách bị Adolf Hitler ra lệnh đốt. Nó được tái bản bởi Triangle Books vào cuối những năm 1940.
• Four Wives (1933, dưới bút danh "Carlos Keith")
• Yearly Lease (1933)
• A Laughing Woman (1933, dưới bút danh "Carlos Keith")
• This Fool Passion (1933, dưới bút danh "Carlos Keith")
• Grushenka: Three Times a Woman (1933) - Một tiểu thuyết khiêu dâm được xuất bản bí mật, được tuyên bố là bản dịch từ tiếng Nga.

3.2. Truyện ngắn

Val Lewton cũng viết một số truyện ngắn, bao gồm "The Bagheeta" (tháng 7 năm 1930), được đăng trên tạp chí Weird Tales. Truyện này sau đó được tái bản trong cuốn Weird Tales: The Magazine That Never Dies (1988) do Marvin Kaye biên tập. "The Bagheeta" được ghi nhận là chứa đựng nỗi ám ảnh đặc trưng của Lewton về mèo và các kỹ thuật kinh dị "sợ bóng tối" của ông, những yếu tố sau này xuất hiện trong các tác phẩm điện ảnh của ông.

7.1. Đánh giá tích cực

Các tác phẩm của Val Lewton được giới phê bình đón nhận tích cực vì cách tiếp cận kinh dị sáng tạo, chiều sâu tâm lý và những đóng góp quan trọng cho lịch sử điện ảnh. Đạo diễn Martin Scorsese đã sản xuất một bộ phim tài liệu có tựa đề Martin Scorsese Presents: Val Lewton - The Man in the Shadows vào năm 2007 để tôn vinh cuộc đời và sự nghiệp của ông. Ngoài ra, nam diễn viên Boris Karloff đã công khai ghi nhận Lewton là người đã cứu vãn sự nghiệp của mình, cho thấy tầm ảnh hưởng tích cực của Lewton đối với các nghệ sĩ khác trong ngành.

7.2. Phê bình và tranh cãi

Mặc dù nhận được nhiều lời khen ngợi, sự nghiệp của Val Lewton không hoàn toàn không có tranh cãi. Một ví dụ đáng chú ý là khi ông làm việc cho David O. Selznick, Lewton được cho là đã cảnh báo Selznick rằng bộ phim Cuốn theo chiều gió là không thể dựng thành phim và việc cố gắng làm một bộ phim thành công từ nó sẽ là "sai lầm lớn nhất đời đời ông ấy". Mặc dù không phải là một lời chỉ trích trực tiếp vào tác phẩm của Lewton, điều này cho thấy ông có cái nhìn đôi khi khác biệt với các quyết định của studio lớn.

7.3. Ảnh hưởng

Cuộc đời và tác phẩm của Val Lewton đã truyền cảm hứng sâu rộng cho các đạo diễn và thể loại sau này. Nhiều cuốn sách và phim tài liệu đã được sản xuất để khám phá di sản của ông. Năm 2017, một loạt podcast tiểu sử mang tên "Shadows" của Adam Roche đã ra mắt, gồm 11 phần về cuộc đời và tác phẩm của Lewton, với sự góp mặt của Mark Gatiss. Vào tháng 6 năm 2021, có thông báo rằng "Shadows" sẽ được chuyển thể thành một bộ phim truyện, do Roche và Laeta Kalogridis đồng biên kịch, với Kalogridis cũng là nhà sản xuất cùng với Bradley Fischer. Ngoài ra, nhân vật của Kirk Douglas trong bộ phim The Bad and the Beautiful (1952) một phần được dựa trên hình tượng của Lewton, cho thấy ông đã trở thành một biểu tượng trong ngành điện ảnh.

8.1. Sản xuất

Dưới đây là danh sách các bộ phim do Val Lewton sản xuất:

• Tại RKO:**
  • Cat People (1942)
  • I Walked with a Zombie (1943)
  • The Leopard Man (1943)
  • The Seventh Victim (1943)
  • The Ghost Ship (1943)
  • The Curse of the Cat People (1944)
  • Mademoiselle Fifi (1944)
  • Youth Runs Wild (1944)
  • The Body Snatcher (1945)
  • Isle of the Dead (1945)
  • Bedlam (1946)
  • Tại các hãng phim khác:**
    • My Own True Love (1949)
    • Please Believe Me (1950)
    • Apache Drums (1951)

8.2. Kịch bản

• No Man of Her Own (1932, dựa trên tiểu thuyết No Bed of Her Own)
• The Body Snatcher (1945, với bút danh Carlos Keith)
• Isle of the Dead (1945, không được ghi công)
• Bedlam (1946, với bút danh Carlos Keith)

8.3. Vai trò khác

• A Tale of Two Cities (1935, đạo diễn phụ không được ghi công cho phân đoạn công phá Bastille)
• A Star Is Born (1937, trợ lý biên tập không được ghi công)
• The Year's Work (1940, đạo diễn, với bút danh Herbert Kerkow)