1. Tổng quan
Tengku Ampuan Hajah Afzan Rahimahallah binti Almarhum Tengku Panglima Perang Tengku Muhammad (sinh ngày 4 tháng 12 năm 1932 - mất ngày 29 tháng 6 năm 1988) là một nhân vật hoàng gia nổi bật của Malaysia, được biết đến với vai trò Tengku Ampuan (Hoàng hậu) của Pahang và sau đó là Raja Permaisuri Agong (Nữ hoàng) thứ 7 của Malaysia. Cuộc đời bà gắn liền với các sự kiện quan trọng của hoàng gia, từ nguồn gốc quý tộc, quá trình giáo dục cẩn thận, hôn nhân với Sultan Ahmad Shah, cho đến những đóng góp trong vai trò hoàng hậu và nữ hoàng. Bà đã nhận được nhiều huân chương và danh hiệu cao quý, và di sản của bà vẫn được tưởng nhớ qua nhiều địa điểm mang tên mình.
2. Thân thế và Cuộc đời
Cuộc đời của Tengku Ampuan Hajah Afzan được đánh dấu bằng nguồn gốc hoàng gia, quá trình giáo dục cẩn thận và những vai trò quan trọng trong hoàng gia Pahang và Malaysia.
2.1. Thân thế và Gia đình
Tengku Hajah Afzan sinh ngày 4 tháng 12 năm 1932 tại Kuala Terengganu, thuộc Negeri-negeri Melayu Không Liên bang của Malaya thuộc Anh. Bà là người con thứ tư của Tengku Panglima Perang Tengku Muhammad Mu'azzam Shah ibni Almarhum Sultan Haji Sir Ahmad al-Mu'azzam Shah, người còn được biết đến với tước hiệu Tengku Muda Pahang, và Tengku Hajah Mandak binti Tengku Haji Mustaffar, người còn được biết đến với tước hiệu Tengku Puan Muda Pahang. Bà là cháu nội của Almarhum Sultan Ahmad Shah, vị Sultan đầu tiên của Pahang. Cha của bà, con trai của Sultan Ahmad của Pahang, từng giữ chức Thủ hiến của Terengganu và Pahang trước khi trở lại Pahang để tiếp tục giữ chức vụ tương tự.
2.2. Giáo dục
Tengku Hajah Afzan nhận nền giáo dục ban đầu tại Trường Nữ sinh Mã Lai ở Pekan. Ngoài ra, bà còn được dạy kèm riêng môn tiếng Anh, giúp bà có kiến thức sâu rộng và kỹ năng ngôn ngữ vững chắc.
2.3. Hôn nhân và Trở thành Hoàng hậu
Vào ngày 22 tháng 4 năm 1954, khi 22 tuổi, bà kết hôn với Tengku Ahmad Shah ibni Sultan Abu Bakar, khi đó là Thái tử của Pahang, tại Kuala Lipis. Sau cuộc hôn nhân này, bà trở thành Tengku Puan (Thái tử phi) của Pahang. Bà đã sinh bảy người con, gồm hai con trai và năm con gái: Tengku Meriam, Tengku Muhaini, Tengku Aishah Marcella, Al-Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah, Tengku Abdul Rahman, Tengku Nong Fatimah và Tengku Shahariah.
Năm 1974, khi Tengku Ahmad Shah lên ngôi Sultan của Pahang, bà được tấn phong thành Tengku Ampuan của Pahang, tức Hoàng hậu của bang.
2.4. Raja Permaisuri Agong
Với tư cách là Tengku Ampuan của Pahang, bà sau đó đã đảm nhận vai trò Raja Permaisuri Agong (Nữ hoàng Malaysia) thứ 7, kế nhiệm Tengku Zainab, từ ngày 26 tháng 4 năm 1979 đến ngày 25 tháng 4 năm 1984. Sau khi bà kết thúc nhiệm kỳ, Tunku Puan Zanariah trở thành Raja Permaisuri Agong kế tiếp. Trong nhiệm kỳ này, bà đã cùng với chồng mình, Yang di-Pertuan Agong, đại diện cho Malaysia trong nhiều sự kiện quan trọng cả trong và ngoài nước, góp phần vào sự ổn định và phát triển của đất nước.
3. Giải thưởng và Vinh danh
Trong suốt cuộc đời mình, Tengku Ampuan Hajah Afzan đã nhận được nhiều huân chương và danh hiệu cao quý từ Hoàng gia Pahang, quốc gia và các nước ngoài, ghi nhận những đóng góp và vị trí của bà.
3.1. Huân chương Hoàng gia Pahang
Bà đã nhận được các huân chương hoàng gia sau từ bang Pahang:
Thành viên Hạng nhất của Huân chương Gia đình Vương miện Indra của Pahang (DK I) vào ngày 6 tháng 5 năm 1975.
Đại Hiệp sĩ của Huân chương Sultan Ahmad Shah của Pahang (SSAP), mang tước hiệu Dato' Sri.
Đại Hiệp sĩ của Huân chương Vương miện Pahang (SIMP), trước đây mang tước hiệu Dato, nay là Dato' Indera vào ngày 29 tháng 5 năm 1972.
3.2. Huân chương Quốc gia và Hoàng gia
Với tư cách là phu nhân của Yang di-Pertuan Agong từ ngày 29 tháng 3 năm 1979 đến ngày 25 tháng 4 năm 1984, bà đã được trao:
Người nhận Huân chương Vương miện của Vương quốc (DMN) vào ngày 29 tháng 5 năm 1979.
3.3. Huân chương Nước ngoài
Bà cũng nhận được một huân chương từ nước ngoài:
- Romania: Huân chương Tudor Vladimirescu Hạng nhất vào ngày 25 tháng 11 năm 1982.
4. Qua đời
Tengku Afzan qua đời vào ngày 29 tháng 6 năm 1988, lúc 8 giờ 42 phút sáng tại Istana Pahang, Kuala Lumpur, hưởng thọ 55 tuổi. Nguyên nhân cái chết của bà là do ung thư. Điều đáng chú ý là bà qua đời chỉ một tuần sau khi mẹ chồng bà, Almarhumah Tengku Ampuan Besar Raja Fatimah binti Almarhum Sultan Iskandar Shah Kaddasullah, qua đời. Và một tuần sau cái chết của bà, mẹ ruột của bà, Tengku Hajah Aishah Mandak binti Tengku Mustafa, cũng qua đời.
Thi hài của bà được an táng tại Lăng mộ Hoàng gia Pahang gần Nhà thờ Hồi giáo Hoàng gia Abu Bakar ở Pekan, Pahang.
5. Di sản và Tưởng niệm
Di sản của Tengku Ampuan Hajah Afzan vẫn được ghi nhớ thông qua nhiều địa điểm và tổ chức được đặt theo tên bà, thể hiện sự kính trọng và tầm ảnh hưởng của bà đối với cộng đồng.
5.1. Các địa điểm mang tên bà
Nhiều địa điểm quan trọng đã được đặt theo tên bà để tưởng nhớ những đóng góp và vị trí của bà:
- Nhà thờ Hồi giáo Tengku Ampuan Afzan ở Kuantan, Pahang.
- Bệnh viện Tengku Ampuan Afzan ở Kuantan, Pahang.
- Institut Tengku Ampuan Afzan, một trung tâm phát triển trẻ em ở Kuala Lumpur.
- Institut Pendidikan Guru Kampus Tengku Ampuan Afzan ở Kuala Lipis, Pahang.
- SM Tengku Ampuan Afzan, một trường trung học ở Chenor, Pahang.
- SMK Tengku Afzan, một trường trung học ở Kuantan, Pahang.
- SMKA Tengku Ampuan Hajjah Afzan, một trường trung học ở Jerantut, Pahang.
- Maahad Tahfiz Al Quran Wal Qiraat Tengku Ampuan Afzan, Pekan, Pahang.
- Taman Tengku Ampuan Afzan, một khu dân cư ở Lanchang, Pahang.