1. Tổng quan
Karl Alexander xứ Lothringen (Charles Alexandre Emanuel, Prince de LorraineSác-lơ A-lếch-xan-đrơ Ê-ma-nu-en, Hoàng tử xứ Lo-renFrench; Karl Alexander von Lothringen und BarCác-lơ A-lếch-xan-đrơ von Lô-trin-ghen và BaGerman; 12 tháng 12 năm 1712 - 4 tháng 7 năm 1780) là một tướng lĩnh và nguyên soái người Áo sinh ra ở Lorraine, đồng thời là thống đốc của Hà Lan thuộc Áo. Ông cũng giữ chức Đại Sư của Dòng Teuton từ năm 1761. Mặc dù sự nghiệp quân sự của ông có nhiều thất bại đáng kể, đặc biệt là trước Friedrich Đại đế của Vương quốc Phổ, Karl Alexander lại được đánh giá cao về tài năng hành chính và rất được lòng dân chúng tại Hà Lan thuộc Áo, nơi ông đã thực hiện nhiều cải cách và góp phần vào sự phát triển văn hóa. Cuộc đời ông phản ánh một nhân vật phức tạp, với những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực dân sự và kiến trúc, bù đắp cho những hạn chế trên chiến trường.
2. Cuộc đời
Karl Alexander xứ Lothringen có một nền tảng gia đình hoàng gia và quý tộc vững chắc, trải qua quá trình trưởng thành trong bối cảnh chính trị phức tạp của châu Âu thế kỷ 18. Mối quan hệ gia đình và các sự kiện chính trong cuộc đời ông đã định hình sự nghiệp quân sự và hành chính của mình.
2.1. Xuất thân và gia tộc
Karl Alexander chào đời vào ngày 12 tháng 12 năm 1712 tại Lunéville, thủ phủ của Công quốc Lorraine. Ông là con trai út trong ba người con trai còn sống đến tuổi trưởng thành của Leopold, Công tước xứ Lorraine, người cai trị xứ Lorraine, và Élisabeth Charlotte của Orléans, con gái của Philippe I xứ Orléans, người sáng lập Vương tộc Orléans. Anh trai của Karl Alexander là Franz Stefan, người sau này trở thành Hoàng đế La Mã Thần thánh Franz I và là chồng của Maria Theresia của Áo, Nữ Đại công tước Áo.
2.2. Giáo dục và sự nghiệp ban đầu
Karl Alexander được giáo dục để trở thành một quân nhân. Năm 1737, sau khi anh trai ông, Franz Stefan, kết hôn với Maria Theresia và đổi Công quốc Lorraine lấy Đại công quốc Toscana như một điều khoản kết thúc Chiến tranh Kế vị Ba Lan vào tháng 11 năm 1738, Karl Alexander chính thức gia nhập quân đội Habsburg (Áo). Ông đã tham gia vào các chiến dịch của Chiến tranh Áo-Nga-Thổ Nhĩ Kỳ trong các năm 1737 và 1738.
2.3. Hôn nhân và gia đình
Vào ngày 7 tháng 1 năm 1744, Karl Alexander kết hôn với Nữ Đại công tước Maria Anna của Áo, em gái duy nhất của Maria Theresia. Cuộc hôn nhân này khiến ông trở thành anh rể của Maria Theresia. Cặp đôi được bổ nhiệm làm đồng thống đốc của Hà Lan thuộc Áo. Tuy nhiên, Maria Anna qua đời cùng năm vào ngày 16 tháng 12 tại Brussels trong quá trình sinh nở.
Mặc dù đời sống riêng tư của Karl Alexander sau cái chết của Maria Anna khá kín đáo, nhưng người ta biết rằng ông có nhiều con ngoài giá thú với các tình nhân khác nhau. Với tình nhân Elisabeth de Vaux, ông có một con trai tên là Charles Alexandre Guillaume Joseph. Người con này sau đó được biết là đã trở về Lunéville ở Lorraine để nhận một tài sản thừa kế đáng kể và có một con trai tên là Gustav Auguste vào năm 1788. Charles Alexandre Guillaume Joseph qua đời tại Nancy. Karl Alexander cũng có một con gái chết non với một tình nhân không rõ tên, một con trai tên là Charles Frédéric với một tình nhân khác, và một con trai tên là Jean Nicholas cùng một con gái tên là Anne Françoise với một tình nhân khác. Với tình nhân Regina Elisabeth Bartholotti von Porthenfeld (sinh năm 1725), ông có một con gái tên là Maria Regina Johanna von Merey, sau này là Nữ Nam tước von Hackelberg-Landau (1744-1779). Một số người con của ông được biết là đã sống tạm thời hoặc vĩnh viễn ở các vùng nói tiếng Hà Lan của Bỉ. Các con của ông phải tự giới thiệu mình bằng họ của mẹ chúng ở nơi công cộng nếu chúng ở Hà Lan.
3. Sự nghiệp quân sự
Sự nghiệp quân sự của Karl Alexander xứ Lothringen được đánh dấu bằng sự thăng tiến nhanh chóng lên cấp bậc nguyên soái, nhưng cũng đi kèm với một chuỗi các thất bại đáng chú ý, đặc biệt là trong các cuộc đối đầu với Friedrich Đại đế của Vương quốc Phổ.
3.1. Chiến tranh Kế vị Áo
Trong Chiến tranh Kế vị Áo, Karl Alexander được Maria Theresia bổ nhiệm làm nguyên soái và trở thành một trong những chỉ huy quân sự chủ chốt của Áo.
Cuộc chạm trán đầu tiên của ông với Friedrich Đại đế là tại Trận Chotusitz vào ngày 17 tháng 5 năm 1742. Dù quân đội của ông thất bại, họ vẫn có thể gây tổn thất lớn cho đối phương và rút lui một cách có kỷ luật. Năm 1743, ông đã đạt được thành công trong chiến dịch chống lại quân Pháp và Tuyển hầu quốc Bayern.
Vào năm 1744, ông dẫn đầu quân đội Áo vượt sông Rhine và xâm lược Công quốc Lorraine. Tuy nhiên, cuộc xâm lược này phải dừng lại khi Friedrich Đại đế tấn công Vương quốc Bohemia, khởi đầu Chiến tranh Silesia lần thứ hai. Karl Alexander phải cấp tốc quay về Bohemia. Với sự cố vấn của lão tướng Otto Ferdinand von Traun, ông đã đẩy lùi quân Phổ khỏi Bohemia. Tuy nhiên, trong chiến dịch Silesia năm sau, khi không có sự cố vấn của Traun, ông đã chịu thất bại nặng nề trước quân Phổ tại Trận Hohenfriedberg và Trận Soor vào năm 1745. Năm 1746, trong chiến dịch Hà Lan, ông tiếp tục bị Maurice de Saxe, một tướng lĩnh Pháp, đánh bại tại Trận Rocoux.
Sau khi Chiến tranh Kế vị Áo kết thúc, Karl Alexander tập trung vào việc cai trị Hà Lan thuộc Áo.
3.2. Chiến tranh Bảy năm
Bất chấp những thất bại trước đó, Karl Alexander vẫn giữ được vị trí chỉ huy quân sự của mình, phần lớn nhờ sự ủng hộ của anh trai ông, người có ảnh hưởng đáng kể đến các cuộc bổ nhiệm quân sự. Khi Chiến tranh Bảy năm bùng nổ vào năm 1756 và quân đội Áo chịu thất bại ban đầu, Maria Theresia đã triệu hồi Karl Alexander.
Vào năm 1757, ông chỉ huy Quân đội Đế chế tại Trận Praha, nơi ông một lần nữa bị Friedrich Đại đế đánh bại và bị vây hãm trong Praha. Tuy nhiên, quân Phổ sau đó đã bị đánh bại tại Trận Kolín, giải vây cho Praha. Vào tháng 11 cùng năm, Karl Alexander đã giành được một chiến thắng nhỏ khi đánh bại một đội quân Phổ nhỏ hơn tại Trận Breslau. Tuy nhiên, ngay sau đó, ông đã bị Friedrich Đại đế đánh bại hoàn toàn tại Trận Leuthen vào ngày 5 tháng 12 năm 1757, một trong những chiến thắng được coi là xuất sắc nhất của Friedrich. Tại Leuthen, quân Áo bị đánh bại áp đảo bởi một đội quân chỉ bằng một nửa quy mô, ít pháo hơn và mệt mỏi sau một cuộc hành quân dài 12 ngày. Karl Alexander và cấp phó của ông, Bá tước Leopold Joseph von Daun, chìm trong "sự tuyệt vọng sâu sắc", và Karl Alexander không thể hiểu được điều gì đã xảy ra.
Sau thất bại nặng nề này, Maria Theresia đã thay thế ông bằng Daun. Karl Alexander rút lui khỏi các hoạt động quân sự và phục vụ với tư cách cố vấn quân sự tại Vienna trong khoảng một năm trước khi trở về Brussels. Ông được trao tặng Đại Thập tự của Huân chương Quân sự Maria Theresia khi từ chức chỉ huy.
4. Hành chính và cai trị
Sau khi rút lui khỏi sự nghiệp quân sự, Karl Alexander xứ Lothringen đã chứng tỏ mình là một nhà hành chính xuất sắc, được lòng dân chúng và có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển của Hà Lan thuộc Áo.
4.1. Thống đốc Hà Lan thuộc Áo
Karl Alexander được bổ nhiệm làm Thống đốc Hà Lan thuộc Áo cùng với vợ mình, Maria Anna của Áo, vào năm 1744. Sau cái chết của Maria Anna cùng năm, ông tiếp tục giữ chức thống đốc và là người cai trị thực tế cho đến khi qua đời vào năm 1780.
Trong nhiệm kỳ của mình, Karl Alexander đã thực hiện nhiều cải cách hành chính một cách năng động và hiệu quả. Dưới sự cai trị của ông, Hà Lan thuộc Áo đã phát triển thịnh vượng. Ông cũng tích cực tham gia vào đời sống văn hóa của tỉnh mình, góp phần thúc đẩy các hoạt động nghệ thuật và khoa học. Ông rất được lòng dân chúng, và vào năm 1775, nghị viện Brabant đã dựng một bức tượng của ông tại Brussels để vinh danh những đóng góp của ông.
4.2. Đại Sư Dòng Teuton
Ngoài vai trò thống đốc, Karl Alexander còn trở thành Đại Sư của Dòng Teuton vào năm 1761. Với vai trò này, ông đã lãnh đạo dòng tu hiệp sĩ này cho đến khi qua đời.
5. Kiến trúc
Karl Alexander xứ Lothringen cũng có niềm đam mê và đóng góp đáng kể cho kiến trúc, thể hiện qua các công trình xây dựng và cải tạo mà ông đã ủy quyền hoặc thực hiện.
Ông đã cho xây dựng Château de la Favorite ở Lunéville làm nơi nghỉ dưỡng cá nhân.
Tại Brussels, ông đã cho xây dựng Cung điện Charles xứ Lorraine. Ngoài ra, ông còn tiến hành cải tạo Lâu đài Tervuren và Château of Mariemont. Ông cũng ủy quyền xây dựng Château Charles ở Tervuren.
Các dự án kiến trúc của ông không chỉ bao gồm việc xây dựng các công trình mới mà còn tập trung vào việc cải tạo và nâng cấp các bất động sản hiện có, thể hiện sự quan tâm của ông đến việc bảo tồn và phát triển di sản kiến trúc trong vùng.
6. Cái chết
Karl Alexander xứ Lothringen qua đời vào ngày 4 tháng 7 năm 1780 tại Lâu đài Tervuren. Lễ tang của ông được tổ chức vào ngày 10 tháng 7, và ông được an táng tại Nhà thờ chính tòa Thánh Michael và Thánh Gudula ở Brussels. Trái tim của ông được lấy ra và đặt tại Nhà thờ Cordeliers ở Nancy, nơi an nghỉ của tổ tiên ông.
7. Đánh giá và ảnh hưởng
Cuộc đời và sự nghiệp của Karl Alexander xứ Lothringen đã để lại những dấu ấn đáng kể, với những đánh giá khác nhau về thành tựu quân sự và hành chính của ông.
7.1. Đánh giá tích cực
Mặc dù không phải là một chỉ huy quân sự xuất sắc, Karl Alexander lại được ca ngợi là một nhà hành chính tài ba và một nhà cai trị được lòng dân. Dưới sự lãnh đạo của ông với tư cách Thống đốc Hà Lan thuộc Áo, khu vực này đã trải qua một thời kỳ thịnh vượng. Ông đã thực hiện nhiều cải cách và tích cực tham gia vào đời sống văn hóa, góp phần vào sự phát triển của vùng đất này. Sự yêu mến của công chúng dành cho ông được thể hiện rõ qua việc nghị viện Brabant đã dựng tượng ông tại Brussels vào năm 1775. Những đóng góp của ông trong lĩnh vực kiến trúc, với việc xây dựng và cải tạo nhiều lâu đài và cung điện, cũng là một minh chứng cho tầm ảnh hưởng tích cực của ông đến cảnh quan và di sản văn hóa.
7.2. Phê bình và tranh cãi
Sự nghiệp quân sự của Karl Alexander thường bị chỉ trích vì một loạt các thất bại, đặc biệt là trước Friedrich Đại đế. Các trận thua tại Trận Chotusitz, Trận Hohenfriedberg, Trận Soor, Trận Rocoux, Trận Praha, và đặc biệt là Trận Leuthen, nơi quân Áo chịu thất bại nặng nề trước một lực lượng nhỏ hơn nhiều, đã làm lu mờ danh tiếng quân sự của ông. Việc ông vẫn giữ được vị trí chỉ huy cao cấp bất παρά những thất bại này thường được cho là nhờ vào ảnh hưởng của anh trai ông, Hoàng đế Franz I, hơn là do tài năng quân sự vượt trội. Ngoài ra, đời sống riêng tư của ông cũng gây tranh cãi do có nhiều con ngoài giá thú, và việc phải giữ bí mật về những đứa con này trong xã hội đương thời.