1. Tổng quan
Mehmet Murat Okur (sinh ngày 26 tháng 5 năm 1979) là một cựu vận động viên bóng rổ chuyên nghiệp người Thổ Nhĩ Kỳ. Anh được biết đến rộng rãi với biệt danh "Memo" và là một cầu thủ có chiều cao 211 cm và nặng 119.3 kg, chơi ở vị trí trung phong và tiền phong chính. Okur đã tạo dựng được tên tuổi tại NBA nhờ khả năng ném ba điểm xuất sắc và kỹ năng tạo khoảng trống trên sân. Trong bảy mùa giải khoác áo Utah Jazz, anh đã chứng tỏ mình là một trong những chân ném tài năng nhất và đáng sợ nhất trong các tình huống áp lực, mang về cho anh các biệt danh "The Money Man" và "Memo is Money" từ người hâm mộ. Okur là cầu thủ Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên trong lịch sử NBA giành chức vô địch NBA cùng Detroit Pistons vào năm 2004 và cũng là cầu thủ Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên được chọn vào đội hình NBA All-Star. Sau khi giải nghệ, anh tiếp tục đóng góp cho bóng rổ với vai trò huấn luyện viên phát triển cầu thủ cho Phoenix Suns, trở thành công dân Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên tham gia vào ban huấn luyện NBA.
2. Thời thơ ấu và sự nghiệp nghiệp dư
Mehmet Okur sinh ngày 26 tháng 5 năm 1979 tại Yalova, Thổ Nhĩ Kỳ. Lớn lên, cầu thủ yêu thích của anh là Toni Kukoč. Thời trẻ, Okur đã có những trải nghiệm ban đầu với bóng rổ tại Giải Bóng rổ Thổ Nhĩ Kỳ (TBL). Anh đã giúp đội tuyển U-22 quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ đạt vị trí thứ 6 tại Giải vô địch bóng rổ thế giới năm 1997. Những năm tháng này đã đặt nền tảng vững chắc cho sự nghiệp chuyên nghiệp sau này của anh.
3. Sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp
Sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp của Mehmet Okur bắt đầu tại Thổ Nhĩ Kỳ và sau đó anh chuyển sang thi đấu tại NBA, nơi anh đạt được nhiều thành công vang dội.
3.1. Thời kỳ tại Giải đấu Thổ Nhĩ Kỳ (1997-2002)
Okur bắt đầu sự nghiệp chuyên nghiệp của mình ở Giải Bóng rổ Thổ Nhĩ Kỳ (TBL).
- Oyak Renault (1997-1998)**: Anh có mùa giải đầu tiên thi đấu chuyên nghiệp với câu lạc bộ Oyak Renault.
- Tofaş (1998-2000)**: Okur chuyển đến Tofaş và trở thành một phần quan trọng của đội, góp phần giúp Tofaş giành chức vô địch giải đấu vào năm 1998.
- Efes Pilsen (2000-2002)**: Sau đó, anh chuyển đến Efes Pilsen (nay là Anadolu Efes), một trong những câu lạc bộ hàng đầu Thổ Nhĩ Kỳ. Tại đây, anh tiếp tục phát triển kỹ năng của mình và giành chức vô địch Giải Bóng rổ Thổ Nhĩ Kỳ trong mùa giải 2001-2002. Anh cũng có cơ hội thi đấu tại EuroLeague, giải đấu cấp câu lạc bộ hàng đầu châu Âu. Trong mùa giải cuối cùng của mình tại Thổ Nhĩ Kỳ, Okur đạt trung bình 13.5 điểm mỗi trận.
3.2. Detroit Pistons (2002-2004)
Mehmet Okur được Detroit Pistons chọn ở lượt thứ 38 trong vòng hai của NBA Draft 2001. Anh đã thi đấu hai mùa giải cho Pistons, từ mùa 2002-03 đến 2003-04. Ngày 7 tháng 11 năm 2003, Okur dẫn dắt Pistons giành chiến thắng 105-99 trước Milwaukee Bucks, ghi 12 điểm và có 18 pha bắt bóng bật bảng (kỷ lục sự nghiệp của anh).
Trong NBA Playoffs 2004, Okur đã góp công giúp Detroit Pistons giành chức vô địch NBA Finals 2004 vào tháng 6 năm 2004. Với thành tích này, anh trở thành cầu thủ Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên trong lịch sử giành chức vô địch NBA. Tuy nhiên, do những hạn chế về quỹ lương, Pistons không thể trả mức lương cao cho Okur, và anh đã tận dụng thành công này để ký hợp đồng sáu năm trị giá khoảng 50.00 M USD với Utah Jazz.
3.3. Utah Jazz (2004-2011)
Okur ký hợp đồng với Utah Jazz vào ngày 27 tháng 7 năm 2004 và đã thi đấu bảy mùa giải tại Utah, dành phần lớn sự nghiệp của mình với đội bóng này. Ở chiều cao 211 cm và cân nặng 132 kg, Okur đã chơi ở vị trí trung phong và tiền phong chính cho Jazz.
Trong mùa giải đầu tiên (2004-2005) với Utah, anh đã ra sân trong tất cả 82 trận đấu, trong đó có 25 trận đá chính. Với biệt danh "Memo", Okur đã tạo dấu ấn mạnh mẽ trong mùa giải thứ hai (2005-2006) của mình với Utah, nâng mức trung bình điểm từ 12.9 điểm mỗi trận ở mùa trước lên 18.0 điểm mỗi trận. Anh ra sân đá chính trong tất cả 82 trận đấu ở mùa giải này, trở thành cầu thủ duy nhất của Utah Jazz làm được điều đó trong hai mùa giải liên tiếp.
Trong mùa giải thứ ba, anh tiếp tục là một cầu thủ chủ chốt của Utah và được chọn vào đội hình Miền Tây tham dự NBA All-Star Game 2007. Anh và Ray Allen được chọn làm người thay thế cho Allen Iverson và Steve Nash bị chấn thương, trở thành cầu thủ Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên tham gia sự kiện này.
Ngày 12 tháng 1 năm 2009, Okur đã ghi kỷ lục sự nghiệp 43 điểm trong trận thắng 120-113 trước Indiana Pacers. Ngày 10 tháng 7 năm 2009, Okur ký gia hạn hợp đồng hai năm trị giá khoảng 21.00 M USD.
Ngày 17 tháng 4 năm 2010, Okur bị đứt gân Achilles trong trận đấu đầu tiên của vòng loại trực tiếp với Denver Nuggets, khiến anh phải nghỉ thi đấu phần còn lại của NBA Playoffs cũng như Giải vô địch bóng rổ thế giới tại quê nhà Thổ Nhĩ Kỳ vào mùa hè năm đó. Anh trở lại vào ngày 17 tháng 12 năm 2010 và ghi 2 điểm trong trận đấu với New Orleans Hornets.
3.4. Giai đoạn cuối sự nghiệp NBA và giải nghệ (2011-2012)
Vào tháng 9 năm 2011, Okur ký hợp đồng với Türk Telekom ở Thổ Nhĩ Kỳ. Hợp đồng của anh có điều khoản cho phép anh trở lại NBA khi cuộc đình công NBA 2011 được giải quyết.
Ngày 22 tháng 12 năm 2011, Okur được trao đổi sang New Jersey Nets để lấy lượt chọn vòng hai năm 2015 (sau này được dùng để chọn Pat Connaughton). Tại đây, anh tái hợp với đồng đội cũ ở Jazz là hậu vệ dẫn bóng Deron Williams, người đã được chuyển đến Nets mùa giải trước đó. Okur đã chơi 17 trận cho Nets, ghi trung bình 7.6 điểm, 4.8 pha bắt bóng bật bảng và 1.8 pha kiến tạo mỗi trận.
Ngày 15 tháng 3 năm 2012, Okur được trao đổi sang Portland Trail Blazers cùng với Shawne Williams và lượt chọn vòng một năm 2012 (sau này được dùng để chọn Damian Lillard) để đổi lấy Gerald Wallace. Tuy nhiên, anh đã bị Portland giải phóng hợp đồng vào ngày 21 tháng 3 năm 2012.
Cuối năm 2012, Okur quyết định giải nghệ khỏi bóng rổ do các chấn thương dai dẳng. Trong hai năm cuối cùng của sự nghiệp, anh chỉ thi đấu tổng cộng 30 trận. Trận đấu cuối cùng của anh diễn ra vào ngày 25 tháng 1 năm 2012, nơi anh ghi 11 điểm, 6 pha bắt bóng bật bảng và 3 pha kiến tạo trong chiến thắng 97-90 trước Philadelphia 76ers.
4. Phong cách thi đấu
Mehmet Okur nổi tiếng với phong cách thi đấu đa năng và kỹ năng ném bóng xuất sắc, đặc biệt là đối với một cầu thủ ở vị trí trung phong hoặc tiền phong chính. Mặc dù là một cầu thủ hoạt động chủ yếu trong khu vực hình thang (inside player), Okur có khả năng ném xa rất tốt. Anh là một trong những "big man" đầu tiên có thể ném ba điểm hiệu quả, minh chứng là việc anh đã ném thành công 80 quả ba điểm trong mùa giải 2005-06. Khả năng này giúp anh tạo khoảng trống trên sân, kéo giãn hàng phòng ngự đối phương và mở ra cơ hội cho các đồng đội. Ngoài ra, Okur cũng là một cầu thủ có tỷ lệ ném phạt rất cao, gần 80% trong suốt sự nghiệp, một con số ấn tượng đối với một cầu thủ ở vị trí trung phong. Anh còn được biết đến với khả năng thực hiện những cú ném quyết định trong các tình huống áp lực cao, giúp đội bóng giành chiến thắng trong những khoảnh khắc quan trọng.
5. Thống kê sự nghiệp NBA
Các số liệu thống kê về thành tích của Mehmet Okur trong NBA được trình bày dưới đây.
5.1. Mùa giải thường niên
| Năm | Đội | Số trận | Số trận đá chính | Phút/trận | FG% | 3P% | FT% | Rebound/trận | Kiến tạo/trận | Cướp bóng/trận | Chặn bóng/trận | Điểm/trận |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002-03 | Detroit | 72 | 9 | 19.0 | .426 | .339 | .733 | 4.7 | 1.0 | .3 | .5 | 6.9 |
| 2003-04† | Detroit | 71 | 33 | 22.3 | .463 | .375 | .775 | 5.9 | 1.0 | .5 | .9 | 9.6 |
| 2004-05 | Utah | 82 | 25 | 28.1 | .468 | .270 | .850 | 7.5 | 2.0 | .4 | .8 | 12.9 |
| 2005-06 | Utah | 82* | 82* | 35.9 | .460 | .342 | .780 | 9.1 | 2.4 | .5 | 0.9 | 18.0 |
| 2006-07 | Utah | 80 | 80 | 33.3 | .462 | .384 | .765 | 7.2 | 2.0 | .5 | .5 | 17.6 |
| 2007-08 | Utah | 72 | 72 | 33.2 | .445 | .388 | .804 | 7.7 | 2.0 | .8 | .4 | 14.5 |
| 2008-09 | Utah | 72 | 72 | 33.5 | .485 | .446 | .817 | 7.7 | 1.7 | .8 | .7 | 17.0 |
| 2009-10 | Utah | 73 | 73 | 29.4 | .458 | .385 | .820 | 7.1 | 1.6 | .5 | 1.1 | 13.5 |
| 2010-11 | Utah | 13 | 0 | 12.9 | .355 | .313 | .750 | 2.3 | 1.5 | .3 | .3 | 4.9 |
| 2011-12 | New Jersey | 17 | 14 | 26.7 | .374 | .319 | .600 | 4.8 | 1.8 | .5 | .3 | 7.6 |
| Sự nghiệp | 634 | 460 | 29.1 | .458 | .375 | .797 | 7.0 | 1.7 | .5 | .7 | 13.5 | |
| All-Star | 1 | 0 | 15.0 | 1.000 | .000 | .000 | 2.0 | 1.0 | .0 | .0 | 4.0 | |
5.2. Vòng loại trực tiếp (Playoffs)
| Năm | Đội | Số trận | Số trận đá chính | Phút/trận | FG% | 3P% | FT% | Rebound/trận | Kiến tạo/trận | Cướp bóng/trận | Chặn bóng/trận | Điểm/trận |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2003 | Detroit | 17 | 0 | 19.0 | .438 | .538 | .531 | 4.1 | .8 | .7 | .7 | 5.5 |
| 2004† | Detroit | 22 | 0 | 11.5 | .470 | .400 | .692 | 2.8 | .4 | .2 | .4 | 3.7 |
| 2007 | Utah | 17 | 17 | 34.4 | .388 | .316 | .786 | 7.8 | 1.8 | 1.4 | .9 | 11.8 |
| 2008 | Utah | 12 | 12 | 38.5 | .423 | .373 | .773 | 11.8 | 1.9 | .7 | .7 | 15.4 |
| 2009 | Utah | 2 | 2 | 21.5 | .167 | .333 | .750 | 5.0 | 2.0 | .0 | .5 | 4.0 |
| 2010 | Utah | 1 | 1 | 11.0 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 2.0 | .0 | .0 | .0 | 7.0 |
| Sự nghiệp | 71 | 32 | 23.6 | .415 | .362 | .713 | 5.9 | 1.1 | .7 | .6 | 8.1 | |
6. Sự nghiệp huấn luyện
Sau khi kết thúc sự nghiệp thi đấu, Mehmet Okur vẫn tiếp tục gắn bó với bóng rổ. Từ năm 2014 đến tháng 8 năm 2016, anh giữ vai trò đại sứ cho Utah Jazz.
Ngày 13 tháng 9 năm 2016, anh đồng ý gia nhập ban huấn luyện của Phoenix Suns với vai trò huấn luyện viên phát triển cầu thủ. Với việc đảm nhận vị trí này, Okur trở thành công dân Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên tham gia vào ban huấn luyện của một đội bóng NBA. Tại Suns, anh tái ngộ với cựu đồng đội Earl Watson, lúc này là huấn luyện viên trưởng, và cựu huấn luyện viên Tyrone Corbin, người đang là trợ lý huấn luyện viên.
Sau khi thấy những cải thiện nhỏ trong mùa giải đầu tiên với vai trò huấn luyện viên phát triển cầu thủ, Okur đã bị sa thải cùng với trợ lý huấn luyện viên Nate Bjorkgren và đồng nghiệp phát triển cầu thủ Jason Fraser vào ngày 22 tháng 10 năm 2017. Quyết định sa thải đột ngột này diễn ra sau khi Suns có màn trình diễn rất tệ hại khởi đầu mùa giải kỷ niệm 50 năm thành lập đội bóng, dẫn đến việc họ thua 3 trận liên tiếp.
7. Đời tư
Mehmet Okur kết hôn với Yeliz Çalışkan, một nữ diễn viên và cựu thí sinh vòng chung kết cuộc thi Hoa hậu Thổ Nhĩ Kỳ. Họ có một con gái tên là Melisa, sinh ngày 21 tháng 3 năm 2007. Sau đó, cặp đôi có thêm hai con trai: Yiğit Mehmet Okur, sinh ngày 19 tháng 2 năm 2010, và Mert Mehmet Okur, sinh ngày 19 tháng 11 năm 2014. Hiện tại, anh và gia đình đang sinh sống tại San Diego, California, Hoa Kỳ.
8. Di sản và ảnh hưởng
Mehmet Okur để lại một di sản đáng kể trong lịch sử bóng rổ Thổ Nhĩ Kỳ và quốc tế. Anh là một trong những cầu thủ tiên phong của Thổ Nhĩ Kỳ vươn tầm ra đấu trường NBA và đạt được những thành công vang dội. Là cầu thủ Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên giành chức Vô địch NBA và là người đầu tiên được chọn vào đội hình NBA All-Star, Okur đã mở đường và truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ cầu thủ Thổ Nhĩ Kỳ sau này theo đuổi giấc mơ NBA. Phong cách thi đấu đa năng của anh, đặc biệt là khả năng ném ba điểm hiệu quả từ vị trí trung phong, đã định hình lại cách nhìn về vai trò của "big man" trong bóng rổ hiện đại. Sau khi giải nghệ, việc anh trở thành huấn luyện viên người Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên trong ban huấn luyện NBA tiếp tục khẳng định tầm ảnh hưởng và vai trò tiên phong của mình, góp phần củng cố mối liên kết giữa bóng rổ Thổ Nhĩ Kỳ và giải đấu lớn nhất hành tinh. Di sản của anh không chỉ nằm ở những danh hiệu hay thống kê, mà còn ở tinh thần tiên phong và niềm tự hào mà anh mang lại cho quê hương.