Jean Gabin

1.1. Thời niên thiếu và bối cảnh gia đình

Jean Gabin có tên khai sinh là Jean-Alexis Moncorgé, sinh ngày 17 tháng 5 năm 1904 tại Paris, Pháp. Ông là con trai của Madeleine Petit và Ferdinand Moncorgé. Cha ông là một nghệ sĩ cabaret và chủ quán cà phê, thường biểu diễn dưới nghệ danh Gabin, một tên riêng phổ biến trong tiếng Pháp. Mẹ ông cũng là một ca sĩ, vì vậy Gabin lớn lên trong một môi trường nghệ thuật.

Ông trải qua thời thơ ấu tại làng Mériel thuộc tỉnh Seine-et-Oise cũ (nay là tỉnh Val-d'Oise), cách Paris khoảng 35 km về phía bắc. Gabin theo học tại Lycée Janson de Sailly nhưng đã bỏ học sớm. Trước khi bước chân vào giới giải trí, ông làm nhiều công việc lao động phổ thông khác nhau, bao gồm làm tùy phái văn phòng tại Công ty phân phối điện Paris (Compagnie parisienne de distribution d'électricité) và thủ kho tại một kho phụ tùng xe hơi ở Drancy.

1.2. Khởi đầu sự nghiệp và bước chân vào giới giải trí

Năm 1922, khi mới 18 tuổi, Gabin bắt đầu sự nghiệp trong ngành giải trí với một vai phụ nhỏ trong một buổi biểu diễn của Folies Bergère tại số 32 phố Richer, quận 9 Paris. Ông tiếp tục biểu diễn trong nhiều vai trò nhỏ khác nhau, trau dồi kỹ năng diễn xuất và ca hát trong các music hall và operetta ở Paris.

Năm 1927, Gabin cùng người vợ đầu tiên, Marie-Louise Basset (biệt danh Gaby), đã sang Brasil lưu diễn nhưng không thành công. Sau đó, ông trở về Paris và tìm được việc làm tại quán Moulin Rouge. Các buổi biểu diễn của ông dần được chú ý, và ông nhận được nhiều vai diễn sân khấu tốt hơn, dẫn đến việc tham gia hai bộ phim câm vào năm 1928.

1.3. Nghĩa vụ quân sự

Gabin đã có hai giai đoạn phục vụ trong quân đội. Lần đầu tiên là vào năm 1924, ông thực hiện nghĩa vụ quân sự trong một đơn vị Hải quân Pháp đồn trú tại Cherbourg.

Sau khi Đức Quốc xã chiếm đóng Pháp vào năm 1940 trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, Gabin đã cùng các nhà điện ảnh Pháp khác như Jean Renoir và Julien Duvivier di cư sang Hollywood, Hoa Kỳ vào tháng 2 năm 1941. Tuy nhiên, ông không cam chịu cảnh đất nước bị chiếm đóng. Tháng 4 năm 1943, khi vẫn còn ở Hoa Kỳ, Gabin tình nguyện tham gia Lực lượng Hải quân Pháp Tự do (Forces navales françaises libres - FNFL) dưới sự lãnh đạo của tướng Charles de Gaulle để góp sức giải phóng Pháp. Ông vượt Đại Tây Dương trên tàu chở dầu quân sự Elorn đến Casablanca, sau đó được bổ nhiệm làm trưởng xe thiết giáp Souffleur II của đại đội 2, Lữ đoàn thiết giáp Hải quân, thuộc "Sư đoàn 2 thiết giáp" dưới quyền chỉ huy của tướng Philippe Leclerc de Hauteclocque.

Vào mùa xuân năm 1945, Gabin đã tham gia chiến dịch giải phóng các pháo đài của Đức ở La Rochelle, sau đó là "Chiến dịch chiếm đóng nước Đức Quốc xã của Lực lượng Đồng Minh". Sau chiến tranh, ông được trao tặng Médaille militaire (Huy chương Quân sự) và Croix de guerre 1939-1945 (Chiến công Bội tinh 1939-1945) vì lòng dũng cảm trong chiến đấu cùng Phe Đồng Minh ở Bắc Phi. Tháng 7 năm 1945, ở tuổi 41, Gabin được giải ngũ khi tóc ông đã bạc trắng.

2.1. Sự nghiệp sân khấu và điện ảnh sơ khai

Sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự lần đầu, Gabin trở lại hoạt động trong ngành giải trí, làm việc dưới nghệ danh "Jean Gabin" trong các music hall và operetta ở Paris, bắt chước phong cách hát của Maurice Chevalier - một phong cách rất thịnh hành vào thời điểm đó. Ông đã tham gia một đoàn kịch lưu diễn ở Nam Mỹ, và khi trở về Pháp, ông tìm được việc tại Moulin Rouge. Các màn trình diễn của ông dần được chú ý, và ông bắt đầu nhận được những vai diễn sân khấu tốt hơn, dẫn đến việc tham gia hai bộ phim câm vào năm 1928.

Năm 1930, Gabin chuyển sang đóng phim có tiếng trong bộ phim Chacun sa chance của hãng Pathé Frères, một trong những bộ phim nói đầu tiên của Pháp do Hans Steinhoff và René Pujol đạo diễn, đóng chung với người vợ cũ Gaby Basset. Trong bốn năm tiếp theo, ông đóng hơn một chục bộ phim với các vai phụ, bao gồm cả những bộ phim do Maurice Tourneur và Jacques Tourneur đạo diễn. Các phim đáng chú ý trong giai đoạn này bao gồm Méphisto, Paris Béguin, Tout ça ne vaut pas l'amour, Gloria, Les Gaietés de l'escadron, La Belle Marinière (mà Gabin coi là vai lớn đầu tiên của mình trên màn ảnh), Le Tunnel và Adieu les beaux jours.

2.2. Bước lên đỉnh cao danh vọng

Gabin chỉ thực sự được công nhận rộng rãi sau vai diễn trong Maria Chapdelaine, một bộ phim sản xuất năm 1934 do Julien Duvivier đạo diễn. Sau đó, ông được chọn vào vai Pontius Pilatus trong phim Golgotha. Sự nghiệp của ông tiếp tục thăng hoa với vai người hùng lãng mạn trong bộ phim chiến tranh La Bandera (1935), cũng do Duvivier đạo diễn. Bộ phim này đã đưa ông trở thành một ngôi sao lớn.

Năm 1936, Gabin xuất hiện trong phim Les Bas-Fonds của đạo diễn Jean Renoir. Năm 1937, ông tái hợp với Duvivier trong bộ phim Pépé le Moko rất thành công, mang lại cho Gabin danh tiếng quốc tế. Cùng năm đó, ông đóng vai chính trong La Grande Illusion của Jean Renoir, một bộ phim phản chiến kinh điển của Pháp, được chiếu tại một rạp ở Thành phố New York trong sáu tháng liên tiếp, một điều chưa từng có tiền lệ.

Sau đó là một tác phẩm lớn khác của Renoir, La Bête humaine (The Human Beast^English) (1938), một bi kịch phim noir dựa trên tiểu thuyết của Émile Zola, với sự tham gia của Gabin và Simone Simon. Ông cũng góp mặt trong Le Quai des brumes (Port of Shadows^English) (1938), một trong những tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa hiện thực thơ ca của đạo diễn Marcel Carné. Sức hút mạnh mẽ của Gabin trong các vai diễn này thường được so sánh với Humphrey Bogart và James Cagney. Năm 1939, Gabin tiếp tục đóng phim Le Jour se lève của đạo diễn Marcel Carné.

2.3. Thời kỳ Hollywood và Chiến tranh Thế giới thứ hai

Vào cuối những năm 1930, Gabin nhận được rất nhiều lời mời từ Hollywood, nhưng ông đã từ chối tất cả cho đến khi Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ. Sau khi Đức Quốc xã chiếm đóng Pháp vào năm 1940, ông cùng Renoir và Duvivier di cư sang Hoa Kỳ vào tháng 2 năm 1941. Trong thời gian ở Hollywood, Gabin bắt đầu mối quan hệ tình cảm với nữ diễn viên Marlene Dietrich, kéo dài đến năm 1948.

Các bộ phim của ông ở Mỹ - Moontide (1942) và The Impostor (1944), bộ phim thứ hai do Duvivier đạo diễn - đều không thành công về mặt thương mại. Tuy nhiên, sự thất bại này không làm Gabin nản lòng. Ông đã tình nguyện tham gia Lực lượng Pháp Tự do của tướng Charles de Gaulle và chiến đấu dũng cảm trong Thế chiến thứ hai, được trao tặng Médaille militaire và Croix de Guerre vì những đóng góp của mình.

2.4. Sự nghiệp hậu chiến và tái xuất

Sau chiến tranh, vào năm 1945, Carné đã chọn Gabin đóng vai chính trong bộ phim Gates of the Night với Dietrich là bạn diễn. Tuy nhiên, Dietrich không thích kịch bản và lo sợ giọng Đức của mình sẽ không được khán giả Pháp thời hậu chiến đón nhận. Khi cô rút khỏi dự án, Gabin cũng làm theo, dẫn đến sự rạn nứt trong mối quan hệ với Carné. Ông tìm được một nhà sản xuất và đạo diễn người Pháp sẵn sàng mời ông và Dietrich đóng chung, nhưng bộ phim Martin Roumagnac (1946) lại không thành công, và mối quan hệ cá nhân của họ cũng sớm kết thúc.

Năm 1948, Gabin đóng vai chính trong bộ phim hiện thực thơ ca The Walls of Malapaga (Au-delà des grilles^French) của René Clément, bộ phim này đã giành Giải Oscar cho phim ngoại ngữ hay nhất nhưng lại ít được Gabin công nhận.

Năm 1949, ông có vai diễn sân khấu duy nhất trong sự nghiệp của mình trong vở La Soif của Henri Bernstein. Vở kịch này đã được trình diễn sáu tháng ở Paris, và Gabin được giới phê bình ca ngợi là "một diễn viên sân khấu hạng nhất". Mặc dù được công nhận, các bộ phim tiếp theo của ông không thành công tại phòng vé Pháp, và năm năm sau đó là chuỗi thất bại liên tiếp.

2.5. Sự nghiệp giai đoạn sau và các vai diễn tiêu biểu

Sự nghiệp của Gabin dường như đang trên đà lụi tàn cho đến khi bộ phim Touchez pas au grisbi (Don't Touch the Loot^English) (1954) do Jacques Becker đạo diễn, mang lại cho ông sự hoan nghênh của giới phê bình và thành công lớn về mặt thương mại trên trường quốc tế.

Sau đó, ông tái hợp với Renoir trong French Cancan (1955), cùng với María Félix và Françoise Arnoul.

Gabin đã đóng vai thám tử Jules Maigret của Georges Simenon trong ba bộ phim vào các năm 1958, 1959 và 1963. Trong 20 năm tiếp theo, ông đã đóng gần 50 bộ phim nữa, hầu hết đều rất thành công về mặt thương mại và phê bình, bao gồm nhiều phim do Gafer Films, công ty sản xuất của ông với diễn viên Fernandel, sản xuất. Các bạn diễn của ông bao gồm những nhân vật hàng đầu của điện ảnh hậu chiến như Brigitte Bardot (En cas de malheur), Alain Delon (Le Clan des Siciliens, Mélodie en sous-sol và Deux hommes dans la ville), Jean-Paul Belmondo (Un singe en hiver) và Louis de Funès (Le Tatoué).

Vào thập niên 1970, Gabin tiếp tục diễn xuất trong 7 bộ phim nữa, trong đó có La Horse của Pierre Granier-Deferre, Deux hommes dans la ville của José Giovanni (đóng chung với Alain Delon) và Le Chat (1971). Bộ phim này được Gabin coi là phim thành công nhất của mình trong thời hậu chiến và đã mang lại cho ông Giải Gấu Bạc cho Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Berlin năm 1971. Bộ phim cuối cùng của ông là L'Année sainte (1976) của Jean Girault.

2.6. Phong cách diễn xuất và hình ảnh công chúng

Jean Gabin nổi tiếng với phong cách diễn xuất sâu sắc, vẻ ngoài trầm tĩnh và sức hút cá nhân mạnh mẽ. Ông được coi là một trong những ngôi sao điện ảnh hàng đầu của Pháp, được yêu mến bởi khả năng thể hiện các vai diễn phức tạp, từ những người đàn ông cứng rắn, bất cần đến những nhân vật đầy nội tâm.

Một trong những đặc điểm nổi bật trong diễn xuất của Gabin là khả năng thể hiện cảnh ăn uống một cách rất chân thực và hấp dẫn. Diễn viên Nhật Bản Takakura Ken từng chia sẻ rằng ông đã học cách diễn cảnh ăn uống từ Gabin, và nhà phê bình Yodogawa Nagaharu cũng nhận xét Gabin là "một diễn viên ăn uống giỏi". Takakura Ken thậm chí đã tặng một tấm áp phích lớn của Gabin cho quán cà phê yêu thích của mình ở Kyoto, nơi tấm áp phích này vẫn được trưng bày.

Mifune Toshiro, một diễn viên Nhật Bản nổi tiếng khác, cũng rất kính trọng Gabin và từng có kế hoạch hợp tác với ông. Nhà văn và nhà phê bình ẩm thực Ikenami Shotaro cũng chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các tác phẩm của Gabin, đặc biệt là các cảnh ăn uống, trong việc sáng tác các tác phẩm nổi tiếng của mình như Kiếm khách thương mại (剣客商売^Japanese) và Quỷ Bình phạm khoa trướng (鬼平犯科帳^Japanese). Tuy nhiên, Ikenami từng hài hước nói rằng ông không muốn nhân vật Onihei của mình giống Gabin, vì "Onihei phải là một người đàn ông đẹp trai hơn (cười)".

Đạo diễn hoạt hình nổi tiếng Miyazaki Hayao cũng đã ca ngợi diễn xuất của Gabin trong Touchez pas au grisbi sau khi xem lại bộ phim. Moriyama Shuichiro là diễn viên lồng tiếng Nhật Bản gần như độc quyền cho Gabin. Moriyama kể rằng các đài truyền hình Nhật Bản đã thu âm lại tất cả các bản lồng tiếng của Gabin bằng giọng của ông. Trong quá trình chỉ đạo lồng tiếng cho bộ phim Porco Rosso, Miyazaki đã yêu cầu Moriyama diễn xuất theo phong cách lồng tiếng của Jean Gabin, cho thấy nhân vật chính của bộ phim có thể một phần được lấy cảm hứng từ Gabin. Thậm chí, tên của nhân vật chính và chương trình truyền hình tokusatsu Cảnh sát vũ trụ Gavan (宇宙刑事ギャバン^Japanese) cũng được cho là lấy cảm hứng từ tên Jean Gabin.

2.7. Thành lập công ty sản xuất

Năm 1963, Jean Gabin cùng với diễn viên Fernandel đã thành lập hãng sản xuất phim Gafer Films. Bộ phim đầu tiên do hãng này sản xuất là L'Âge ingrat (1964), với sự tham gia diễn xuất của cả Gabin và Fernandel. Công ty này đã sản xuất nhiều bộ phim thành công về mặt thương mại và phê bình trong giai đoạn sau của sự nghiệp Gabin.

6.1. Vị thế trong nền điện ảnh Pháp

Gabin được coi là một biểu tượng của điện ảnh Pháp, đại diện cho hình ảnh người đàn ông Pháp mạnh mẽ, chân thật và đầy nội tâm. Ông đã đóng góp to lớn vào nghệ thuật thứ bảy với những vai diễn đa dạng, từ người hùng lãng mạn đến những nhân vật gai góc, phức tạp. Các bộ phim của ông không chỉ được giới phê bình đánh giá cao mà còn đạt được thành công vang dội về mặt thương mại. Một số phim của ông đã thu hút lượng lớn khán giả, chẳng hạn như:

• Les Misérables (đóng chung với Bourvil): 9,94 triệu vé
• Napoléon: 5,41 triệu vé
• La Traversée de Paris: 4,89 triệu vé
• Le Clan des Siciliens (đóng chung với Alain Delon và Lino Ventura): 4,82 triệu vé
• Touchez pas au grisbi: 4,71 triệu vé
• Le Tonnerre de Dieu: 4,10 triệu vé
• Archimède le clochard: 4,07 triệu vé
• Les Grandes Familles: 4,04 triệu vé

6.2. Ảnh hưởng đến văn hóa Nhật Bản

Jean Gabin có một tầm ảnh hưởng đặc biệt đến nền văn hóa Nhật Bản, đặc biệt là trong lĩnh vực điện ảnh và văn học. Phong cách diễn xuất của ông, đặc biệt là các cảnh ăn uống, đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ Nhật Bản.

• Diễn viên nổi tiếng Takakura Ken từng nói rằng ông đã học cách diễn cảnh ăn uống từ Gabin. Nhà phê bình phim Yodogawa Nagaharu cũng ca ngợi Gabin là "diễn viên ăn uống giỏi".
• Diễn viên huyền thoại Mifune Toshiro cũng rất kính trọng Gabin và từng có kế hoạch hợp tác với ông.
• Nhà văn Ikenami Shotaro, nổi tiếng với các tác phẩm như Kiếm khách thương mại và Quỷ Bình phạm khoa trướng, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các bộ phim của Gabin, đặc biệt là các cảnh ăn uống.
• Đạo diễn hoạt hình Miyazaki Hayao đã ca ngợi diễn xuất của Gabin trong Touchez pas au grisbi. Khi chỉ đạo diễn viên lồng tiếng Moriyama Shuichiro cho vai chính trong phim Porco Rosso, Miyazaki đã yêu cầu Moriyama diễn xuất theo phong cách lồng tiếng của Jean Gabin, cho thấy Gabin là một trong những hình mẫu cho nhân vật Porco Rosso.
• Tên của nhân vật chính và loạt phim truyền hình tokusatsu Cảnh sát vũ trụ Gavan (宇宙刑事ギャバン^Japanese) cũng được cho là lấy cảm hứng từ Jean Gabin.
• Diễn viên Nakadai Tatsuya đã đóng vai chính trong Đạo (道), một bộ phim làm lại từ tác phẩm Headlight của Gabin, và Nakadai cũng rất ngưỡng mộ Gabin.
• Nữ diễn viên người Nhật gốc Pháp Tani Yoko đã từng đóng chung với Gabin trong bộ phim Le port du désir (その顔をかせ^Japanese).

6.3. Các công trình tưởng niệm và vinh danh

Để tưởng nhớ và vinh danh di sản của Jean Gabin, nhiều công trình và giải thưởng đã được thành lập:

• Năm 1981, diễn viên Louis de Funès đã khởi xướng Giải Jean Gabin, một giải thưởng dành cho các nam diễn viên trẻ triển vọng trong ngành điện ảnh Pháp. Giải này được trao hàng năm từ năm 1981 đến năm 2006. Tuy nhiên, sau đó đã có sự bất hòa giữa Ban tổ chức giải và con gái của Jean Gabin, dẫn đến việc giải thưởng này được đổi tên thành Giải Patrick Dewaere.
• Năm 1992, tại thị trấn Mériel (thuộc tỉnh Val-d'Oise), nơi Gabin lớn lên, "Nhà bảo tàng Jean Gabin" đã được thành lập để kể lại câu chuyện về cuộc đời và sự nghiệp của ông, trưng bày các kỷ vật điện ảnh. Một bức tượng bán thân của Gabin do nhà điêu khắc Jean Marais thực hiện được đặt trước bảo tàng.
• Ngày 16 tháng 5 năm 2008, "Quảng trường Jean Gabin" đã được khánh thành tại góc đường Custine và Lambert, dưới chân đồi Montmartre ở Quận 18 Paris, bởi Daniel Vaillant, thị trưởng quận lúc bấy giờ, cùng với các con của Gabin.
• Rạp chiếu phim Jean Gabin ở Montgenèvre được đặt tên theo ông. Montgenèvre tự mô tả là khu nghỉ dưỡng trượt tuyết lâu đời nhất của Pháp và là điểm đến nghỉ dưỡng yêu thích của Gabin cùng nhiều nghệ sĩ và trí thức Pháp khác, bao gồm cả Jean-Paul Sartre.
• Năm 2011, một "Quảng trường Jean-Gabin" khác cũng được khai trương tại thành phố Porrentruy, Thụy Sĩ.
• Gabin đã mua đất ở Orne, đáng chú ý nhất là Bonnefoi và Moulins-la-Marche, nơi một con phố được đặt tên để vinh danh ông và trường đua ngựa do ông tạo ra, Hippodrome Jean Gabin, vẫn mang tên ông.