Vagif Mustafazadeh

1.1. Thời thơ ấu và Giáo dục

Mustafazadeh sinh ngày 16 tháng 3 năm 1940 tại Phố Cổ, trung tâm lịch sử của Baku, Azerbaijan. Tên của ông, "Vagif", có nghĩa là "người sở hữu kiến thức uyên bác" trong tiếng Ả Rập, được chọn bởi nhà thơ nổi tiếng Samed Vurgun theo yêu cầu của mẹ ông. Mẹ của Vagif là một giáo viên dạy piano tại một trường nhạc địa phương và đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự thành công của ông. Vagif bắt đầu chơi piano từ năm 3 tuổi.

Năm 1963, ông tốt nghiệp Trường Âm nhạc Quốc gia Baku mang tên Asaf Zeynally, và một năm sau đó, ông được nhận vào Nhạc viện Quốc gia Azerbaijan.

1.2. Hoạt động âm nhạc ban đầu

Mustafazadeh sớm đạt được danh tiếng ngay từ khi còn học tại trường nhạc, nơi ông thường xuyên tổ chức các buổi hòa nhạc. Sau đó, ông biểu diễn tại các bữa tiệc và buổi tối được tổ chức tại các trường đại học và câu lạc bộ, và nhanh chóng trở thành một trong những nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc có ảnh hưởng nhất ở Azerbaijan. Trong thời gian biểu diễn tại các câu lạc bộ, ông chủ yếu chơi jazz cổ điển, cũng như blues và nhạc nhảy.

Năm 1965, ông rời nhạc viện và đến Tbilisi để lãnh đạo nhóm nhạc "Orero". Sau đó, ông thành lập bộ ba jazz "Qafqaz" (trong tiếng Azerbaijan nghĩa là Caucasus) tại Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Gruzia. Năm 1970, ông thành lập tứ tấu nữ "Leyli" và năm 1971 là nhóm hòa tấu thanh nhạc-khí nhạc "Sevil". Ông đã dẫn dắt các nhóm này cho đến năm 1977. Từ năm 1977 đến khi qua đời vào năm 1979, ông còn lãnh đạo nhóm hòa tấu khí nhạc "Mugham" do chính ông tổ chức, nhóm này sử dụng các nhạc cụ truyền thống của Mugham.

2.1. Lệnh cấm nhạc Jazz của Liên Xô

Vào những năm 1940 và 1950, trong thời kỳ Stalin, việc chơi nhạc jazz bị cấm ở Liên Xô, bao gồm cả Azerbaijan. Jazz bị coi là "âm nhạc tư bản", thậm chí việc chơi kèn saxophone cũng bị coi là bất hợp pháp. Lệnh cấm này đồng nghĩa với việc không có cơ hội tiếp cận các bản ghi âm jazz. Tuy nhiên, Mustafazadeh không hề nao núng. Ông đã học jazz một cách bí mật bằng cách nghe nhạc jazz từ các bộ phim và qua sóng BBC radio. Sau khi nghe trên đài, ông cùng người bạn Vagif Samadoglu đã cố gắng tái tạo âm nhạc đó trên đàn piano. Ngoài ra, ông còn hát Meykhana, một loại thơ có nhịp điệu truyền thống của Azerbaijan (đôi khi được ví như hip hop truyền thống), vốn cũng bị cấm vào thời điểm đó.

Sau cái chết của Stalin vào năm 1953, các lệnh cấm đối với nhạc jazz dần được nới lỏng, nhưng không hoàn toàn. Ngay cả vào năm 1957, Vagif vẫn không được phép biểu diễn jazz trong các buổi hòa nhạc công khai mà chỉ có thể chơi cho bạn bè hoặc trong các câu lạc bộ cá nhân.

2.2. Sự ra đời của Jazz Mugham

Với niềm đam mê lớn dành cho ứng tác jazz nhưng vẫn cảm thấy có điều gì đó còn thiếu, Mustafazadeh bắt đầu tìm kiếm những phương pháp mới để cấu trúc các bản ứng tác của mình bằng cách khám phá âm nhạc điệu thức. Chính trong bối cảnh này, ông đã sáng lập ra phong trào jazz mugham Azerbaijan, xuất hiện vào cuối những năm 1960 và 1970 tại Baku. Đây là sự kết hợp độc đáo giữa nhạc jazz và âm nhạc truyền thống Azerbaijan (Mugham), một thể loại âm nhạc cổ điển phương Đông phức tạp. Ông đã áp dụng những cách tiếp cận sáng tạo hơn, và ảnh hưởng của ông đã lan rộng, định hình những phát triển sau này của phong cách này.

2.3. Danh tiếng và giải thưởng

Từ những năm 1960, khi các lệnh cấm đối với nhạc jazz dần được dỡ bỏ, Baku trở thành một trung tâm thực sự của jazz mang đậm bản sắc địa phương. Vào thời điểm này, danh tiếng của Mustafazadeh ngày càng tăng. Tên của ông thường xuyên được nhắc đến trong giới nhạc sĩ jazz, và ông đã tham gia các liên hoan jazz trong và ngoài Liên Xô.

Năm 1966, Willis Conover, người dẫn chương trình radio "Jazz Time", đã ca ngợi ông: "Vagif Mustafazadeh là một nghệ sĩ piano phi thường. Không thể tìm thấy người nào sánh kịp ông ấy. Ông ấy là nghệ sĩ piano trữ tình nhất mà tôi từng biết."

Vagif đã tham gia Liên hoan Jazz Liên Xô "Tallinn-66" và Liên hoan Jazz Azerbaijan "Caz-69", nơi ông được vinh danh là người đoạt giải. Mustafazadeh cũng là người đoạt giải tại Liên hoan Jazz Liên Xô Donetsk năm 1977. Ông được bầu là nghệ sĩ piano xuất sắc nhất tại Liên hoan "Tbilisi-78".

Năm 1978, ông giành giải nhất tại cuộc thi Cuộc thi Quốc tế Các nhà soạn nhạc Jazz lần thứ 8 ở Monaco với tác phẩm "Waiting for Aziza" và được trao tặng một cây đại dương cầm trắng. Tuy nhiên, ông đã qua đời vào năm sau đó. Vagif Mustafazadeh được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Công huân của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan và sau khi qua đời, ông được truy tặng Giải thưởng Nhà nước Azerbaijan.

3.1. Mối quan hệ gia đình

Mustafazadeh đã kết hôn hai lần. Từ cuộc hôn nhân đầu tiên, ông có một cô con gái tên là Lala Mustafazadeh, một nghệ sĩ piano cổ điển tài năng. Lala đã giành giải thưởng lớn tại cuộc thi piano Épinal, Pháp, vào năm 1991.

Cuộc hôn nhân thứ hai của ông là với Eliza, và từ cuộc hôn nhân này đã sinh ra Aziza Mustafa Zadeh, người cũng là một nhạc sĩ jazz nổi tiếng. Aziza là một nghệ sĩ piano, nhà soạn nhạc và ca sĩ đã tiếp nối phong cách jazz-mugham mà cha mình đã tiên phong. Hiện tại, Eliza và Aziza đang sinh sống tại Đức.

5.1. Di sản âm nhạc và ảnh hưởng

Các tác phẩm và màn trình diễn của Vagif Mustafazadeh đã được các nhạc sĩ hàng đầu thế giới ca ngợi. Ngoài Willis Conover (đã nhắc đến ở trên), B.B. King cũng từng chia sẻ sân khấu với Mustafazadeh. Sau khi nghe Vagif chơi blues piano, B.B. King nói rằng không ai có thể chơi blues như ông ấy, và sau đó nói với Vagif rằng: "Người ta gọi tôi là ông hoàng của nhạc blues, nhưng nếu tôi có thể chơi piano như anh, tôi sẽ tự gọi mình là Chúa."

Hơn ba thập kỷ sau cái chết của Mustafazadeh, một số lượng lớn các bản ghi âm của ông từ tất cả các giai đoạn trong sự nghiệp đã được phát hành rộng rãi hơn bao giờ hết, giúp di sản âm nhạc của ông tiếp cận được với nhiều khán giả hơn.

5.2. Hoạt động kỷ niệm

Để vinh danh cuộc đời và những thành tựu của Vagif Mustafazadeh, Bảo tàng Ngôi nhà Vagif Mustafazadeh đã được thành lập theo sáng kiến của cựu Bộ trưởng Bộ Văn hóa Polad Bulbuloglu.

Ban đầu, bảo tàng được điều hành bởi mẹ của Vagif, Zivar khanum. Sau đó, bà đã trao lại quyền quản lý bảo tàng cho cháu gái mình, Afag Aliyeva. Afag Aliyeva đã làm người đứng đầu bảo tàng từ năm 1997. Năm 2004, các hiện vật trưng bày cũng như tòa nhà bảo tàng đã được phục hồi theo sáng kiến của bà. Kể từ năm 2004, bảo tàng hoạt động như một bảo tàng nhà nước dưới sự kiểm soát của Bộ Văn hóa Cộng hòa Azerbaijan.