1. Tiểu sử

Viktor Cherkesov có sự nghiệp lâu dài và thăng trầm trong các cơ quan an ninh Nga, từ thời Liên Xô đến giai đoạn Liên bang Nga hiện đại.
1.1. Tuổi thơ và học vấn
Cherkesov sinh ra tại Leningrad (nay là Saint Petersburg) vào ngày 13 tháng 7 năm 1950. Ông theo học tại Khoa Luật của Đại học Tổng hợp Leningrad, tốt nghiệp vào năm 1973.
1.2. Sự nghiệp ban đầu: Hoạt động của KGB và đàn áp người bất đồng chính kiến
Từ năm 1975 đến năm 1991, Viktor Cherkesov làm việc tại Cục KGB Leningrad và tỉnh Leningrad. Trong thời kỳ này, ông đã tích cực tham gia vào các hoạt động truy tố và đàn áp những người bất đồng chính kiến chính trị, bao gồm các thành viên của Liên minh Dân chủ. Vai trò của ông trong việc kiểm soát và hạn chế các phong trào đối lập dưới thời Liên Xô đã định hình đáng kể hình ảnh và di sản của ông trong mắt công chúng và các nhà phân tích.
1.3. Thăng tiến trong Cơ quan An ninh Liên bang (FSB)
Sau sự sụp đổ của Liên Xô, Cherkesov tiếp tục sự nghiệp trong các cơ quan kế nhiệm KGB. Từ năm 1992 đến tháng 8 năm 1998, ông là người đứng đầu Cục MBR/FSK/FSB tại Saint Petersburg. Đây là giai đoạn quan trọng khi các cơ quan an ninh Nga đang tái cấu trúc. Từ tháng 8 năm 1998 đến tháng 5 năm 2000, ông giữ chức Phó Giám đốc thứ nhất của FSB, phục vụ dưới thời Vladimir Putin và sau đó là Nikolai Patrushev. Thời kỳ này đánh dấu sự thăng tiến nhanh chóng của ông trong hàng ngũ lãnh đạo an ninh.
1.4. Đặc phái viên Tổng thống và Giám đốc Cơ quan Kiểm soát Ma túy Liên bang
Vào ngày 18 tháng 5 năm 2000, sau khi Vladimir Putin trở thành Tổng thống, Cherkesov được bổ nhiệm làm Đặc phái viên toàn quyền của Tổng thống tại Quân khu Tây Bắc. Ông giữ chức vụ này cho đến ngày 11 tháng 3 năm 2003. Sau đó, từ ngày 11 tháng 3 năm 2003, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Ủy ban Quốc gia Kiểm soát Lưu thông Ma túy và Chất gây nghiện của Liên bang Nga, sau này được đổi tên thành Cơ quan Kiểm soát Ma túy Liên bang (FSKN) vào tháng 3 năm 2004. Ông giữ chức vụ này cho đến khi qua đời, mặc dù sau đó ông được điều chuyển sang một vị trí khác vào năm 2008.
2. Các chức vụ đã đảm nhiệm
Viktor Cherkesov đã nắm giữ nhiều chức vụ quan trọng trong các cơ quan an ninh và chính phủ Nga.
Chức vụ | Tiền nhiệm | Thời gian tại chức | Kế nhiệm |
---|---|---|---|
Người đứng đầu Cục MBR/FSK/FSB Saint Petersburg và tỉnh Leningrad | Sergei Stepashin | 1992 - tháng 8 năm 1998 | Alexander Grigoryev |
Đặc phái viên toàn quyền của Tổng thống tại Quân khu Tây Bắc | (Không có, ông là người đầu tiên) | 18 tháng 5 năm 2000 - 11 tháng 3 năm 2003 | Valentina Matviyenko |
Giám đốc Cơ quan Kiểm soát Ma túy Liên bang Nga | (Không có, ông là người đầu tiên ở vị trí này sau khi cơ quan được đổi tên) | 11 tháng 3 năm 2003 - 12 tháng 5 năm 2008 | Viktor Ivanov |
3. Đấu tranh quyền lực của siloviki và quan điểm chính trị
Giai đoạn sau này trong sự nghiệp của Viktor Cherkesov được đánh dấu bằng những tranh cãi lớn và sự công khai các quan điểm chính trị gây chia rẽ, đặc biệt là liên quan đến cuộc đấu tranh quyền lực trong giới siloviki.
3.1. "Cuộc chiến siloviki" và xung đột nội bộ
Vào đầu tháng 10 năm 2007, một số sĩ quan cấp cao của Cơ quan Kiểm soát Ma túy Liên bang (FSKN) đã bị các đặc vụ của FSB bắt giữ. Vụ việc này được các nhà phân tích coi là một phần của cuộc đấu tranh quyền lực kéo dài giữa Viktor Cherkesov, Igor Sechin và các thành viên khác trong vòng thân cận của Vladimir Putin. Theo nhà phân tích Vladimir Pribylovsky, cuộc đấu tranh quyền lực giữa các gia tộc silovik của Nga đã leo thang, dẫn đến cái chết đáng ngờ của hai sĩ quan FSKN bị đầu độc vào ngày 27 tháng 10 năm 2007. Nhà kinh tế Mikhail Delyagin đã nhận định rằng "toàn bộ hệ thống chính trị của Nga ngày nay là một cuộc đấu tranh giữa các gia tộc và nhóm khác nhau đang chiến đấu để Putin duy trì quyền lực theo kịch bản của họ chứ không phải theo kịch bản của các đối thủ của họ".
3.2. Tranh cãi về bài viết trên Kommersant
Vào ngày 9 tháng 10 năm 2007, một bài viết do chính Cherkesov ký tên đã được đăng trên tờ báo uy tín Kommersant. Trong bài viết này, ông tuyên bố rằng việc các quan chức Cơ quan Thực thi Ma túy Nga bị bắt giữ vì cáo buộc hình sự chỉ là ngoại lệ chứ không phải quy luật. Ông cảnh báo rằng cuộc chiến giành địa bàn giữa các cơ quan mật vụ có thể làm suy yếu sự ổn định của quốc gia. Điều gây tranh cãi nhất là lập luận của ông rằng kịch bản duy nhất vừa thực tế vừa tương đối thuận lợi cho Nga là tiếp tục phát triển thành một "nhà nước tập đoàn" (corporatist state) được cai trị bởi các quan chức an ninh.
Bài viết này đã gây ra một làn sóng tranh cãi lớn. Vào ngày 19 tháng 10 năm 2007, trong chương trình truyền hình "Đường dây trực tiếp với Vladimir Putin", Tổng thống Vladimir Putin đã công khai khiển trách Cherkesov về bài viết này, nói rằng "người đưa ra những tuyên bố về cuộc chiến của các cơ quan mật vụ trước hết phải tự mình trong sạch." Việc Cherkesov công khai thảo luận về cuộc đấu đá nội bộ trong vòng thân cận của Putin đã được coi là một hành động chưa từng có và gây ra phản ứng mạnh mẽ.
4. Cuối đời và qua đời
Giai đoạn cuối sự nghiệp công vụ của Viktor Cherkesov chứng kiến sự thay đổi vị trí và cuối cùng là sự ra đi của ông.
4.1. Bãi nhiệm và các hoạt động sau đó
Vào ngày 12 tháng 5 năm 2008, Viktor Cherkesov bị Tổng thống Dmitry Medvedev bãi nhiệm khỏi chức Giám đốc Cơ quan Kiểm soát Ma túy Liên bang. Quyết định này được coi là hành động trả đũa cho bài viết gây tranh cãi của ông trên tờ Kommersant, nơi ông đã công khai thảo luận về cuộc đấu đá nội bộ trong vòng thân cận của Putin. Sau khi bị bãi nhiệm, ông được Thủ tướng Vladimir Putin bổ nhiệm làm Giám đốc Cơ quan Mua sắm Thiết bị Quân sự và Đặc biệt Liên bang Nga. Việc chuyển giao này được nhiều người coi là một sự giáng chức.
4.2. Qua đời
Viktor Cherkesov qua đời tại Saint Petersburg vào ngày 8 tháng 11 năm 2022, hưởng thọ 72 tuổi.
5. Đánh giá và di sản
Cuộc đời và sự nghiệp của Viktor Cherkesov phản ánh những biến động và đặc điểm của hệ thống chính trị Nga từ thời Liên Xô đến Liên bang Nga hiện đại. Với xuất thân là một quan chức KGB, ông đã tham gia vào các hoạt động đàn áp những người bất đồng chính kiến, một hành động mà từ góc độ nhân quyền và dân chủ bị lên án mạnh mẽ. Vai trò của ông trong việc truy tố các nhóm như Liên minh Dân chủ cho thấy sự tận tâm của ông đối với việc duy trì quyền lực của nhà nước, bất kể chi phí về tự do cá nhân.
Sau khi Liên Xô sụp đổ, sự thăng tiến của Cherkesov trong FSB và các vị trí lãnh đạo khác đã củng cố vai trò của siloviki (quan chức các cơ quan an ninh) trong bộ máy nhà nước Nga. Quan điểm của ông về một "nhà nước tập đoàn" do các cơ quan an ninh lãnh đạo, được trình bày trong bài viết trên Kommersant, là một ví dụ rõ ràng về mong muốn của một số người trong giới tinh hoa Nga về một hệ thống quyền lực tập trung, nơi an ninh quốc gia và sự kiểm soát của nhà nước được đặt lên hàng đầu, thường là đánh đổi bằng sự phát triển của xã hội dân sự và nền dân chủ tự do. Cuộc "chiến tranh siloviki" mà ông tham gia cũng làm nổi bật những xung đột lợi ích sâu sắc và cuộc đấu tranh giành ảnh hưởng trong giới lãnh đạo Nga, cho thấy sự thiếu minh bạch và ổn định trong hệ thống chính trị. Di sản của Cherkesov do đó không chỉ là sự phục vụ lâu dài trong các cơ quan an ninh mà còn là biểu tượng của một hệ thống chính trị nơi các cơ quan quyền lực có vai trò chi phối và có thể ảnh hưởng lớn đến hướng đi của đất nước, đôi khi gây ra những hệ quả tiêu cực cho dân chủ và nhân quyền.
6. Xem thêm
- Silovik
- Cơ quan An ninh Liên bang (Nga)
- KGB
- Vladimir Putin
- Igor Sechin
- Saint Petersburg
- Leningrad
- Cuộc nổi dậy Three Whales
7. Liên kết ngoài
- [http://www.anticompromat.ru/cherkesov/cherkesbio.html Tiểu sử] (bằng tiếng Nga) của Vladimir Pribylovsky