Avedis Donabedian

5.1. Nghiên cứu và các bài viết quan trọng

Donabedian đã tổng hợp các tài liệu nghiên cứu về dịch vụ y tế đang phát triển trong những năm 1950 và đầu những năm 1960. Ông trình bày những phát hiện của mình trong một bài báo dài vào năm 1966 với tựa đề "Evaluating the Quality of Medical Care" (Đánh giá chất lượng chăm sóc y tế). Bài tổng hợp và phân tích này đã mang lại cho ông danh tiếng ngay lập tức và vẫn được trích dẫn, đọc rộng rãi cho đến ngày nay; nó đã được tái bản bởi tạp chí The Milbank Quarterly vào năm 2005. Trong bài báo này, ông đã trình bày sự cần thiết phải kiểm tra chất lượng cung cấp dịch vụ y tế dựa trên ba khía cạnh: cấu trúc, quá trình và kết quả.

Phần lớn công trình sau này của ông là sự trình bày chi tiết về các khái niệm và phương pháp cần thiết để kiểm tra những khía cạnh cơ bản này của chăm sóc sức khỏe. Ông là một người ủng hộ sớm cho quản lý hệ thống trong các dịch vụ y tế. Ông đã nỗ lực định nghĩa mọi khía cạnh của chất lượng trong các hệ thống y tế và đề xuất các mô hình để đo lường chúng trong hơn 100 bài báo và 11 cuốn sách.

5.2. Mô hình Donabedian

Mô hình Donabedian là khung lý thuyết nổi tiếng nhất của ông, được sử dụng rộng rãi để đánh giá chất lượng chăm sóc sức khỏe. Mô hình này phân loại các chỉ số chất lượng thành ba lĩnh vực chính:

• Cấu trúc (Structure): Đề cập đến các đặc điểm tương đối ổn định của các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, các công cụ và nguồn lực họ có sẵn, cũng như bối cảnh vật lý và tổ chức nơi dịch vụ được cung cấp. Điều này bao gồm các yếu tố như trình độ của nhân viên, số lượng và loại thiết bị, cơ sở vật chất, và các chính sách tổ chức.
• Quá trình (Process): Liên quan đến các hoạt động thực tế được thực hiện trong quá trình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Điều này bao gồm các hành động của cả người cung cấp dịch vụ (chẩn đoán, điều trị, quản lý hồ sơ) và bệnh nhân (tuân thủ điều trị, tìm kiếm sự chăm sóc).
• Kết quả (Outcome): Là những thay đổi trong tình trạng sức khỏe của bệnh nhân hoặc cộng đồng mà có thể quy cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Các ví dụ bao gồm sự phục hồi từ bệnh tật, giảm triệu chứng, cải thiện chức năng, sự hài lòng của bệnh nhân, và tỷ lệ tử vong.

Mô hình này nhấn mạnh rằng cấu trúc ảnh hưởng đến quá trình, và quá trình ảnh hưởng đến kết quả. Do đó, để cải thiện kết quả, cần phải xem xét và điều chỉnh cả cấu trúc và quá trình.

5.3. Các khía cạnh của chất lượng chăm sóc sức khỏe

Donabedian đã mở rộng khái niệm chất lượng vượt ra ngoài các khía cạnh kỹ thuật lâm sàng, nhấn mạnh nhiều yếu tố cụ thể khác nhau trong đánh giá chất lượng chăm sóc sức khỏe, bao gồm:

• Khả năng tiếp cận dịch vụ y tế: Đảm bảo rằng bệnh nhân có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc cần thiết.
• Tính đầy đủ và chính xác của hồ sơ y tế: Tầm quan trọng của việc ghi chép thông tin bệnh án một cách tỉ mỉ và đáng tin cậy.
• Thiên vị của người quan sát: Nhận thức về cách mà quan điểm của người đánh giá có thể ảnh hưởng đến việc đo lường chất lượng.
• Sự hài lòng của bệnh nhân: Coi trọng trải nghiệm và cảm nhận của bệnh nhân đối với dịch vụ nhận được.
• Sở thích văn hóa trong chăm sóc sức khỏe: Thừa nhận và tôn trọng các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến việc cung cấp và tiếp nhận dịch vụ y tế.

5.4. Các nguyên tắc chất lượng

Trong bộ ba tác phẩm lớn của mình, Explorations in quality assessment and monitoring (Khám phá trong đánh giá và giám sát chất lượng, 1980-1985), Donabedian đã đề xuất bảy trụ cột của chất lượng, cung cấp một khung toàn diện để hiểu và cải thiện hệ thống y tế:

• Hiệu lực (Efficacy): Mức độ mà một dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể tạo ra kết quả mong muốn trong điều kiện lý tưởng.
• Hiệu quả (Efficiency): Mức độ mà các dịch vụ chăm sóc sức khỏe đạt được kết quả mong muốn với việc sử dụng tài nguyên tối thiểu.
• Tối ưu (Optimality): Cân bằng giữa lợi ích và chi phí, đảm bảo rằng lợi ích thu được từ việc chăm sóc là lớn nhất so với chi phí bỏ ra.
• Chấp nhận được (Acceptability): Mức độ mà dịch vụ chăm sóc phù hợp với mong muốn, sở thích và giá trị của bệnh nhân.
• Hợp pháp (Legitimacy): Mức độ mà dịch vụ chăm sóc y tế tuân thủ các quy định pháp luật và các chuẩn mực xã hội.
• Công bằng (Equity): Đảm bảo rằng chất lượng chăm sóc không khác biệt dựa trên các yếu tố không liên quan đến nhu cầu y tế, như tình trạng kinh tế xã hội, chủng tộc hoặc địa lý.
• Chi phí (Cost): Đánh giá chi phí của việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, không chỉ về mặt tài chính mà còn về các nguồn lực khác.

Những nguyên tắc này đã trở thành nền tảng cho nhiều khung đánh giá chất lượng trên toàn thế giới, thúc đẩy một cách tiếp cận toàn diện và đa chiều để cải thiện chăm sóc sức khỏe.