1. Tiểu sử
Karel Jaromír Erben đã trải qua một cuộc đời đầy cống hiến cho văn hóa và học thuật Séc, dù phải đối mặt với nhiều thử thách về sức khỏe.
1.1. Sinh và thời thơ ấu
Erben sinh ngày 7 tháng 11 năm 1811 tại Miletín, gần Jičín, một thị trấn nhỏ ở miền trung bắc Cộng hòa Séc. Ngay từ khi chào đời, ông đã có thể trạng yếu ớt và phải chịu đựng chứng rối loạn mạch máu phổi cùng các vấn đề về giọng nói và ngôn ngữ trong suốt cuộc đời. Mặc dù vậy, ông luôn thể hiện niềm say mê học tập và tài năng vượt trội.
1.2. Giáo dục
Erben theo học tại một trường cao đẳng ở Hradec Králové. Đến năm 1831, ông chuyển đến Praha và tiếp tục học triết học và sau đó là luật học. Tại Đại học Karl, ông còn nghiên cứu văn học và ngữ văn học. Trong thời gian này, ông đã gặp gỡ những nhân vật hàng đầu của Phong trào Phục hưng Dân tộc Séc và Chủ nghĩa Lãng mạn thời bấy giờ như J. K. Tyl và Karel Hynek Mácha, từ đó đi theo con đường điển hình của một "nhà thơ - người yêu nước".
1.3. Sự nghiệp ban đầu và Công tác tại Bảo tàng Quốc gia
Năm 1843, Erben bắt đầu làm việc tại Bảo tàng Quốc gia Praha cùng với František Palacký, một nhân vật quan trọng khác của Phong trào Phục hưng Dân tộc Séc. Năm 1848, ông chuyển sang làm biên tập viên cho một tờ báo ở Praha. Hai năm sau, vào năm 1850, ông quay lại Bảo tàng Quốc gia và giữ chức thư ký văn khố. Trong suốt cuộc đời mình, Erben luôn ưu tiên phục vụ dân tộc với tư cách một học giả, dành tâm huyết cho việc sưu tầm và nghiên cứu dân ca, đồng dao, truyện cổ tích, truyền thuyết, thần thoại và tục ngữ của Séc, từ đó trở thành một trong những người sáng lập dân tộc học và dân tộc chí học Séc. Ông cũng có những đóng góp đáng kể trong việc nghiên cứu và xuất bản văn học Séc thời Trung cổ.
1.4. Cái chết
Karel Jaromír Erben qua đời vào ngày 21 tháng 11 năm 1870, hưởng thọ 59 tuổi. Nguyên nhân cái chết của ông là do bệnh lao.
2. Hoạt động văn học và học thuật
Sự nghiệp văn học và học thuật của Karel Jaromír Erben được đánh dấu bằng những đóng góp quan trọng trong thơ ca, nghiên cứu văn hóa dân gian và các tác phẩm khác.
2.1. Thơ và 《Kytice》
Tác phẩm nổi tiếng nhất của Erben là tập thơ Kytice z pověstí národních (Bó hoa huyền thoại dân gian), thường được gọi tắt là Kytice. Tập thơ này được xuất bản lần đầu vào năm 1853 và được mở rộng trong ấn bản năm 1861. Kytice là một tuyển tập gồm 13 bài ballad văn học, dựa trên các chủ đề truyền thống và dân gian của Séc. Đây được coi là một tác phẩm kinh điển trong văn học Séc và là một đóng góp quan trọng cho Chủ nghĩa Lãng mạn trong văn học Séc giữa thế kỷ 19.
13 bài thơ trong Kytice bao gồm:
- Bó hoa (lời tựa của Erben) (KyticeCzech)
- Kho báu (PokladCzech)
- Áo cưới cô dâu (Svatební košileCzech)
- Linh hồn ban trưa (Phù thủy ban trưa) (PoledniceCzech)
- Bánh xe quay vàng (Zlatý kolovratCzech)
- Đêm Giáng sinh (Štědrý denCzech)
- Bồ câu rừng (HoloubekCzech)
- Giường của Záhoř (Záhořovo ložeCzech)
- Thủy thần (VodníkCzech)
- Cây liễu (VrbaCzech)
- Hoa huệ (LilieCzech)
- Lời nguyền của con gái (Dceřina kletbaCzech)
- Nữ tiên tri (VěštkyněCzech)
Tập thơ này đã truyền cảm hứng cho nhiều tác phẩm âm nhạc, đặc biệt là các bản giao hưởng thơ cuối đời của Antonín Dvořák và melodrama của Zdeněk Fibich. Một ấn bản tiếng Anh của Kytice cũng đã được xuất bản vào năm 2012.
2.2. Nghiên cứu và sưu tầm Văn hóa Dân gian Séc
Erben đã dành cả cuộc đời mình để sưu tầm và nghiên cứu văn hóa dân gian Séc. Các công trình chính của ông trong lĩnh vực này bao gồm:
- Písně národní v Čechách (Dân ca Bohemia) (1842-1845): Tuyển tập này chứa 500 bài dân ca.
- Prostonárodní české písně a říkadla (Dân ca và đồng dao Séc) (1864): Một bộ sưu tập văn hóa dân gian Séc gồm 5 phần.
- Sto prostonárodních pohádek a pověstí slovanských v nářečích původních: čitanka slovanská s vysvětlením slov (Một trăm truyện cổ tích và truyền thuyết dân gian Slav bằng các thổ ngữ gốc: một tuyển tập đọc Slav với từ vựng) (1865): Tác phẩm này còn được biết đến với phụ đề Čitanka slovanská (Tuyển tập đọc Slav). Nó chịu ảnh hưởng từ bộ sưu tập truyện cổ tích của Anh em nhà Grimm và bao gồm các tác phẩm như truyện số 2, Dlouhý, Široký a Bystrozraký (Dài, Rộng và Mắt tinh), một câu chuyện sau này được Albert Henry Wratislaw dịch sang tiếng Anh. Toàn bộ tập này đã được W. W. Strickland dịch và xuất bản thành Panslavonic Folk-lore vào năm 1930.
2.3. Các tác phẩm khác và Dịch thuật
Ngoài các công trình chính về thơ và văn hóa dân gian, Erben còn có nhiều tác phẩm khác và hoạt động dịch thuật. Ông là tác giả của Vybrané báje a pověsti národní jiných větví slovanských (Tuyển tập truyện cổ tích và truyền thuyết dân gian từ các nhánh Slav khác) (1869) và České pohádky (Truyện cổ tích Séc). Với vai trò là một nhà báo và người dịch thuật, Erben đã đóng góp vào việc truyền bá kiến thức và văn hóa, thể hiện sự đa năng trong sự nghiệp của mình.
3. Tư tưởng và Phong trào Dân tộc
Karel Jaromír Erben là một nhân vật quan trọng trong các phong trào văn hóa và dân tộc của Séc, thể hiện rõ tư tưởng yêu nước và tinh thần Slav.
3.1. Phong trào Phục hưng Dân tộc Séc
Erben là một thành viên nhiệt thành và là đại diện tiêu biểu của giai đoạn thứ ba của Phong trào Phục hưng Dân tộc Séc. Ông là một người ủng hộ mạnh mẽ phong trào này, ưu tiên việc phục vụ dân tộc với tư cách một học giả. Thông qua việc sưu tầm, nghiên cứu và xuất bản các tác phẩm văn hóa dân gian, ông đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn ngôn ngữ Séc, củng cố bản sắc văn hóa và tinh thần dân tộc Séc trong bối cảnh lịch sử đầy biến động.
3.2. Chủ nghĩa Slav và Quan điểm về các dân tộc Slav
Erben có sự quan tâm đặc biệt đến các dân tộc Slav. Ông là người đồng tình với Phong trào Illyria và Chủ nghĩa Slav của Nga, đặc biệt là đối với các cộng đồng người Slav bị cô lập ở các khu vực khác trên thế giới. Tác phẩm Sto prostonárodních pohádek a pověstí slovanských v nářečích původních của ông, còn được gọi là Čitanka slovanská (Tuyển tập đọc Slav), là một minh chứng rõ ràng cho lý tưởng Chủ nghĩa Slav toàn cầu của ông.
4. Đánh giá và Di sản
Karel Jaromír Erben đã để lại một di sản văn hóa và học thuật sâu sắc, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của dân tộc học và văn học Séc.
4.1. Đóng góp cho Dân tộc học và Văn học Séc
Erben được coi là một trong những người tiên phong trong việc xây dựng nền dân tộc học Séc. Những công trình nghiên cứu và sưu tầm về dân ca, truyện cổ tích, truyền thuyết và các hình thức văn hóa dân gian khác của ông đã cung cấp một kho tàng quý giá về di sản văn hóa truyền miệng của Séc. Đồng thời, ông cũng có những đóng góp quan trọng trong việc nghiên cứu và xuất bản văn học Séc thời Trung cổ. Mặc dù hoạt động sáng tác thơ ca của ông thường bị xếp sau các công trình học thuật, tập thơ Kytice của ông vẫn trở thành một tác phẩm kinh điển, tỏa sáng trong lịch sử văn học Séc.
4.2. Ảnh hưởng đến Văn học, Âm nhạc và Văn hóa
Các tác phẩm và hoạt động của Erben đã có tác động sâu rộng đến sự phát triển của văn học Séc, âm nhạc Séc và văn hóa nói chung. Tập thơ Kytice của ông không chỉ là một đỉnh cao của Chủ nghĩa Lãng mạn Séc mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều nhà soạn nhạc. Đặc biệt, các bản giao hưởng thơ cuối đời của Antonín Dvořák và melodrama của Zdeněk Fibich đã lấy cảm hứng trực tiếp từ các bài ballad trong Kytice, cho thấy tầm ảnh hưởng của Erben vượt ra ngoài lĩnh vực văn học. Di sản của ông tiếp tục là một phần quan trọng trong bản sắc văn hóa Séc.