1. Tiểu sử
Cuộc đời của Vasily Kirillovich Trediakovsky được đánh dấu bằng những nỗ lực vượt khó để theo đuổi học vấn và sự nghiệp, từ xuất thân khiêm tốn đến việc trở thành một trong những học giả hàng đầu của Viện Hàn lâm Khoa học Nga.
1.1. Thời thơ ấu và bối cảnh
Vasily Kirillovich Trediakovsky sinh ngày 5 tháng 3 năm 1703, là con trai của một linh mục nghèo tại Astrakhan. Môi trường gia đình khiêm tốn đã định hình nghị lực và khát vọng học tập của ông ngay từ khi còn nhỏ.
1.2. Giáo dục
Trediakovsky bắt đầu quá trình học vấn tại Học viện Thần học Moscow. Sau đó, ông trở thành một trong những người Nga đầu tiên thuộc tầng lớp bình dân được đi du học nước ngoài. Từ năm 1727 đến năm 1730, ông theo học tại Sorbonne ở Paris, nơi ông chuyên sâu nghiên cứu về triết học, ngôn ngữ học, toán học, văn học và lịch sử. Quá trình học tập rộng rãi này đã trang bị cho ông một nền tảng kiến thức vững chắc, đặc biệt là về nhân văn học, điều hiếm thấy ở những người cùng thời trong xã hội Nga.
1.3. Sự nghiệp ban đầu và chức vụ giáo sư
Ngay sau khi trở về Nga, Vasily Trediakovsky nhanh chóng được bổ nhiệm làm thư ký lâm thời của Viện Hàn lâm Khoa học Nga và trở thành thi sĩ cung đình trên thực tế. Năm 1745, ông trở thành người Nga đầu tiên giữ chức giáo sư tiếng Latinh và hùng biện tiếng Nga tại Viện Hàn lâm, một vị trí quan trọng khẳng định vai trò của ông trong giới học thuật.
2. Tác phẩm chính và đóng góp
Trediakovsky đã có những đóng góp to lớn trong cả lĩnh vực sáng tác văn học, lý luận thi ca và dịch thuật, đặc biệt là trong việc cải cách hình thức thơ ca Nga, đặt nền móng cho sự phát triển của thơ ca hiện đại.
2.1. Cải cách hình thức thơ ca
Năm 1735, Trediakovsky xuất bản công trình lý luận quan trọng nhất của mình, Phương pháp mới và ngắn gọn để sáng tác thơ ca Nga (Новый и краткий способ к сложению российских стиховNovyy i kratkiy sposob k slozheniyu rossiyskikh stikhovRussian). Trong tác phẩm này, ông lần đầu tiên thảo luận về các thể loại thơ ca như sonnet, rondeau, madrigal và ode trong văn học Nga. Quan trọng hơn, ông đã đề xuất một cuộc cải cách triệt để về hình thức thơ ca, bác bỏ thể thơ âm tiết (syllabic verse) truyền thống và thay thế bằng thể thơ âm tiết-nhịp điệu (syllabo-tonic verse). Thể thơ mới này dựa trên việc thay đổi nhịp điệu đều đặn của các trọng âm, lấy cảm hứng từ các hình thức dân ca Nga. Cải cách của ông đã đánh dấu sự chuyển đổi từ thể thơ âm tiết sang thể thơ nhịp điệu (metric verse), phù hợp hơn với âm điệu của tiếng Nga và trở thành nền tảng cơ bản cho thơ ca Nga hiện đại cho đến ngày nay.
2.2. Các bài thơ và luận thuyết chính
Ngoài công trình cải cách thi ca, Trediakovsky còn sáng tác nhiều bài thơ và luận thuyết quan trọng khác:
- Bài ca tụng Lễ chiếm đóng Danzig (1734): Đây là bài ode đầu tiên của Nga tuân thủ đầy đủ các quy tắc của chủ nghĩa cổ điển, thể hiện sự thành thạo của ông trong việc áp dụng các hình thức thơ ca phương Tây vào tiếng Nga.
- Cuộc đối thoại về chính tả (Разговор об орфографииRazgovor ob orfografiiRussian, 1748): Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên về cấu trúc ngữ âm của ngôn ngữ Nga, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của ông đến việc chuẩn hóa và phát triển ngôn ngữ.
- Về thơ ca Nga cổ, trung đại và cận đại (О древней, средней и новой российской поэзииO drevney, sredney i novoy rossiyskoy poeziiRussian, 1752): Trong tác phẩm này, ông tiếp tục ủng hộ và phát triển lý thuyết về cải cách thơ ca, củng cố những ý tưởng đã trình bày trong công trình năm 1735.
2.3. Dịch thuật
Trediakovsky cũng là một dịch giả sung mãn, ông đã dịch nhiều tác phẩm của các tác giả cổ điển, các nhà triết học trung cổ và nhiều tác phẩm văn học Pháp.
- Một trong những bản dịch nổi bật của ông là tiểu thuyết Cuộc phiêu lưu của Telemachus (Les Aventures de TélémaqueCuộc phiêu lưu của TelemachusFrench) của François Fénelon (1766), được ông chuyển ngữ sang tiếng Nga dưới tên Tilemakhida (ТилемахидаTilemakhidaRussian) bằng thể thơ lục ngôn (hexameter).
- Ông cũng dịch cuốn tiểu thuyết Pháp Du lịch đảo tình yêu (Love Island Travel), được cho là tác phẩm văn học đầu tiên được in bằng tiếng Nga.
Các bản dịch của ông thường gây ra sự phẫn nộ từ các cơ quan kiểm duyệt, khiến ông mất thiện cảm với cấp trên tại Viện Hàn lâm và các giới bảo thủ trong triều đình.
3. Cuộc sống cá nhân và những tranh cãi
Cuộc đời của Trediakovsky không chỉ có những thành tựu học thuật mà còn phải đối mặt với nhiều khó khăn và tranh cãi. Năm 1740, ông bị Artemy Volynsky, một bộ trưởng của hoàng gia, hành hung thể xác. Mặc dù Volynsky sau đó bị bắt vì tội âm mưu và sai phạm, Trediakovsky lại trở thành "đối tượng bị chế giễu liên tục". Theo Elif Batuman, "chính xu hướng bị lạm dụng thể xác của ông đã trở thành một tiền đề hài hước phổ biến". Do những bất đồng với cấp trên tại Viện Hàn lâm và các phe phái bảo thủ trong triều đình, ông dần mất đi sự ủng hộ và cuối cùng bị cách chức khỏi Viện Hàn lâm vào năm 1759.
4. Di sản và đánh giá
Vasily Kirillovich Trediakovsky được công nhận là một nhân vật tiên phong trong lịch sử văn học Nga. Mặc dù đôi khi bị đánh giá thấp về khả năng sáng tác thơ ca thực tế, công lao của ông với tư cách là một nhà lý luận thi ca đã bù đắp cho những hạn chế đó. Các công trình của ông đã đánh dấu sự chuyển đổi quan trọng từ thể thơ âm tiết sang thể thơ nhịp điệu, một sự thay đổi cơ bản đã định hình thơ ca Nga hiện đại. Thể thơ âm tiết-nhịp điệu mà ông đề xuất vẫn là nền tảng của thơ ca Nga cho đến ngày nay. Ông đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của ngôn ngữ văn học Nga và mở đường cho các thế hệ nhà thơ sau này.
5. Nhân vật liên quan
- Mikhail Lomonosov: Là một học giả và nhà thơ vĩ đại, người đã cùng với Trediakovsky tạo ra nền tảng cho ngôn ngữ văn học Nga hiện đại. Dù có những bất đồng trong quan điểm, cả hai đều là những nhân vật chủ chốt trong việc định hình ngôn ngữ và văn học Nga thế kỷ 18.