1. Tổng quan
Aristodemus xứ Miletus (ἈριστόδημοςGreek, Modern) là một nhà ngoại giao, tướng lĩnh và quan chức Hy Lạp sống vào thế kỷ thứ 4 TCN. Ông là một trong những người bạn lâu năm và đáng tin cậy nhất của Antigonus Monophthalmus, một trong những Diadochi (những người kế vị) của Alexander Đại đế. Aristodemus được biết đến với vai trò quan trọng trong các nhiệm vụ ngoại giao và quân sự dưới trướng Antigonus, đặc biệt là trong các chiến dịch ở Hy Lạp và Châu Á. Plutarch mô tả ông là một "kẻ nịnh hót bậc thầy", phản ánh một khía cạnh nổi bật trong tính cách và cách ông hành xử trong triều đình. Sự nghiệp của ông bao gồm việc thực hiện các nhiệm vụ quan trọng như báo cáo tin tức chính trị, tuyển mộ lính đánh thuê, tham gia vào các cuộc chiến tranh giành quyền kiểm soát các thành phố Hy Lạp, và đóng vai trò then chốt trong việc tuyên bố Antigonus trở thành vua.
2. Cuộc đời và Sự nghiệp
Aristodemus xứ Miletus đã có một hành trình cuộc đời và sự nghiệp đầy biến động trong thời kỳ Hy Lạp hóa, một giai đoạn lịch sử đầy rẫy các cuộc xung đột và tái cấu trúc quyền lực sau cái chết của Alexander Đại đế. Ông phục vụ Antigonus I Monophthalmus với tư cách là một nhà ngoại giao và tướng lĩnh, thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng góp phần vào sự mở rộng quyền lực của Antigonus.
2.1. Xuất thân
Aristodemus sinh ra tại Miletus, một thành phố cổ quan trọng ở Ionia, Tiểu Á. Ông sống vào thế kỷ thứ 4 TCN, một thời kỳ mà các vương quốc kế thừa của Alexander Đại đế đang tranh giành quyền lực và lãnh thổ, tạo nên một bối cảnh chính trị phức tạp và đầy biến động. Miletus, với vị trí chiến lược và lịch sử lâu đời, là một trung tâm văn hóa và thương mại, điều này có thể đã định hình phần nào kỹ năng ngoại giao và tầm nhìn của Aristodemus.
q=Miletus|position=left
2.2. Hoạt động dưới thời Antigonus I
Aristodemus là một trong những người bạn đồng hành trung thành và đáng tin cậy nhất của Antigonus I Monophthalmus, người đã giao phó cho ông nhiều nhiệm vụ quan trọng cả về ngoại giao lẫn quân sự.
2.2.1. Nhiệm vụ ngoại giao và quân sự ban đầu
Lần đầu tiên Aristodemus được nhắc đến trong lịch sử là vào năm 319 TCN, khi ông mang tin tức về cái chết của Antipater đến cho Antigonus. Đây là một tin tức chính trị cực kỳ quan trọng, mở ra một giai đoạn mới trong cuộc tranh giành quyền lực giữa các Diadochi. Sau đó, vào năm 315 TCN, khi Seleukos, Ptolemy, Lysimachus và Cassander bắt đầu hình thành liên minh chống lại Antigonus, Antigonus đã gửi Aristodemus đến Peloponnese với 1000 talent để củng cố quan hệ với Polyperchon và con trai ông là Alexander, đồng thời tuyển mộ một lực lượng lính đánh thuê lớn để chống lại Cassander.
2.2.2. Hoạt động tại Hy Lạp
Aristodemus đã có nhiều hoạt động đáng kể tại Hy Lạp, đặc biệt là ở Peloponnese.
q=Peloponnese|position=right
- Tuyển mộ lính đánh thuê và liên minh:** Khi đến Laconia, ông đã nhận được sự cho phép từ người Sparta để tuyển mộ lính đánh thuê, và bằng cách đó, ông đã tập hợp được một đội quân gồm 8000 người ở Peloponnese. Ông đã thành công xuất sắc trong việc xác nhận mối quan hệ hữu nghị với Polyperchon và Alexander, biến Polyperchon thành thống đốc bán đảo.
- Đối phó với Cassander và sự phản bội của Alexander:** Ptolemy, đồng minh của Cassander, đã gửi một hạm đội chống lại Aristodemus và các đồng minh của Antigonus, và Cassander đã đạt được những cuộc chinh phục đáng kể ở Peloponnese. Sau khi Cassander rút quân về Macedonia, Aristodemus và Alexander ban đầu cùng nhau nỗ lực thuyết phục các thành phố trục xuất quân đồn trú của Cassander và giành lại độc lập. Tuy nhiên, Alexander sớm phản bội liên minh với Antigonus, chấp nhận chức vụ chỉ huy trưởng quân đội của Cassander ở Peloponnese.
- Khôi phục quyền tự trị cho các thành phố Hy Lạp:** Vào năm 313 TCN, Aristodemus đã mời người Aetolia ủng hộ Antigonus; và sau khi tập hợp được một số lượng lớn lính đánh thuê từ họ, ông quay trở lại Peloponnese và tấn công Alexander, người đang vây hãm Cyllene (còn gọi là Elis và Kyrene), buộc ông ta phải giải vây. Ông sau đó đã khôi phục quyền tự do cho một số địa điểm khác, như Patras và Dyme ở Achaea. Tại Aigion, quân lính của ông đã không thể kiềm chế được việc cướp bóc. Khi Dyme rơi vào tay Alexander và ông ta tiến hành thanh trừng những công dân đối địch, Aristodemus đã giành lại thành phố này sau khi Alexander rời đi và tiêu diệt những người ủng hộ Alexander.
- Củng cố quyền kiểm soát của Antigonus:** Vào năm 312 TCN, Aristodemus được tăng cường lực lượng bởi các cháu trai của Antigonus là Polemaeus và Telesphorus, những người đã đưa quân đội của họ đến Peloponnese. Dưới sự chỉ huy của Polemaeus, họ đã đưa toàn bộ Hy Lạp phía nam Thermopylae, ngoại trừ Athens, vào tầm kiểm soát của Antigonus. Sau đó, Cassander đã mở các cuộc đàm phán với Polemaeus, và Aristodemus là một trong những nhà đàm phán. Ông cũng được gửi đến đàm phán với Ptolemy ở Ai Cập. Thông qua các cuộc đàm phán của mình, ông đã giúp đạt được hòa bình vào năm 311 TCN, được gọi là Hòa ước của các Vương triều.
- Giải phóng Athens:** Vào năm 307 TCN, Aristodemus đã cùng Demetrius trong cuộc viễn chinh lớn đến Hy Lạp để giải phóng Athens. Sau khi Demetrius chiếm được Piraeus, Aristodemus được gửi vào Athens để đàm phán với Demetrius của Phaleron, đồng minh của Cassander và là bạo chúa của Athens. Kết quả là quân đội của Cassander đã rút khỏi Athens, và Demetrius đã có thể tuyên bố khôi phục dân chủ ở Athens.
2.2.3. Hoạt động tại Châu Á
Khi Antigonus ra lệnh cho Demetrius dong thuyền chống lại lực lượng của Ptolemy ở Síp, Aristodemus đã đi cùng ông đến đó. Ông đã có mặt trong trận hải chiến lớn gần Salamis của Síp, nơi Demetrius đã tiêu diệt hạm đội của Ptolemy và chiếm được hòn đảo.
Aristodemus được chọn để mang tin chiến thắng đến cho Antigonus tại thành phố mới của ông là Antigoneia trên sông Orontes ở Syria. Tại đó, ông đã đóng vai trò quan trọng trong một màn kịch công phu nhằm đưa Antigonus lên ngôi vua. Aristodemus một mình cập bến từ con tàu của mình và từ chối đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào về tin tức ông mang theo, ông tiến chậm rãi về phía cung điện hoàng gia, tập hợp một đám đông lớn. Gặp Antigonus đang lo lắng tại cổng cung điện, ông lớn tiếng hô vang, "Vạn tuế, Vua Antigonus!" và mô tả chiến thắng vĩ đại đã giành được. Đám đông tập hợp, hân hoan, đã tuyên bố Antigonus là vua.
2.3. Trở về Miletus
Sau khoảnh khắc vĩ đại của mình ở Antigoneia, Aristodemus trở về quê hương Miletus, nơi ông đảm nhận một chức vụ cao cấp. Điều này đánh dấu một giai đoạn mới trong cuộc đời ông, chuyển từ vai trò một tướng lĩnh và nhà ngoại giao phục vụ Antigonus sang một vị trí lãnh đạo tại quê nhà.
3. Đánh giá và Phê bình
Trong lịch sử, Aristodemus xứ Miletus thường được biết đến không chỉ qua những thành tựu ngoại giao và quân sự mà còn qua tính cách đặc biệt của mình. Plutarch, trong tác phẩm của mình, đã mô tả ông là một "kẻ nịnh hót bậc thầy" (ἀριστοδήμοςGreek, Modern). Sự mô tả này ám chỉ rằng Aristodemus có khả năng khéo léo trong việc lấy lòng Antigonus, điều này có thể đã giúp ông giữ được vị trí thân cận và được giao phó nhiều nhiệm vụ quan trọng.
Hành động của Aristodemus, đặc biệt là vai trò của ông trong việc dàn dựng màn kịch tuyên bố Antigonus là vua, cho thấy ông không chỉ là một người thực thi mệnh lệnh mà còn là một người có khả năng thao túng tình hình và sử dụng tài năng giao tiếp của mình để đạt được mục tiêu chính trị. Mặc dù các hành động của ông thường phục vụ lợi ích của Antigonus, nhưng chúng cũng có ảnh hưởng đáng kể đến cục diện chính trị của thời kỳ Hy Lạp hóa, đặc biệt là trong việc củng cố quyền lực của Antigonus và định hình lại bản đồ Hy Lạp.