Hélio Gracie

1.1. Thời thơ ấu và Giáo dục

Hélio Gracie sinh ngày 1 tháng 10 năm 1913, tại Belém, Brasil. Ông là con út trong gia đình có năm người con trai. Khi còn nhỏ, Hélio là một cậu bé nhỏ con và ốm yếu. Tuy nhiên, trái ngược với quan niệm phổ biến, ông là một vận động viên tài năng, đã tập luyện và thi đấu chèo thuyền cũng như bơi lội từ thời thơ ấu.

1.2. Khởi đầu với Võ thuật

Hélio bắt đầu tiếp xúc với võ thuật ở tuổi 16, khi ông bắt đầu tập luyện Judo (lúc đó thường được gọi là "Kano Jiu-Jitsu" hoặc đơn giản là "Jiu-Jitsu") cùng với các anh trai Carlos Gracie và George. Ông cũng học Catch wrestling dưới sự hướng dẫn của Orlando Americo "Dudú" da Silva, người đã từng dạy các anh trai của ông một thời gian.

Cha của Hélio, Gastão Gracie, đã mời Maeda Mitsuyo dạy các kỹ thuật và tinh thần Judo cho năm anh em nhà Gracie, bao gồm cả Hélio. Sau đó, Carlos và Hélio đã xây dựng hệ thống kỹ thuật của Nhu thuật Gracie.

Khi Hélio 16 tuổi, ông có cơ hội dạy một lớp Judo. Một lần, giám đốc Ngân hàng Brasil, Mario Brandt, đến Học viện Gracie ban đầu ở Rio de Janeiro để học lớp riêng theo lịch trình, nhưng Carlos Gracie, người hướng dẫn chính, lại đến muộn. Hélio đã đề nghị dạy thay Carlos. Khi Carlos đến và xin lỗi, Brandt đảm bảo rằng không có vấn đề gì và thậm chí còn yêu cầu được tiếp tục học với Hélio. Sự kiện này đã giúp Hélio phát triển phong cách gia đình của mình, "Nhu thuật Gracie".

Hélio nhận ra rằng, mặc dù ông biết các kỹ thuật về mặt lý thuyết, nhưng việc thực hiện chúng lại rất khó khăn đối với ông do thể trạng nhỏ bé. Do đó, ông bắt đầu điều chỉnh phong cách Judo của Maeda Mitsuyo, vốn đã tập trung nhiều vào các kỹ thuật chiến đấu trên mặt đất (寝技_{newaza (kỹ thuật chiến đấu trên mặt đất)}^Japanese). Từ những thử nghiệm này, Nhu thuật Gracie đã ra đời. Giống như phong cách Judo gốc, các kỹ thuật này cho phép những người tập luyện nhỏ hơn và yếu hơn có khả năng tự vệ và thậm chí đánh bại những đối thủ lớn hơn nhiều.

Ngoài việc tập luyện với các anh trai, Hélio Gracie còn học Judo thêm dưới sự hướng dẫn của Sumiyuki Kotani và người tiên phong Judo Argentina, Chugo Sato. Ông cũng có thể đã được huấn luyện bởi một võ sĩ tên là Hiraichi Tada, tuy nhiên, mức độ huấn luyện chính thức của ông trong môn võ này vẫn chưa được biết rõ. Theo Masahiko Kimura, Hélio Gracie giữ đai 6 dan Judo vào năm 1951, trong khi hồ sơ của Kodokan cho thấy ông chỉ ở đai 3 dan vào thời điểm đó, mặc dù Robert Hill cũng lưu ý rằng việc hồ sơ Kodokan hiển thị cấp bậc thấp hơn so với cấp bậc thực tế của các võ sĩ Judo không phải người Nhật là điều không hiếm.

3.1. Các trận đấu ban đầu

Hélio Gracie bắt đầu sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp ở tuổi 18.

• Ngày 16 tháng 1 năm 1932: Ông đối đầu với võ sĩ Quyền Anh Antonio Portugal. Trận đấu diễn ra trong sự kiện "Jiu-Jitsu đấu Quyền Anh", nơi võ sĩ Judo Geo Omori đánh bại võ sĩ quyền Anh Tavares Crespo. Gracie đã giành chiến thắng bằng đòn khóa tay (armlock_{khóa tay}^English) chỉ trong 40 giây. Portugal đôi khi bị nhầm là một nhà vô địch quyền Anh.
• Tháng 9 năm 1932: Trận đấu thứ hai của ông là một trận biểu diễn Jiu-Jitsu với Takashi Namiki. Namiki có lợi thế cân nặng 7 kg và là người Nhật Bản, nên được kỳ vọng sẽ đánh bại Gracie. Namiki đã chiếm ưu thế trong trận đấu, nhưng Gracie không bị đánh bại, dẫn đến một trận hòa sau nhiều hiệp.

3.2. Đối đầu với Đô vật và Vận động viên Judo

• Ngày 6 tháng 11 năm 1932: Gracie đối mặt với đô vật chuyên nghiệp Fred Ebert. Đây là thử thách lớn nhất của ông cho đến thời điểm đó, vì Ebert nặng hơn ông 29 kg và là một đô vật tự do danh tiếng, và trận đấu của họ không có giới hạn thời gian. Gracie tự tin tuyên bố sẽ khuất phục Ebert trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, trận đấu kéo dài gần hai giờ và cuối cùng bị cảnh sát dừng lại theo quyết định của nhà tổ chức vì không có võ sĩ nào có tiến triển. Trận đấu này đôi khi được ghi nhận là một trận đấu Vale Tudo, nhưng nó được tổ chức theo luật chỉ đấu vật. Trong một cuộc phỏng vấn, Gracie tuyên bố rằng ông phải trải qua một cuộc phẫu thuật khẩn cấp vào ngày hôm sau và việc dừng trận đấu là do bác sĩ yêu cầu vì ông bị sốt cao do sưng tấy.
• Năm 1934: Gracie đối mặt với một võ sĩ Jiu-Jitsu khác tên là Miyaki. Miyaki được quảng cáo là đai đen Judo, mặc dù ông chỉ đấu một trận chuyên nghiệp duy nhất, một trận thua trước đô vật chuyên nghiệp Robert Ruhmann. Ông thường được xác định là võ sĩ Judo và đô vật Catch nổi tiếng Taro Miyake, một giả thuyết có thể bắt đầu từ cuốn sách Catch Wrestling: A Wild and Wooly Look at the Early Days of Pro Wrestling in America (2005) của Mark Hewitt. Tuy nhiên, Miyake 54 tuổi và nặng 90 kg vào thời điểm đó, trong khi số liệu chính thức của Miyaki là khoảng 20 tuổi và 64 kg, và các tài liệu ảnh dường như ủng hộ việc họ là những người khác nhau. Gracie đã dành 20 phút đầu tiên của trận đấu ở tư thế phòng thủ (guard_{tư thế phòng thủ}^English) trước khi ông leo lên tư thế kiểm soát (mount_{tư thế kiểm soát}^English). Sau đó, ông áp dụng một đòn siết cổ bằng áo (gi choke_{siết cổ bằng áo}^English) mà Miyaki không chịu khuất phục, khiến võ sĩ Nhật Bản bất tỉnh và Gracie giành chiến thắng.
• Ngày 28 tháng 7 năm 1934: Gracie đối mặt với đô vật chuyên nghiệp nổi tiếng Wladek Zbyszko, người, giống như Ebert, có lợi thế cân nặng 40 kg (mặc dù lớn hơn 22 tuổi) và được quảng cáo là nhà vô địch thế giới. Mặc dù trận đấu được quảng bá là một thử thách "Catch-as-catch-can đấu Jiu-Jitsu", nhưng nó được đấu theo luật Jiu-Jitsu, bao gồm cả việc mặc Judogi và giới hạn thời gian 20 phút. Đó là một trận đấu không có nhiều diễn biến; Gracie kéo đối thủ vào tư thế phòng thủ ngay từ đầu và họ dành phần còn lại của trận đấu ở vị trí đó, kết thúc bằng một trận hòa. Tuy nhiên, đây vẫn được coi là một chiến thắng về mặt tinh thần cho Gracie khi ông không bị Wladek to lớn hơn kết thúc. Bản thân đô vật này cũng ca ngợi lòng dũng cảm và sức chịu đựng của Gracie.
• Ngày 2 tháng 2 năm 1935: Đối thủ tiếp theo của Gracie là cựu giáo viên của ông, Orlando Americo "Dudú" da Silva, người đã đánh bại George Gracie, anh trai của Hélio, trong một trận đấu Catch wrestling vào đầu năm 1935. Trận đấu của họ được quy định là một trận đấu Vale Tudo với giới hạn thời gian 20 phút. Trong trận đấu, hai võ sĩ đã trao đổi những cú đấm trước khi Dudú, nặng hơn 20 kg, vật Gracie xuống. Gracie phòng thủ từ tư thế phòng thủ, nhưng Dudú đã giáng những đòn nặng nề dưới dạng ground and pound_{đánh nằm sàn}^English, làm vỡ mũi Gracie bằng một cú headbutt_{húc đầu}^English và khiến ông chảy máu rất nhiều. Tuy nhiên, đô vật này cuối cùng đã tiêu hao hết năng lượng trong cuộc tấn công, và điều đó cho phép Gracie dần dần phản công bằng những cú đấm ngắn từ phía dưới. Khi trọng tài yêu cầu họ đứng dậy, Gracie đã tung hai cú đá ngang kiểu pisão_{pisão (đá ngang)}^Portuguese trong Capoeira, và Dudú mệt mỏi đã đầu hàng bằng lời nói ngay sau đó.
• Sau trận đấu với Dudú, Gracie bị võ sĩ Judo đai 5 dan Yasuichi Ono thách đấu một trận Vale Tudo khác. Điều này đã gây ra sự nóng giận từ phía Gracie, vì Ono đã đánh bại George Gracie bằng đòn siết cổ trong một trận đấu Jiu-Jitsu. Gọi Ono là "kẻ ngu ngốc" trong một cuộc phỏng vấn trên báo, Gracie tuyên bố chấp nhận thử thách và hai người được quy định sẽ đấu vào tháng 4 năm 1935, nhưng trận đấu đã bị hủy bỏ khi Gracie rút lui. Cuối cùng, Gracie chấp nhận đấu với Ono, nhưng chỉ theo luật Jiu-Jitsu, không có điểm số hay trọng tài và vào tháng 12. Ông cũng đến trận đấu với một bộ judogi có tay áo rất ngắn để gây khó khăn cho việc nắm giữ. Trận đấu chứng kiến Ono, mặc dù nhẹ hơn Gracie 4 kg, đã thực hiện chính xác 32 cú ném Judo lên Gracie trong suốt trận đấu, cũng như gần như kết thúc ông bằng một đòn 十字固_{juji-gatame (khóa chéo tay)}^Japanese trong hiệp đầu tiên. Tuy nhiên, Gracie không bao giờ bỏ cuộc và thoát khỏi tất cả các đòn giữ của Ono, bao gồm cả một lần ông lao ra khỏi võ đài để tránh một đòn siết cổ (một hành động hợp lệ vào thời điểm đó), và thậm chí còn có những nỗ lực khuất phục khiêm tốn của riêng mình dưới dạng một đòn khóa tay và một đòn siết cổ bằng áo gần cuối trận. Sau 20 phút, trận đấu kết thúc bằng một trận hòa.
• Ngày 13 tháng 6 năm 1936: Gracie đấu với võ sĩ Judo Takeo Yano, một đối tác tập luyện của Ono, người cũng đã chiếm ưu thế trước George Gracie vào năm trước trong một trận hòa theo thời gian. Một lần nữa, Gracie yêu cầu một trận đấu không có trọng tài và mặc một bộ judogi đã được sửa đổi, và anh trai Carlos của ông dự đoán rằng Yano sẽ không trụ được một hiệp. Thật vậy, Gracie đã thể hiện sự cải thiện, đe dọa Yano bằng một đòn siết cổ bằng áo trong hiệp thứ hai, nhưng Yano đã ném và vật Gracie xuống nhiều lần trong ba hiệp của trận đấu, kết thúc bằng một trận hòa. Ono đã thách đấu Gracie cho một trận tái đấu trong tương lai sau trận đấu, điều mà Gracie đã chấp nhận. Cùng tháng đó, Gracie đã tham gia vào một thử thách bao gồm việc đấu với ba đối thủ trong cùng một đêm, đó là Geroncio Barbosa, Manuel Fernandes và Simon Munich, nhưng Gracie đã rút lui trước sự kiện và được thay thế bởi anh trai George.
• Ngày 12 tháng 9 năm 1936: Gracie đối mặt với một võ sĩ nặng hơn 2 kg tên là Massagoishi. Ông được quảng cáo là cả đô vật Sumo và đai đen Judo, mặc dù Takeo Yano được trích dẫn là hoài nghi về tuyên bố thứ hai. Gracie đã khuất phục Massagoishi bằng một đòn khóa tay sau 13 phút chiến đấu. Tuy nhiên, trận đấu đã bị báo chí chỉ trích, gọi đó là "một vở hài kịch và một trò hề" vì Gracie và đối thủ của ông không đáp ứng được kỳ vọng. Liên đoàn Quyền Anh Brasil thực sự đã đình chỉ Massagoishi vì sự thiếu hoạt động của ông trong trận đấu.
• Ngày 3 tháng 10 năm 1936: Gracie gặp Yasuichi Ono lần thứ hai, một lần nữa trong một trận đấu theo luật Jiu-Jitsu và không có điểm số hay trọng tài. Báo chí và các nhà phê bình đều nhất trí về sự cải thiện của Hélio so với trận đấu đầu tiên của họ, mặc dù Ono một lần nữa ném Gracie 27 lần và kiểm soát phần lớn trận đấu. Khoảng thời gian đó, Gracie có một trận tái đấu khác, đó là với Orlando Americo da Silva và chỉ theo luật đấu vật. Gracie thua trận đấu khi ông bị loại vì sử dụng một đòn giữ bị cấm. Gracie cũng có một trận đấu với Erwin Klausner vào năm 1937. Klausner chủ yếu là một võ sĩ quyền Anh (mặc dù ông cũng được biết đến là một đô vật), nhưng trận đấu được tranh tài theo luật Jiu-Jitsu thông thường. Gracie đã thắng bằng khóa tay ở hiệp thứ hai.
• Năm 1937: Gracie lần đầu tiên rút lui khỏi thi đấu. Ông không chiến đấu nữa cho đến năm 1950. Năm ông trở lại, Gracie đã thách đấu nhà vô địch quyền Anh nổi tiếng Joe Louis một trận Vale Tudo trong một trong những chuyến thăm của Louis đến Brasil, nhưng Louis đã từ chối và đề xuất một trận đấu quyền Anh, điều mà Gracie đã bác bỏ.

3.3. Các trận đấu quan trọng

• Gracie đấu Kimura:**
  • Năm 1951: Gracie đã đưa ra lời thách đấu với võ sĩ Judo và đô vật chuyên nghiệp đang lưu diễn, Masahiko Kimura. Để đấu với ông, Gracie đã đối mặt trước một thành viên ít tên tuổi hơn trong đoàn của Kimura, Yukio Kato.
    • Ngày 6 tháng 9 năm 1951: Gracie và Kato hòa nhau. Kato ngay lập tức yêu cầu một trận tái đấu.
    • Ngày 29 tháng 9 năm 1951: Trận tái đấu diễn ra, và Gracie đã thắng bằng cách siết cổ đối thủ của mình.
  • Ngày 22 tháng 10 năm 1951: Trận đấu với Kimura đã được thực hiện và diễn ra tại Sân vận động Maracanã ở Rio de Janeiro, Brasil, với 30.000 khán giả bao gồm cả Tổng thống Brasil. Kimura đã đánh bại Gracie bằng đòn 逆腕緘_{gyaku-ude-garami (khóa tay ngược)}^Japanese ở hiệp thứ hai một cách thuyết phục. Đòn 逆腕緘_{gyaku-ude-garami}^Japanese sau đó được biết đến với tên gọi Kimura lock. Mặc dù cánh tay của Gracie bị gãy, ông vẫn không chịu đập tay xin thua, và anh trai Carlos (hoặc George) của ông đã phải ném khăn vào để dừng trận đấu. Sau trận đấu, cả hai võ sĩ đều ca ngợi sức mạnh của đối phương. Theo võ sĩ Judo Kurachi Mitsuru, sau trận thua Kimura, Gracie đã ngừng thách đấu các võ sĩ Judo.
• Gracie đấu Santana:**
  • Năm 1955: Gracie bị thách đấu bởi Valdemar Santana, một cựu học trò của học viện ông, người hiện đang tập luyện và thi đấu dưới sự quản lý của Carlos Renato và Haroldo Brito. Lý do Santana rời đội Gracie rất đa dạng; một trong số đó là ông bị trục xuất vì tham gia một trận đấu vật chuyên nghiệp, điều mà các võ sĩ của họ bị cấm, trong khi một câu chuyện khác kể rằng Santana đã vô tình làm ngập phòng tập của Gracie khi đang làm nhiệm vụ dọn dẹp. Gracie đã chấp nhận thử thách một trận đấu Vale Tudo, mặc dù Santana trẻ hơn 16 năm và nặng hơn 27 kg.
  • Họ đã chiến đấu vào tháng 5, cả hai đều mặc võ phục Jiu-Jitsu. Trận đấu kéo dài gần bốn giờ, có thể là ba giờ 40 phút. Gracie phòng thủ từ tư thế phòng thủ trong phần lớn trận đấu, tung những cú chỏ vào đầu và những cú đá gót chân vào lưng, trong khi đối thủ của ông tung những cú đấm xuyên qua tư thế phòng thủ. Sau một thời gian dài chiến đấu, Gracie cuối cùng đã mệt mỏi, và Santana đã chiếm ưu thế với những cú húc đầu và nhiều đòn tấn công khác. Cuối cùng, Santana nhấc Gracie lên và 抱上_{Daki age (nhấc lên)}^Japanese ông xuống sàn, sau đó tung một cú soccer kick_{đá bóng}^English vào đầu Gracie đang quỳ. Gracie bị hạ gục và những người hỗ trợ của ông đã ném khăn xin thua.
  • Mặc dù cựu binh Luta Livre Euclydes Hatem đã thách đấu Gracie sau trận đấu, nhưng trận đấu của Gracie với Santana là trận đấu cuối cùng của ông trước khi ông giải nghệ.

3.4. Sự nghiệp Vale Tudo và Thành tích

Hélio Gracie đã tham gia nhiều trận đấu Vale Tudo trong suốt sự nghiệp của mình. Ông được biết đến với kỷ lục thi đấu ấn tượng và là một nhân vật trung tâm trong lịch sử của môn võ tổng hợp.

Dưới đây là bảng tổng hợp các trận đấu của Hélio Gracie:

Tổng cộng, Hélio Gracie có kỷ lục thi đấu chuyên nghiệp là 10 trận thắng (1 TKO, 9 khuất phục), 2 trận thua và 7 trận hòa.

Sau trận đấu với Valdemar Santana vào năm 1955, Hélio Gracie đã giải nghệ khỏi sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp. Để vinh danh ngày sinh của ông, thành phố Rio de Janeiro đã tuyên bố ngày 1 tháng 10 là "Ngày Vale Tudo" vào năm 2015.

4.1. Tranh chấp giữa Học viện Gracie và Học viện Fadda

Oswaldo Fadda đại diện cho một dòng Nhu thuật Brasil không thuộc Gracie. Ông được huấn luyện bởi Luiz França, người cũng là một học trò của Maeda Mitsuyo cùng thời với Carlos và Hélio Gracie. Fadda nổi tiếng vì đã huấn luyện người nghèo ở Rio de Janeiro và vì việc sử dụng các đòn khóa chân (leg locks_{khóa chân}^English), điều mà gia đình Gracie coi là "hạ đẳng". Ông đã đào tạo một số lượng lớn học trò và thách đấu học viện của Gracie vào năm 1953. Kết quả của các trận đấu cho thấy học viện của Fadda đã giành chiến thắng trong phần lớn các cuộc đối đầu.

4.2. Vụ tấn công Rufino Dos Santos

Một tranh chấp giữa anh trai của Hélio, Carlos Gracie, và Manoel Rufino dos Santos trở nên tồi tệ hơn sau khi Dos Santos thắng một trận đấu công khai với Carlos vào tháng 8 năm 1932. Sau đó, xung đột chuyển sang các tờ báo, nơi Rufino chỉ trích kỹ năng của Carlos và bác bỏ trình độ Jiu-Jitsu của anh. Điều này đã dẫn đến việc Carlos, George và Hélio Gracie tấn công Rufino trước địa điểm dạy học của ông tại Tijuca Tênis Clube vào ngày 18 tháng 10. Họ đã đánh ông nhiều lần bằng một hộp thép và cố định ông để Carlos áp dụng một đòn khóa tay, làm trật khớp vai của Rufino đến mức cần phải phẫu thuật. Ba anh em đã bị bắt và bị kết án hai năm rưỡi tù giam vì tội hành hung, cũng như cố gắng bỏ trốn trong quá trình bắt giữ, nhưng mối quan hệ của họ với Tổng thống Brasil Getúlio Vargas đã giúp họ được ân xá.

9.1. Giải thưởng và Sự công nhận

• Năm 1997: Được tạp chí võ thuật Mỹ Black Belt vinh danh là "Người đàn ông của năm".
• Được coi là "Cha đỡ đầu của BJJ".
• Là một trong những người hùng thể thao đầu tiên trong lịch sử Brasil.
• Năm 2015: Thành phố Rio de Janeiro đã tuyên bố ngày 1 tháng 10 (ngày sinh của Hélio) là "Ngày Vale Tudo" để tưởng niệm ông.
• Ông là người giữ đai 10 dan (đai đỏ) Nhu thuật Brasil.