Jacob Moleschott

2.1. Sinh và Bối cảnh ban đầu

Moleschott sinh ngày 9 tháng 8 năm 1822 tại `'s-Hertogenbosch<sub>'s-Hertogenbosch</sub><sup>Dutch</sup>`, Hà Lan. Cha ông là Jo(h)annes Franciscus Gabriel Moleschott (1793-1857), một bác sĩ, và mẹ ông là Elizabeth Antonia (hoặc Antonetta) van der Monde (1795-1866). Cha của Moleschott có thái độ hoài nghi về tôn giáo và khuyến khích con trai mình theo đuổi khoa học tự nhiên từ khi còn nhỏ.

Ông theo học tại Kleve, nơi ông học tiếng Hy Lạp và tiếng Latinh. Ông được giám đốc trường Ferdinand Helmke khuyến khích và được giáo viên tiếng Latinh và Hy Lạp Moritz Fleischer giới thiệu về triết học Hegel.

2.2. Giáo dục

Moleschott theo học y học tại Đại học Heidelberg ở Đức, khác với cha ông từng học tại Leiden. Tại đây, ông học thực vật học dưới sự hướng dẫn của Theodor Bischoff, hóa học từ Wilhelm Delff, giải phẫu học từ Friedrich Tiedemann (1781-1861), và sinh lý học từ Leopold Gmelin (1788-1853). Ông hoàn thành bằng Tiến sĩ vào năm 1845 dưới sự hướng dẫn của Jacob Henle.

Trong thời gian này, ông cũng tích cực tham gia vào nhóm của Johann Christian Kapp và bắt đầu xây dựng mạng lưới học thuật, gặp gỡ Justus von Liebig ở Giessen và Lorenz Oken ở Bern. Ông đã dịch tác phẩm của Johannes Mulder và tặng cho Gabriel Gustav Valentin ở Bern, đồng thời chuyển tác phẩm của Valentin cho Tiedemann.

2.3. Sự nghiệp ban đầu và Hoạt động tại Đức

Năm 1845, Moleschott chuyển đến Utrecht và trở thành trợ lý của Mulder. Ông đã thảo luận về sinh lý học thị giác với Franciscus Cornelis Donders (1818-1889). Sau đó, ông quay trở lại Đại học Heidelberg với tư cách là giảng viên không lương (Privatdozent), tiếp tục nghiên cứu về dinh dưỡng dựa trên công trình của Mulder. Ông cũng quan tâm đến chủ nghĩa xã hội như một phương tiện để cải thiện dinh dưỡng cho người dân.

Một cuộc tranh luận giữa Liebig và Mulder đã làm căng thẳng mối quan hệ của Moleschott với Liebig. Liebig cho rằng chỉ carbohydrate mới đóng vai trò là nhiên liệu cho cơ thể, trong khi Moleschott nhấn mạnh vai trò của cả protein và chất béo. Ông bắt đầu giảng dạy sinh lý học từ năm 1847 và xuất bản tác phẩm `Physiologie der Nahrungsmittel<sub>Sinh lý học về thực phẩm</sub><sup>German</sup>` vào năm 1850, nhận được nhiều lời khen ngợi, trong đó có từ Alexander von Humboldt. Ông cũng đặc biệt chú trọng đến các phương pháp thực nghiệm. Moleschott đã mở rộng các bài giảng của mình thành một loạt các buổi nói chuyện công khai về nhân học thông qua các phương pháp thực nghiệm.

Tuy nhiên, do lập trường chính trị cấp tiến, quan điểm "duy vật tàn bạo" và vô thần của mình, Moleschott đã bị Bộ Nội vụ Baden khiển trách và buộc phải từ chức tại Đại học Heidelberg vào năm 1854. Cùng với Carl Vogt và Ludwig Büchner, Moleschott là một trong những nhân vật trung tâm trong các cuộc tranh luận công khai về chủ nghĩa duy vật ở Đức vào những năm 1950.

2.4. Hoạt động tại Ý và Quốc tịch Ý

Sau khi rời Heidelberg, Moleschott trải qua hai năm không có vị trí học thuật và bắt đầu thực hiện bộ sách 15 tập `Untersuchungen zur Naturlehre des Menschen und der Thiere<sub>Nghiên cứu về khoa học tự nhiên của con người và động vật</sub><sup>German</sup>`. Ông cũng viết một tiểu sử về Georg Forster, người mà ông mô tả là một "nhà khoa học của nhân dân".

Năm 1856, Moleschott nhận vị trí giáo sư sinh lý học tại Đại học Zurich. Tại đây, ông và vợ đã học tiếng Ý. Năm 1861, ông chuyển đến Đại học Turin, nơi ông đặc biệt tích cực trong việc xây dựng mạng lưới giữa các nhà nghiên cứu Thụy Sĩ, Đức và Ý. Năm 1867, ông được cấp quốc tịch Ý. Ông tiếp tục phổ biến khoa học, đặc biệt là sinh lý học.

Năm 1876, ông được bổ nhiệm làm Thượng nghị sĩ và năm 1878, ông chuyển đến Đại học Sapienza tại Rome (1879) với tư cách là giáo sư sinh lý học thực nghiệm.

3.1. Chủ nghĩa Duy vật Khoa học

Moleschott là một nhà duy vật khoa học nổi bật, ông giải thích nguồn gốc và trạng thái của động vật thông qua các nguyên nhân vật lý. Ông tin rằng các hiện tượng sinh học và quá trình tư duy của con người có thể được quy giản về các quá trình vật lý và hóa học.

Quan điểm vô thần của ông là một yếu tố quan trọng, dẫn đến việc ông bị buộc thôi việc tại Đại học Heidelberg. Ông cho rằng quan điểm của Liebig về việc những hiểu biết về quy luật tự nhiên tất yếu dẫn đến khái niệm về một Đấng tối cao chỉ có thể biết được thông qua mặc khải là vô lý.

3.2. Dinh dưỡng học và Sinh lý học

Trong lĩnh vực dinh dưỡng và trao đổi chất, Moleschott có quan điểm khác biệt so với Justus von Liebig. Trong khi Liebig cho rằng chỉ carbohydrate mới là nhiên liệu chính cho cơ thể, Moleschott nhấn mạnh vai trò quan trọng của cả protein và chất béo trong sinh lý học.

Ông đã giảng dạy về sinh lý học từ năm 1847 và xuất bản tác phẩm `Physiologie der Nahrungsmittel<sub>Sinh lý học về thực phẩm</sub><sup>German</sup>` vào năm 1850. Moleschott cũng đặc biệt đề cao các phương pháp thực nghiệm trong nghiên cứu khoa học. Các lý thuyết dinh dưỡng của ông đã ảnh hưởng đến các tác phẩm phổ biến, ví dụ như cuốn sách dạy nấu ăn `Frankfurter Kochbuch<sub>Sách dạy nấu ăn Frankfurt</sub><sup>German</sup>` của Wilhelmine Rührig (sau này là `Kochbuch fürʼs Deutsche Haus<sub>Sách dạy nấu ăn cho gia đình Đức</sub><sup>German</sup>`), khuyên dùng protein hàng ngày.

3.3. Các Mệnh đề Khoa học Chính

Moleschott nổi tiếng với các mệnh đề đặc trưng của mình, thể hiện rõ quan điểm duy vật triệt để:

• "Không có suy nghĩ nếu không có phốt pho" (`kein Gedanke ohne Phosphor<sub>không có suy nghĩ nếu không có phốt pho</sub><sup>German</sup>`).
• "Não tiết ra suy nghĩ như gan tiết ra mật" (`Das Gehirn sondert Gedanken ab, wie die Leber die Galle<sub>não tiết ra suy nghĩ như gan tiết ra mật</sub><sup>German</sup>`).

Những câu nói này nhấn mạnh sự phụ thuộc của các quá trình tinh thần vào cơ sở vật chất và hóa học của não bộ, là tuyên bố mạnh mẽ về chủ nghĩa duy vật trong sinh lý học.

4.1. "Der Kreislauf des Lebens"

Tác phẩm nổi tiếng nhất của Moleschott là `Der Kreislauf des Lebens<sub>Vòng tuần hoàn của sự sống</sub><sup>German</sup>` (1852; tái bản lần thứ năm, 1887). Cuốn sách này giải thích nguồn gốc và điều kiện của động vật bằng cách hoạt động của các nguyên nhân vật lý, khẳng định quan điểm duy vật của ông.

`Der Kreislauf des Lebens<sup>German</sup>` đã có ảnh hưởng lớn đến giới cấp tiến và những người theo chủ nghĩa duy vật ở Đức vào thời điểm đó. Ví dụ, Mathilde Reichardt-Stromberg đã sử dụng tác phẩm này để viết một bài luận về đạo đức thông qua tư duy lý trí thay vì tôn giáo.

4.2. Các Tác phẩm Chính Khác

Các tác phẩm quan trọng khác của Moleschott bao gồm:

• `Lehre der Nahrungsmittel. Für das Volk<sub>Nguyên lý thực phẩm. Dành cho nhân dân</sub><sup>German</sup>` (Erlangen, 1850; tái bản lần thứ 3, Erlangen, 1858)
• `Physiologie der Nahrungsmittel<sub>Sinh lý học về thực phẩm</sub><sup>German</sup>` (1850; tái bản lần thứ 2, 1859)
• `Physiologie des Stoffwechsels in Pflanzen und Thieren<sub>Sinh lý học về trao đổi chất ở thực vật và động vật</sub><sup>German</sup>` (1851)
• `Georg Forster, der Naturforscher des Volkes<sub>Georg Forster, nhà tự nhiên học của nhân dân</sub><sup>German</sup>` (1854)
• `Untersuchungen zur Naturlehre des Menschen und der tiere<sub>Nghiên cứu về khoa học tự nhiên của con người và động vật</sub><sup>German</sup>` (1856-1893), được tiếp tục sau khi ông qua đời bởi Colosanti và Fubini.
• `Sulla vita umana<sub>Về cuộc sống con người</sub><sup>Italian</sup>` (1861-1867), một tuyển tập các bài luận.
• `Physiologisches Skizzenbuch<sub>Sổ phác thảo sinh lý học</sub><sup>German</sup>` (1861)
• `Consigli e conforti nei tempi di colera<sub>Lời khuyên và an ủi trong thời kỳ dịch tả</sub><sup>Italian</sup>` (1864; tái bản lần thứ 3, 1884)
• `Sull' influenza della luce mista e cromatica nell' esalazione di acido carbonico per l'organismo animale<sub>Về ảnh hưởng của ánh sáng hỗn hợp và màu sắc trong sự thải ra axit cacbonic bởi cơ thể động vật</sub><sup>Italian</sup>` (1879), viết cùng Fubini.
• `Kleine Schriften<sub>Các bài viết nhỏ</sub><sup>German</sup>` (1880-1887), tuyển tập các bài luận và diễn văn.
• `Für meine Freunde<sub>Dành cho bạn bè của tôi</sub><sup>German</sup>` (1894)

Kho lưu trữ Jacob Moleschott được lưu giữ tại thư viện công cộng Archiginnasio ở Bologna, Ý, là một nguồn tài liệu quan trọng về cuộc đời và sự nghiệp của ông.

5.1. Lập trường và Hoạt động Chính trị

Moleschott có lập trường chính trị cấp tiến và quan điểm vô thần. Ông tin rằng các nhà khoa học cần phải tham gia vào tư duy chính trị và có vai trò trong việc định hình xã hội, không nên tách rời khỏi các vấn đề thời sự. Việc ông bị buộc thôi việc tại Đại học Heidelberg vào năm 1854 là do lập trường chính trị cấp tiến, quan điểm "duy vật tàn bạo" và vô thần của ông.

Sau khi chuyển đến Ý và trở thành Thượng nghị sĩ vào năm 1876, ông đã sử dụng vị trí chính trị của mình để ủng hộ các vấn đề xã hội quan trọng, trở thành một tiếng nói có ảnh hưởng trong nghị trường.

5.2. Phong trào Xã hội và Vận động Nhân quyền

Moleschott đã tích cực vận động cho nhân quyền và công lý xã hội thông qua nhiều hoạt động cụ thể:

• Ông ủng hộ vị trí của Lidia Poët, một nữ luật sư bị từ chối hành nghề vì là phụ nữ, đấu tranh cho quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực pháp luật.
• Ông mạnh mẽ phản đối chủ nghĩa bài Do Thái, lên tiếng chống lại sự phân biệt đối xử và thù hận.
• Ông phản đối thuế xay xát (Macinato hay grist tax), một loại thuế ngũ cốc gây gánh nặng cho người nghèo, thể hiện sự quan tâm đến các vấn đề kinh tế xã hội ảnh hưởng đến tầng lớp lao động.
• Vào ngày 9 tháng 6 năm 1889, ông đã có bài phát biểu công khai tại lễ khánh thành tượng đài Giordano Bruno ở Vatican, cùng với bài phát biểu của Gaetano Trezza (1828-1892). Trong bài phát biểu này, ông ủng hộ vai trò của tư duy lý trí và khoa học chống lại sự cố chấp của Giáo hội, nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do tư tưởng.

8.1. Đánh giá Tích cực

Ông được ca ngợi vì những đóng góp tiên phong trong sinh lý học, đặc biệt là về dinh dưỡng và trao đổi chất, cùng với việc nhấn mạnh phương pháp thực nghiệm như một nền tảng cho nghiên cứu khoa học. Moleschott được coi là một "nhà khoa học của nhân dân" (như cách ông mô tả Georg Forster), người đã nỗ lực phổ biến khoa học và áp dụng kiến thức khoa học vào việc giải quyết các vấn đề xã hội, làm cho khoa học trở nên dễ tiếp cận hơn với công chúng. Những hoạt động vận động chính trị và xã hội của ông, như ủng hộ quyền phụ nữ, chống chủ nghĩa bài Do Thái, và bảo vệ tư duy lý trí, thể hiện cam kết mạnh mẽ của ông đối với nhân quyền và công lý xã hội.

8.2. Phê bình và Tranh cãi

Quan điểm "duy vật tàn bạo" và vô thần của Moleschott đã gây ra nhiều tranh cãi và chỉ trích gay gắt trong thời đại của ông, đặc biệt là dẫn đến việc ông bị buộc thôi việc tại Đại học Heidelberg. Ông là một nhân vật trung tâm trong các cuộc tranh luận về chủ nghĩa duy vật ở Đức vào những năm 1850, đối mặt với sự phản đối từ các quan điểm bảo thủ và tôn giáo truyền thống.

8.3. Ảnh hưởng đến các Thế hệ Sau

Tư tưởng duy vật khoa học của Moleschott, đặc biệt là các mệnh đề như "không có suy nghĩ nếu không có phốt pho", đã có ảnh hưởng sâu rộng đến các nhà khoa học và triết gia sau này, góp phần định hình sự phát triển của sinh lý học và khoa học thần kinh bằng cách nhấn mạnh cơ sở vật chất của các quá trình tinh thần. Các nỗ lực của ông trong việc phổ biến khoa học và kết nối khoa học với các vấn đề xã hội đã tạo tiền đề cho vai trò tích cực của giới khoa học trong đời sống công cộng. Ảnh hưởng của ông cũng được thể hiện qua việc các tác phẩm của ông được dịch và sử dụng rộng rãi, cũng như sự tiếp nối nghiên cứu của ông bởi các học giả như Colosanti và Fubini.