1. Tiểu sử
Mark Noll có một sự nghiệp học thuật kéo dài và có ảnh hưởng lớn, tập trung vào việc nghiên cứu và giảng dạy lịch sử Cơ đốc giáo.
1.1. Thời thơ ấu và Giáo dục
Mark Allan Noll sinh ngày 18 tháng 7 năm 1946. Ông đã theo học tại một số tổ chức giáo dục danh tiếng, bắt đầu với bằng Cử nhân Nghệ thuật (B.A.) chuyên ngành Văn học Anh tại Wheaton College, Illinois. Sau đó, ông tiếp tục học lên Thạc sĩ Nghệ thuật (M.A.) chuyên ngành Văn học Anh tại Đại học Iowa. Noll cũng theo đuổi nghiên cứu thần học và lịch sử Giáo hội, nhận bằng Thạc sĩ Nghệ thuật (M.A.) về Lịch sử Giáo hội và Thần học tại Trinity Evangelical Divinity School. Cuối cùng, ông hoàn thành chương trình Tiến sĩ (Ph.D.) chuyên ngành Lịch sử Cơ đốc giáo tại Đại học Vanderbilt.
1.2. Sự nghiệp Học thuật

Trước khi gia nhập Đại học Notre Dame, Mark Noll đã có 27 năm gắn bó với Wheaton College, Illinois, nơi ông giảng dạy tại các khoa lịch sử và thần học với tư cách là Giáo sư Tư tưởng Cơ đốc giáo McManis. Trong thời gian tại Wheaton, Noll cùng với Nathan O. Hatch đã đồng sáng lập và điều hành Viện Nghiên cứu Tin lành Hoa Kỳ (ISAE), một tổ chức hoạt động từ năm 1982 đến năm 2014 nhằm thúc đẩy nghiên cứu về phong trào Tin lành tại Mỹ.
Từ năm 2006 đến năm 2016, Noll là thành viên của Khoa Lịch sử tại Đại học Notre Dame, kế nhiệm George Marsden với tư cách là Giáo sư Lịch sử Francis A. McAnaney. Noll cho biết việc chuyển đến Notre Dame đã cho phép ông tập trung vào ít chủ đề hơn so với các nhiệm vụ của ông tại Wheaton. Hiện tại, ông giữ vị trí Giáo sư Nghiên cứu Lịch sử tại Regent College.
2. Các Công trình và Đóng góp Chính
Mark Noll là một tác giả sung mãn và nhiều cuốn sách của ông đã nhận được sự hoan nghênh đáng kể trong cộng đồng học thuật. Ông đã đóng góp đáng kể vào sự hiểu biết của thế giới về các niềm tin và thái độ của người Tin lành, cả trong quá khứ và hiện tại.
2.1. Nghiên cứu về Lịch sử Cơ đốc giáo tại Hoa Kỳ
Noll chuyên sâu nghiên cứu về lịch sử Cơ đốc giáo tại Hoa Kỳ, đặc biệt là phong trào Tin lành. Ông đã phân tích một cách sâu sắc sự tương tác giữa đức tin và các khía cạnh xã hội, văn hóa của nước Mỹ. Các công trình của ông đã khiến nhiều học giả và người dân nhận ra sâu sắc hơn những phức tạp vốn có trong câu hỏi: "Liệu Hoa Kỳ có phải là một quốc gia Cơ đốc giáo không?". Ông đã giúp định hình lại cách các nhà sử học tiếp cận vai trò của tôn giáo trong đời sống công cộng Hoa Kỳ, nhấn mạnh rằng lịch sử tôn giáo không thể tách rời khỏi lịch sử chính trị, xã hội và văn hóa.
2.2. Sách Chuyên khảo Chính
Mark Noll đã viết nhiều cuốn sách có ảnh hưởng, trong đó nổi bật là các tác phẩm sau:
2.2.1. 《The Scandal of the Evangelical Mind》
Cuốn sách The Scandal of the Evangelical Mind (1994) của Noll là một tác phẩm phê phán mạnh mẽ về xu hướng chống trí thức trong phong trào Tin lành Hoa Kỳ. Cuốn sách này đã được đón nhận rộng rãi và được đưa tin trên cả các ấn phẩm tôn giáo và thế tục. Noll lập luận rằng phong trào Tin lành đã thất bại trong việc phát triển một nền văn hóa trí tuệ mạnh mẽ, dẫn đến sự suy yếu trong ảnh hưởng của họ đối với học thuật và xã hội rộng lớn hơn.
Trong lời tựa của cuốn sách, Noll viết: "Kinh Thánh mô tả Chúa Giê-su Kitô là Đấng duy trì thế giới và mọi thứ trong đó. Những người Tin lành tuyên xưng niềm tin vào Kinh Thánh nên hết lòng nỗ lực hiểu biết thế giới và mọi thứ trong đó một cách trí tuệ, và không nên xấu hổ hay bối rối về công việc này... Trong đức tin nhìn về Chúa Giê-su Kitô, có một mong muốn bẩm sinh về sự nghiêm túc, chân thành và tỉ mỉ trong trí tuệ."
2.2.2. 《America's God: From Jonathan Edwards to Abraham Lincoln》
Tác phẩm America's God: From Jonathan Edwards to Abraham Lincoln (2002) khám phá mối quan hệ phức tạp giữa Cơ đốc giáo và bản sắc dân tộc Hoa Kỳ từ thời kỳ đầu lập quốc cho đến Nội chiến Hoa Kỳ. Noll làm sáng tỏ cách đức tin đã định hình các giá trị, cấu trúc xã hội và các cuộc tranh luận chính trị trong giai đoạn này, từ những nhà tư tưởng như Jonathan Edwards đến tổng thống Abraham Lincoln. Cuốn sách này cho thấy tôn giáo không chỉ là một khía cạnh riêng tư mà còn là một lực lượng mạnh mẽ định hình diễn trình lịch sử Hoa Kỳ.
2.2.3. 《The Search for Christian America》
Trong cuốn sách The Search for Christian America (1989), đồng tác giả với Nathan O. Hatch và George M. Marsden, Noll thảo luận về cuộc tranh luận lịch sử liệu Hoa Kỳ có phải là một quốc gia Cơ đốc giáo hay không. Ông phân tích vai trò và bản sắc của Cơ đốc giáo trong quá trình hình thành quốc gia và tác động của nó đến các chính sách xã hội. Cuốn sách lập luận rằng Hoa Kỳ được hình thành từ sự pha trộn giữa các yếu tố Cơ đốc giáo và phi Cơ đốc giáo, và không nên được coi là một "quốc gia Cơ đốc giáo" theo nghĩa đen. Noll chỉ ra rằng không có câu Kinh Thánh nào trong Hiến pháp Hoa Kỳ và không có biểu tượng Cơ đốc giáo nào trên quốc kỳ Hoa Kỳ, điều này tạo cơ sở cho sự khoan dung đối với các tôn giáo khác. Ông khuyến khích người Tin lành tìm kiếm điểm chung với những người không theo đạo và học cách chung sống hòa bình. Cuốn sách cũng đề cập đến các nhân vật như James Madison và John Witherspoon.
2.2.4. 《The Civil War as a Theological Crisis》
Cuốn sách The Civil War as a Theological Crisis (2006) của Noll phân tích cuộc khủng hoảng thần học và văn hóa mà Nội chiến Hoa Kỳ đã gây ra cho xã hội và Cơ đốc giáo Mỹ. Ông xem xét ảnh hưởng của cuộc chiến này đối với các nhóm dân cư khác nhau và các vấn đề công bằng xã hội, đặc biệt là vấn đề nô lệ. Noll lập luận rằng cuộc chiến đã phơi bày những chia rẽ sâu sắc trong các cách giải thích Kinh Thánh và các giá trị đạo đức giữa miền Bắc và miền Nam, dẫn đến một cuộc khủng hoảng niềm tin và bản sắc tôn giáo.
2.2.5. Các Tác phẩm Chính Khác
Ngoài các tác phẩm trên, Mark Noll còn là tác giả của nhiều cuốn sách quan trọng khác, thể hiện hành trình học thuật đa dạng của ông:
- The Gospel in America: Themes in the Story of America's Evangelicals (1979, đồng tác giả với John D. Woodbridge và Nathan O. Hatch)
- The Bible in America: essays in cultural history (1982, biên tập)
- Eerdmans' Handbook to Christianity in America (1983, biên tập)
- Between Faith and Criticism; Evangelicals, Scholarship and The Bible In America (1986)
- One Nation Under God: Christian Faith and Political Action in America (1988). Cuốn sách này bao gồm một chương về "Chiến dịch năm 1800: Vụ hỏa hoạn không ánh sáng", kể về nỗi sợ hãi của những người Trưởng lão và Tín hữu Công lý khi Thomas Jefferson đắc cử tổng thống, dẫn đến một vụ hỏa hoạn tại một tòa nhà của Đại học Princeton. Lúc đó, hiệu trưởng Princeton là Stanhope đã thuyết giảng về cuộc khủng hoảng của Cơ đốc giáo Mỹ.
- Religion and American Politics: From the Colonial Period to the 1980s (1989)
- A History of Christianity in the United States and Canada (1992)
- Seasons of Grace (1997)
- Turning Points: Decisive Moments in the History of Christianity (1997)
- American Evangelical Christianity: An Introduction (2000)
- Protestants in America (Religion in American Life) (2000)
- God and Mammon: Protestants, Money, and the Market, 1790-1860 (2001)
- The Old Religion in a New World: The History of North American Christianity (2001)
- The Princeton Theology 1812-1921 : Scripture, Science, and Theological Method from Archibald Alexander to Benjamin Breckinridge Warfield (2001)
- The Work We Have to Do: A History of Protestants in America (2002)
- The Rise of Evangelicalism: The Age of Edwards, Whitefield, and the Wesleys (A History of Evangelicalism) (2004)
- Is the Reformation Over? An Evangelical Assessment of Contemporary Roman Catholicism (2005, đồng tác giả với Carolyn Nystrom)
- Christians in the American Revolution (2006)
- What Happened to Christian Canada? (2007)
- The New Shape of World Christianity: How American Experience Reflects Global Faith (2009)
- God and Race in American Politics: A Short History (2010)
- Clouds of Witnesses: Christian Voices from Africa and Asia (2011, đồng tác giả với Carolyn Nystrom)
- Protestantism: A Very Short Introduction (2011)
- Jesus Christ and the Life of the Mind (2011)
- From Every Tribe and Nation: A Historian's Discovery of the Global Christian Story (2014)
- In The Beginning Was the Word: The Bible in American Public Life, 1492-1783 (2015)
- America's Book: The Rise and Decline of a Bible Civilization, 1794-1911 (2022)
2.3. Bài báo Học thuật
Mark Noll cũng là tác giả của nhiều bài báo học thuật quan trọng, bao gồm:
- "The Evangelical Mind Today" (First Things, tháng 10 năm 2004)
- "What Happened to Christian Canada?" (Church History, tháng 6 năm 2006)
2.4. Hoạt động Đại kết
Vào năm 1994, Mark Noll đã đồng ký kết tài liệu "Evangelicals and Catholics Together" (Người Tin lành và Công giáo Cùng nhau), một tài liệu đại kết bày tỏ sự cần thiết phải có sự hợp tác lớn hơn giữa các nhà lãnh đạo Tin lành và Công giáo tại Hoa Kỳ. Hoạt động này phản ánh cam kết của ông trong việc thúc đẩy sự hòa hợp và hiểu biết lẫn nhau giữa các truyền thống Cơ đốc giáo khác nhau.
3. Giải thưởng và Sự công nhận
Những đóng góp học thuật của Mark Noll đã được công nhận rộng rãi thông qua nhiều giải thưởng và danh hiệu danh giá.
3.1. Các Danh hiệu và Giải thưởng Chính
Vào năm 2006, Mark Noll đã được Tổng thống George W. Bush trao tặng Huân chương Nhân văn Quốc gia tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng. Đây là một trong những giải thưởng cao quý nhất dành cho những cá nhân có đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực nhân văn tại Hoa Kỳ, phản ánh tầm ảnh hưởng và giá trị học thuật của ông.
4. Tầm ảnh hưởng và Di sản
Mark Noll đã để lại một di sản học thuật sâu rộng và lâu dài trong lĩnh vực nghiên cứu lịch sử tôn giáo và tư tưởng Hoa Kỳ.
4.1. Đóng góp cho Văn phong Lịch sử
Cùng với các nhà sử học khác như George Marsden, Nathan O. Hatch và David Bebbington, Mark Noll đã đóng góp to lớn vào sự hiểu biết của thế giới về các niềm tin và thái độ của người Tin lành, cả trong quá khứ và hiện tại. Ông đã ảnh hưởng đến phương pháp luận và việc xác định chủ đề nghiên cứu lịch sử Cơ đốc giáo Hoa Kỳ, cũng như cách giới học thuật và công chúng nhìn nhận về vai trò của tôn giáo trong đời sống công cộng. Các công trình của ông đã giúp phá vỡ những rào cản giữa nghiên cứu tôn giáo và các lĩnh vực lịch sử khác, khuyến khích một cách tiếp cận liên ngành hơn.
4.2. Ảnh hưởng đối với các Học giả và Công chúng Sau này
Các tác phẩm và bài giảng của Mark Noll đã ảnh hưởng đến hướng nghiên cứu của nhiều học giả sau này, khuyến khích họ đào sâu hơn vào mối quan hệ phức tạp giữa đức tin, chính trị và xã hội. Ông đã làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của công chúng về lịch sử Cơ đốc giáo và lịch sử Hoa Kỳ nói chung, đồng thời khuyến khích tư duy phản biện về mối quan hệ giữa đức tin và xã hội. Noll đã giúp nhiều học giả và người dân nhận ra sâu sắc hơn những phức tạp vốn có trong câu hỏi, "Liệu Hoa Kỳ có phải là một quốc gia Cơ đốc giáo không?", thúc đẩy một cuộc đối thoại cởi mở và đa chiều về bản sắc tôn giáo của quốc gia.
5. Nhân vật Liên quan
- George Marsden: Nhà sử học nổi tiếng, đồng nghiệp của Mark Noll tại Đại học Notre Dame và đồng tác giả của một số công trình.
- Nathan O. Hatch: Nhà sử học và cựu chủ tịch Đại học Wake Forest, đồng sáng lập Viện Nghiên cứu Tin lành Hoa Kỳ (ISAE) với Noll và đồng tác giả của một số cuốn sách.
- David Bebbington: Nhà sử học người Anh chuyên về lịch sử Tin lành, có ảnh hưởng đến nghiên cứu của Noll.