Otto Braun

1.1. Sinh ra và thời thơ ấu

Otto Braun sinh ngày 28 tháng 9 năm 1900 tại Ismaning, Thượng Bavaria, gần Munich, Đức. Mặc dù mẹ ông vẫn còn sống, ông lớn lên trong một trại trẻ mồ côi từ năm 6 đến 13 tuổi. Môi trường này đã rèn giũa tính cách và sự kiên cường của ông từ khi còn nhỏ.

1.2. Giáo dục

Với thành tích xuất sắc trong trại trẻ mồ hôi, Braun được phép theo học tại một trường sư phạm ở Pasing, khu vực Munich. Vào tháng 6 năm 1918, ông bị động viên vào quân đội Bavaria, một phần của Quân đội Đế quốc Đức, nhưng Chiến tranh thế giới thứ nhất đã kết thúc trước khi ông phải ra mặt trận. Sau hiệp định đình chiến, ông trở lại hoàn thành khóa học tại trường sư phạm. Tuy nhiên, thay vì trở thành một giáo viên tiểu học, ông đã quyết định gia nhập Đảng Cộng sản Đức (KPD) mới thành lập. Đây là bước ngoặt đánh dấu sự khởi đầu một sự nghiệp và sứ mệnh cả đời của ông, đưa ông đi khắp nơi, chủ yếu ở miền Bắc nước Đức. Ông cũng được cho là đã tham gia vào việc thành lập Cộng hòa Xô viết Bavaria.

2.1. Hoạt động đảng và vấn đề pháp lý

Năm 1921, Braun trở thành một cán bộ đảng KPD làm việc toàn thời gian. Ông đã tham gia vào vụ trộm các tài liệu nhạy cảm từ Đại tá Freyberg, một người Nga trắng di cư ở Berlin. Tháng 7 năm 1921, ông bị cảnh sát bắt giữ vì vai trò của mình trong vụ việc này. Tại phiên tòa, Braun đã khéo léo che giấu mối liên hệ cộng sản của mình và thuyết phục tòa án rằng ông là một "người cánh hữu". Sự thiên vị trong hệ thống tư pháp của Cộng hòa Weimar đã khiến ông nhận một bản án nhẹ hơn. Cuối cùng, Braun tránh được việc phải ngồi tù và thay vào đó, ông lẩn trốn.

Đến thời điểm đó, ông đã là một thành viên nòng cốt của bộ máy KPD, không chỉ thường xuyên viết bài cho các tờ báo của đảng mà còn, sau năm 1924, đứng đầu các nỗ lực "phản gián" của đảng. Ông cũng tham gia sâu rộng vào các hoạt động dân quân và bán quân sự của đảng.

Cảnh sát đã bắt lại ông vào tháng 9 năm 1926. Ông phải thụ án "vụ Freyberg" từ năm 1922 và sau đó bị giam giữ tại Nhà tù Moabit ở Berlin.

2.2. Vụ vượt ngục và lưu vong sang Moscow

Vào ngày 11 tháng 4 năm 1928, một nhóm các đảng viên cộng sản, bao gồm cả người yêu của ông lúc bấy giờ là Olga Benário, đã thành công trong việc tổ chức một cuộc vượt ngục táo bạo cho Braun khỏi nhà tù Moabit. Vụ vượt ngục này đã gây chấn động và được công chúng trên toàn thế giới biết đến. Sau đó, Braun và Benário đã tìm đường đến Moscow, Liên Xô, nơi họ tiếp tục tham gia vào hoạt động của Quốc tế Cộng sản.

3.1. Trường Quốc tế Lênin và Học viện Quân sự Frunze

Cả Braun và Olga Benário đều theo học tại Trường Quốc tế Lênin, một cơ sở đào tạo cán bộ do Quốc tế Cộng sản điều hành. Tại đây, Braun đã được đào tạo như một nhà hoạt động. Sau đó, ông tiếp tục ghi danh vào Học viện Quân sự Frunze, nơi ông nhận được huấn luyện quân sự chuyên sâu, bao gồm cả kinh nghiệm thực chiến với tư cách là một hạ sĩ quan. Trong khi đó, Benário làm giảng viên tại Quốc tế Thanh niên Cộng sản, đầu tiên ở Liên Xô, sau đó là ở Pháp và Anh, nơi cô tham gia phối hợp các hoạt động chống phát xít.

Braun và Benário chia tay vào năm 1931. Benário sau đó kết hôn với nhà lãnh đạo cách mạng nổi tiếng người Brasil Luís Carlos Prestes và chuyển đến nước ông. Cô bị chế độ độc tài của Getúlio Vargas bắt giữ và dẫn độ về Đức, nơi cuối cùng cô bị đưa vào phòng hơi ngạt tại Trung tâm Euthanasia Bernburg. Benário được giới cánh tả ở Brazil và Đức tưởng nhớ như một người tử vì đạo. Về phần mình, Braun bắt đầu giai đoạn quan trọng và gây tranh cãi nhất trong sự nghiệp cách mạng của mình, với tư cách là đại diện của Quốc tế Cộng sản tại Trung Quốc.

4.1. Phái cử đến Trung Quốc và nhiệm vụ ban đầu

Năm 1932, sau khi tốt nghiệp Học viện Frunze, Cục Tình báo Quân sự số 4 của Liên Xô đã cử Braun đến Cáp Nhĩ Tân ở Mãn Châu, Trung Quốc. Từ đó, ông di chuyển đến Thượng Hải, nơi ông gia nhập cục Quốc tế Cộng sản địa phương. Tại đây, ông phụ trách các vấn đề quân sự dưới sự chỉ đạo của "Tướng Kleber" (tên bí danh của Manfred Stern), người duy trì một "phân ban quân sự" trong thành phố, và các vấn đề chính trị dưới sự chỉ đạo của Arthur Ewert, một đồng chí cộng sản Đức.

Tuy nhiên, Thượng Hải vào thời điểm đó là một vùng hẻo lánh trong các vấn đề cách mạng Trung Quốc, phong trào cộng sản địa phương đã bị Tưởng Giới Thạch và Quốc dân Đảng (KMT) dập tắt hiệu quả trong Thảm sát Thượng Hải năm 1927. ĐCSTQ sau đó đã rút về nông thôn và bắt đầu tổ chức ở tỉnh Giang Tây. Cuối năm 1933, Braun đến Thụy Kim, lúc đó là thủ đô của "Cộng hòa Xô viết Trung Hoa" do những người cộng sản Trung Quốc còn sống sót thành lập, nơi ông trở thành cố vấn quân sự.

Hoàn cảnh chính xác về việc ông được bổ nhiệm và các hoạt động của ông trong những năm tiếp theo vẫn còn được tranh luận với một số khía cạnh chưa rõ ràng. Theo Freddy Litten, người đã nghiên cứu kỹ lưỡng phần này trong sự nghiệp của Otto Braun, "Hồi ký của [Braun] là một nguồn quan trọng, mặc dù đáng ngờ, cho các sự kiện của những năm này".

Vào thời điểm này, Braun bắt đầu sử dụng tên tiếng Trung là "Li De" (李德_{Lý Đức}^Chinese). Ông là người nước ngoài duy nhất tham gia Vạn lý Trường chinh và thậm chí có thể là người đầu tiên đề xuất ý tưởng thực hiện cuộc hành quân này để đến vùng nội địa an toàn hơn của Trung Quốc.

4.2. Vai trò cố vấn quân sự và chiến lược

Tại Thượng Hải, Braun được bổ nhiệm vào Trung ương lâm thời của ĐCSTQ, nơi Bạc Cổ giữ chức Tổng Bí thư. Vào tháng 1 năm 1933, do hoạt động ở Thượng Hải trở nên khó khăn, Trung ương lâm thời đã chuyển đến khu vực Xô viết Trung ương ở Giang Tây, nơi Chu Ân Lai thực tế đang nắm quyền. Bạc Cổ, lúc đó mới 26 tuổi và có kinh nghiệm du học Liên Xô, được Quốc tế Cộng sản hậu thuẫn và giao phó quyền lãnh đạo ĐCSTQ. Do Bạc Cổ thiếu kinh nghiệm quân sự, ông đã trao toàn quyền quân sự cho cố vấn Braun.

Ban đầu, từ năm 1932 đến 1933, Braun đã đạt được một số thành công trong việc đẩy lùi quân đội Quốc dân Cách mệnh Quân của Tưởng Giới Thạch. Tuy nhiên, theo hồi ức sau này của chính Braun, ông chỉ là một cố vấn không có quyền chỉ huy thực sự vào thời điểm đó và không chịu trách nhiệm về thất bại dẫn đến việc rút khỏi Thụy Kim.

Thông dịch viên của Braun, Ngũ Tu Quyền, người đã ghi chép chi tiết về Braun trong hồi ký của mình, kể rằng Braun sống trong một ngôi nhà riêng ở Thụy Kim, yêu cầu bánh mì thay vì màn thầu, và có lối sống xa hoa. Ông kết hôn với Tiêu Nguyệt Hoa, một nữ công nhân cộng sản, mặc dù một số nguồn cho rằng cô chỉ là tình nhân của ông. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng Ngũ Tu Quyền có thể đã phóng đại do tình hình thiếu thốn lương thực và phụ nữ ở Thụy Kim, khiến hành động của các cán bộ đảng, đặc biệt là người nước ngoài như Braun, trở nên nổi bật.

Sự độc đoán của Braun trong việc chỉ huy quân sự đã gây ra sự bất mãn trong các sĩ quan ĐCSTQ, đặc biệt là đối với Mao Trạch Đông, người đã bị tước quyền chỉ huy quân đội vào tháng 10 năm 1932.

Vào tháng 10 năm 1933, Quốc dân Cách mệnh Quân của Tưởng Giới Thạch, với sự cố vấn của Hans von Seeckt (cố vấn quân sự Đức theo thỏa thuận hợp tác Trung-Đức), đã phát động cuộc tấn công tiêu diệt lần thứ năm vào khu vực Xô viết Trung ương. Seeckt đã khuyên Tưởng Giới Thạch thay đổi chiến thuật, xây dựng các vị trí phòng thủ và tiến quân từng bước. Ngược lại, Braun, thiếu kinh nghiệm quân sự, đã triển khai chiến tranh tiêu hao bất chấp sự bất lợi về số lượng. Hồng quân ĐCSTQ dần bị dồn vào thế bí, và cuối cùng vào tháng 10 năm 1934, buộc phải quyết định rút khỏi Giang Tây, bắt đầu cuộc Vạn lý Trường chinh.

4.3. Vạn lý Trường chinh và vai trò tại Hội nghị Tuân Nghĩa

Trong giai đoạn đầu của Vạn lý Trường chinh, Braun, dưới tên "Li De", cùng với Chu Ân Lai và Bạc Cổ, nắm giữ vị trí chỉ huy trong Đệ nhất Phương diện quân, có quyền đưa ra mọi quyết định quân sự. Braun đã ủng hộ việc Đệ nhất Phương diện quân tấn công trực diện vào quân đội Quốc dân Đảng lớn hơn và được trang bị tốt hơn. Hậu quả là Đệ nhất Phương diện quân đã chịu tổn thất nặng nề, lực lượng ĐCSTQ giảm mạnh từ 86.000 xuống khoảng 25.000 quân chỉ trong vòng một năm.

Vào tháng 1 năm 1935, ĐCSTQ đã tổ chức Hội nghị Tuân Nghĩa tại Quý Châu. Tại đây, Mao Trạch Đông và Bành Đức Hoài đã công khai phản đối Braun, Bạc Cổ và các chiến thuật của họ. Mao lập luận rằng các cuộc tấn công trực diện đang gây tổn thất lớn về sinh mạng và đề xuất rằng các lực lượng nhỏ hơn và trang bị kém hơn nên sử dụng chiến thuật du kích để bao vây quân Quốc dân Đảng, chiến thuật mà Mao sau này trở nên nổi tiếng. Mao đã không tin tưởng các cố vấn châu Âu từ Quốc tế Cộng sản, đặc biệt là sau khi các cố vấn như Henk Sneevliet người Hà Lan đã đưa ra những lời khuyên tai hại cho ĐCSTQ vào những năm 1920. Các nhà lãnh đạo quân sự khác cũng đồng ý với Mao, và do đó, Braun và Bạc Cổ đã bị bãi nhiệm khỏi vị trí chỉ huy quân sự, và Mao trở thành lãnh đạo của Vạn lý Trường chinh. Sau hội nghị này, Quốc tế Cộng sản bị gạt sang một bên, và "những người cộng sản bản địa" đã nắm quyền kiểm soát ĐCSTQ.

Mặc dù không còn giữ quyền chỉ huy quân sự, Braun vẫn ở lại Trung Quốc cho đến năm 1939 và tham gia Vạn lý Trường chinh cùng với ĐCSTQ. Ông chủ yếu tham gia vào công việc cố vấn và giảng dạy chiến thuật. Ông cũng ủng hộ phe Mao Trạch Đông khi quân đội của Trương Quốc Đảo ly khai khỏi Đảng Cộng sản vào tháng 9 năm 1935. Từ khoảng năm 1936, ông ít được triệu tập đến các cuộc họp quan trọng hơn.

4.4. Đời sống cá nhân tại Trung Quốc

Năm 1933, Braun kết hôn với Tiêu Nguyệt Hoa, một đảng viên cộng sản Trung Quốc. Họ có một con trai nhưng sau đó ly hôn khi Otto yêu Lý Lệ Liên, một nữ diễn viên Trung Quốc xinh đẹp và có học thức hơn, người mà Otto kết hôn vào năm 1938. Lý Lệ Liên cũng là một thành viên của Đảng Cộng sản. Tại Diên An, ông sống cùng với George Hatem, một bác sĩ người Mỹ. Braun thường xuyên mời các nhà hoạt động và những người ủng hộ cộng sản từ trong và ngoài nước đến nhà mình để tiếp đãi.

Vào ngày 28 tháng 8 năm 1939, Braun rời Trung Quốc để đến Liên Xô và không bao giờ gặp lại Lý Lệ Liên nữa. Ông đã cố gắng đưa vợ theo nhưng không được phép vì không có giấy phép nhập cảnh. Chu Ân Lai, người tiễn ông, hứa sẽ đưa Lý Lệ Liên đến sau nhưng cuối cùng không thực hiện được. Mặc dù Braun không bao giờ trở lại Trung Quốc sau năm 1939, ông vẫn tiếp tục quan tâm đến các vấn đề của Trung Quốc trong suốt phần đời còn lại của mình.

5.1. Hoạt động tại Liên Xô

Năm 1939, Braun đến Liên Xô. Vào thời điểm đó, Liên Xô là một nơi rất nguy hiểm đối với các đảng viên cộng sản nước ngoài, nhiều người trong số họ, bao gồm cả những người cộng sản Đức, đã bị NKVD (cảnh sát mật của Joseph Stalin) bắt giữ, tra tấn hoặc giết hại, mặc dù họ hoàn toàn trung thành với sự nghiệp cách mạng và thường phải chịu đựng sự đàn áp vì lý tưởng đó ở chính quốc gia của họ. Braun đã may mắn tránh được số phận đó, mặc dù ông phải đối mặt với một số khó khăn chính trị ngay khi đến nơi.

Nhà xuất bản Ngoại ngữ Moscow đã thuê ông làm biên tập viên và dịch giả. Sau Đức xâm lược Liên Xô vào năm 1941, ông được sử dụng nhờ gốc gác Đức của mình, trở thành một "chuyên viên chính trị" (polit-instrukteur) nhằm mục đích thay đổi lòng trung thành của các sĩ quan Đức bị Liên Xô bắt giữ. Trong vai trò đó, ông đã sử dụng một biệt danh cũ từ những năm 1920, "Ủy viên Wagner". Sau này, ông cũng thực hiện vai trò tương tự đối với các sĩ quan Nhật Bản bị bắt làm tù binh. Năm 1945, ông cùng Hồng quân Liên Xô tiến vào Berlin.

Giữa năm 1946 và 1948, ông đóng quân tại Krasnogorsk, tỉnh Moscow, nơi ông giảng dạy tại Trường Trung ương Chống Phát xít. Sau đó, ông có một giai đoạn khác làm việc tại Nhà xuất bản Ngoại ngữ Moscow. Từ năm 1951, ông trở thành một nhà văn tự do.

5.2. Trở về và sự nghiệp tại Đông Đức

Chỉ sau cái chết của Joseph Stalin vào năm 1953, Otto Braun mới được phép trở về quê hương sau gần ba thập kỷ lưu vong. Năm 1954, ông đến Cộng hòa Dân chủ Đức (Đông Đức) và trở thành nghiên cứu viên tại Viện Chủ nghĩa Marx-Lenin do Ủy ban Trung ương của Đảng Thống nhất Xã hội chủ nghĩa Đức (SED) cầm quyền duy trì. Trách nhiệm chính của ông là xuất bản các tác phẩm của Vladimir Lenin bằng tiếng Đức. Ông cũng dịch các tác phẩm của Mikhail Sholokhov.

Ông giữ chức Bí thư thứ nhất của Hiệp hội Nhà văn Đức từ năm 1961 đến 1963, sau đó ông bị thất sủng. Khi đã ngoài sáu mươi, ông là một người về hưu làm công việc dịch thuật tự do từ tiếng Nga.

Sự trở lại của ông trong danh sách những người được chính quyền ưu ái thể hiện rõ khi vào năm 1964, tờ báo của đảng cầm quyền Neues Deutschland đã tiết lộ rằng Li De, một người ít được biết đến đã tham gia Vạn lý Trường chinh những năm 1930, thực ra không ai khác chính là Otto Braun người Đức.

Trong giai đoạn từ 1959 đến 1964, khi Đảng Cộng sản Trung Quốc và Đảng Cộng sản Liên Xô đối đầu, Braun thường xuyên công bố các bài viết chỉ trích Trung Quốc. Năm 1967, ông nhận Huân chương Công lao Ái quốc, năm 1969 nhận Giải thưởng Quốc gia của Cộng hòa Dân chủ Đức, và năm 1970 nhận Huân chương Karl Marx cùng Huân chương Lenin vì những đóng góp trong Chiến tranh Xô-Đức.

5.3. Các tác phẩm chính và hồi ký

Sự kiện này đã tạo điều kiện và động lực cho Braun viết cuốn hồi ký Ghi chép Trung Quốc (Chinesische Aufzeichnungen^German). Các nhà nghiên cứu coi đây là một nguồn thông tin thú vị, đặc biệt hữu ích vì nó đưa ra một góc nhìn khác so với lịch sử chính thức của ĐCSTQ - nhưng bản thân nó cũng không hoàn toàn khách quan hay vô tư. Hồi ký này được viết vào cuối những năm 1960 khi Braun cũng là nghiên cứu viên tại Viện Khoa học Xã hội. Cuốn hồi ký được xuất bản dưới dạng sách vào năm 1973 và được dịch sang tiếng Trung Quốc, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác. Tại Trung Quốc, cuốn sách này được gọi là Trung Quốc Kỷ Sự. Mặc dù từng bị cấm hoàn toàn ở Trung Quốc trong một thời gian dài, gần đây các quy định đã nới lỏng hơn, và cuốn sách được các nhà sử học Trung Quốc trích dẫn tương đối nhiều trong nghiên cứu về lịch sử ban đầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Các tác phẩm khác của ông bao gồm:

• In der Münchner Freien Sozialistischen Jugend (1959)
• Các bài viết như Về vấn đề xuất bản các tác phẩm của Lenin bằng tiếng Đức, Lenin và khoa học quân sự, Lời tựa và chú thích cho tác phẩm 'Chiến tranh và Cách mạng' của Lenin, Chuyên gia quân sự Friedrich Engels, Bách khoa toàn thư xã hội chủ nghĩa, Tự do và Chủ nghĩa xã hội.
• Các bài viết chỉ trích Trung Quốc như Mao Trạch Đông phát biểu dưới danh nghĩa ai (1964) và Từ Thượng Hải đến Diên An (1969).

7.1. Đánh giá tích cực

Otto Braun được đánh giá là một nhân chứng lịch sử quan trọng, đặc biệt là thông qua hồi ký Ghi chép Trung Quốc của ông. Tác phẩm này cung cấp một góc nhìn độc đáo và chi tiết về các sự kiện trong giai đoạn đầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đặc biệt là về Vạn lý Trường chinh và những mâu thuẫn nội bộ giữa Mao Trạch Đông và phe "quốc tế" của Vương Minh. Mặc dù có thể không hoàn toàn khách quan, hồi ký của ông vẫn là một nguồn tài liệu giá trị cho các nhà nghiên cứu lịch sử, giúp họ hiểu rõ hơn về những khía cạnh ít được biết đến của thời kỳ này. Ông cũng được ghi nhận là người nước ngoài duy nhất tham gia toàn bộ cuộc Vạn lý Trường chinh, một sự kiện lịch sử mang tính biểu tượng của ĐCSTQ.

7.2. Phê phán và tranh cãi

Vai trò của Otto Braun trong việc hoạch định chiến lược quân sự cho Hồng quân Trung Quốc là một trong những điểm gây tranh cãi lớn nhất. Các chiến thuật của ông, đặc biệt là việc ủng hộ chiến tranh tiêu hao và tấn công trực diện vào quân đội Quốc dân Đảng có ưu thế hơn hẳn về số lượng và trang bị, đã dẫn đến những tổn thất nặng nề cho Hồng quân. Điều này đã bị Mao Trạch Đông và các nhà lãnh đạo quân sự khác chỉ trích gay gắt tại Hội nghị Tuân Nghĩa, dẫn đến việc ông bị bãi nhiệm quyền chỉ huy. Sự thất bại của các chiến thuật này được xem là một yếu tố quan trọng dẫn đến việc Quốc tế Cộng sản bị gạt sang một bên và sự trỗi dậy của Mao Trạch Đông trong ĐCSTQ.

Ngoài ra, hồi ký của Braun, mặc dù được đánh giá cao về giá trị thông tin, cũng bị xem là không hoàn toàn khách quan và có thể chứa đựng những điểm bất nhất hoặc thiên vị. Một số nhà phê bình cũng đặt câu hỏi về vai trò của ông trong các chế độ độc đoán và những tác động của các quyết định của ông đối với quyền con người và tiến bộ xã hội.