1. Tổng quan
Matvey Genrikhovich Manizer (Матвей Генрихович МанизерMatvey Genrikhovich ManizerRussian; 17 tháng 3 năm 1891 - 20 tháng 12 năm 1966) là một nhà điêu khắc nổi bật của Nga và Liên Xô. Ông được biết đến với việc tạo ra nhiều tác phẩm điêu khắc và tượng đài trở thành những tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Sự nghiệp của Manizer trải dài khắp Liên Xô và vươn ra quốc tế, với các tác phẩm tôn vinh các nhân vật cách mạng, anh hùng Liên Xô và các sự kiện lịch sử quan trọng. Ông đã giữ nhiều chức vụ quan trọng trong các tổ chức nghệ thuật và nhận được nhiều giải thưởng danh giá, khẳng định vị thế của mình là một trong những nghệ sĩ có ảnh hưởng nhất thời bấy giờ, góp phần định hình thẩm mỹ và tư tưởng nghệ thuật của Liên Xô.
2. Cuộc đời và Sự nghiệp
Matvey Genrikhovich Manizer có một sự nghiệp nghệ thuật phát triển mạnh mẽ, từ những năm tháng học tập cho đến khi trở thành một trong những nhà điêu khắc hàng đầu của Liên Xô, với nhiều tác phẩm mang tính biểu tượng và nhận được sự công nhận cao từ nhà nước.
2.1. Thời thơ ấu và Học vấn
Matvey Genrikhovich Manizer sinh ngày 17 tháng 3 năm 1891 tại Saint Petersburg, Nga. Ông là con trai của Genrikh Manizer (Генрих МанизерGenrikh ManizerRussian, Heinrich ManiserHeinrich ManiserGerman), một nghệ sĩ nổi tiếng gốc Đức Baltic đến từ Klaipėda (hay còn gọi là Memel).
Về học vấn, Manizer theo học tại Học viện Nghệ thuật và Công nghiệp Quốc gia Saint Petersburg và trường nghệ thuật của Peredvizhniki từ năm 1911 đến năm 1916. Quá trình đào tạo này đã định hình phong cách nghệ thuật của ông theo hướng học thuật và hiện thực.
2.2. Hoạt động Nghệ thuật và Tổ chức
Với phong cách học thuật và hiện thực, Manizer đã tạo ra một số lượng lớn tượng đài được đặt trên khắp Liên Xô cũ. Từ năm 1926, ông là thành viên của Hiệp hội Nghệ sĩ Cách mạng Nga, một tổ chức có vai trò quan trọng trong việc định hình nghệ thuật Xô viết. Năm 1941, ông chuyển đến Moscow, tiếp tục hoạt động và cống hiến cho nền nghệ thuật quốc gia.
2.3. Chức vụ và Giải thưởng
Matvey Manizer đã đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng và nhận được các giải thưởng danh giá, khẳng định vị thế của ông trong nền nghệ thuật Xô viết:
- Ông là Thành viên của Học viện Nghệ thuật Liên Xô từ năm 1947.
- Ông giữ chức Phó Chủ tịch Học viện Nghệ thuật Liên Xô từ năm 1947 đến năm 1966.
- Ông là Chủ tịch Liên đoàn Nghệ sĩ Saint Petersburg từ năm 1937 đến năm 1941.
- Về giải thưởng, ông được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân Liên Xô vào năm 1958.
- Ông là người ba lần đoạt Giải thưởng Stalin:
- Giải thưởng Stalin hạng nhì vào năm 1941 cho Tượng đài Lenin ở Ulyanovsk.
- Giải thưởng Stalin hạng nhất vào năm 1943 cho các tác phẩm điêu khắc bằng đồng của các Anh hùng Liên Xô Matvey Kuzmin và Zoya Kosmodemyanskaya tại Moscow Metro's ga Partizanskaya.
- Giải thưởng Stalin hạng nhì vào năm 1950 cho Tượng đài Ivan Pavlov ở Ryazan.
3. Các Tác phẩm Điêu khắc Chính
Matvey Genrikhovich Manizer đã để lại một di sản đồ sộ gồm nhiều tượng đài và tác phẩm điêu khắc, chủ yếu khắc họa các nhân vật lịch sử và anh hùng cách mạng, thể hiện rõ phong cách hiện thực và tầm ảnh hưởng của ông trong nghệ thuật Liên Xô.
3.1. Các Tượng đài ở Nga và Liên Xô
Manizer đã tạo ra nhiều tượng đài quan trọng trên khắp Liên Xô, bao gồm khoảng 12 bức chân dung của Lenin. Các tác phẩm nổi bật của ông bao gồm:
- Tượng đài V. Volodarsky (1925), đặt tại Đại lộ Obukhovskoy Oborony, Leningrad, tưởng niệm nhà chính trị Liên Xô V. Volodarsky.
- Tượng đài Nạn nhân ngày 9 tháng 1 năm 1905 (1932), đặt tại Quận Frunzensky, Saint Petersburg, tưởng niệm những người đã thiệt mạng trong Thảm sát Chủ Nhật Đẫm máu năm 1905.
- Tượng đài Vasily Chapaev (1932), ở Samara, Nga, là một tác phẩm điêu khắc đa nhân vật và kỵ sĩ, tưởng niệm chỉ huy Hồng quân Vasily Chapayev. Một phiên bản khác của tác phẩm này, được tạo năm 1933, sau đó được lắp đặt tại Leningrad vào năm 1968.
- Tượng đài Lenin (1933), ở Minsk.
- 80 bức tượng đồng khắc họa công dân Liên Xô cho Moscow Metro's ga Ploshchad Revolyutsii (1938).
- Tượng đài Taras Shevchenko (1935), ở Kharkiv, Ukraine, là một tác phẩm điêu khắc đa nhân vật tưởng niệm nhà thơ và nhà nhân văn người Ukraina Taras Shevchenko.
- Tượng đài Valerian Kuybyshev (1938), ở Samara.
- Tượng đài trên Mộ Taras Shevchenko (1938), ở Kyiv, Ukraine.
- Tượng đài Lenin (1941), ở Ulyanovsk, tác phẩm mang lại cho ông Giải thưởng Stalin hạng nhì.
- Các tác phẩm điêu khắc bằng đồng của Anh hùng Liên Xô Matvey Kuzmin và Zoya Kosmodemyanskaya (1943), tại Moscow Metro's ga Partizanskaya, tác phẩm mang lại cho ông Giải thưởng Stalin hạng nhất.
- Tượng đài Công nhân xây dựng Metro (1944), tại Moscow Metro's ga Elektrozavodskaya.
- Bức tượng bán thân Alexander Pokryshkin (1949), ở Novosibirsk, tưởng niệm Anh hùng Liên Xô hai lần Alexander Pokryshkin.
- Tượng đài Ivan Pavlov (1950), ở Ryazan, tác phẩm mang lại cho ông Giải thưởng Stalin hạng nhì.
- Tượng đài Ilya Repin (1958), tại Bolotnaya Square, Moscow, tưởng niệm họa sĩ Ilya Repin.
- Tượng đài Lenin (1960), bên ngoài Luzhniki Stadium. Đây là phiên bản của tượng đài Lenin ở Ulyanovsk năm 1940, ban đầu được xây dựng cho Hội chợ Thế giới 1958 tại Brussels, sau đó được đặt bên ngoài Sân vận động Trung tâm Lenin.
3.2. Các Tác phẩm Ngoài Liên Xô
Ngoài các tác phẩm trong nước, Matvey Manizer còn có một tác phẩm điêu khắc quan trọng được đặt bên ngoài lãnh thổ Liên Xô cũ:
- Tượng đài Anh hùng (1963), ở Jakarta, Indonesia. Tác phẩm này tưởng niệm những người đã chiến đấu giành độc lập cho Indonesia. Tượng đài Anh hùng (Tugu Tani) là một biểu tượng của sự gắn kết và tình hữu nghị giữa Liên Xô và Indonesia trong thời kỳ đó, thể hiện sự ủng hộ của Liên Xô đối với các phong trào giải phóng dân tộc.
4. Phong cách Nghệ thuật và Triết lý
Phong cách nghệ thuật của Matvey Manizer được định hình rõ ràng bởi chủ nghĩa học thuật và hiện thực. Các tác phẩm của ông đã trở thành những tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa, một phong cách nghệ thuật được nhà nước Xô viết bảo trợ nhằm phản ánh những lý tưởng và thành tựu của xã hội xã hội chủ nghĩa. Triết lý của ông tập trung vào việc thể hiện chân dung các nhân vật lịch sử, anh hùng lao động và những người lính cách mạng một cách trang trọng, lý tưởng hóa và đầy tính biểu tượng. Manizer sử dụng các kỹ thuật điêu khắc truyền thống để tạo ra những hình tượng mạnh mẽ, vững chãi, nhằm truyền tải thông điệp về sự kiên cường, ý chí cách mạng và tinh thần đoàn kết.
5. Đời sống Cá nhân
Matvey Manizer có một cuộc sống gia đình gắn liền với nghệ thuật. Vợ ông, Yelena Yanson-Manizer (1890-1971), cũng là một nhà điêu khắc nổi tiếng, với tác phẩm tại Moscow Metro's ga Dinamo. Con trai của họ, Gugo Manizer (1927-2016), là một họa sĩ có tiếng. Trong số các học trò của Manizer, có Fuad Abdurakhmanov, một nhà điêu khắc từng đoạt Giải thưởng Stalin.
6. Qua đời
Matvey Genrikhovich Manizer qua đời vào ngày 20 tháng 12 năm 1966. Ông được an táng tại Nghĩa trang Novodevichy ở Moscow, nơi yên nghỉ của nhiều nhân vật nổi bật trong lịch sử Nga và Liên Xô.
7. Di sản và Ảnh hưởng
Matvey Genrikhovich Manizer để lại một di sản nghệ thuật và ảnh hưởng sâu rộng, đặc biệt trong bối cảnh nghệ thuật Xô viết và chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa, đồng thời có ý nghĩa quan trọng trong quan hệ quốc tế.
7.1. Đánh giá Lịch sử
Matvey Manizer được đánh giá là một trong những nhà điêu khắc hàng đầu của Liên Xô. Các tác phẩm của ông, được thực hiện theo phong cách học thuật và hiện thực, đã trở thành những ví dụ điển hình cho nghệ thuật chính thống của thời kỳ đó. Sự công nhận của nhà nước, với nhiều giải thưởng Stalin và danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân Liên Xô, đã khẳng định vị trí không thể thiếu của ông trong lịch sử nghệ thuật Xô viết. Ông đã góp phần tạo nên một "bộ mặt" trực quan cho các lý tưởng cách mạng và xây dựng chủ nghĩa xã hội, với các tác phẩm điêu khắc Lenin và các anh hùng được đặt ở nhiều thành phố lớn.
7.2. Ảnh hưởng đến Chủ nghĩa Hiện thực Xã hội chủ nghĩa
Các tác phẩm của Manizer, đặc biệt là các tượng đài vĩ đại khắc họa các nhà lãnh đạo và anh hùng, đã trở thành những tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Chúng không chỉ phản ánh chính xác các nguyên tắc của phong cách này - tính quần chúng, tính đảng và tính hiện thực - mà còn định hình cách thức các nghệ sĩ khác tiếp cận với chủ đề tương tự. Ông đã thiết lập một tiêu chuẩn cao về kỹ thuật và biểu cảm trong việc thể hiện các hình tượng lý tưởng, từ đó ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của điêu khắc Xô viết trong nhiều thập kỷ.
7.3. Ảnh hưởng Quốc tế và Tính biểu tượng
Tác phẩm của Matvey Manizer không chỉ giới hạn trong phạm vi Liên Xô mà còn vươn ra quốc tế, nổi bật nhất là Tượng đài Anh hùng (Tugu Tani) ở Jakarta, Indonesia. Tượng đài này không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc trong quan hệ ngoại giao. Nó thể hiện sự ủng hộ của Liên Xô đối với cuộc đấu tranh giành độc lập của Indonesia và các quốc gia thuộc địa khác, củng cố hình ảnh của Liên Xô như một quốc gia đứng về phía các phong trào giải phóng dân tộc. Tượng đài này là một minh chứng cụ thể cho cách nghệ thuật được sử dụng như một công cụ ngoại giao, tạo nên sự gần gũi văn hóa và chính trị giữa các quốc gia.