Francisco Suárez

2.1.1. Các Khái niệm về Hữu thể và Bản chất

Đối với Suárez, siêu hình học là khoa học về các bản chất thực (và sự tồn tại); nó chủ yếu quan tâm đến hữu thể thực hơn là hữu thể khái niệm, và hữu thể phi vật chất hơn là hữu thể vật chất. Ông cho rằng (cùng với các nhà kinh viện trước đó) bản chất và sự tồn tại là một trong trường hợp của Chúa (xem Luận cứ bản thể học), nhưng không đồng ý với Thomas Aquinas và những người khác rằng bản chất và sự tồn tại của hữu thể hữu hạn thực sự khác biệt. Ông lập luận rằng chúng chỉ khác biệt về mặt khái niệm: thay vì thực sự tách biệt, chúng chỉ có thể được hình dung một cách logic là tách biệt.

Suárez đã tiến hành một cuộc khảo cứu quan trọng về hữu thể, các thuộc tính và sự phân chia của nó trong tác phẩm Disputationes Metaphysicae (Các cuộc tranh luận siêu hình học, 1597), đã ảnh hưởng đến sự phát triển tiếp theo của thần học trong Công giáo. Trong phần thứ hai của cuốn sách, các cuộc tranh luận từ 28 đến 53, Suárez cố định sự phân biệt giữa ens infinitum (Thiên Chúa) và ens finitum (các hữu thể được tạo ra). Sự phân chia đầu tiên của hữu thể là giữa ens infinitum và ens finitum. Thay vì chia hữu thể thành vô hạn và hữu hạn, nó cũng có thể được chia thành ens a se (hữu thể tự có) và ens ab alio (hữu thể do cái khác mà có). Một sự phân biệt thứ hai tương ứng với điều này là: ens necessarium (hữu thể tất yếu) và ens contingens (hữu thể ngẫu nhiên). Một công thức khác của sự phân biệt là giữa ens per essentiam (hữu thể theo bản chất) và ens per participationem (hữu thể theo sự tham dự), tức là hữu thể tồn tại nhờ bản chất của nó và hữu thể chỉ tồn tại bằng cách tham dự vào một hữu thể tự tồn tại. Sự phân biệt này đã được Thomas Aquinas chấp nhận trong tác phẩm Tổng luận Thần học của ông.

Một sự phân biệt sâu hơn là giữa ens increatum (hữu thể không được tạo ra) và ens creatum (hữu thể được tạo ra, hay hữu thể tạo vật). Một sự phân biệt cuối cùng là giữa hữu thể là actus purus (tính hiện thực thuần túy) và hữu thể là ens potentiale (hữu thể tiềm năng). Suárez đã quyết định ủng hộ sự phân loại đầu tiên của hữu thể thành ens infinitum và ens finitum là cơ bản nhất, và theo đó, ông cũng xem xét các phân loại khác. Trong cuộc tranh luận cuối cùng 54, Suárez đề cập đến entia rationis (các hữu thể lý tính), tức là các đối tượng ý niệm không thể có, được tạo ra bởi trí óc của chúng ta nhưng không thể tồn tại trong thực tế.

2.1.2. Học thuyết về Phổ niệm

Về chủ đề phức tạp của phổ niệm, Suárez đã cố gắng đi theo một con đường trung dung giữa chủ nghĩa hiện thực trung cổ của Duns Scotus và chủ nghĩa duy danh của William of Ockham. Quan điểm của ông hơi gần với chủ nghĩa duy danh hơn là của Thomas Aquinas. Đôi khi ông được xếp vào loại chủ nghĩa duy danh ôn hòa, nhưng việc ông chấp nhận khái niệm khách quan (praecisio obiectiva) đã xếp ông vào hàng các nhà hiện thực ôn hòa. Sự thống nhất chân thực và duy nhất trong thế giới tồn tại là cá thể; khẳng định rằng phổ niệm tồn tại riêng biệt ex parte rei (bên ngoài sự vật) sẽ làm giảm cá thể thành những ngẫu tính đơn thuần của một hình thức không thể phân chia. Suárez duy trì rằng, mặc dù tính nhân loại của Socrates không khác với của Plato, nhưng chúng không cấu thành thực sự một và cùng một tính nhân loại; có nhiều "đơn vị hình thức" (trong trường hợp này, các tính nhân loại) như có cá thể, và những cá thể này không cấu thành một sự thống nhất thực tế, mà chỉ là một sự thống nhất bản chất hoặc lý tưởng. Ông nói rằng "bằng cách này, nhiều cá thể, được cho là cùng bản chất, là như vậy: chỉ thông qua hoạt động của trí tuệ, chứ không phải thông qua một bản thể hay bản chất của sự vật liên kết chúng". Tuy nhiên, đơn vị hình thức không phải là một sáng tạo tùy tiện của tâm trí, mà tồn tại "trong bản chất của sự vật, ưu tiên [về mặt bản thể học] so với bất kỳ hoạt động nào của trí tuệ".

2.1.3. Chủ nghĩa Suarism

Công trình siêu hình học của ông, với nỗ lực hệ thống hóa đáng kể, là một lịch sử thực sự của tư tưởng trung cổ, kết hợp ba trường phái có sẵn vào thời điểm đó: Học thuyết Tôma, Scotism và Chủ nghĩa duy danh. Ông cũng là một nhà bình luận sâu sắc các tác phẩm Ả Rập và trung cổ. Ông nổi tiếng là nhà siêu hình học vĩ đại nhất thời của mình. Do đó, ông đã thành lập trường phái riêng của mình, Suarism hay Suarezianism, với các nguyên tắc đặc trưng chính là:

• Nguyên tắc cá thể hóa bằng thực thể cụ thể riêng của hữu thể.
• Bác bỏ tính tiềm năng thuần túy của vật chất.
• Cái đơn nhất là đối tượng của nhận thức trí tuệ trực tiếp.
• Sự khác biệt distinctio rationis ratiocinatae (khác biệt lý tính hợp lý) giữa bản chất và sự tồn tại của hữu thể được tạo ra.
• Khả năng của bản thể tinh thần chỉ khác biệt về mặt số lượng.
• Tham vọng hợp nhất ngôi vị là tội lỗi của các thiên thần sa ngã.
• Ngôi Lời nhập thể, ngay cả khi Adam không phạm tội.
• Tính trang trọng của lời khấn chỉ trong luật giáo hội.
• Hệ thống "hợp lý tính" (Congruism) mà ông đã phát triển để điều chỉnh Molinism bằng cách đưa vào các hoàn cảnh chủ quan, cũng như địa điểm và thời gian, thuận lợi cho hoạt động của ân sủng hữu hiệu, và với tiền định ante praevisa merita (trước khi thấy công trạng).
• Khả năng nắm giữ cùng một chân lý bằng cả khoa học và đức tin.
• Niềm tin vào thẩm quyền Thần thánh chứa đựng trong một hành động đức tin.
• Sự sản sinh thân thể và máu của Chúa Kitô bằng phép biến thể cấu thành hy tế Thánh Thể.
• Ân sủng cuối cùng của Đức Trinh Nữ Maria vượt trội hơn các thiên thần và các thánh cộng lại.

2.3.1. Luật Tự nhiên và Luật Quốc tế

Trong tác phẩm đồ sộ của mình, Tractatus de legibus ac deo legislatore (Luận thuyết về luật pháp và Thiên Chúa là nhà lập pháp, 1612), ông là một người tiên phong của Hugo Grotius và Samuel von Pufendorf khi đưa ra sự phân biệt quan trọng giữa luật tự nhiên và luật quốc tế, mà ông coi là dựa trên tập quán. Mặc dù phương pháp của ông xuyên suốt là kinh viện, ông đã bao quát cùng một lĩnh vực, và Grotius đã nói về ông với sự tôn trọng lớn. Lập trường cơ bản của tác phẩm là tất cả quyền lập pháp cũng như quyền làm cha mẹ đều bắt nguồn từ Thiên Chúa, và thẩm quyền của mọi luật cuối cùng đều bắt nguồn từ luật vĩnh cửu của Thiên Chúa.

2.3.2. Các Lý thuyết về Chủ quyền và Chính phủ

Suárez bác bỏ thuyết chính phủ gia trưởng và học thuyết quyền lực thần thánh của các vị vua dựa trên đó, những học thuyết phổ biến vào thời điểm đó ở Anh và một phần ở châu Âu. Ông lập luận chống lại thuyết khế ước xã hội phổ biến trong số các nhà triết học chính trị sơ kỳ hiện đại như Thomas Hobbes và John Locke, nhưng một số tư tưởng của ông, được truyền bá bởi Grotius, đã tìm thấy tiếng vang trong lý thuyết chính trị tự do sau này.

Ông lập luận rằng con người có một bản chất xã hội do Chúa ban cho, và điều này bao gồm tiềm năng tạo ra luật pháp. Tuy nhiên, khi một xã hội chính trị được hình thành, thẩm quyền của nhà nước không phải có nguồn gốc thần thánh mà là của con người; do đó, bản chất của nó được lựa chọn bởi những người liên quan, và quyền lập pháp tự nhiên của họ được trao cho người cai trị. Vì đã trao quyền này, họ có quyền lấy lại nó và nổi dậy chống lại một người cai trị, chỉ khi người cai trị đó cư xử tồi tệ với họ, và họ phải hành động một cách ôn hòa và công bằng. Đặc biệt, người dân phải kiềm chế không được giết người cai trị, dù ông ta có trở thành bạo chúa đến đâu. Mặt khác, nếu một chính phủ bị áp đặt lên người dân, họ có quyền tự vệ bằng cách nổi dậy chống lại nó và thậm chí giết bạo chúa.

2.3.3. Những Khác biệt với Triết học Pháp luật của Thomas Aquinas

Mặc dù Suárez bị ảnh hưởng lớn bởi Aquinas trong triết học pháp luật, có một số khác biệt đáng chú ý. Aquinas định nghĩa rộng rãi "luật" là "một quy tắc và thước đo hành vi, theo đó con người được dẫn dắt để hành động hoặc bị ngăn cản hành động" (ST 1-11, q. 90, art. 1). Suárez lập luận rằng định nghĩa này quá rộng, vì nó áp dụng cho những điều không hẳn là luật, như các sắc lệnh bất công và lời khuyên về sự hoàn hảo. Suárez cũng không đồng ý với định nghĩa chính thức hơn của Aquinas về "luật" là "một mệnh lệnh của lý trí vì lợi ích chung, được ban hành bởi người có trách nhiệm đối với cộng đồng, và được công bố" (ST 1-11, q. 90, art. 4). Ông cho rằng định nghĩa này không nhận ra rằng luật chủ yếu là một hành vi của ý chí hơn là một hành vi của lý trí, và sẽ sai lầm khi coi các mệnh lệnh cho từng cá nhân cụ thể là luật. Cuối cùng, Suárez không đồng ý với tuyên bố của Aquinas rằng Thiên Chúa có thể thay đổi hoặc đình chỉ một số giới luật thứ cấp của luật tự nhiên, như các lệnh cấm giết người, trộm cắp và ngoại tình (ST 1-11, q. 94, art. 5). Suárez lập luận rằng luật tự nhiên là bất biến chừng nào bản chất con người còn không thay đổi, và những gì có vẻ là những thay đổi do Thiên Chúa tạo ra trong luật tự nhiên thực ra chỉ là những thay đổi về nội dung. Ví dụ, khi Thiên Chúa ra lệnh cho Hosea lấy một "người vợ của sự dâm đãng" (tức là quan hệ tình dục với một gái mại dâm), đây không phải là một sự miễn trừ khỏi lệnh cấm ngoại tình của Thiên Chúa. "Vì Thiên Chúa có quyền chuyển giao cho một người đàn ông quyền sở hữu (dominium) đối với một người phụ nữ mà không cần sự đồng ý của cô ấy, và tạo ra một mối ràng buộc giữa họ đến nỗi, nhờ mối ràng buộc này, sự kết hợp không còn là hành vi dâm đãng nữa."

2.3.4. Những Tranh cãi liên quan đến Quyền lực Quân chủ

Năm 1613, theo sự xúi giục của Giáo hoàng Phaolô V, Suárez đã viết một luận thuyết dành cho các hoàng tử Kitô giáo của châu Âu, có tựa đề Defensio catholicae fidei contra anglicanae sectae errores (Bảo vệ Đức tin Công giáo Hoàn vũ chống lại các Lỗi lầm của phái Anh giáo). Tác phẩm này được hướng đến việc chống lại Lời thề trung thành (1606) mà James I của Anh yêu cầu thần dân của mình.

Trong tác phẩm này, Suárez lập luận rằng Giáo hoàng được Thiên Chúa trực tiếp bổ nhiệm, trong khi quyền lực của nhà vua bắt nguồn từ nhân dân và bị giới hạn bởi các điều khoản của khế ước ban đầu hoặc mục đích duy trì cộng đồng xã hội. Ông khẳng định rằng quyền lực của Giáo hoàng vượt trội hơn quyền lực thế tục, và do đó, một quân vương dị giáo (ví dụ, một quân vương Tin lành) có thể bị thần dân phế truất hoặc thậm chí bị giết. James I của Anh (bản thân là một học giả tài năng) đã ra lệnh đốt cuốn sách này công khai và cấm việc đọc nó dưới những hình phạt nghiêm khắc nhất, đồng thời phàn nàn gay gắt với Philip III của Tây Ban Nha vì đã chứa chấp một kẻ thù công khai của ngai vàng và uy quyền của các vị vua trong lãnh thổ của mình. Tư tưởng cứng rắn của Suárez và Dòng Tên về quyền ưu việt của Giáo hoàng và quyền chống lại bạo chúa đã gây ra nhiều tranh cãi và bị Thomas Hobbes chỉ trích gay gắt trong tác phẩm Leviathan của ông, cũng như bị Robert Filmer phê phán trong tác phẩm Patriarcha. Filmer coi các nhà Calvinist và Công giáo như Suárez là những đối thủ nguy hiểm của quyền lực thần thánh của các vị vua, vốn được ông Filmer cho là hợp pháp hóa bởi quyền lực tối cao của người cha đối với con cái, mà ông tuyên bố có thể truy nguyên từ Adam. Những tư tưởng này đã bị nhiều người xem là quá khích và bị cấm đoán ở Anh và Pháp, đồng thời được cho là đã góp phần vào các cuộc chiến tranh tôn giáo và sự đàn áp khắc nghiệt giữa Công giáo và Tin lành.