1. Tổng quan
Ikeda Shigeaki là một nhân vật trung tâm trong lĩnh vực tài chính và chính trị Nhật Bản từ cuối thế kỷ 19 đến giữa thế kỷ 20. Ông đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng, bao gồm Giám đốc Ngân hàng Mitsui (1909-1933), Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản (1937), và Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản kiêm Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp dưới thời Thủ tướng Konoe Fumimaro (1937-1939). Năm 1941, ông trở thành thành viên của Hội đồng Cơ mật Hoàng gia. Với vai trò là người đứng đầu thực tế của Mitsui Zaibatsu, ông đã thực hiện nhiều cải cách quan trọng như loại bỏ gia đình Mitsui khỏi vị trí quản lý cấp cao, niêm yết cổ phiếu của các công ty chủ chốt và thành lập Mitsui Hōonkai để đẩy mạnh các hoạt động xã hội.
Ông được biết đến là một người ôn hòa, ủng hộ quan hệ thân thiện với Anh và Mỹ, và nhiều lần được đề cử làm Thủ tướng nhưng không thành công do vấp phải sự phản đối gay gắt từ Lục quân Đế quốc Nhật Bản, lực lượng mà ông thường xuyên xung đột về các vấn đề tài chính. Ikeda cũng là một trong những người tham gia vào cuộc thảo luận dẫn đến "Kế hoạch Fugu", một sáng kiến nhằm di dời những người tị nạn Do Thái từ châu Âu do Đức Quốc xã kiểm soát đến Nhật Bản, thể hiện một khía cạnh nhân đạo trong chính sách của ông. Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, ông bị lực lượng chiếm đóng Hoa Kỳ bắt giữ với cáo buộc tội phạm chiến tranh loại A, nhưng sau đó được trả tự do mà không bị buộc tội. Tuy nhiên, ông bị cấm tham gia các hoạt động công vụ. Dù vậy, ông vẫn hợp tác với GHQ trong chính sách giải thể zaibatsu, một hành động gây ra nhiều tranh cãi và sự thù địch từ các đồng nghiệp cũ trong tập đoàn Mitsui. Di sản của ông là sự kết hợp phức tạp giữa những đóng góp to lớn cho sự phát triển kinh tế và tài chính Nhật Bản, cùng với những tranh cãi liên quan đến các cuộc khủng hoảng tài chính và vai trò của ông trong bối cảnh chính trị đầy biến động thời tiền chiến.
2. Cuộc đời và Giáo dục
2.1. Xuất thân và Bối cảnh gia đình
Ikeda Shigeaki sinh ngày 15 tháng 8 năm 1867, vào năm cuối cùng của thời kỳ Bakumatsu tại Miền Yonezawa (nay là Thành phố Yonezawa, Tỉnh Yamagata), thuộc Tỉnh Dewa. Ông là con trai cả của samurai nổi tiếng Ikeda Nariaki, người từng giữ chức vụ "rusui" (đại diện phiên tại Edo). Dưới ảnh hưởng của cha, Ikeda đã học Hán học tại trường trung học Yonezawa (nay là trường trung học Yonezawa Kojokan). Khoảng năm 1880, ở tuổi 13, ông chuyển đến Tokyo và tiếp tục theo học Nho giáo và Hán học tại các trường tư thục như trường Arima, Renseijuku của Konagai Kohachiro, và dưới sự hướng dẫn của Nakajo Masatsune.
2.2. Thời kỳ học tập và Du học
Ban đầu, Ikeda gặp khó khăn trong việc thi vào Đại học Keio hoặc Đại học Hoàng gia Tokyo do thiếu kỹ năng tiếng Anh. Tuy nhiên, sau 18 tháng học kèm riêng với một người Anh, ông đã thành công trong việc nhập học vào Khoa Tài chính mới thành lập của Đại học Keio vào tháng 1 năm 1890. Ông đã tốt nghiệp khóa học đặc biệt của Keio Gijuku vào tháng 7 năm 1888. Với sự giới thiệu của giáo sư Arthur Knapp từ Đại học Harvard, người đang giảng dạy tại Keio, Ikeda được cử đi du học tại Đại học Harvard ở Hoa Kỳ từ năm 1890 đến 1895. Trong thời gian ở Mỹ, ông đã duy trì liên lạc qua thư từ với Obata Tokujiro và Kadono Ikinoshin.
Sau khi hoàn thành 5 năm du học và trở về Nhật Bản vào năm 1895, ông nhận việc làm tại tờ báo Jiji Shimpo do Fukuzawa Yukichi sáng lập. Tuy nhiên, ông chỉ làm việc ở đó trong ba tuần rồi nghỉ việc. Lý do cụ thể cho việc nghỉ việc không rõ ràng, nhưng có nhiều giả thuyết cho rằng ông cảm thấy mức lương không xứng đáng với năng lực của mình, hoặc ông không hài lòng với việc báo chí chưa được coi là một ngành kinh doanh đúng nghĩa, hoặc ông thất vọng vì kiến thức và kinh nghiệm từ Harvard không được áp dụng hiệu quả.
3. Sự nghiệp tại Mitsui Zaibatsu
3.1. Gia nhập Mitsui Bank và Phát triển Sự nghiệp
Vào tháng 12 năm 1895, theo lời giới thiệu của giám đốc Nakamigawa Hirojiro, người đang tiến hành cải cách sâu rộng, Ikeda Shigeaki bắt đầu làm việc tại Ngân hàng Mitsui. Ban đầu, ông làm việc ở bộ phận điều tra, sau đó được điều chuyển đến chi nhánh Osaka và tiếp quản vị trí giám đốc chi nhánh Ashikaga. Ông đã đưa ra nhiều sáng kiến mới như hệ thống cho vay ngắn hạn, bảo lãnh trái phiếu thành phố Osaka và các thỏa thuận tiền gửi giữa các ngân hàng. Năm 1898, ông được cử đi công tác tại châu Âu và Mỹ để nghiên cứu về hiện đại hóa hoạt động ngân hàng.

Sau khi trở về vào năm 1900, ông nhanh chóng thăng tiến trong hệ thống cấp bậc của Mitsui Zaibatsu. Ông trở thành phó trưởng phòng kinh doanh tại trụ sở chính vào năm 1900 và trưởng phòng kinh doanh vào năm 1904. Trong thời gian này, ông kết hôn với Tsuru, con gái lớn của giám đốc điều hành Nakamigawa Hirojiro, người có ảnh hưởng lớn trong Mitsui Zaibatsu. Năm 1911, ông đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi Ngân hàng Mitsui từ một công ty hợp danh thành một công ty cổ phần, và ông được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành. Ông giữ chức vụ này trong 23 năm. Đến năm 1919, ông trở thành giám đốc điều hành cấp cao nhất. Việc tăng vốn và niêm yết cổ phiếu của Ngân hàng Mitsui vào tháng 8 năm 1919 được cho là do ý muốn của Ikeda.
3.2. Cải cách và Quản lý Ngân hàng
Ikeda Shigeaki đã có những đóng góp đáng kể vào việc hiện đại hóa hoạt động ngân hàng và quản lý tài chính. Ông là người tiên phong trong việc áp dụng các phương pháp quản lý tiên tiến và thúc đẩy các cải cách hệ thống tài chính tại Nhật Bản. Đặc biệt, ông đã đóng vai trò chủ chốt trong việc chuyển đổi Ngân hàng Mitsui thành một công ty cổ phần, một bước đi quan trọng nhằm hiện đại hóa cấu trúc doanh nghiệp và mở rộng khả năng huy động vốn.
3.3. Vai trò Lãnh đạo Mitsui Zaibatsu
Năm 1932, Ikeda trở thành người đứng đầu thực tế của Mitsui Zaibatsu. Để đối phó với những chỉ trích từ công chúng và các nhóm cánh hữu sau Sự kiện mua Đô la, ông đã thành lập Mitsui Hōonkai (Hội Từ thiện Mitsui) nhằm tăng cường các hoạt động xã hội và thể hiện "sự chuyển mình" của zaibatsu. Ông cũng tiến hành cải tổ nhân sự cấp cao của Mitsui, loại bỏ các thành viên gia đình Mitsui khỏi vị trí quản lý trực tiếp và lãnh đạo các công ty chủ chốt, đồng thời niêm yết cổ phiếu của các công ty này trên Thị trường chứng khoán Tokyo.
Vào tháng 9 năm 1933, ông được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành cấp cao nhất của Mitsui Gomei, theo yêu cầu của người đứng đầu gia đình Mitsui, Mitsui Takahiro, mặc dù đôi khi ông cũng đối đầu với gia đình Mitsui. Các cải cách khác của Ikeda bao gồm việc cho các thành viên gia đình Mitsui như Mitsui Takakata, Mitsui Takayasu, và Mitsui Takahiro nghỉ hưu khỏi các công ty thuộc Mitsui, công khai hóa cổ phiếu, và đóng góp cho các hoạt động xã hội. Năm 1936, ông đã đưa ra quy định về tuổi nghỉ hưu là 70 tuổi cho các giám đốc điều hành tại Mitsui Gomei và sáu công ty trực thuộc, và ông cũng tự mình nghỉ hưu theo quy định này.
4. Khủng hoảng Tài chính và Tranh cãi
4.1. Khủng hoảng Tài chính Showa và Vấn đề Ngân hàng Đài Loan
Sau Sự kiện tài chính Showa vào tháng 3 năm 1927, Ikeda Shigeaki đã phải đối mặt với nhiều chỉ trích. Người ta phát hiện ra rằng việc ông vội vàng rút vốn khỏi Ngân hàng Đài Loan đang gặp khó khăn để bảo vệ tài sản của Mitsui là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của Ngân hàng Đài Loan, cũng như sự phá sản của Suzuki Shoten, một zaibatsu cấp hai, và gây ra cuộc Khủng hoảng tài chính sau đó. Ngân hàng Đài Loan đã phụ thuộc nghiêm trọng vào các khoản vay từ Ngân hàng Nhật Bản và Bộ Tài chính để vượt qua các cuộc khủng hoảng kinh tế trước đó, và việc không thể thu hồi các khoản vay lớn từ Suzuki Shoten đã làm trầm trọng thêm tình hình.
4.2. Vụ mua Đô la và Chỉ trích
Vào mùa hè năm 1931, Đại khủng hoảng ở châu Âu lan từ Đức sang Anh. Vương quốc Anh đã quyết định ngừng xuất khẩu vàng và chế độ bản vị vàng sụp đổ. Trong bối cảnh này, theo chỉ thị của Ikeda, Mitsui đã tiến hành mua Đô la Mỹ thông qua Ngân hàng Yokohama Specie. Hành động này được thực hiện nhằm chuẩn bị cho việc Nhật Bản cũng sẽ sớm cấm xuất khẩu vàng. Tuy nhiên, Bộ trưởng Tài chính lúc bấy giờ, Inoue Junnosuke, đã phản ứng bằng cách tăng lãi suất cơ bản và thắt chặt tiền tệ, làm cho cuộc khủng hoảng tài chính trong nước trở nên nghiêm trọng hơn.
Mitsui và Ikeda bị chỉ trích nặng nề vì là nguyên nhân gây ra việc mua đô la. Ikeda đã phản bác rằng Mitsui buộc phải làm vậy vì số vàng trị giá 80.00 M JPY mà họ nắm giữ ở London đã bị chính phủ Anh ngăn cấm chuyển về Nhật Bản, và số đô la họ mua chỉ tương đương 43.24 M JPY. Ông cũng lập luận rằng không có gì sai khi mua đô la trong khi Nhật Bản vẫn cho phép xuất khẩu vàng, dựa trên logic của thị trường vốn. Tuy nhiên, trên thực tế, hoạt động đầu cơ của toàn bộ tập đoàn Mitsui đã khác biệt đáng kể so với lời giải thích của ông. Trong bối cảnh suy thoái kinh tế khiến cuộc sống hàng ngày của người dân gặp nhiều khó khăn, phát ngôn của Ikeda bị coi là "sự kiêu ngạo của người giàu" và đã gây ra sự phản đối dữ dội từ công chúng. Kết quả là, ông cùng với Dan Takuma, giám đốc điều hành lúc bấy giờ, trở thành mục tiêu ám sát của tổ chức cực hữu "Ketsumeidan" (Huyết Minh Đoàn). Năm 1932, Dan Takuma đã bị sát hại, trong khi Ikeda may mắn thoát nạn.
5. Chức vụ Công và Hoạt động Chính trị
5.1. Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản
Sau khi nghỉ hưu từ Mitsui vào năm 1936, Ikeda Shigeaki đã chấp nhận vị trí Thống đốc thứ 14 của Ngân hàng Nhật Bản vào năm 1937. Tuy nhiên, ông chỉ giữ chức vụ này trong khoảng 5 tháng trước khi từ chức.
5.2. Thành viên Hội đồng Nội các và Bộ trưởng
Vào ngày 15 tháng 10 năm 1937, ông được Thủ tướng Konoe Fumimaro mời làm Nội các Cố vấn. Từ ngày 26 tháng 5 năm 1938 đến ngày 5 tháng 1 năm 1939, ông đồng thời giữ chức Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản và Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp trong Nội các Konoe thứ nhất. Trong thời gian này, ông đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy Phong trào Tân Thể chế Konoe, dựa trên chính sách đối ngoại của Ugaki Kazushige và chính sách tài chính-kinh tế của chính ông.
5.3. Tham gia Chính sách và Ảnh hưởng
Ikeda thường xuyên xung đột với Lục quân Đế quốc Nhật Bản về các vấn đề tài chính và kinh tế. Ông đã cố gắng chống lại sự chuyên quyền của quân đội trong việc ban hành Luật Tổng động viên Quốc gia bằng các lập luận kinh tế hợp lý, nhưng không thành công. Sau khi Nội các Hiranuma sụp đổ, ông tiếp tục được giữ lại làm Cố vấn Nội các dưới thời Thủ tướng Hiranuma Kiichiro. Ông cũng là cố vấn cho Bộ Tài chính, Chủ tịch Ủy ban Kiểm soát Giá cả Trung ương, và thành viên sáng lập của Công ty Phát triển Bắc Trung Hoa và Công ty Xúc tiến Trung Trung Hoa.
5.4. Tham gia Kế hoạch Fugu (Định cư Người Do Thái)
Vào ngày 5 tháng 12 năm 1938, Ikeda Shigeaki đã tham gia vào Hội nghị Năm Bộ trưởng, một cuộc họp bí mật của các quan chức cấp cao nhất trong chính phủ Nhật Bản, cùng với Thủ tướng Konoe, Bộ trưởng Ngoại giao Arita Hachiro, Bộ trưởng Lục quân Itagaki Seishiro, và Bộ trưởng Hải quân Yonai Mitsumasa. Cuộc họp này thảo luận về lập trường của chính phủ đối với Người Do Thái trên thế giới. Trong khi Bộ trưởng Ngoại giao và những người khác phản đối bất kỳ sự can dự chính thức nào với người Do Thái, dựa trên những ý tưởng sai lệch về bản chất khó kiểm soát và các âm mưu xảo quyệt của họ như được mô tả trong Nghị định thư của các Trưởng lão Zion và mối đe dọa mà họ đặt ra theo Hệ tư tưởng Quốc xã, Ikeda, cùng với Bộ trưởng Lục quân Itagaki, lập luận rằng một lượng dân số Do Thái sẽ là tài sản lớn cho Nhật Bản, thu hút vốn nước ngoài và cải thiện dư luận thế giới đối với Nhật Bản. Cuộc họp này cuối cùng đã trở thành một bước quan trọng trong việc phát triển "Kế hoạch Fugu", một kế hoạch đưa hàng ngàn người Do Thái từ châu Âu do Đức Quốc xã kiểm soát đến Đế quốc Nhật Bản, thể hiện một nỗ lực đáng kể trong việc bảo vệ nhân quyền và hỗ trợ các nhóm thiểu số trong bối cảnh chiến tranh.
5.5. Đánh giá về vai trò Ứng cử viên Thủ tướng
Tên của Ikeda Shigeaki đã được đề cập như một ứng cử viên tiềm năng để kế nhiệm Konoe làm Thủ tướng. Tuy nhiên, điều này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Lục quân Đế quốc Nhật Bản, lực lượng mà Ikeda đã nhiều lần xung đột về các vấn đề tài chính. Khi Nội các Hiranuma sụp đổ, Nguyên lão Saionji Kinmochi đã cân nhắc Ikeda làm người kế nhiệm, nhưng Konoe lại tỏ ra bị động, cho rằng Ikeda sẽ không thể kiểm soát được Lục quân, và cuối cùng Lục quân đã thúc đẩy Abe Nobuyuki trở thành Thủ tướng. Ngay cả sau khi Abe từ chức, Ikeda vẫn là một trong những ứng cử viên hàng đầu cho vị trí Thủ tướng, nhưng một lần nữa, sự phản đối của Lục quân đã ngăn cản ông.
5.6. Cố vấn Viện Cơ mật
Năm 1941, Ikeda trở thành thành viên của Hội đồng Cơ mật dưới thời Tojo Hideki. Tuy nhiên, do được coi là một người ủng hộ Anh và Hoa Kỳ, Ikeda đã bị Kempeitai (hiến binh quân đội) theo dõi. Để thuyết phục Ikeda, Tojo thậm chí đã đề nghị miễn nghĩa vụ quân sự cho con trai thứ ba của Ikeda, nhưng ông đã từ chối ngay lập tức. Con trai ông sau đó đã ra trận ở Hoa Trung và qua đời vì suy dinh dưỡng và sốt rét, không thể gặp lại gia đình.
6. Tư tưởng và Quan hệ Đối ngoại
6.1. Lập trường về Quan hệ Anh-Mỹ
Sự khác biệt lớn nhất giữa Ikeda Shigeaki và Konoe Fumimaro nằm ở quan điểm của họ về Anh và Hoa Kỳ. Konoe có thái độ thù địch với Anh và Mỹ, đồng thời tích cực thúc đẩy việc mở rộng lãnh thổ ở Châu Á theo bước chân của cha mình, Konoe Atsumaro. Ngược lại, Ikeda, với xuất thân từ một gia đình có truyền thống tự do và là một nhân vật quan trọng trong giới tài chính, không có thái độ thù địch với hai cường quốc phương Tây này. Quan điểm của ông được cho là bắt nguồn từ nền tảng gia đình và kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực tài chính.
6.2. Phản đối Chiến tranh Thái Bình Dương
Dựa trên kinh nghiệm du học và sự hiểu biết sâu sắc về các cường quốc phương Tây, Ikeda Shigeaki tin rằng Nhật Bản không nên gây chiến với Hoa Kỳ. Ông đã phản đối mạnh mẽ Chiến tranh Thái Bình Dương và từng đối đầu với Tojo Hideki về vấn đề này.
7. Xử lý Hậu chiến và Nghỉ hưu
7.1. Bị bắt giữ và Phóng thích với Tội danh Chiến tranh
Sau khi Nhật Bản đầu hàng và Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, vào ngày 2 tháng 12 năm 1945, Bộ Chỉ huy Tối cao Lực lượng Đồng minh (GHQ) đã ra lệnh cho chính phủ Nhật Bản bắt giữ Ikeda. Ông bị giam giữ tại Nhà tù Sugamo với cáo buộc là nghi phạm tội phạm chiến tranh loại A. Tuy nhiên, vào tháng 5 năm 1946, ông được trả tự do mà không bị buộc tội nào.
7.2. Bị cấm tham gia Công vụ và An dưỡng
Mặc dù được phóng thích, Ikeda Shigeaki, giống như tất cả các thành viên khác của chính phủ Nhật Bản thời chiến, đã bị cấm tham gia bất kỳ hoạt động công vụ nào. Ông rút về sống ẩn dật tại ngôi nhà mùa hè của mình ở Oiso, Kanagawa, và mất đi hoàn toàn ảnh hưởng đối với Mitsui Zaibatsu.
7.3. Hợp tác với GHQ và Giải thể Zaibatsu
Trong thời kỳ hậu chiến, Ikeda đã hợp tác với các quan chức chiếm đóng của Hoa Kỳ trong chính sách giải thể zaibatsu. Ông tin rằng việc hợp tác tích cực với Bộ Chỉ huy Tối cao Lực lượng Đồng minh (GHQ) sẽ có lợi cho sự phục hồi của Mitsui trong tương lai. Tuy nhiên, hành động này đã khiến ông bị nhiều đồng nghiệp cũ trong tập đoàn Mitsui căm ghét và bị gia đình Mitsui chỉ trích là "vô ơn" và "lạnh lùng", đặc biệt là sau khi ông đã loại bỏ họ khỏi vị trí quản lý trực tiếp trước đó. Mặc dù bị chỉ trích, hành động của Ikeda được cho là nhằm bảo toàn Mitsui như một tập đoàn doanh nghiệp, chứ không phải vì lợi ích cá nhân của gia đình Mitsui.
7.4. Mối quan hệ với Thủ tướng Yoshida Shigeru
Thủ tướng Yoshida Shigeru, người sống gần nhà ông ở Oiso, thường xuyên đến tham khảo ý kiến của Ikeda về các vấn đề tài chính và nhân sự. Ikeda thậm chí còn giới thiệu Izumiyama Sanroku, thư ký cũ của mình, cho vị trí Bộ trưởng Tài chính.
8. Gia đình và Lịch sử Cá nhân
8.1. Quan hệ Gia đình
Ikeda Shigeaki kết hôn với Tsuru, con gái lớn của Nakamigawa Hirojiro. Con gái lớn của ông, Toshiko, kết hôn với Iwasaki Takaya. Con trai cả của ông, Seikō, là giám đốc của Công ty Cổ phần Vườn ươm Nhật Bản. Con trai thứ hai của ông, Ikeda Kiyoshi, là một học giả văn học Anh, nhà phê bình, và giáo sư danh dự tại Đại học Keio. Em rể của ông bao gồm Kato Takeo (cựu chủ tịch Ngân hàng Mitsubishi) và Usami Katsuo (cựu Thống đốc Phủ Tokyo). Các cháu trai của ông có Usami Makoto (cựu Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản) và Usami Takeshi (cựu Cục trưởng Cơ quan Nội chính Hoàng gia). Em trai của ông, Ikeda Kohei, là một trung úy hải quân đã hy sinh trong Hải chiến Nhật Bản.
8.2. Đặc điểm Cá nhân và Giai thoại
Ikeda nổi tiếng là người ít nói. Lý do được cho là do sự giáo dục nghiêm khắc của người cha, nhưng bản thân Ikeda lại nói rằng ông sợ "bị lộ giọng địa phương".
Trong thời gian học tại Đại học Keio, khi các sinh viên tổ chức bãi công phản đối chất lượng bữa ăn ở căng tin, Ikeda đã tỏ ra ngạc nhiên và từ chối tham gia, nói rằng "chúng ta vào ký túc xá để học, sao lại đình công vì thức ăn dở?".
Sự không ưa của Ikeda đối với Đại học Waseda là điều nổi tiếng. Trận đấu bóng chày Sokeisen giữa Keio và Waseda đã bị gián đoạn từ năm 1906 đến năm 1925, một phần là do Ikeda kiên quyết phản đối việc nối lại trận đấu trong Hội đồng Quản trị Keio Gijuku.
Ikeda tin rằng Nhật Bản không nên gây chiến với Hoa Kỳ do kinh nghiệm du học của mình và đã phản đối Chiến tranh Thái Bình Dương, đối đầu với Tojo Hideki. Tojo đã đề nghị miễn nghĩa vụ quân sự cho con trai thứ ba của Ikeda, Toyo, để đổi lấy sự ủng hộ chính trị, nhưng Ikeda đã từ chối ngay lập tức. Sau đó, Toyo đã ra trận ở Hoa Trung với tư cách là một binh nhì và qua đời vì suy dinh dưỡng và sốt rét, không thể gặp lại gia đình.
Trong quá trình giải thể zaibatsu sau chiến tranh, Ikeda được cho là đã tích cực hợp tác với Bộ Chỉ huy Tối cao Lực lượng Đồng minh (GHQ), tin rằng đây là cách tốt nhất để đảm bảo sự phục hồi của Mitsui trong tương lai. Tuy nhiên, hành động này đã khiến ông bị gia đình Mitsui và những người liên quan chỉ trích là "vô ơn" và "lạnh lùng". Điều này cũng cho thấy rằng, mặc dù ông đã thực hiện chính sách tuổi nghỉ hưu bề ngoài, ông vẫn tiếp tục duy trì ảnh hưởng đối với zaibatsu.
9. Cái chết và Đánh giá
9.1. Cái chết
Ikeda Shigeaki qua đời tại nhà riêng ở Oiso, Kanagawa vào ngày 9 tháng 10 năm 1950, hưởng thọ 83 tuổi, do các biến chứng từ loét đường ruột. Thiên hoàng đã ban tặng "saisoryo" (lễ vật cúng tế), nhưng ông đã từ chối việc cử sứ giả hoàng gia đến dự tang lễ. Mộ của ông nằm tại Chùa Gokoku-ji ở Quận Bunkyo, Tokyo.
9.2. Vinh dự và Huân chương
Loại | Năm | Chức vị / Huân chương |
---|---|---|
Chức vị | 1928 | Tòng ngũ vị |
Chức vị | 1938 | Tòng tam vị |
Chức vị | 1944 | Chính tam vị |
Huân chương | 1940 | Kỷ niệm chương Lễ kỷ niệm 2600 năm Hoàng gia |
Huân chương | 1944 | Huân chương Thụy bảo hạng hai |
9.3. Đánh giá Lịch sử và Ảnh hưởng
Ikeda Shigeaki được đánh giá là một nhân vật có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển tài chính và chính trị của Nhật Bản trong giai đoạn tiền và hậu chiến. Những đóng góp của ông trong việc hiện đại hóa Ngân hàng Mitsui, chuyển đổi nó thành một công ty cổ phần, và thực hiện các cải cách quản lý tại Mitsui Zaibatsu đã để lại dấu ấn quan trọng trong lịch sử kinh doanh Nhật Bản. Việc ông thành lập Mitsui Hōonkai và đẩy mạnh các hoạt động xã hội cũng cho thấy một khía cạnh trách nhiệm xã hội của ông.
Tuy nhiên, di sản của Ikeda cũng phức tạp và gây tranh cãi. Vai trò của ông trong Sự kiện tài chính Showa và "Vụ mua Đô la" đã khiến ông phải đối mặt với sự chỉ trích gay gắt từ công chúng và các nhóm cực hữu, thậm chí còn khiến ông trở thành mục tiêu ám sát. Mặc dù vậy, ông được ghi nhận vì lập trường ôn hòa, ủng hộ quan hệ thân thiện với Anh và Hoa Kỳ, và đặc biệt là sự phản đối của ông đối với Chiến tranh Thái Bình Dương và sự chuyên quyền của quân đội. Sự tham gia của ông vào Kế hoạch Fugu để hỗ trợ người tị nạn Do Thái cũng là một điểm sáng, thể hiện tinh thần nhân đạo trong một thời kỳ đầy biến động.
Sau chiến tranh, việc ông hợp tác với Bộ Chỉ huy Tối cao Lực lượng Đồng minh (GHQ) trong chính sách giải thể zaibatsu đã gây ra sự thù địch từ nhiều đồng nghiệp cũ và gia đình Mitsui, nhưng điều này được cho là nhằm bảo toàn Mitsui như một tập đoàn doanh nghiệp cho tương lai. Mối quan hệ thân thiết và vai trò cố vấn của ông với Thủ tướng Yoshida Shigeru trong giai đoạn hậu chiến cũng cho thấy ảnh hưởng bền vững của ông đối với chính trường Nhật Bản. Nhìn chung, Ikeda Shigeaki là một nhân vật có tầm nhìn, đã góp phần định hình nền kinh tế và chính trị Nhật Bản, đồng thời thể hiện những quyết định phức tạp trong bối cảnh lịch sử đầy thử thách.