Takeo Arishima

1.1. Thời thơ ấu và Giáo dục

Arishima Takeo sinh ngày 4 tháng 3 năm 1878 tại Koisikawa, Tokyo (nay là Bunkyō-ku), là con trai cả của Arishima Take (有島武^Japanese), một cựu samurai thuộc phiên Satsuma và sau này trở thành quan chức Bộ Tài chính Nhật Bản kiêm doanh nhân. Mẹ ông là Sachiko. Khi Arishima bốn tuổi, gia đình ông chuyển đến Yokohama do cha ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Hải quan Yokohama. Tại đây, ông sống trong một gia đình người Mỹ và theo học trường nữ sinh Anh ngữ Yokohama (nay là Trường Tiểu học Yokohama Eiwa thuộc Đại học Aoyama Gakuin), nơi ông được dạy tiếng Anh. Những trải nghiệm thời thơ ấu này sau này đã trở thành nguồn cảm hứng cho truyện cổ tích "Một chùm nho" (一房の葡萄^Japanese, Hitofusa no Budō).

Năm 10 tuổi, ông vào học tại trường dự bị của Gakushuin, một trường danh tiếng dành cho giới quý tộc, và sống nội trú. Năm 19 tuổi, ông tốt nghiệp trường trung học Gakushuin và sau đó nhập học Trường Nông nghiệp Sapporo (nay là Khoa Nông nghiệp thuộc Đại học Hokkaido) với mong muốn trở thành một nhà nông học. Trong thời gian học tại đây, ông đã cùng với Morimoto Kokichi (森本厚吉^Japanese) có ý định tự sát. Arishima sau đó chịu ảnh hưởng của Uchimura Kanzō, một nhà truyền giáo Kitô giáo nổi tiếng, và cải đạo theo Kitô giáo vào năm 1901. Morimoto sau này đã thành lập một số trường nữ sinh trên khắp Nhật Bản.

1.2. Hoạt động ban đầu

Sau khi tốt nghiệp Trường Nông nghiệp Sapporo và hoàn thành nghĩa vụ quân sự ngắn hạn trong Lục quân Đế quốc Nhật Bản, Arishima tiếp tục học tiếng Anh với Mary Elkinton Nitobe, vợ của Nitobe Inazō. Vào tháng 7 năm 1903, ông nhận được vị trí phóng viên nước ngoài tại Hoa Kỳ cho tờ báo Mainichi Shimbun. Tại Hoa Kỳ, ông theo học Đại học Haverford, một tổ chức của Hội Bạn bè (Quaker) gần Philadelphia, và sau đó là Đại học Harvard trong khoảng một năm để nghiên cứu lịch sử và kinh tế học. Sau khi tốt nghiệp, ông làm việc một thời gian ngắn tại một bệnh viện tâm thần do giáo phái Quaker điều hành. Những trải nghiệm trong chuyến đi đến Mỹ đã được ông ghi lại chi tiết trong nhật ký của mình.

Trong thời gian ở Mỹ, Arishima bắt đầu phê phán Kitô giáo và bị thu hút bởi chủ nghĩa xã hội. Ông chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tác phẩm của các nhà văn như Walt Whitman, Henrik Ibsen và Pyotr Kropotkin. Thời gian và những trải nghiệm ở Mỹ, cùng với một năm sau đó ở châu Âu, đã ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách viết và quan điểm của ông về thế giới, dẫn đến cảm giác bị xa lánh khỏi xã hội Nhật Bản.

Sau khi trở về Nhật Bản vào năm 1907, ông một lần nữa phục vụ trong quân đội một thời gian ngắn trước khi trở thành giáo viên tiếng Anh và đạo đức tại trường cũ của mình vào năm 1909. Trong thời gian này, ông cũng đồng sáng lập câu lạc bộ nghệ thuật "Kuro Yuri-kai" (Hội Hoa Lily Đen) tại Đại học Tohoku (tiền thân của Đại học Hokkaido) vào năm 1908, một hội vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

2.1. Bối cảnh Văn học và Tư tưởng

Thế giới văn học của Arishima Takeo được xây dựng trên nền tảng trí tuệ sâu rộng, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn học và triết học phương Tây. Ông tiếp thu tư tưởng của các nhà tư tưởng như Henri Bergson và Friedrich Nietzsche, đồng thời bị thu hút bởi chủ nghĩa xã hội và các tác phẩm của Walt Whitman, Henrik Ibsen, và Pyotr Kropotkin. Những ảnh hưởng này đã định hình quan điểm phê phán của ông đối với Kitô giáo, mà ông đã từ bỏ sau những nghi ngờ về đức tin trong thời gian ở nước ngoài.

Phong cách viết của Arishima được đặc trưng bởi cảm xúc mãnh liệt, tính nhân văn sâu sắc, và việc sử dụng các ý tưởng từ Kinh Thánh, Leo Tolstoy, và chủ nghĩa xã hội vô chính phủ. Ông không chỉ là một tiểu thuyết gia mà còn được coi là một nhà triết học và nhà phê bình xã hội, luôn tìm cách khám phá những mâu thuẫn và đạo đức giả trong xã hội Nhật Bản đương thời.

2.2. Tác phẩm Chính

Arishima Takeo đã sáng tác nhiều tác phẩm ở các thể loại khác nhau, từ tiểu thuyết, truyện ngắn, tiểu luận phê bình đến truyện cổ tích và kịch.

Các tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm:

• "Hậu duệ của Cain" (カインの末裔^Japanese, Kain no Matsuei, 1917): Tiểu thuyết này miêu tả lời nguyền của Chúa đối với cả con người và thiên nhiên qua con mắt của một người nông dân thuê đất có xu hướng tự hủy hoại. Tác phẩm đã mang lại danh tiếng ban đầu cho Arishima.
• "Một Người Phụ Nữ Nào Đó" (或る女^Japanese, Aru Onna, 1919): Đây là tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, một bi kịch tâm lý và đạo đức về một người phụ nữ mạnh mẽ đấu tranh chống lại một xã hội đạo đức giả và do nam giới thống trị. Mặc dù được giới phê bình đánh giá cao về phong cách, nhưng các chủ đề và nhân vật trong tác phẩm của Arishima không thu hút nhiều độc giả Nhật Bản đương thời.
• "Tình yêu chiếm đoạt không tiếc nuối" (惜しみなく愛は奪ふ^Japanese, Oshimazoku Ai wa Ubau): Một bài tiểu luận phê bình nổi tiếng.
• "Nỗi khổ khi sinh ra đời" (生れ出づる悩み^Japanese, Umare Izuru Nayami): Một tác phẩm khác được đánh giá cao.
• "Mê cung" (迷路, Meiro).
• "Chòm sao" (星座, Seiza): Một tác phẩm dang dở.
• "Một lời tuyên bố" (宣言一つ, Sengen Hitotsu): Một bài tiểu luận quan trọng.
• Các truyện ngắn khác như "Kankan Mushi" (かんかん虫), "Cái chết của Osume" (お末の死, Osume no Shi), "Thí nghiệm thất" (実験室, Jikken-shitsu).
• Truyện cổ tích: "Một chùm nho" (一房の葡萄^Japanese, Hitofusa no Budō) và "Anh em suýt chết đuối" (溺れかけた兄妹, Oborekaketa Kyōdai).
• Kịch: "Cái chết của Domo Mata" (ドモ又の死, Domo Mata no Shi).
• Ông cũng là tác giả lời bài hát "Vận may vĩnh cửu" (永遠の幸, Eien no Sachi), bài hát của Trường Nông nghiệp Sapporo, sau này trở thành bài hát của Đại học Hokkaido.

2.3. Hoạt động của Nhóm Shirakaba

Thông qua người em trai Arishima Ikuma, Arishima Takeo đã làm quen với các tác giả tốt nghiệp Gakushuin, bao gồm Shiga Naoya và Mushanokōji Saneatsu. Arishima cùng với những nhà văn này đã thành lập một nhóm văn học, được đặt tên theo tạp chí văn học của họ, Shirakaba (白樺^Japanese, "Bạch Hoa"), số đầu tiên được xuất bản vào năm 1911. Ông đã viết nhiều tiểu thuyết và bài phê bình văn học, và được biết đến là một trong những nhân vật trung tâm của nhóm Shirakaba. Nhóm này chủ trương chủ nghĩa nhân văn, chủ nghĩa cá nhân và tự do biểu đạt, chống lại chủ nghĩa tự nhiên thịnh hành thời bấy giờ.

3.1. Thực hành Xã hội chủ nghĩa và Mở cửa Trang trại

Vào năm 1922, Arishima đã thực hiện triết lý xã hội chủ nghĩa mà ông đã phát triển bằng cách từ bỏ quyền sở hữu một trang trại thuê lớn ở Làng Kaributo (nay là Niseko), Hokkaidō, mà ông được thừa hưởng từ cha mình. Ông công khai tuyên bố rằng ông muốn tách mình khỏi tầng lớp tiểu tư sản trong cuộc cách mạng sắp tới. Hành động này được coi là một sự thể hiện cụ thể của niềm tin sâu sắc của ông vào chủ nghĩa xã hội và mong muốn hòa nhập với những người lao động.

Ông đã bí mật tài trợ chi phí đi lại cho Ōsugi Sakae, một nhà vô chính phủ nổi tiếng, khi Ōsugi cố gắng vượt biên sang Berlin để tham dự một hội nghị vô chính phủ quốc tế vào năm 1922. Arishima giải thích với các phóng viên rằng mặc dù ông và Ōsugi có lập trường khác nhau, nhưng ông cảm thấy tiếc khi một nhân vật vĩ đại như Ōsugi lại bị giam hãm trong một không gian chật hẹp như Nhật Bản, và ông tin rằng Ōsugi sẽ học được nhiều điều từ việc quan sát tình hình thế giới.

3.2. Phê phán Kitô giáo và Xã hội

Ban đầu là một tín đồ Kitô giáo, Arishima trở nên phê phán mạnh mẽ tôn giáo này sau thời gian ở Mỹ, đặt câu hỏi về đức tin và sự đạo đức giả mà ông cảm nhận được. Ông cũng là một nhà phê bình xã hội sắc bén, đặc biệt nhắm vào sự đạo đức giả và văn hóa gia trưởng trong xã hội Nhật Bản thời bấy giờ. Các tác phẩm của ông thường khắc họa những nhân vật đấu tranh chống lại các quy tắc xã hội áp bức và tìm kiếm sự tự do cá nhân.

4.1. Hôn nhân và Gia đình

Arishima kết hôn vào năm 1909 với Kamio Yasuko (神尾安子^Japanese), con gái thứ hai của Thiếu tướng Lục quân kiêm Nam tước Kamio Mitsuomi. Năm 1911, khi ông đang làm giáo viên ở Sapporo, con trai cả Yukimitsu (行光^Japanese) chào đời, sau này trở thành diễn viên Mori Masayuki. Arishima đã xây một ngôi nhà kiểu phương Tây ở Sapporo vào năm 1913, gần Đại học Hokkaido ngày nay, với ý định định cư vĩnh viễn tại đây. Tuy nhiên, năm sau đó, ông phải rời Sapporo do vợ ông lâm bệnh.

Năm 1916, vợ ông, Yasuko, qua đời vì bệnh lao phổi ở tuổi 27 tại bệnh viện Kyoundo ở Hiratsuka, để lại cho ông ba người con. Cùng năm đó, cha ông cũng qua đời. Sau cái chết của vợ, Arishima không tái hôn và sống độc thân. Ngoài Mori Masayuki, ông còn có con trai thứ hai là Toshiyuki (敏行^Japanese), một dịch giả, người được cho là đã đính hôn với Ishii Yoshiko nhưng qua đời trẻ vì bệnh lao trong Thế chiến thứ hai. Con trai thứ ba của ông, Yukizo (行三^Japanese), được nhận làm con nuôi của gia đình Kamio bên ngoại và trở thành nam tước. Cháu trai của ông, Arishima Akio (有島明朗^Japanese), là một nhạc sĩ synthesizer và chồng của ca sĩ kiêm nhạc sĩ Hiraiwa Eiko.

Arishima nổi tiếng là người cực kỳ sợ rắn. Ngược lại, người tình của ông, Hatano Akiko, lại thích rắn và thường đeo một chiếc nhẫn có hình con rắn. Tuy nhiên, khi thi thể của Hatano được tìm thấy, chiếc nhẫn đó đã không còn, cho thấy có lẽ cô đã tháo nó ra sau khi bắt đầu mối quan hệ với Arishima.

4.2. Mối quan hệ với Hatano Akiko và Tự sát đôi

Vào năm 1922, Arishima gặp Hatano Akiko (波多野秋子^Japanese), một phụ nữ đã có gia đình và là biên tập viên của tạp chí phụ nữ nổi tiếng Fujin Kōron. Mối quan hệ của họ nhanh chóng phát triển thành một cuộc tình ngoài hôn nhân. Chồng của Hatano, Harufusa (波多野春房^Japanese), đã phát hiện ra mối quan hệ này và bắt đầu đe dọa họ, khiến cả Arishima và Akiko rơi vào tình trạng đau khổ.

Vào ngày 9 tháng 6 năm 1923, Arishima và Hatano Akiko đã cùng nhau tự sát bằng cách treo cổ tại một biệt thự (Jōgetsu-sō, 浄月荘^Japanese) ở Karuizawa, Nagano. Do vị trí biệt lập, thi thể của họ không được phát hiện trong hơn một tháng, mãi đến ngày 7 tháng 7. Vào thời điểm được tìm thấy, do thời tiết mưa nhiều, thi thể đã phân hủy nặng, và họ được xác định danh tính chủ yếu nhờ những lá thư tuyệt mệnh để lại. Một trong những bức thư tuyệt mệnh của Arishima có đoạn: "Cho đến giây phút này, tôi chưa từng nghĩ rằng cái chết lại bất lực đến vậy trước tình yêu." Vào tháng 7 năm 2009, ba bức thư mà Arishima và Akiko đã trao đổi với nhau khoảng nửa năm trước khi qua đời đã được công bố rộng rãi tại Bảo tàng Văn học Hokkaidō ở Sapporo.

6.1. Nhật ký

Sau khi qua đời, Arishima trở nên nổi tiếng nhờ những cuốn nhật ký chi tiết của mình, bao gồm hơn hai mươi tập. Những cuốn nhật ký này là một ghi chép chân thực và riêng tư về cuộc đời ông, những nỗi sợ hãi, hy vọng và những cuộc đấu tranh nội tâm. Chúng không chỉ có giá trị văn học mà còn là một nguồn tài liệu lịch sử quý giá, giúp hậu thế hiểu rõ hơn về con người và tư tưởng của một trong những trí thức hàng đầu Nhật Bản đầu thế kỷ 20.

6.2. Đánh giá của Đương đại và Hậu thế

Những người cùng thời với Arishima thường coi ông không chỉ là một tiểu thuyết gia mà còn là một nhà triết học và nhà phê bình xã hội. Lối viết của ông, mang đậm tính cảm xúc, nhân văn, và chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ chủ nghĩa xã hội, cũng như các ý tưởng từ Kinh Thánh, Leo Tolstoy, và chủ nghĩa xã hội vô chính phủ. đã tạo nên một phong cách độc đáo. Mặc dù các chủ đề và nhân vật trong tác phẩm của ông không phải lúc nào cũng được lòng độc giả đương thời, nhưng giới phê bình vẫn đánh giá cao phong cách của ông.

Trong lịch sử văn học, Arishima Takeo được công nhận là một nhân vật quan trọng của phái Shirakaba, người đã đóng góp vào việc định hình dòng chảy văn học Nhật Bản trong thời kỳ chuyển giao giữa Minh Trị và Taishō. Tư tưởng cá nhân chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa của ông đã mở ra những hướng đi mới cho văn học và tư duy xã hội.

6.3. Phê bình và Tranh cãi

Bên cạnh những lời khen ngợi, Arishima Takeo cũng phải đối mặt với những phê bình và tranh cãi. Cái chết của ông cùng Hatano Akiko đã gây ra nhiều cuộc tranh luận về mặt đạo đức và xã hội. Uchimura Kanzō, người từng là thầy tinh thần của Arishima, đã công khai lên án hành động tự sát của ông. Ngoài ra, những bài thơ từ biệt của ông cũng bị Karaki Junzo (唐木順三^Japanese) phê phán là "không hơn gì sở thích của một cô gái trẻ", cho thấy sự khác biệt trong cách nhìn nhận về sự kiện bi thảm này.

7.1. Ảnh hưởng đối với Thế hệ sau

Thế giới tác phẩm và tư tưởng của Arishima Takeo đã ảnh hưởng sâu sắc đến văn học, tư tưởng và các phong trào xã hội sau này. Ông được coi là một trong những người tiên phong trong việc thể hiện chủ nghĩa cá nhân và phê phán xã hội trong văn học Nhật Bản.

Đáng chú ý, Arishima Takeo có một sự nổi tiếng đặc biệt ở Trung Quốc nhờ sự giới thiệu của Lỗ Tấn, một trong những nhà văn vĩ đại nhất của Trung Quốc hiện đại. Các tác phẩm của Arishima đã được đưa vào sách giáo khoa và được đọc rộng rãi ở Trung Quốc, giúp ông có một vị trí quan trọng trong lòng độc giả nước này.