1. Thời niên thiếu và Bối cảnh
Nguyễn Văn Thái sinh ra và lớn lên tại tỉnh Ninh Bình, Việt Nam, nơi đã nuôi dưỡng niềm đam mê của ông đối với thiên nhiên và động vật hoang dã từ khi còn nhỏ.
1.1. Sinh và Thời niên thiếu
Nguyễn Văn Thái sinh năm 1982 tại xã Văn Phương, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình, Việt Nam. Niềm đam mê sâu sắc dành cho tê tê đã nảy nở trong ông từ thời thơ ấu, khi ông chứng kiến sự biến mất dần của các loài động vật hoang dã do nạn săn bắt và buôn bán trái phép.
2. Giáo dục
Con đường học vấn của Nguyễn Văn Thái tập trung vào lĩnh vực quản lý tài nguyên rừng và môi trường, cung cấp cho ông nền tảng kiến thức vững chắc để theo đuổi sự nghiệp bảo tồn.
2.1. Nền tảng Học vấn
Nguyễn Văn Thái theo học tại Trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam, chuyên ngành Kỹ sư quản lý tài nguyên rừng và môi trường. Trong thời gian học, ông đã chọn Vườn Quốc gia Cúc Phương ở tỉnh Ninh Bình làm nơi thực tập và bảo tồn, đặc biệt tại Trung tâm cứu hộ Linh trưởng trong khuôn viên vườn quốc gia.
Sau đó, ông tiếp tục con đường học vấn của mình tại Đại học Quốc gia Úc, nơi ông tốt nghiệp thạc sĩ Khoa học môi trường vào tháng 1 năm 2014 và nhận bằng sau đại học về quản lý và phát triển môi trường vào tháng 12 năm 2014. Để hoàn thiện kỹ năng quản lý, ông cũng đã tốt nghiệp khóa học về quản lý các tổ chức phi lợi nhuận tại Đại học Montana, Hoa Kỳ vào tháng 11 năm 2015.
3. Sự nghiệp Bảo tồn
Sự nghiệp bảo tồn của Nguyễn Văn Thái là một hành trình đầy tâm huyết, từ những bước đi đầu tiên với vai trò tình nguyện viên cho đến khi trở thành người lãnh đạo một tổ chức bảo tồn hàng đầu, tạo ra những thay đổi mang tính hệ thống trong công tác bảo vệ động vật hoang dã tại Việt Nam.
3.1. Tham gia Bảo tồn Sớm
Năm 2005, Nguyễn Văn Thái bắt đầu công việc bảo tồn của mình với vai trò tình nguyện viên tại Chương trình Bảo tồn Tê tê Châu Á (APCP), có trụ sở tại Vườn Quốc gia Cúc Phương. Sau đó, ông trở thành điều phối viên chương trình, chuyên trách quản lý nuôi nhốt các loài động vật ăn thịt và tê tê. Trong giai đoạn này, ông đã đồng tác giả nhiều bài báo được công bố trên các tạp chí quốc tế và hoàn thành nhiều dự án nghiên cứu khác nhau.
Với niềm đam mê và tình yêu lớn dành cho tê tê từ nhỏ, cùng với việc chứng kiến các vấn nạn săn bắt, nuôi nhốt, giết hại và lấy vảy tê tê, cũng như sự biến mất dần của các loài động vật hoang dã, ông đã quyết định theo học và bắt đầu công việc bảo tồn, giải cứu tê tê, xem đó là một phần tất yếu của cuộc sống. Ông chia sẻ: "Được làm việc với tê tê là một niềm đam mê rất lớn đối với tôi. Nó là một cái niềm vui có động lực để tiếp tục bảo vệ những cái loài tê tê này".
3.2. Thành lập và Lãnh đạo Save Vietnam's Wildlife (SVW)
Năm 2014, Nguyễn Văn Thái đã thành lập Save Vietnam's Wildlife (SVW), một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở chính tại Vườn Quốc gia Cúc Phương, thuộc vùng Bắc Trung Bộ của Việt Nam. Với vai trò là người sáng lập và giám đốc điều hành, ông đã góp phần quan trọng trong việc ngăn chặn sự tuyệt chủng và phục hồi chức năng cho tê tê châu Á tại Việt Nam.
Kể từ khi thành lập, SVW đã cứu hộ thành công hơn 2.125 cá thể động vật hoang dã thuộc 45 loài khác nhau, trong đó có 1.671 cá thể tê tê. Khoảng 60% số động vật được cứu hộ đã được phục hồi chức năng và tái thả thành công về môi trường tự nhiên. Để phục vụ công tác này, SVW đã xây dựng 74 chuồng động vật mới với tổng diện tích 1.10 K m2, hai bệnh viện thú y tiên tiến rộng 245 m2, và một khu bán hoang dã rộng 1.67 K m2.
3.3. Thành lập Lực lượng Chống Săn bắt Trái phép
Vào tháng 6 năm 2018, Nguyễn Văn Thái đã giúp thành lập đơn vị chống săn bắt trái phép đầu tiên của Việt Nam, chịu trách nhiệm bảo vệ môi trường sống của động vật hoang dã tại Vườn Quốc gia Pù Mát. Đến năm 2021, mô hình này đã được mở rộng đến bốn vườn quốc gia khác trên khắp Việt Nam.
Lực lượng này, còn được gọi là nhóm Anti-Poaching, do chính ông thành lập và phối hợp chặt chẽ với kiểm lâm các vườn quốc gia. Họ thực hiện các hoạt động tuần tra bảo vệ rừng, xử lý những người xâm phạm rừng, giải cứu động vật bị dính bẫy, gỡ bỏ bẫy và phá dỡ các lán trại được dựng trái phép của lâm tặc. Nhờ những nỗ lực này, nạn săn bắt trái phép tại Việt Nam đã giảm tới 80%. Tính đến năm 2022, đơn vị này đã phá hủy gần 10.000 bẫy động vật, dỡ bỏ 775 lán trại bất hợp pháp và bắt giữ 558 người vì hành vi săn bắt trái phép.
3.4. Giáo dục và Chiến dịch Nâng cao Nhận thức Cộng đồng
Ngoài công việc trực tiếp với SVW, Nguyễn Văn Thái còn tập trung vào các nỗ lực giáo dục và tiếp cận cộng đồng để nâng cao nhận thức về bảo tồn tê tê. Ông đã phát triển các quy trình tái thả và theo dõi tê tê đầu tiên của Việt Nam, đồng thời biên soạn các tài liệu hướng dẫn chăm sóc và cứu hộ tê tê.
Năm 2017, ông mở Trung tâm Giáo dục Động vật ăn thịt và Tê tê đầu tiên của Việt Nam, chuyên về tê tê. Trung tâm này cung cấp các khóa học về bảo tồn động vật hoang dã và huấn luyện cho cán bộ hải quan, bộ đội biên phòng và kiểm lâm về các quy định bảo vệ động vật hoang dã và cách chăm sóc tê tê. Tổng cộng, ông đã giáo dục hơn 11.000 người về tầm quan trọng của việc bảo tồn tê tê.
3.5. Hợp tác Quốc tế và Vận động Chính sách
Nguyễn Văn Thái cũng tích cực làm việc với cơ quan quản lý của CITES (Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp) để vận động nâng cấp tê tê lên Phụ lục I. Đây là một danh mục cấm buôn bán quốc tế đối với các loài động vật bị đe dọa tuyệt chủng nhất, nhằm tăng cường bảo vệ pháp lý cho tê tê trên toàn cầu.
4. Triết lý và Động lực Bảo tồn
Niềm đam mê sâu sắc và niềm tin cốt lõi của Nguyễn Văn Thái vào việc bảo vệ động vật hoang dã, đặc biệt là tê tê, là động lực thúc đẩy cam kết trọn đời của ông đối với công tác bảo tồn. Ông xem việc bảo vệ tê tê không chỉ là một công việc mà là một phần thiết yếu của cuộc sống, một niềm vui và động lực để tiếp tục cống hiến. Triết lý của ông nhấn mạnh sự cần thiết phải hành động ngay lập tức để chống lại nạn buôn bán trái phép và bảo vệ đa dạng sinh học, đồng thời tin tưởng vào sức mạnh của giáo dục và sự hợp tác cộng đồng để tạo ra sự thay đổi bền vững.
5. Đời sống Cá nhân
Thông tin công khai về đời sống cá nhân của Nguyễn Văn Thái chủ yếu tập trung vào sự nghiệp bảo tồn của ông. Ông được biết đến là một người có niềm đam mê sâu sắc và dành trọn tâm huyết cho công việc bảo vệ động vật hoang dã, đặc biệt là loài tê tê.
6. Giải thưởng và Sự công nhận
Những đóng góp xuất sắc của Nguyễn Văn Thái cho công tác bảo tồn động vật hoang dã đã mang lại cho ông nhiều giải thưởng và vinh danh quan trọng cả ở cấp quốc gia và quốc tế, khẳng định sự công nhận toàn cầu đối với công trình của ông.
6.1. Các Giải thưởng Môi trường Lớn
- Giải thưởng Tương lai cho Thiên nhiên (Future For Nature) (2016): Nguyễn Văn Thái là người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng quốc tế này, được tổ chức tại Hà Lan. Đây là giải thưởng danh giá dành riêng cho những cá nhân trẻ dưới 35 tuổi đã có những đóng góp xuất sắc cho công tác bảo tồn động vật hoang dã trên thế giới.
- Giải thưởng Môi trường Goldman (Goldman Environmental Prize) (2021): Ông là một trong sáu người trên thế giới và là nhà bảo tồn đầu tiên của Việt Nam được vinh danh với giải thưởng này. Nguyễn Văn Thái là người Việt Nam thứ hai nhận giải thưởng Môi trường Goldman.
- Giải thưởng Wayfinder của National Geographic (National Geographic Wayfinder Award) (2022): Giải thưởng này được Hội Địa lý Quốc gia Hoa Kỳ trao tặng, tiếp tục công nhận những đóng góp nổi bật của ông trong lĩnh vực khám phá và bảo tồn.
7. Tác động và Di sản
Những nỗ lực bảo tồn của Nguyễn Văn Thái đã tạo ra tác động lâu dài và sâu rộng đối với công tác bảo vệ động vật hoang dã tại Việt Nam và trên phạm vi toàn cầu. Ông đã đặt nền móng vững chắc cho việc phục hồi quần thể tê tê ở Việt Nam, biến SVW thành một trong những tổ chức hàng đầu thế giới trong lĩnh vực cứu hộ và phục hồi chức năng cho loài này.
Thông qua việc thành lập các đơn vị chống săn bắt trái phép, ông đã trực tiếp góp phần giảm đáng kể nạn săn bắt và buôn bán động vật hoang dã trái phép, bảo vệ môi trường sống tự nhiên. Các chương trình giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng do ông khởi xướng đã truyền cảm hứng và trang bị kiến thức cho hàng ngàn người, tạo ra một thế hệ những người ủng hộ bảo tồn mới. Hơn nữa, công việc vận động chính sách của ông với các tổ chức quốc tế như CITES đã góp phần củng cố khung pháp lý bảo vệ tê tê trên phạm vi toàn cầu. Di sản của Nguyễn Văn Thái không chỉ là những con số về động vật được cứu hộ hay bẫy được gỡ bỏ, mà còn là sự thay đổi trong nhận thức cộng đồng và cam kết của chính phủ đối với công tác bảo tồn, tạo tiền đề cho một tương lai bền vững hơn cho đa dạng sinh học Việt Nam.