Vua Đan MạchBị ám sátThế kỷ 13Nhà Estridsen

Eric IV

Eric IV (Eric Plovpenning) là Vua Đan Mạch từ năm 1241 đến 1250, nổi bật với xung đột gay gắt cùng các anh em, nổi dậy nông dân do thuế nặng và tranh chấp Giáo hội, kết thúc bằng một vụ ám sát.

1. Tổng quan

Eric IV (khoảng năm 1216 - 10 tháng 8 năm 1250), còn được biết đến với biệt danh Eric Plovpenning (Erik PlovpenningErik PloupenningDanish, nghĩa là "Eric đồng xu cái cày"), là Vua Đan Mạch từ năm 1241 cho đến khi ông qua đời vào năm 1250. Triều đại của ông nổi bật với những xung đột gay gắt và cuộc nội chiến kéo dài với các anh em ruột. Đặc biệt, ông đã phải đối mặt với các cuộc nổi dậy của nông dân do chính sách thuế nặng nề, cũng như tranh chấp kéo dài với Giáo hội Công giáo. Cái chết của Eric IV, một vụ ám sát đầy bí ẩn, đã mở đường cho một giai đoạn bất ổn chính trị tại Đan Mạch.

2. Thời thơ ấu và thiếu niên

2.1. Sinh và gia thế

Eric chào đời vào khoảng năm 1216, là con trai thứ hai hợp pháp của Vua Valdemar II và người vợ thứ hai, Berengária của Bồ Đào Nha. Ông là anh trai của Công tước Abel và Công tước Christopher I, những người sau này đều trở thành vua Đan Mạch.

2.2. Thời kỳ Công tước và Đồng cai trị

Năm 1218, khi người anh cùng cha khác mẹ của Eric là Valdemar Trẻ được phong làm vua đồng cai trị và người thừa kế của cha mình, Eric được phong làm Công tước Schleswig. Sau cái chết sớm của Valdemar Trẻ vào năm 1231, Eric được phong làm vua đồng cai trị với cha mình và là người thừa kế tại Nhà thờ lớn Lund vào ngày 30 tháng 5 năm 1232. Sau đó, ông nhường Công quốc Schleswig cho người em trai Abel. Ngày 17 tháng 11 năm 1239, ông kết hôn với Jutta xứ Sachsen, con gái của Albert I, Công tước xứ Sachsen. Năm 1241, sau khi phụ hoàng Valdemar II qua đời, Eric chính thức kế vị ngai vàng và trở thành quốc vương duy nhất của Đan Mạch.

3. Cai trị và các xung đột chính

Triều đại của Eric IV liên tục bị chi phối bởi các cuộc xung đột nội bộ và những cuộc chiến tranh kéo dài, đặc biệt là với các anh em của mình, với Giáo hội và với các nhóm nông dân. Ông đã phải vật lộn để khẳng định quyền lực vương quyền trong bối cảnh các thế lực phong kiến và tôn giáo khác nhau đang tìm cách giành độc lập hoặc duy trì đặc quyền.

3.1. Xung đột với các người anh em

Ngay sau khi lên ngôi, Eric IV nhanh chóng vướng vào những mâu thuẫn gay gắt với các em trai, đặc biệt là Công tước Abel xứ Schleswig, người dường như mong muốn một vị trí độc lập và được sự ủng hộ của các Bá tước Holstein.

Xung đột đầu tiên giữa Eric và Công tước Abel nổ ra vào năm 1242, chỉ khoảng một năm sau khi Eric lên ngôi vua. Cuộc đối đầu này kéo dài ba năm cho đến khi hai anh em đạt được thỏa thuận ngừng bắn vào năm 1244 và cùng lên kế hoạch cho một Cuộc thập tự chinh chung đến Estonia.

Tuy nhiên, hòa bình không kéo dài. Năm 1246, mâu thuẫn giữa Vua Eric và các em trai lại bùng phát. Xung đột bắt đầu khi Eric xâm lược Holstein nhằm khôi phục quyền kiểm soát của phụ vương ông đối với vùng đất này. Công tước Abel, người đã kết hôn với con gái của Adolf IV, Bá tước xứ Holstein và từng là người giám hộ cho các anh vợ mình là hai bá tước trẻ John I của Holstein-Kiel và Gerhard I của Holstein-Itzehoe, đã buộc Vua Eric phải từ bỏ cuộc chinh phạt của mình. Năm 1247, Abel và quân đội Holstein đã xông vào Jutland và Funen, thực hiện các hành vi đốt phá và cướ bóc trên diện rộng, kéo dài từ Randers ở phía bắc cho đến Odense. Abel nhận được sự hỗ trợ từ thành phố Lübeck thuộc Liên minh Hanseatic, cũng như từ các em trai của Eric là Christopher, Lãnh chúa Lolland và Falster và Canute, Công tước xứ Blekinge (con ngoài giá thú của Valdemar II).

Vua Eric lập tức trả đũa, tái chiếm thành phố Ribe và chiếm đóng Svendborg, thành phố thuộc quyền thừa kế của Abel, ngay trong cùng năm. Năm 1247, ông đã chiếm được Lâu đài Arreskov trên Funen, đồng thời bắt giữ Christopher và Canute làm tù binh. Một thỏa thuận ngừng bắn đã được sắp xếp bởi chị gái của Eric là Sophia của Đan Mạch (khoảng 1217-1247), vợ của Johann I, Phiên hầu tước xứ Brandenburg (khoảng 1213-1266). Các điều khoản của thỏa thuận này đã giúp Eric nắm quyền kiểm soát vững chắc toàn bộ Đan Mạch.

Mặc dù vậy, liên minh chống lại nhà vua vẫn tiếp tục hình thành. Vào năm 1249, Giáo hội, Công tước Abel, và các Bá tước Đức ở Nam Jutland đã hình thành một liên minh rõ ràng để chống lại Vua Eric, cho thấy sự bất ổn chính trị sâu rộng trong triều đại của ông.

3.2. Xung đột với Giáo hội và nông dân

Bên cạnh các xung đột với anh em mình, Eric IV còn đối mặt với những thách thức đáng kể từ Giáo hội và nông dân, những nhóm đã phải chịu gánh nặng từ chính sách tài chính của ông.

Chính sách của Eric IV bao gồm việc áp đặt các loại thuế nặng nề, đặc biệt là thuế đánh vào cái cày. Số lượng cái cày mà một người nông dân sở hữu được sử dụng làm thước đo sự giàu có của họ để tính thuế. Chính điều này đã khiến nhà vua có biệt danh "Plovpenning" (PlovpenningPloupenningDanish, có nghĩa là "đồng xu cái cày" hoặc "người thu thuế cái cày"), một biệt danh phản ánh sự bất mãn của nông dân và gánh nặng thuế mà họ phải chịu đựng.

Vào năm 1249, nông dân ở vùng Scania đã nổi dậy chống lại thuế cái cày. Nhà vua đã phải dùng vũ lực để tái lập trật tự với sự giúp đỡ từ vùng Zealand. Cuộc nổi dậy này là minh chứng rõ ràng cho áp lực tài chính mà chính sách của Eric IV đã gây ra cho tầng lớp nông dân.

Đồng thời, Eric cũng đối mặt với vấn đề từ các dòng tu và Giáo hội, những người nhấn mạnh rằng họ được miễn trừ các loại thuế mà Eric có thể áp đặt. Eric mong muốn đất đai của Giáo hội cũng bị đánh thuế như bất kỳ người sở hữu đất đai nào khác, nhằm tăng cường nguồn thu cho vương quốc. Để giải quyết tranh chấp này, Giáo hoàng Innôcentê IV đã cử một sứ thần Tòa Thánh đến đàm phán giữa nhà vua và các giám mục tại Odense vào năm 1245. Lời đe dọa vạ tuyệt thông đã được đưa ra cho bất kỳ ai, dù lớn hay nhỏ, xâm phạm đến các quyền và đặc quyền cổ xưa của Giáo hội. Đây là một lời cảnh báo rõ ràng gửi đến Eric rằng Giáo hội sẽ không dung thứ cho việc ông tiếp tục đánh giá tài sản của Giáo hội vì mục đích thuế.

Tức giận vì sự phản đối này, vào năm 1249, Vua Eric đã trút giận lên Niels Stigsen, Giám mục Roskilde, người đã phải bỏ trốn khỏi Đan Mạch trong cùng năm. Eric đã tịch thu tài sản của giáo phận tại Zealand, bao gồm cả thành phố Copenhagen đang phát triển. Bất chấp sự can thiệp của Giáo hoàng Innôcentê IV, người ủng hộ việc phục chức cho giám mục và trả lại tài sản cho giáo phận, tranh chấp vẫn không thể giải quyết. Niels Stigsen qua đời vào năm 1249 tại Tu viện Clairvaux. Tài sản của giáo phận chỉ được trả lại sau cái chết của Vua Eric vào năm 1250.

3.3. Mở rộng và bảo vệ lãnh thổ

Trong thời gian trị vì của mình, Eric IV cũng đã thực hiện các hành động quân sự nhằm củng cố và mở rộng ảnh hưởng của Đan Mạch ra bên ngoài, mặc dù các nỗ lực này thường gắn liền với những xung đột đang diễn ra trong nước.

Năm 1244, sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn tạm thời với em trai Abel, Eric và Abel đã lên kế hoạch cho một Cuộc thập tự chinh chung đến Estonia. Đây là một dấu hiệu cho thấy mong muốn mở rộng ảnh hưởng ra khu vực Baltic.

Vào năm 1249, Eric đã huy động một đội quân và ra khơi đến Công quốc Estonia để củng cố căn cứ của mình tại đó. Khi trở về vào năm 1250, ông đưa quân đến Holstein với mục đích ngăn chặn việc chiếm đóng pháo đài biên giới Rendsburg và để khẳng định quyền lực của mình đối với các Bá tước Đức trong khu vực. Hành động này không chỉ thể hiện mong muốn bảo vệ lãnh thổ mà còn là một động thái khẳng định vị thế vương quyền của ông trong khu vực. Tuy nhiên, chính chuyến đi này đã dẫn đến cái chết bi thảm của ông.

4. Vụ ám sát

Vụ ám sát Eric IV là đỉnh điểm bi thảm của những xung đột triều đại và chính trị dai dẳng trong triều đại của ông.

Vào năm 1250, trên đường trở về Đan Mạch sau chuyến viễn chinh đến Estonia và can thiệp quân sự tại Holstein, Eric IV đã được em trai mình, Công tước Abel xứ Schleswig, mời đến trú ngụ tại nhà của Abel ở Lâu đài Gottorf thuộc Schleswig. Tối hôm đó, khi nhà vua đang đánh bạc với một hiệp sĩ người Đức, một nhóm người, bao gồm thị thần của Công tước Abel và các quý tộc khác, đã xông vào và bắt giữ nhà vua.

Họ trói Eric IV và kéo ông ra khỏi nhà của Công tước Abel xuống một chiếc thuyền, sau đó chèo ra vùng nước của Vịnh hẹp Schlei. Một chiếc thuyền thứ hai cũng theo sau. Khi Vua Eric nghe thấy giọng nói của kẻ thù không đội trời chung của mình, Lave Gudmundsen (khoảng 1195-1252), ông nhận ra rằng mình sắp bị giết. Một trong những kẻ bắt giữ đã được trả tiền để ra đòn chí mạng bằng một chiếc rìu. Eric IV bị chém đầu và thi thể của ông bị ném xuống Vịnh hẹp Schlei.

Sáng hôm sau, hai ngư dân đã vớt được thi thể không đầu của nhà vua trong lưới của họ. Họ mang thi thể đến Tu viện Dominican tại Schleswig. Bảy năm sau, vào năm 1257, thi thể của ông được di chuyển và chôn cất tại Nhà thờ St. Bendt, Ringsted.

Sau cái chết của Eric, em trai ông là Abel đã lên ngôi vua kế vị. Abel tuyên bố rằng mình không liên quan gì đến vụ ám sát. Tuy nhiên, chỉ trong vòng một năm rưỡi, Abel cũng bị giết. Ông được kế vị bởi người em trai út của mình, Christopher I.

5. Hôn nhân và con cái

Eric IV kết hôn với Jutta xứ Sachsen, con gái của Albert I, Công tước xứ Sachsen, vào ngày 17 tháng 11 năm 1239. Họ có sáu người con, trong đó hai người con trai đã qua đời khi còn nhỏ. Dưới đây là thông tin chi tiết về các con của họ:

TênNgày sinhNgày mấtHôn phối và con cái
Sophia12411286Kết hôn năm 1260 với Vua Valdemar của Thụy Điển. Có 6 người con: Ingeborg của Thụy Điển, Nữ Bá tước Holstein, Eric Valdemarsson của Thụy Điển, Marina Valdemarsdotter của Thụy Điển, Richeza của Thụy Điển, Nữ Công tước Ba Lan, Katharina Valdemarsdotter của Thụy Điển, Margaretha Valdemarsdotter của Thụy Điển.
Canute12421242Mất khi còn nhỏ.
Ingeborg12441287Kết hôn ngày 11 tháng 9 năm 1261 với Vua Magnus VI của Na Uy. Có 4 người con trai: Olaf của Na Uy, Magnus của Na Uy, Eric II của Na Uy, Haakon V của Na Uy.
Jutta12461284Không kết hôn. Trở thành Trưởng tu viện tại Tu viện St. Agnes, Roskilde.
Christopher12471247Mất khi còn nhỏ.
Agnes12491288/95Trở thành Trưởng tu viện tại Tu viện St. Agnes, Roskilde. Được cho là đã kết hôn với Eric Longbone, Lãnh chúa Langeland.

6. Đánh giá lịch sử và di sản

Triều đại của Eric IV được lịch sử đánh giá là một giai đoạn đầy biến động và xung đột. Thay vì củng cố quyền lực vương thất, các chính sách và mối quan hệ của ông đã dẫn đến sự bất ổn đáng kể trong vương quốc.

Biệt danh "Erik Plovpenning" hay "Eric đồng xu cái cày" là một phần quan trọng trong di sản của ông. Nó không chỉ đơn thuần là một cái tên mà còn là biểu tượng cho sự bất mãn sâu sắc của nông dân đối với chính sách thuế nặng nề của nhà vua. Việc áp đặt các loại thuế khắc nghiệt, đặc biệt là thuế cái cày, đã trực tiếp dẫn đến các cuộc nổi dậy của nông dân, cho thấy sự thiếu quan tâm đến đời sống của tầng lớp bình dân và sự bất mãn xã hội. Từ góc độ xã hội, chính sách này của Eric IV đã tạo ra gánh nặng lớn lên vai người dân, gây ra sự chia rẽ và bất ổn trong lòng xã hội Đan Mạch.

Xung đột kéo dài của ông với Giáo hội cũng phản ánh một cuộc đấu tranh quyền lực giữa vương quyền và quyền lực tôn giáo. Eric IV muốn đánh thuế đất đai của Giáo hội như bất kỳ vùng đất nào khác, một động thái có thể được coi là nỗ lực tập trung quyền lực và nguồn lực vào tay nhà vua. Tuy nhiên, việc Giáo hội kiên quyết bảo vệ các đặc quyền miễn thuế lâu đời của mình, cùng với sự can thiệp của Giáo hoàng Innôcentê IV, đã cho thấy giới hạn quyền lực của nhà vua trong việc đối phó với một thế lực hùng mạnh như Giáo hội thời bấy giờ.

Hơn nữa, các cuộc nội chiến với các em trai, đặc biệt là với Công tước Abel, đã làm suy yếu nghiêm trọng sự ổn định của Đan Mạch. Những cuộc xung đột này không chỉ gây tổn thất về người và của mà còn làm suy giảm quyền uy của vương quyền và tạo điều kiện cho các thế lực địa phương, như các bá tước Holstein, mở rộng ảnh hưởng. Cái chết của ông, một vụ ám sát tàn bạo dưới bàn tay của những kẻ thù triều đại, đã là lời kết cho một triều đại đầy biến động, làm nổi bật sự thiếu ổn định và lòng trung thành bị chia rẽ trong giới quý tộc Đan Mạch.

Nhìn chung, di sản của Eric IV là một lời nhắc nhở về những khó khăn và thử thách mà các vị vua thời trung cổ phải đối mặt khi cố gắng củng cố quyền lực trong một xã hội phong kiến đầy rẫy các thế lực đối kháng và mâu thuẫn nội bộ.