1. Tổng quan
Đặng Phi là một nhân vật hư cấu nổi bật trong tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc Thủy hử của Thi Nại Am, một trong Tứ đại danh tác của Văn học Trung Quốc. Ông được biết đến với biệt danh Hỏa nhãn Toan Nghê (火眼狻猊Sư tử mắt đỏChinese), xếp thứ 49 trong số 108 anh hùng Lương Sơn Bạc và là người đứng thứ 13 trong 72 Địa Sát Tinh. Ban đầu, Đặng Phi là một thủ lĩnh băng cướp tại núi Ẩm Mã Xuyên, chuyên cướp bóc và có mối quan hệ thân thiết với Dương Lâm. Sau này, ông cùng các đồng đội gia nhập Lương Sơn Bạc dưới sự chiêu mộ của Đới Tông. Tại Lương Sơn, Đặng Phi giữ vai trò đầu lĩnh mã quân, tham gia nhiều chiến dịch quan trọng như chinh phạt quân Liêu và các lực lượng nổi dậy chống lại triều đình nhà Tống, trong đó có chiến dịch chống Phương Lạp. Ông đã tử trận trong trận chiến tại Hàng Châu, hy sinh dưới tay tướng địch Thạch Bảo. Bài viết này sẽ đi sâu vào xuất thân, các hoạt động ban đầu, quá trình gia nhập Lương Sơn Bạc, vai trò và các chiến dịch ông tham gia, cũng như cái chết và vị trí của ông trong tác phẩm.
2. Thông tin nhân vật
Đặng Phi là một nhân vật có xuất thân, biệt danh và ngoại hình đặc trưng, cùng với vũ khí độc đáo, góp phần tạo nên hình ảnh của ông trong tác phẩm Thủy hử.
2.1. Xuất thân và quê quán
Đặng Phi quê ở phủ Tương Dương, thuộc vùng Hồ Bắc ngày nay. Ông vốn là một thủ lĩnh băng cướp, ban đầu hoạt động cùng với Dương Lâm, sau đó lập căn cứ tại núi Ẩm Mã Xuyên.
2.2. Biệt danh và ngoại hình
Đặng Phi mang biệt danh Hỏa nhãn Toan Nghê (火眼狻猊Sư tử mắt đỏChinese). Biệt danh này bắt nguồn từ đôi mắt đỏ ngầu của ông. "Toan Nghê" (狻猊SuānníChinese) là một sinh vật thần thoại trong Thần thoại Trung Quốc, được miêu tả là một trong chín người con của Rồng, có hình dáng giống sư tử. Theo một số giai thoại, đôi mắt đỏ của Đặng Phi là do ông có tiền sử ăn thịt người.
2.3. Vũ khí
Vũ khí chính mà Đặng Phi sử dụng là một sợi thiết liên (鐵鏈tiě liànChinese), tức một sợi xích sắt dài có gắn chùy ở đầu. Ông là một cao thủ trong việc sử dụng loại vũ khí này.
3. Cuộc đời ban đầu và hoạt động cướp bóc
Trước khi gia nhập Lương Sơn Bạc, Đặng Phi đã có một quãng đời hoạt động như một thủ lĩnh cướp bóc, tạo dựng danh tiếng và mối quan hệ với các nhân vật khác.
3.1. Hoạt động cướp bóc tại Ẩm Mã Xuyên
Đặng Phi từng là một trong ba thủ lĩnh của băng cướp tại núi Ẩm Mã Xuyên (飲馬川Yǐnmǎ ChuānChinese, nay thuộc Khu Kế, Thiên Tân). Ban đầu, ông bắt đầu hoạt động cướp bóc ở đây cùng với Mạnh Khang. Sau đó, khi Bùi Tuyên bị kết tội oan và bị áp giải đến Đảo Sa Môn, Đặng Phi và Mạnh Khang đã giải cứu Bùi Tuyên, tôn ông làm thủ lĩnh chính, còn Đặng Phi giữ vị trí thủ lĩnh thứ hai.
3.2. Mối quan hệ với Dương Lâm
Đặng Phi có mối quan hệ bạn bè thân thiết với Dương Lâm, người được biết đến với biệt danh "Cẩm Báo Tử". Mối quan hệ này đóng vai trò quan trọng trong việc Đặng Phi và nhóm của mình sau này gia nhập Lương Sơn Bạc.
4. Quá trình gia nhập Lương Sơn Bạc
Quá trình Đặng Phi và nhóm của ông gia nhập Lương Sơn Bạc diễn ra thông qua cuộc gặp gỡ với Đới Tông, một trong những thủ lĩnh quan trọng của Lương Sơn.
4.1. Sự chiêu mộ bởi Đới Tông
Khi Tống Giang yêu cầu Đới Tông đi tìm Công Tôn Thắng đang về quê ở Khu Kế (thuộc Kế Châu cũ), Đới Tông đã tình cờ gặp Dương Lâm. Hai người cùng nhau đi qua núi Ẩm Mã Xuyên và bị băng cướp của Đặng Phi và Mạnh Khang chặn lại đòi tiền mãi lộ. Dương Lâm nhận ra Đặng Phi và giới thiệu Đới Tông với nhóm cướp. Đới Tông được mời lên núi và sau đó đã thuyết phục ba thủ lĩnh tại Ẩm Mã Xuyên là Đặng Phi, Mạnh Khang và Bùi Tuyên gia nhập Lương Sơn Bạc. Ba hảo hán này vốn đã nghe danh Tống Giang từ lâu nên đã đồng ý, thu xếp lương thảo và cùng lâu la lên Lương Sơn.
5. Vai trò tại Lương Sơn Bạc và các chiến dịch
Sau khi gia nhập Lương Sơn Bạc, Đặng Phi được giao giữ một chức vụ quan trọng và đã tham gia vào nhiều chiến dịch quân sự lớn, góp phần vào các chiến thắng của nghĩa quân.
5.1. Chức vụ và thứ hạng
Khi 108 anh hùng Lương Sơn Bạc tụ nghĩa và phân định ngôi thứ, Đặng Phi xếp thứ 49 trong tổng số 108 vị anh hùng. Trong số 72 Địa Sát Tinh, ông đứng ở vị trí thứ 13, ứng với Địa Hợp Tinh (地闔星Dì Hé XīngChinese). Ông được bổ nhiệm làm một trong các đầu lĩnh mã quân (chỉ huy kỵ binh), cụ thể là tiểu tiêu tướng mã quân kiêm đầu lĩnh trinh sát thứ 16. Ông cùng với Âu Bằng được giao làm phó tướng cho Đổng Bình.
5.2. Các chiến dịch chính đã tham gia
Đặng Phi đã tham gia nhiều chiến dịch quân sự quan trọng của Lương Sơn Bạc sau khi nghĩa quân được triều đình nhà Tống chiêu an.
5.2.1. Chinh phạt Liêu
Đặng Phi đã tham gia vào các chiến dịch chống lại quân xâm lược nhà Liêu, thể hiện vai trò quân sự của mình trong đội quân Lương Sơn.
5.2.2. Chinh phạt Chúc Gia Trang
Trong chiến dịch đánh Chúc Gia Trang, Đặng Phi cũng được cử ra trận với vai trò tướng lĩnh và tham gia vào đội tiên phong. Khi Tần Minh bị phục kích và bắt giữ do truy đuổi địch quá sâu, Đặng Phi đã xuất kích để giải cứu nhưng cũng bị quân Chúc Gia Trang bắt giữ. Sau đó, khi Tôn Lập và nhóm của ông ta (thực chất là nội ứng của Lương Sơn Bạc) tiến vào Chúc Gia Trang với danh nghĩa viện binh, Đặng Phi đã nhận ra Trâu Uyên, một người quen cũ trong nhóm của Tôn Lập, và tỏ ra vui mừng. Khi quân Lương Sơn tấn công và Tôn Lập cùng đồng bọn nổi dậy từ bên trong, Đặng Phi cũng tham gia gây náo loạn trong thành, góp phần vào sự thất thủ của Chúc Gia Trang.
5.2.3. Chinh phạt Phương Lạp
Chiến dịch chống Phương Lạp là một trong những chiến dịch lớn cuối cùng của Lương Sơn Bạc, nơi Đặng Phi đã hy sinh.
Trước cuộc tấn công của quân Lư Tuấn Nghĩa vào Độc Tùng Quan (獨松關Dú Sōng GuānChinese, nằm ở phía nam An Cát, Chiết Giang ngày nay), một đội trinh sát nhỏ gồm Đặng Phi, Âu Bằng, Lý Trung và Chu Thông đã được cử đi do thám địa hình. Trong lúc họ đang quan sát, cổng quan bất ngờ mở ra, một nhóm quân địch cưỡi ngựa xông tới. Chu Thông bị bất ngờ và tử trận, trong khi Đặng Phi và những người khác may mắn thoát được. Sau đó, quân Lương Sơn đã chiếm được Độc Tùng Quan.
Quân của Lư Tuấn Nghĩa sau đó hợp nhất với quân của Tống Giang để cùng tấn công Hàng Châu. Đặng Phi, Sách Siêu và những người khác được giao nhiệm vụ tấn công cửa bắc thành phố.
6. Cái chết
Đặng Phi đã hy sinh anh dũng trong trận chiến tại Hàng Châu, một trong những trận đánh ác liệt nhất trong chiến dịch chinh phạt Phương Lạp.
6.1. Trận chiến tại Hàng Châu và sự ra đi
Trong trận chiến tại Hàng Châu, tướng giặc Thạch Bảo đã giao chiến với Sách Siêu. Sách Siêu vốn nóng nảy, bị Thạch Bảo giả vờ thua và phóng chùy lưu tinh vào mặt. Sách Siêu bị đánh ngã và tử trận. Đặng Phi vội vàng lao đến cứu viện và trả thù cho Sách Siêu. Tuy nhiên, Thạch Bảo đã nhanh chóng quay ngựa lại và chém một đao, khiến Đặng Phi bị đứt làm hai đoạn và tử trận ngay tại chỗ cùng với Sách Siêu.
7. Đánh giá và vị trí trong tác phẩm
Đặng Phi, với biệt danh và các hoạt động của mình, giữ một vị trí nhất định trong cốt truyện Thủy hử, đồng thời cũng xuất hiện trong các tác phẩm phái sinh.
7.1. Ý nghĩa biệt danh và biểu tượng
Biệt danh "Hỏa nhãn Toan Nghê" không chỉ mô tả ngoại hình đặc trưng của Đặng Phi mà còn mang ý nghĩa biểu tượng. "Toan Nghê" là một sinh vật thần thoại mạnh mẽ, hung dữ, tượng trưng cho sức mạnh và sự dũng mãnh. Đôi mắt đỏ rực của ông gợi lên hình ảnh một chiến binh kiên cường, sẵn sàng chiến đấu. Dù không phải là một trong những thủ lĩnh hàng đầu, Đặng Phi vẫn là một nhân vật đáng chú ý, đóng góp vào sự đa dạng và chiều sâu của 108 anh hùng Lương Sơn Bạc.
7.2. Trong Đãng Khấu Chí
Trong tác phẩm Đãng Khấu Chí (một phần tiếp theo của Thủy hử), Đặng Phi cũng được nhắc đến. Tại hồi 60, khi Trần Hy Chân thống lĩnh đại binh đánh Bộc Châu, Vương Anh và Hỗ Tam Nương bị Trần Lệ Khanh giết chết. Lâm Xung nóng lòng báo thù và trúng kế dụ địch. Đặng Phi được giao nhiệm vụ đoạn hậu nhưng bị Lâu Hùng đuổi đánh. Hai người giao chiến ác liệt, Đặng Phi bị thương nhưng đã đâm chết Lâu Hùng. Tuy nhiên, bất ngờ Loan Đình Ngọc từ đâu phi đến và đâm một thương giết chết Đặng Phi.