1. Tiểu sử
Wilhelm IV sinh ra và lớn lên trong một gia đình quý tộc có ảnh hưởng, với những quyết định ban đầu trong sự nghiệp đã định hình con đường chính trị của ông.
1.1. Sinh và thời thơ ấu
Wilhelm IV sinh ngày 13 tháng 11 năm 1493 tại Munich, thủ phủ của Công quốc Bavaria. Ông là con trai cả của Albert IV, Công tước xứ Bavaria và Kunigunde của Áo, con gái của Hoàng đế La Mã Thần thánh Frederick III. Môi trường thời thơ ấu của ông được bao quanh bởi quyền lực và các nguyên tắc kế vị của Nhà Wittelsbach, triều đại cai trị Bavaria.
1.2. Sự nghiệp ban đầu
Năm 1506, cha của Wilhelm, Albert IV, đã ban hành một sắc lệnh quy định quyền kế vị vĩnh viễn cho người con trai cả. Tuy nhiên, khi Albert IV qua đời vào năm 1508, người em trai của Wilhelm là Louis X đã từ chối theo đuổi sự nghiệp tôn giáo, lập luận rằng ông sinh ra trước khi sắc lệnh này có hiệu lực. Với sự hỗ trợ của mẹ và Quốc hội Bavaria, Louis đã buộc Wilhelm phải chấp nhận ông làm đồng nhiếp chính vào năm 1516.
1.3. Đồng trị vì và giai đoạn đầu cai trị
Từ năm 1516, Wilhelm IV cùng em trai Louis X đồng trị vì Bavaria. Louis X được giao quản lý các quận Landshut và Straubing, và nhìn chung, hai anh em đã cai trị trong sự hòa hợp. Giai đoạn đồng trị vì này kéo dài cho đến năm 1545, khi Louis X qua đời, và Wilhelm IV trở thành người cai trị duy nhất của Bavaria.
2. Hoạt động chính và thành tựu
Wilhelm IV đã thực hiện nhiều hoạt động chính trị và văn hóa quan trọng, định hình lịch sử Bavaria trong thế kỷ 16.
2.1. Hoạt động chính trị
Với tư cách là Công tước xứ Bavaria, Wilhelm IV đã đưa ra nhiều quyết sách quan trọng và tham gia vào các sự kiện chính trị lớn của thời đại.
2.1.1. Lập trường về Cải cách và Phản Cải cách
Ban đầu, Wilhelm IV có sự đồng cảm với Phong trào Cải cách Kháng nghị, nhưng ông đã thay đổi quan điểm khi phong trào này ngày càng trở nên phổ biến và có ảnh hưởng lớn ở Bavaria. Năm 1522, Wilhelm ban hành sắc lệnh tôn giáo đầu tiên của Bavaria, cấm các ấn phẩm của Martin Luther. Sau một thỏa thuận với Giáo hoàng Clement VII vào năm 1524, Wilhelm đã trở thành một nhà lãnh đạo chính trị của phong trào Phản Cải cách tại Đức, mặc dù ông vẫn duy trì lập trường đối lập với Nhà Habsburg do em trai Louis X của ông tuyên bố vương miện Vương quốc Bohemia.
2.1.2. Quan hệ với Habsburg và các cường quốc khác
Xung đột với Nhà Habsburg đã kết thúc vào năm 1534 khi cả hai công tước đạt được thỏa thuận với Ferdinand I của Thánh chế La Mã tại Linz. Sau đó, Wilhelm đã ủng hộ Karl V của Thánh chế La Mã trong cuộc chiến chống lại Liên minh Schmalkaldic vào năm 1546. Tuy nhiên, ông đã không thành công trong việc bảo toàn phẩm giá tuyển đế hầu của Palatine. Leonhard von Eck là thủ tướng đầy quyền lực của Wilhelm trong 35 năm.
2.1.3. Đàn áp Chiến tranh nông dân
Năm 1525, cả hai công tước Wilhelm IV và Louis X đã liên minh với Tổng giám mục Salzburg để đàn áp Chiến tranh nông dân Đức ở Nam Đức. Cuộc nổi dậy này, xuất phát từ những bất bình sâu sắc về kinh tế và xã hội của tầng lớp nông dân, đã bị dập tắt một cách tàn bạo. Hành động này đã gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các tầng lớp dân cư bị ảnh hưởng, củng cố quyền lực của giới quý tộc và Giáo hội trong khi dập tắt các phong trào đòi quyền lợi của nông dân.
2.2. Bảo trợ văn hóa và nghệ thuật
Wilhelm IV là một người bảo trợ quan trọng cho văn hóa và nghệ thuật, để lại nhiều di sản lâu dài cho Bavaria.
2.2.1. Reinheitsgebot và tác động
Vào ngày 23 tháng 4 năm 1516, tại Ingolstadt, trước một ủy ban gồm các quý tộc và hiệp sĩ, Wilhelm đã ban hành quy định nổi tiếng về độ tinh khiết trong sản xuất bia Bavaria, còn được gọi là Reinheitsgebot. Quy định này chỉ cho phép sử dụng lúa mạch, hoa bia và nước trong quá trình sản xuất bia. Mặc dù sau đó đã có những sửa đổi, quy định này vẫn có hiệu lực cho đến khi bị bãi bỏ như một nghĩa vụ ràng buộc vào năm 1986 bởi các quy định của Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, nó vẫn là một phần quan trọng của luật thực phẩm Đức và là biểu tượng của truyền thống sản xuất bia Bavaria.
2.2.2. Âm nhạc và văn học
Năm 1523, với việc bổ nhiệm Ludwig Senfl, Wilhelm IV đã khởi đầu sự phát triển của Dàn nhạc Bang Bavaria. Một đóng góp quan trọng khác là bản dịch Kinh thánh Eckbibel do Johann Eck thực hiện theo yêu cầu của Wilhelm vào năm 1537. Bản dịch này có ý nghĩa thần học quan trọng vì nó trực tiếp chống lại các quan điểm của Luther và thuộc về các "kinh thánh hiệu đính" của Công giáo. Về mặt ngôn ngữ học, Eckbibel cũng đáng chú ý vì nó được viết bằng tiếng Thượng Đức Bavaria, chứ không phải tiếng Saxon Đông Đức.
2.2.3. Nghệ thuật và Kiến trúc
Wilhelm là một nhà sưu tập và ủy viên nghệ thuật đáng kể. Ông đã đặt hàng một loạt các bức tranh quan trọng từ nhiều nghệ sĩ khác nhau, bao gồm tác phẩm nổi tiếng Trận chiến Issus của Albrecht Altdorfer. Hầu hết các bộ sưu tập của Wilhelm hiện được lưu giữ tại Alte Pinakothek ở Munich. Ông cũng ra lệnh mở rộng Neuveste với việc xây dựng Rundstubenbau và thiết lập Vườn Cung đình đầu tiên, đánh dấu sự khởi đầu của Cung điện Residenz Munich như một cung điện đại diện. Bức tranh của Albrecht Altdorfer cũng thuộc về chu kỳ lịch sử của gian hàng vườn. Năm 1546, ông và con trai Albert V đã ra lệnh xây dựng lại Cung điện Dachau từ một tàn tích Gothic thành một cung điện bốn cánh theo phong cách Phục Hưng với một khu vườn cung đình, sau này trở thành nơi cư trú yêu thích của các nhà cai trị Bavaria.
3. Tư tưởng và triết lý
Tư tưởng và triết lý của Wilhelm IV phản ánh bối cảnh chính trị, tôn giáo và xã hội phức tạp của thế kỷ 16.
3.1. Bối cảnh hình thành tư tưởng
Các kinh nghiệm chính trị, tôn giáo và xã hội trong thời đại Cải cách đã ảnh hưởng sâu sắc đến việc hình thành các quan điểm và chính sách của Wilhelm IV. Sự trỗi dậy của phong trào Cải cách Kháng nghị đã đặt ra thách thức lớn đối với quyền lực của Giáo hội Công giáo và trật tự xã hội truyền thống, buộc các nhà cai trị phải lựa chọn lập trường. Ban đầu có sự đồng cảm, nhưng sau đó chuyển sang đàn áp, cho thấy một sự thay đổi chiến lược để bảo vệ quyền lực và sự ổn định của Bavaria.
3.2. Đặc điểm và nội dung tư tưởng
Tư tưởng của Wilhelm IV được đặc trưng bởi sự kiên định với Công giáo La Mã và vai trò lãnh đạo trong phong trào Phản Cải cách. Ông tin vào tầm quan trọng của việc duy trì trật tự xã hội hiện có và chống lại các lực lượng được coi là gây rối loạn, như phong trào Cải cách và cuộc nổi dậy của nông dân. Quan điểm này thể hiện rõ qua các sắc lệnh cấm ấn phẩm của Luther và việc đàn áp cuộc nổi dậy của nông dân, cho thấy một lập trường bảo thủ nhằm củng cố quyền lực của nhà nước và Giáo hội.
4. Đời sống cá nhân
Wilhelm IV có một cuộc sống gia đình tương đối ổn định, với các mối quan hệ hôn nhân và con cái được ghi nhận.
4.1. Hôn nhân và con cái
Năm 1522, Wilhelm kết hôn với Jakobaea xứ Baden (1507-1580), con gái của Margrave Philip I xứ Baden và Công chúa Elisabeth xứ Palatinate. Họ có bốn người con hợp pháp:
- Theodor của Bavaria (10 tháng 2 năm 1526 - 8 tháng 7 năm 1534)
- Công tước Albert V của Bavaria (1528-1579)
- Wilhelm của Bavaria (17 tháng 2 năm 1529 - 22 tháng 10 năm 1530)
- Mechthild của Bavaria (12 tháng 7 năm 1532 - 2 tháng 11 năm 1565), kết hôn năm 1557 với Philibert xứ Baden (1536-1569)
Ngoài ra, Wilhelm IV còn có hai người con ngoài giá thú:
- Hiệp sĩ Georg von Hegnenberg (khoảng 1509-1590), kết hôn với Margarete Hausner von Stettberg.
- Anna (mất năm 1570), với một người phụ nữ không rõ tên.
5. Qua đời
Cái chết của Wilhelm IV đánh dấu sự kết thúc một giai đoạn cai trị quan trọng trong lịch sử Bavaria.
5.1. Cái chết và an táng
Wilhelm IV qua đời vào ngày 7 tháng 3 năm 1550 tại Munich. Ông được kế vị bởi con trai mình, Albert V. Thi hài của ông được an táng tại Nhà thờ Đức Bà Munich (Frauenkirche) ở Munich.
6. Đánh giá
Wilhelm IV là một nhân vật lịch sử phức tạp, với những đóng góp đáng kể nhưng cũng có những hành động gây tranh cãi.
6.1. Đánh giá tích cực
Wilhelm IV được đánh giá cao vì đã duy trì sự ổn định chính trị ở Bavaria trong một thời kỳ đầy biến động của Cải cách tôn giáo. Lập trường kiên định của ông trong phong trào Phản Cải cách đã giúp bảo tồn Công giáo ở khu vực này, định hình bản sắc tôn giáo của Bavaria trong nhiều thế kỷ. Sự bảo trợ văn hóa của ông đã làm phong phú thêm nghệ thuật, âm nhạc và kiến trúc Bavaria, để lại một di sản lâu dài, trong đó nổi bật là việc ban hành Reinheitsgebot - một quy định đã trở thành biểu tượng của chất lượng bia Đức. Các bộ sưu tập nghệ thuật và các dự án kiến trúc của ông cũng là những minh chứng cho sự đóng góp của ông vào di sản văn hóa.
6.2. Phê bình và tranh cãi
Vai trò của Wilhelm IV trong việc đàn áp Chiến tranh nông dân Đức năm 1525 là một điểm gây tranh cãi. Hành động này, dù củng cố quyền lực của giới quý tộc và Giáo hội, nhưng lại thể hiện sự đàn áp bạo lực đối với các phong trào đòi công lý xã hội của quần chúng. Sự chuyển đổi của ông từ việc ban đầu đồng cảm với Cải cách sang việc cấm các tác phẩm của Luther và lãnh đạo phong trào Phản Cải cách cũng cho thấy một cách tiếp cận bảo thủ đối với tự do tôn giáo, ưu tiên quyền lực của nhà nước và Giáo hội hơn là lương tâm cá nhân. Lập trường này đã góp phần vào các xung đột tôn giáo và hạn chế sự phát triển của tư tưởng tự do trong thời đại của ông.
7. Tác động
Những quyết định và thành tựu của Wilhelm IV đã có tác động sâu rộng đến Bavaria và các lĩnh vực khác.
7.1. Ảnh hưởng đến hậu thế
Di sản của Wilhelm IV tiếp tục ảnh hưởng đến các thế hệ sau, đặc biệt là thông qua Reinheitsgebot, quy định này vẫn là một nền tảng cho ngành sản xuất bia Đức và đã định hình bản sắc văn hóa Bavaria. Các bộ sưu tập nghệ thuật của ông đã trở thành nền tảng cho các bộ sưu tập công cộng lớn, trong khi các công trình kiến trúc do ông ủy quyền đã định hình cảnh quan của Munich và Dachau.
7.2. Đóng góp cho các lĩnh vực cụ thể
Wilhelm IV đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển của luật thực phẩm (thông qua Reinheitsgebot), âm nhạc (với sự phát triển của Dàn nhạc Bang Bavaria), văn học (qua ý nghĩa ngôn ngữ học và thần học của Eckbibel), và nghệ thuật thị giác (thông qua sự bảo trợ cho các nghệ sĩ lớn như Albrecht Altdorfer). Những đóng góp này đã củng cố vị thế của Bavaria như một trung tâm văn hóa quan trọng trong Thánh chế La Mã.
8. Tổ tiên
Wilhelm IV có dòng dõi quý tộc với nhiều mối liên hệ quan trọng trong các triều đại châu Âu.
8.1. Gia phả
- 1. Wilhelm IV, Công tước xứ Bavaria
- 2. Albert IV, Công tước xứ Bavaria
- 3. Kunigunde của Áo
- 4. Albert III, Công tước xứ Bavaria
- 5. Anna xứ Brunswick-Grubenhagen-Einbeck
- 6. Frederick III, Hoàng đế La Mã Thần thánh
- 7. Eleanor của Bồ Đào Nha, Hoàng hậu La Mã Thần thánh
- 8. Ernest, Công tước xứ Bavaria
- 9. Elisabetta Visconti
- 10. Eric I, Công tước xứ Brunswick-Grubenhagen
- 11. Elisabeth xứ Brunswick-Göttingen
- 12. Ernest, Công tước xứ Áo
- 13. Cymburgis xứ Masovia
- 14. Edward của Bồ Đào Nha
- 15. Eleanor của Aragon, Nữ hoàng Bồ Đào Nha
- 16. John II, Công tước xứ Bavaria
- 17. Catherine xứ Gorizia
- 18. Bernabò Visconti
- 19. Beatrice Regina della Scala
- 20. Albert I, Công tước xứ Brunswick-Grubenhagen
- 21. Agnes xứ Brunswick-Lüneburg
- 22. Otto I, Công tước xứ Brunswick-Göttingen
- 23. Margarethe xứ Jülich-Berg
- 24. Leopold III, Công tước xứ Áo
25. Viridis Visconti
- 26. Siemowit IV, Công tước xứ Masovia
- 27. Alexandra của Litva
- 28. John I của Bồ Đào Nha
- 29. Philippa của Lancaster
- 30. Ferdinand I của Aragon
- 31. Eleanor của Alburquerque