1. Cuộc sống ban đầu và xuất thân
Những năm đầu đời của João Carlos de Saldanha được định hình bởi xuất thân cao quý và nền giáo dục bài bản, đặt nền móng cho sự nghiệp quân sự và chính trị đầy biến động của ông.
1.1. Sinh trưởng, quan hệ gia đình và giáo dục
João Carlos Gregório Domingos Vicente Francisco de Saldanha Oliveira e Daun sinh ngày 17 tháng 11 năm 1790 tại Azinhaga, Bồ Đào Nha. Ông là cháu nội của Sebastião José de Carvalho e Melo, Hầu tước Pombal thứ nhất, một nhân vật quyền lực từng giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao của Vương quốc Bồ Đào Nha và Algarve dưới thời Vua Joseph I. Với xuất thân danh giá như vậy, Saldanha có một nền tảng vững chắc trong giới quý tộc Bồ Đào Nha. Ông được giáo dục tại Đại học Coimbra, một trong những cơ sở học thuật hàng đầu của quốc gia.
1.2. Sự nghiệp ban đầu và hoạt động ở Brazil
Sau khi hoàn thành việc học, Saldanha bắt đầu sự nghiệp quân sự của mình bằng cách phục vụ trong các chiến dịch chống lại quân Pháp trong Chiến tranh Bán đảo. Ông bị bắt làm tù binh vào năm 1810. Sau khi được trả tự do, Saldanha chuyển đến Brasil, nơi ông tiếp tục tham gia vào các hoạt động quân sự và ngoại giao. Vai trò của ông ở Brazil kéo dài cho đến khi quốc gia này tuyên bố độc lập, sau đó ông trở về Bồ Đào Nha để tiếp tục sự nghiệp tại quê nhà.
2. Sự nghiệp chính trị và quân sự
Công tước Saldanha được biết đến rộng rãi là một trong những nhân vật nổi bật nhất trong cả chính trường và quân sự Bồ Đào Nha từ cuộc cách mạng năm 1820 cho đến khi ông qua đời vào năm 1876. Trong suốt giai đoạn này, ông đã lãnh đạo không dưới bảy cuộc đảo chính, khẳng định ảnh hưởng sâu rộng của mình.
2.1. Các cuộc chiến Tự do và hoạt động bộ trưởng ban đầu
Saldanha đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc đấu tranh giữa hai anh em Dom Pedro IV của Bồ Đào Nha (Dom Pedro I của Brazil) và Dom Miguel của Bồ Đào Nha trong các cuộc chiến Tự do. Vào năm 1825, ông được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Ngoại giao, và từ năm 1826 đến 1827, ông giữ chức Thống đốc Porto. Ông đã sát cánh cùng Dom Pedro chống lại Dom Miguel, người bị coi là kẻ tiếm quyền. Saldanha tham gia nhiều trận chiến lớn, bao gồm trận Belfastada, Cuộc vây hãm Porto và Trận Almoster.
Năm 1833, Saldanha được phong tặng danh hiệu Thống chế của Bồ Đào Nha vì những đóng góp quân sự của mình. Một năm sau đó, vào năm 1834, ông đã thay mặt Dom Pedro ký kết Hiệp ước Evoramonte với Dom Miguel, đánh dấu sự kết thúc của các cuộc chiến Tự do. Cùng năm 1833, ông được phong làm Bá tước Saldanha, và sau đó là Hầu tước Saldanha vào năm 1834.
2.2. Nhiệm kỳ Thủ tướng đầu tiên và thời kỳ lưu vong
Năm 1835, João Carlos de Saldanha được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Chiến tranh và Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, giữ chức Thủ tướng Bồ Đào Nha lần đầu tiên. Tuy nhiên, ông đã từ chức ngay trong cùng năm đó. Sau cuộc cách mạng năm 1836, một cuộc biến động mà ông được cho là đã kích động, Saldanha buộc phải sống lưu vong. Ông ở nước ngoài cho đến khi được triệu hồi trở về Bồ Đào Nha vào năm 1846.
2.3. Trở lại quyền lực và Kỷ nguyên Phục hưng
Sau khi trở về từ thời gian lưu vong vào năm 1846, Saldanha được phong làm Công tước Saldanha. Ông đã thành lập một nội các nhưng nội các này sụp đổ vào năm 1849. Đến năm 1851, ông tổ chức một cuộc nổi dậy mới và trở thành Bộ trưởng trưởng (Thủ tướng) với tư cách là lãnh đạo của một liên minh bao gồm những người theo phái Septembrist và những người theo phái Chartists bất mãn. Ông tiếp tục nắm quyền lực cho đến khi Dom Pedro V lên ngôi vào năm 1856. Giai đoạn ông nắm quyền từ năm 1851 đến 1856 được biết đến là Kỷ nguyên Phục hưng (Regeneração), một thời kỳ cải cách và ổn định tương đối cho Bồ Đào Nha.
2.4. Các vai trò chính phủ sau này và nhiệm kỳ đại sứ cuối cùng
Sau nhiệm kỳ Thủ tướng trong Kỷ nguyên Phục hưng, Saldanha tiếp tục phục vụ đất nước trong nhiều vai trò quan trọng. Ông làm Đại sứ tại Rome từ năm 1862 đến 1864, và sau đó từ năm 1866 đến 1869. Vào năm 1870, mặc dù đã ở tuổi 80, ông vẫn thực hiện một cuộc đảo chính trong những năm đầu trị vì của Vua Luís I và một lần nữa trở thành Thủ tướng trong vài tháng (từ tháng 5 đến tháng 8). Đến năm 1871, ông được bổ nhiệm làm Đại sứ tại London, Vương quốc Anh. Đây là nhiệm vụ ngoại giao cuối cùng của ông.
3. Tư tưởng và tác phẩm
Ngoài sự nghiệp chính trị và quân sự lẫy lừng, Saldanha còn được biết đến với trí tuệ uyên bác và khả năng học thuật của mình.
3.1. Sở thích trí tuệ và khả năng ngôn ngữ
Công tước Saldanha nổi tiếng là một nhà ngôn ngữ học xuất sắc và một học giả uyên bác. Ông có khả năng nói trôi chảy nhiều ngôn ngữ, bao gồm tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Đức. Sự thông thạo ngôn ngữ này chắc chắn đã hỗ trợ ông rất nhiều trong các nhiệm vụ ngoại giao.
3.2. Các tác phẩm triết học đã xuất bản
Saldanha còn là tác giả của một tác phẩm triết học có tựa đề "Về mối liên hệ giữa khoa học chân chính và tôn giáo mặc khải" (On the Connexion between true Sciences and Revealed ReligionEnglish). Cuốn sách này đã được xuất bản tại Berlin, chứng tỏ ông không chỉ là một người của hành động mà còn là một nhà tư tưởng có những suy ngẫm sâu sắc về mối quan hệ giữa khoa học và tôn giáo.
4. Đời tư và gia đình
Những thông tin về đời tư của João Carlos de Saldanha ít được công chúng biết đến. Tuy nhiên, một chi tiết đáng chú ý là ông có một người con trai đã qua đời tại Berlin vào năm 1845.
5. Qua đời
João Carlos de Saldanha qua đời vào ngày 20 tháng 11 năm 1876 tại London, Vương quốc Anh. Vào thời điểm đó, ông đang phục vụ với tư cách là Đại sứ Bồ Đào Nha tại London.
6. Di sản và đánh giá
Sự nghiệp lâu dài và có ảnh hưởng của Saldanha đã nhận được nhiều đánh giá khác nhau từ những người cùng thời và các nhà sử học sau này, phản ánh vai trò phức tạp và đôi khi gây tranh cãi của ông trong lịch sử Bồ Đào Nha.
6.1. Đánh giá đương thời
Terence Hughes đã khắc họa chân dung Saldanha vào năm 1846, mô tả ông là "một quân nhân lão luyện trông rất quý phái, với vẻ ngoài, phong thái và tài năng có thể làm vinh dự cho bất kỳ quý tộc nào ở châu Âu". Hughes ca ngợi rằng "mái tóc, ria mép và râu của ông ấy, được để khá đầy đặn, trắng như tuyết và tương phản rất tốt với màu da nâu quân sự của ông. Mũi ông hơi tù, nhưng miệng ông nhân hậu, đôi mắt sáng và biểu cảm, trán rộng." Ông cũng được mô tả là người có vóc dáng trung bình, dáng người dễ chịu và lịch thiệp, thẳng thắn đáng kinh ngạc đối với một người ít nhất đã sáu mươi hai tuổi (lưu ý: trên thực tế Saldanha sinh năm 1790, nên năm 1846 ông 56 tuổi).
Hughes nhấn mạnh rằng Công tước Saldanha "đều xuất sắc trong cả quân sự và ngoại giao, từng phục vụ suốt Chiến tranh Bán đảo và sau đó tích cực tham gia vào cuộc chiến chống lại Dom Miguel." Ông còn được coi là "tướng lĩnh tài năng nhất ở Bồ Đào Nha, và về sự ưu việt trong tài năng chiến lược của ông, không có gì phải tranh cãi." Hughes cũng ghi nhận rằng Saldanha "được cho là hậu duệ của Bernardo del Carpio nổi tiếng, cha ông là Conde de Saldana."
6.2. Đánh giá lịch sử và ảnh hưởng chính trị
Mặc dù được ca ngợi về tài năng quân sự và ngoại giao, di sản của Saldanha cũng gắn liền với những tranh cãi. Ông đã lãnh đạo không dưới bảy cuộc đảo chính trong suốt sự nghiệp của mình, bao gồm cả một cuộc đảo chính khi đã ở tuổi 80 dưới thời Vua Luís I. Mặc dù ông là một người theo phái tự do và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chế độ quân chủ lập hiến trong các cuộc chiến Tự do, nhưng việc ông thường xuyên can thiệp vào chính trường bằng vũ lực đã có tác động tiêu cực đến sự phát triển dân chủ và ổn định xã hội của Bồ Đào Nha. Các hành động của ông, mặc dù đôi khi mang lại sự thay đổi hoặc ổn định tạm thời, cũng góp phần vào một chu kỳ bất ổn chính trị kéo dài trong thế kỷ 19, gây ra những thách thức đáng kể cho tiến trình xây dựng một hệ thống chính trị bền vững tại quốc gia này.